ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ ΙΔΑΝΙΚΟ

Του παιδαγωγού Κ.Δ.ΣΩΤΗΡΙΟΥ

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΑΥΓΗ»

 Σε δύο μέρη το Α’ στις 10 & το Β’ στις 12 Οκτωβρίου 1954

ΑΥΓΗ -pdf  

ΝΕΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ -pdf 

Α’

Με τη λέξη «ανθρωπισμός» στην καθημερινή μας ομιλία εννοούμε τη γεμάτη καλωσύνη και πλούσια σε ευγενικά συναιστήματα συμπεριφορά, την ανώτερη ψυχική καλλιέργεια, και προπάντων την πρόθυμη και εξυπηρετική αγάπη προς τους συνανθρώπους μας.

Αντίθετα στον «ανθρωπισμό» μ’ αυτή τη σημασία, είναι η σκληρή και απάνθρωπη συμπεριφορά, οι σκληροί και βάρβαροι τρόποι, όπου κυριαρχούν, ολότελα ακαλλιέργητες οι πρωτόγονες εγωιστικές ορμές, και περισσότερο απ’ όλα η σκληρή, απάνθρωπη και εξαθλιωτική εκμετάλλευση, που κάνει ο άνθρωπος στο συνάνθρωπό του. Στις περιπτώσεις αυτές, ο άνθρωπος λέμε, που συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο, δεν έχει εξανθρωπιστεί, δεν είναι «άνθρωπος».

Στην ιστορία του νεότερου πολιτισμού, και ιδιαίτερα στην ιστορία της παιδείας, ο όρος «ανθρωπισμός» πήρε πλατύτερο και πλουσιότερο περιεχόμενο και υψώθηκε σε ιδανικό.

«Ανθρωπισμός» (Ουμανισμός) ονομάστηκε το προοδευτικό, ιδεολογικό ρεύμα, η βιοθεωρία και ακόμη πλατύτερα η κοσμοθεωρία, που ανάπτυξε η αστική τάξη, από τα πρώτα της βήματα, στο 14^ο και 15^ο αιώνα. Ο «ανθρωπισμός» είναι το πρώτο ιδανικό της.

Το ανθρωπιστικό ιδανικό[1] μέσα στην πορεία, που βάδισε ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, πέρασε από διάφορες φάσεις. Παρ’ όλες όμως τις πισωδρομές, όλο και περισσότερο μεστώνει, όλο και περισσότερους λαούς ηλεχτρίζει. Όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται η αξία του ανθρώπου, όλο και περισσότερο φουντώνει ο αγώνας για τη λευτεριά, ο αγώνας να καταχτήσει ο άνθρωπος τα ανθρώπινα δικαιώματά του, και ο πόθος των λαών να λυτρωθούν από την πολιτική, οικονομική και πνευματική σκλαβιά τους.

Όλο και περισσότερο δυναμώνει η αλληλεγγύη ανάμεσα στους ανθρώπους και ανάμεσα  στους λαούς, και ωριμάζει η συναίσθηση και ριζώνει βαθύτερα η πεποίθηση, πως όλοι οι άνθρωποι, χωρίς καμιά φυλετική διάκριση, πρέπει με την αδελφική συνεργασία τους, να γίνουνε δημιουργικοί συντελεστές στο χτίσιμο του καινούργιου ανθρωπιστικού πολιτισμού. Έτσι ο «ανθρωπισμός» έχει υψωθεί σήμερα σε πανανθρώπινο ιδανικό, και φλογίζει την καρδιά όλων των λαών και όλων των προοδευτικών ανθρώπων, ακοίμητο κίνητρο για την ευγενική δράση τους. Η σημαία του ανθρωπισμού κυματίζει σήμερα περήφανη και εμπνέει το ρωμαλέο κίνημα των λαών για την παγκόσμια ειρήνη.

ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ

Για να καθορίσουμε το σημερινό περιεχόμενο του ανθρωπιστικού ιδανικού, για να κατανοήσουμε την ουσία του γνήσιου ανθρωπισμού είναι απαραίτητο να ανασκοπήσουμε τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα. Τέσσερα είναι τα βασικά.

ΠΡΩΤΟ ΓΝΩΡΙΣΜΑ: Η αναγνώριση, ο σεβασμός και η εχτίμηση στην αξία και αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Κορύφωμα: το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου, μα και το χρέος του να καταχτήσει την ελευτερία του μέσα στη φύση και μέσα στην κοινωνία. Ο άνθρωπος βρίσκεται στο ανώτερο σκαλοπάτι, όπου έχει φτάσει η ζωή στην εξέλιξή της. Ο άνθρωπος αξίζει για την ανθρώπινη του υπόσταση. Είναι το «πιο πολύτιμο κεφάλαιο» είναι «καθολική αξία». Προικισμένος με πλούσιες πνευματικές ικανότητες, και με πανίσχυρο όργανό του την επιστήμη, που ο ίδιος με μόχθο και ιδρώτα δημιούργησε, υψώνεται ο άνθρωπος κυρίαρχος μέσα στη φύση, την υποτάσσει γνωρίζοντάς την ολοένα και βαθύτερα, και γίνεται δημιουργός. Αξίζει λοιπόν ο άνθρωπος όλη την εχτίμηση, και όλο το σεβασμό.

Μα καμιά αναγνώριση της αξίας και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου δεν είναι νοητή, χωρίς το δικαίωμα και το χρέος του να καταχτήσει την ελευτερία του, χωρίς το λυτρωμό του από τον πολιτικό, οικονομικό και πνευματικό καταναγκασμό, χωρίς λοιπόν την απελευθέρωσή του από κάθε ζυγό, από κάθε καταπίεση, ταπείνωση και εκμετάλλευση. Ο λυτρωμός του από κάθε σκλαβιά, είναι η πρώτη προϋπόθεση, για να πραγματώνεται η ανθρώπινη υπόστασή του. Αλλιώς ο άνθρωπος είναι δούλος, δεν πολυδιαφέρει από τα ζώα, ξεπέφτει και χάνει το καθαυτό ανθρώπινο μέσα του.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ο γνήσιος ανθρωπισμός κηρύχνει, πως δεν επιτρέπεται η ελευτερία να είναι προνόμιο των λίγων. Και πολύ περισσότερο δεν επιτρέπεται να είναι προνόμιο εκείνων, που καρπώνονται την παραγωγική εργασία των άλλων. Το γνήσιο ανθρωπιστικό ιδανικό εμπνέει, φλογίζει και καθοδηγεί τους λαούς και τα άτομα στον αγώνα τους να λυτρωθούν από την πολύπλευρη σκλαβιά και  την εκμετάλλευση.

ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ ΙΔΑΝΙΚΟ ΚΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

Ομιλία του Κ.Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

στον Ελληνοσοβιετικό Σύνδεσμο των Νέων στην αίθουσα του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου

 οδός Σόλωνος 46 στις 19 του Σεπτέμβρη 1946

Η ομιλία αυτή δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό «ΑΝΤΑΙΟΣ» στο τεύχος ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ 1947

Ο ΤΑΣΟΣ ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ[1]  αναφέρει : «Η μελέτη αυτή αναδημοσιεύτηκε το φθινόπωρο του 1948 στο Μαρξιστικό περιοδικό του Λονδίνου «THE MODERN QUARTERLY» (τεύχος 4 του Γ τόμου ) μεταφρασμένη από το μαρξιστή καθηγητή της κλασικής φιλολογίας G. THOMSON . Στο προλογικό του σημείωμα ο THOMSON υπογραμίζει πως «είναι μελέτη που τοποθετεί σωστά και με σαφήνεια τη μαρξιστική άποψη για τον ανθρωπισμό»».

Η μελέτη αυτή είναι μέρος της μελέτης του για τον «ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΟΜΙΛΟ» η οποία έχει ήδη αναρτηθεί.

 

  

ΑΝΤΑΙΟΣ

Βασικό πρόβλημα για ολόκληρη την παιδεία και ιδιαίτερα για τη μέση παιδεία είναι το πρόβλημα: Ποια αξία έχουν οι ανθρωπιστικές σπουδές μέσα στο νέο κόσμο «που ακούμε το μήνυμα και τις λαχτάρες του». Αποτελούν τη βάση για τη γενική μόρφωση, είναι αναπόσπαστο τμήμα της αγωγής; Και το πρόβλημα τούτο γίνεται οξύτερο μέσα στον πολυκλαδισμό, που ζητάμε όλοι, της μέσης παιδείας. Στους διάφορους τύπους των σχολείων στο γεωργικό, βιομηχανικό, τεχνικό, ναυτικό κλπ γυμνάσιο, όπου παράλληλα με την ειδική μόρφωση πρέπει να καλλιεργείται και η γενική μόρφωση, ποια θέση θα πάρουν οι ανθρωπιστικές σπουδές; Όσοι τελειώσουν τα Γυμνάσια αυτά και γνωρίζουν επιστημονικά το φυσικό κόσμο και κατανοούν σωστά την πορεία και τη σύνθεση της κοινωνίας, δεν έχουν όμως διδαχθεί τους αρχαίους συγγραφείς ακόμη και σε μετάφραση – φυσικά θα έχουν πάρει γνώση του αρχαίου πολιτισμού, όπως και κάθε πολιτισμού με τη μελέτη της ιστορίας και της κοινωνίας – αυτοί δε θα θεωρούνται μορφωμένοι και δε θα μπορούν ν’ αναπτύξουν τη δημιουργική τους δράση; - Και ακόμη μέσα στον πολυκλαδισμό της μέσης παιδείας είναι απαραίτητο και για πόσο καιρό το κλασικό Γυμνάσιο, όχι βέβαια με τη σημερινή μορφή του;

Είναι αλήθεια, πολλοί τονίζουν, πως «οι δυό κυριώτατες μορφές της σημερινής ζωής είναι ο γεωργικός και ο τεχνικός πολιτισμός»- και γι αυτό ζητάνε τον πολυκλαδισμό στη μέση παιδεία. Παράλληλα όμως δίνουν μεγάλη σημασία και στις ανθρωπιστικές σπουδές και σα να δέχονται εκτός από την καθαρή επιστημονική αντίληψη του αρχαίου κόσμου και το «συγχρονισμένο νεοκλασικισμό».

Η σωστή απάντηση στο πρόβλημά μας εξαρτιέται από το τι εννοούμε και τι πρέπει, να εννοούμε, άμα λέμε «ανθρωπισμό και ανθρωπιστικό ιδανικό».

Τι πρέπει λοιπόν να εννοούμε σήμερα, άμα λέμε «ανθρωπισμός»; Δύο είναι τα κύρια χαραχτηριστικά γνωρίσματα:

 α) Η αναγνώριση της αξίας και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Κορύφωμα το δικαίωμα της ελευτερίας του. Ο άνθρωπος αξίζει σαν άνθρωπος. Βρίσκεται στο ανώτερο σκαλοπάτι της εξέλιξης της ζωής. Είναι πολύτιμος συντελεστής, το πιο πολύτιμο κεφάλαιο. Μα καμιά αναγνώριση της αξίας του δεν είναι νοητή, χωρίς το σεβασμό στην αξιοπρέπειά του, χωρίς το δικαίωμα της ελευτερίας του, χωρίς το λυτρωμό του από κάθε οικονομικό, κοινωνικό και πνευματικό καταναγκασμό. Μόνον τότε πραγματώνεται η ανθρώπινη υπόστασή του.

 β) Η αναγνώριση της αξίας της ανθρώπινης ζωής. Κορύφωμα η κατάχτηση της ευτυχίας επάνω στη γη. Η ανθρώπινη ζωή δεν είναι τιμωρία, δεν είναι σφάλμα της δημιουργίας, που πρέπει να εξαγοραστεί με τον πόνο και τη στέρηση, όπως κηρύχνει, το ασκητικό ιδανικό. Ο άνθρωπος αξίζει να χαρεί πολύπλευρα τη ζωή του, να χαρεί τη δημιουργική χαρά και την ομορφιά, να καταχτήσει την ευτυχία του, να δημιουργήσει με τη δημιουργική του εργασία τον παράδεισο στη γη.

Το ανθρωπιστικό ιδανικό φανερώνεται για πρώτη φορά με μορφή προοδευτική την εποχή της Αναγέννησης στη Δυτική Ευρώπη. Είναι τότε πραγματικά ζωντανό ιδανικό. Εκφράζει τους πόθους και τις λαχτάρες της αστικής τάξης, που ανεβαίνει. Η αστική τάξη λαχταράει να σπάσει τις αλυσίδες του φεουδαρχισμού, λαχταράει να καταχτήσει την οικονομική και πολιτική ελευτερία της και να απολάψει τη ζωή, τα υλικά και πνευματικά αγαθά, που συγκεντρώνει στα χέρια της. Θέλει να χτίσει το δικό της παράδεισο. Ζητάει ν’ αναγνωριστεί η αξία του ανθρώπου και η αξία της ανθρώπινης ζωής και προβάλλει σε αντίθεση με το ανασταλτικό και πιεστικό μεσαιωνικό ασκητικό ιδανικό, το δικό της, το προοδευτικό ανθρωπιστικό ιδανικό με τα δυό κύρια γνωρίσματά του, την ελευτερία του  ατόμου και τη χαρά της ζωής. Πολύτιμο στήριγμα για το ιδανικό της βρίσκει στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και προπάντων στον πολιτισμό της αρχαίας Αθήνας του Ε’ και Δ’ αιώνα. Ο πολιτισμός αυτός, δημιούργημα και εποικοδόμημα των οικονομικών συνθηκών της εποχής εκείνης, έκλεινε μέσα του πλούσια γόνιμα στοιχεία. Έδινε λοιπόν πολύτιμα όπλα στην αστική τάξη για τον ιδεολογικό της αγώνα. Τέσσερα είναι τα σπουδαιότερα: Η ελευτερία του ατόμου – του αθηναίου πολίτη- και η πολιτική και η οικονομική μέσα στο δημοκρατικό πολίτευμα. Δεύτερο: Το γκρέμισμα της αυθεντίας, ο λυτρωμός του ατόμου από τις δεισιδαιμονίες και το πνευματικό σκοτάδι, η πνευματική του ελευτερία με όπλο το φως του λογικού, με τη φιλοσοφία και την ελεύτερη επιστημονική έρευνα. Τρίτο: Η χαρά της ζωής και η χαρά της ομορφιάς με τα υπέροχα έργα του λόγου και της τέχνης. Και τέταρτο η αρμονική καλλιέργεια του σώματος και της ψυχής, των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του για να γίνει το άτομο ικανό να χαρεί βαθειά τη ζωή.

Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ

Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ- pdf

TO ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ- pdf

Του σ. Κώστα Σιδερίτη

Ψευδώνυμο του Κ.Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ  

Η μελέτη αυτή γράφτηκε με αφορμή  την ανασύσταση του 
Εκπαιδευτικού Ομίλου το 1946. 
Δεν δημοσιεύθηκε από ότι γνωρίζω.

Εδώ δημοσιεύεται το χειρόγραφο κείμενο.

  

        Χαιρετίζουμε με ικανοποίηση την ανασύσταση του Εκπαιδευτικού Ομίλου, με την πεποίθηση, πως και στη δεύτερη περίοδό του, που τόσο καλά εγκαινίασε με τις δευτεριάτικες εκπαιδευτικές συγκεντρώσεις, θα συνεχίσει τον προοδευτικό του δρόμο και θα βοηθήσει μ’ όλη του τη δύναμη στην αληθινή αναγέννηση της παιδείας στη χώρα μας.

Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος ύψωσε, πολύ δειλά στην αρχή, μα ολοένα και ψηλότερα, τη σημαία της προόδου. Ενσάρκωσε τον πόθο για το πνευματικό ανέβασμα του λαού, και συγκέντρωσε όλη του την προσπάθεια στη μεταρρύθμιση της παιδείας. Πλούσια η εικοσάχρονη δράση του. Σκληροί οι αγώνες του. Δε φοβήθηκε τα αναθέματα της εκκλησίας, δε δείλιασε εμπρός στις συκοφαντίες. Αντιμετώπισε όλα τα χτυπήματα της πολύμορφης αντίδρασης. Και μέσα από το σκληρό αγώνα του βρήκε το σωστό δρόμο. Πολύτιμη η συμβολή του. Έδωσε το αληθινό νόημα και το γνήσιο λαϊκό περιεχόμενο στη ριζική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Ανάπτυξε στις επάλξεις του άξιους αγωνιστές. Φώτισε τους λειτουργούς της παιδείας. Διακήρυξε τις αληθινές αιτίες για την πνευματική και εκπαιδευτική καθυστέρηση του τόπου μας και συνειδητοποίησε τις βασικές αρχές για τη λύση του άλυτου ακόμη ως σήμερα εκπαιδευτικού προβλήματος.

Όποιος θέλει να παρακολουθήσει και να κατανοήσει τη βασανιστική πορεία της παιδείας μας, τα βήματά της προς τα μπρος και τις πισωδρομές της, στα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια, καλά θα κάνει να μελετήσει την ιστορία του Εκπαιδευτικού Όμιλου.
Τρία στάδια μπορούμε να ξεχωρίσουμε στην ιστορία του: α! Το στάδιο του γλωσσοεκπαιδευτικού δημοτικισμού: Κύρια προσπάθεια η γλωσσική μεταρρύθμιση στη δημοτική παιδεία και ο συγχρονισμός της στη μέθοδο της διδασκαλίας.  β! Το στάδιο του εκπαιδευτικού δημοτικισμού: Κύρια επιδίωξη η αστική μεταρρύθμιση της δημοτικής και μέσης παιδείας. γ! Το στάδιο του κοινωνικού δημοτικισμού: Ο Όμιλος θεμελιώνει επιστημονικά και κοινωνικά τη ριζική μεταρρύθμιση της παιδείας και αγωνίζεται για την πραγματοποίησή της.

Το πρώτο στάδιο 1910-1913. Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος ιδρύθηκε το Μάη του 1910, λίγους μήνες έπειτα από το κίνημα στο Γουδί, και εκφράζει αντίστοιχα το κίνημα αυτό στον πνευματικό τομέα. Είναι συνέπειά του. Μα τι ήταν το στρατιωτικό αυτό κίνημα;

Ενενήντα περίπου χρόνια έπειτα από την επανάσταση του 1821, παρ’ όλους τους αγώνες που έγιναν στο μεταξύ, ο ελληνικός λαός εξακολουθεί να ζει μέσα στην εξαθλίωση και το πνευματικό σκοτάδι. Όλα τα προβλήματα έχουν μείνει άλυτα. Η χώρα μας βρίσκεται καθυστερημένη και οικονομικά και πνευματικά. Οι κυρίαρχες τάξεις εκμεταλλεύονται άγρια το λαό. Τον δένουν στο άρμα του ξένου κεφάλαιου, τον απομυζούν, του προβάλλουν παραπλανητικά ιδανικά, του εξιδανικεύουν τη φτώχεια και την κακομοιριά με την αρετή της «λιτότητας», τον αφιονίζουν με το μεγαλείο της «Μεγάλης Ιδέας» με την ανασύσταση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και την ανάσταση της αρχαίας γλώσσας. Ακριβά πληρώνει ο λαός σε αίμα και σε ιδρώτα το άπιαστο πουλί. Έτσι μέρα με την ημέρα η αντίθεση ανάμεσα στις κυρίαρχες τάξεις και το λαό ολοένα και δυναμώνει. Και έρχεται το 1897. Μεγάλα τα χτυπήματα. Ο εθνικός ξεπεσμός. Η ολοκληρωτική υποδούλωση στο ξένο κεφάλαιο, με το διεθνικό οικονομικό έλεγχο. Η εσωτερική κρίση εντονότερη. Η φαυλοκρατική διοίκηση οργιάζει. Ο αναβρασμός ολοένα και φουντώνει. Η στιγμή να ξεσπάσει έφτασε.

Παράλληλα οξύνεται και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δυό κυρίαρχες τάξεις. Η χώρα μας έχει μπει στο στάδιο της κεφαλαιοκρατικής εξέλιξης. Όσο κι αν είναι αργοκίνητη, έχουμε όμως κάποια ανάπτυξη και στο εμπόριο και στη βιομηχανία. Το εμπορικό και βιομηχανικό κεφάλαιο έχει δυναμώσει. Οι έμποροι, οι βιομήχανοι, οι εφοπλιστές θέλουν ν απαλλαγούν από την κηδεμονία των κοτζαμπάσηδων και των τσιφλικάδων (τζάκια) να πάρουν αυτοί την ηγεσία, για ν’ απλώσουν την δράση τους και να αποκομίσουν περισσότερα κέρδη. Η αστική λοιπόν τάξη εκμεταλλεύεται τον αναβρασμό του λαού και κάνει το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί τον Αύγουστο του 1909. Για να πάρει το λαό μαζί της προβάλλει δημοκρατικά συνθήματα και δίνει πλούσιες υποσχέσεις. Μα μόλις πέτυχε την πολιτική μεταβολή που ποθούσε, σπεύδει να συμβιβαστεί με τα τζάκια, κρατώντας φυσικά αυτή την ηγεσία, και ξεγελάει το λαό με επιφανειακές μεταρρυθμίσεις – την περίφημη «ανόρθωση». Δε χτύπησε ούτε τη βασιλεία, που τόσο επίμονα ζητούσαν τα λαϊκά στρώματα. Έτσι το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί, κορύφωμα της κρίσης που ξέσπασε έπειτα από το 1897, είναι ένα αστικό κίνημα προοδευτικό ως ένα σημείο, γιατί δεν μπορούσε παρά να γίνουν ορισμένες «παροχές για να καθησυχάσουν τα πνεύματα και να στερεώσουν την αστική τάξη» μένει όμως στο βάθος συντηρητικό, αντιλαϊκό, γιατί η αστική τάξη «δε θα λύσει ριζικά κανένα από τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα».

Την ίδια βασική τάση της αστικής τάξης εκφράζει και ο Εκπαιδευτικός Όμιλος στα πρώτα του βήματα. Τα πνευματικά προβλήματα που συντάραξαν την ελληνική κοινωνία ήσαν το γλωσσικό και το εκπαιδευτικό. Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος αναγράφει και τα δυό στο πρόγραμμά του, προβάλλει όμως στο πρώτο του ξεκίνημα την πιο συντηρητική λύση τους. Σκοπός του είναι (άρθρο α! του πρώτου καταστατικού) «να ιδρύσει ένα Πρότυπο Δημοτικό Σχολείο στην Αθήνα, και να βοηθήσει να αναμορφωθεί, με τον καιρό, η ελληνική εκπαίδευση». Στην πρώτη του διακήρυξη «εξωτερικεύοντας τον πόθο των πολλών για την αναμόρφωση των σχολείων» αναγνωρίζει πως «η δημοτική παιδεία τίποτε δεν κατορθώνει» κηρύχνει πως δυό είναι οι σπουδαιότερες αιτίες για την καθυστέρησή της, η καθαρεύουσα και η αντιπαιδαγωγική μέθοδος της διδασκαλίας, και προτείνει δυό μέτρα για τη μεταρρύθμισή της, την εισαγωγή της λαϊκής γλώσσας, της δημοτικής, μόνο στις 4 τάξεις του δημοτικού σχολείου, και την ίδρυση ενός πρότυπου δημοτικού σχολείου, για ν’ αποδειχτεί πειραματικά με πιο πρόγραμμα, με ποια μέθοδο, με ποια βιβλία, το ΠΩΣ θα μπορούσε το δημοτικό σχολείο, το νεοελληνικό, να εκπληρώσει τον τρισμεγάλο σκοπό του». (Δελτίο Εκπαιδ. Όμιλου αριθμός Α! Ιανουάριος 1911 σελ. 3)

  Υψώνει λοιπόν ο Εκπαιδευτικός Όμιλος τη σημαία της γλωσσικής και εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Θέλει όμως να μη βιαστούμε, να γίνει «με τον καιρό» και την περιορίζει στη δημοτική μόνο παιδεία, μα κι εδώ τη στενεύει πάλι στην αλλαγή της γλώσσας και στον αργοκίνητο πειραματικό συγχρονισμό της μεθόδου διδασκαλίας. Και για να μη τυχόν αλλάξει ή πλατύνει το πρόγραμμά του από τα καινούργια μέλη του «τους πολλούς» - πραγματικά σε λίγους μήνες μέσα είχαν γραφτεί τετρακόσια καινούργια μέλη – παίρνονται ασφαλιστικά μέτρα. Σύμφωνα με τα άρθρα 5 και 6 του πρώτου καταστατικού «τον Όμιλο τον διευθύνει Επιτροπή από εφτά Ιδρυτάς…..Την Επιτροπήν την επιλέγουν οι –σαράντα περίπου- Ιδρυταί κάθε τρία χρόνια».

Δ.Γληνός-Ε. Κακούρος "ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΑ 1929"

	Χειρόγραφο Σωτηρίου με τα περιεχόμενα
Από 9/6 έως 21/6 1929 ΓΛΗΝΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 1929	Εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» Σειρά άρθρων του Δημήτρη Γληνού για τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια Γράφτηκαν 13 . λείπουν το 2ο ,5ο,6ο και 11ο
Από 24/6 έως 29/6 1929 ΚΑΚΟΥΡΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 1929	Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» Απάντηση του Κακούρου, που ήταν μαζί με τον Δελμούζο οι συντάκτες των νομοσχεδίων. Γράφτηκαν 6. Λείπουν το Α και Δ. Το Στ είναι αρκετά κατεστραμμένο και δεν ήταν δυνατόν να βγει σε μία εικόνα και έχει βγει σε δύο κομμάτια
Από 8/7 έως 12/7 1929 ΓΛΗΝΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ 1929	Εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» Στην απολογία του Κακούρου απάντησε ο Γληνός με 6 άρθρα. Λείπει το 1ο
24 Ιουνίου 1929	Άρθρο του Μ. Παπαμαύρου στην εφημερίδα «Ακρόπολη» ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ Η ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ-ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ pdf

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ- ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ pdf

Του Κ.Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

Η ομιλία  δόθηκε στις 10 του Φλεβάρη 1946 στο θέατρο  «Βρετάνια»

Την  οργάνωσε η Εταιρεία «Επιστήμη- Ανοικοδόμηση»

Η ομιλία εκδόθηκε από την Εταιρεία «Τα Νέα Βιβλία» (Μικρή βιβλιοθήκη)

Εδώ δημοσιεύεται το χειρόγραφο κείμενο.

Οι διαφορές από το βιβλίο είναι πολύ μικρές και όχι ουσιαστικές.  

Πέντε χρόνια μοναρχοφασιστική τυραννία. Τριάμιση χρόνια μαύρη σκλαβιά. Ένα χρόνο μεταδεκεμβριανή διακυβέρνηση. Μπροστά μας σωρός τα ερείπια. Βαρύ το αναδημιουργικό μας έργο. Βαριά και τα καθήκοντα.

Ο ελληνικός λαός, ο δουλευτής λαός, ώριμος από τον τετράχρονο σκληρό εθνικοαπελευθερωτικό και λυτρωτικό του αγώνα, έχει βαθειά συναίστηση για την ιστορική του αποστολή. Λαχταράει να χτίσει μια καινούργια Ελλάδα ελεύτερη, ευτυχισμένη και πρωτοπόρα στον πολιτισμό.

Στην αναδημιουργία αυτή, στην αληθινή αναγέννηση της πατρίδας μας, βασικός παράγοντας θα είναι και η παιδεία. Πρέπει η παιδεία να οδηγήσει τη νεολαία στο δρόμο της προόδου, και να εφοδιάσει τους νέους και τις νέες με όλα τα ψυχικά και πνευματικά όπλα, για να ξετυλίξουν χαρούμενα την πλούσια δημιουργική τους δράση, να γίνουν ειδικευμένοι εργάτες της ζωής και της επιστήμης και να χτίσουν την ευτυχία και τη δική τους και του λαού.

Μπορεί όμως η σημερινή παιδεία μας να εκπληρώσει τον προορισμό της τούτο; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά αρνητική. Απ’ οποιαδήποτε πλευρά κι αν την εξετάσουμε, θα καταλήξουμε στο θλιβερό συμπέρασμα, πως η παιδεία μας, από την πρώτη στιγμή που οργανώθηκε από το Κράτος μας, έπειτα από την επανάσταση του 1821, εξακολουθεί ως σήμερα να είναι καθυστερημένη και αντιπροοδευτική, ανίκανη να προετοιμάσει τη νεολαία μας στο διπλό της έργο, το καταλυτικό και το αναδημιουργικό. Οι λιγοστές σοβαρές προσπάθειες που έγιναν στο μεταξύ για τη μεταρρύθμισή της δεν καρποφόρησαν. Οι κάποιες μικρές βελτιώσεις δεν άλλαξαν την ουσία της.

Στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας ο λαός και η νεολαία έμειναν βυθισμένοι στο πνευματικό σκοτάδι. Ζήσαμε στον τόπο μας και δοκιμάσαμε πικρά και την απόλυτη μοναρχία και τη συνταγματική βασιλεία και τη ψευτοδημοκρατία και τη στρατοκρατία και τελευταία και τη φασιστική διχτατορία της 4^ης Αυγούστου. Μέσα σ’ όλα αυτά τα πολιτεύματα ο ελληνικός λαός έζησε μέσα στην πείνα και την εξαθλίωση. Δε γεύτηκε ούτε τα υλικά, και πολύ λιγότερο τα πνευματικά αγαθά. Οι αρώστειες τον έτρωγαν. Το δρεπάνι του χάρου θέριζε αλύπητα παιδικές ψυχές. Δεν έμαθε ο δουλευτής λαός να εκμεταλλεύεται τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας. Δε γνώρισε τη γύρω του φύση. Δεν οπλίστηκε στη δημιουργική του δράση  με τα όπλα του σύγχρονου τεχνικού πολιτισμού. Δεν υψώθηκε σε ανώτερο βιοτικό επίπεδο. Δε λυτρώθηκε με την αλήθεια. Οι προλήψεις τον τυραννούσαν, οι δεισιδαιμονίες τον βασάνιζαν. Πυκνό πνευματικό σκοτάδι τον σκέπαζε.

Και δεν μπορούσε να είναι διαφορετικά. Γιατί σ’ όλο αυτό το μακρόχρονο διάστημα ο ελληνικός λαός δεν ήταν νοικοκύρης στον τόπο του. Δεν κρατούσε ο ίδιος την τύχη στα χέρια του. Ήταν θύμα της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Αυτή κρατούσε την εξουσία και χρησιμοποιούσε ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό για να περιφρουρήσει τα συμφέροντά της. Αποκοίμιζε το λαό με απατηλά συνθήματα, του πρόβαλε τα παραπλανητικά ιδανικά της προγονοπληξίας και πατριδοκαπηλίας, τον κρατούσε στη μοιρολατρεία και την αδράνεια, έβαζε φραγμούς στην πρόοδό του, τον πίεζε, τον τυραννούσε, ώσπου στο τέλος του πέρασε τις αλυσίδες του φασισμού. Για τον ίδιο αντιλαϊκό σκοπό χρησιμοποίησε και την παιδεία. Καθόρισε σύμφωνα με τα δικά της συμφέροντα και τα ιδανικά και το σκοπό της αγωγής, και το περιεχόμενο και την οργάνωση της παιδείας, ακόμη και τα παιδαγωγικά μέτρα που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν. Αυτή, η κυρίαρχη πλουτοκρατική ολιγαρχία, κανόνιζε πάντα και την πνευματική τροφή της νεολαίας και τον ιδεολογικό της εξοπλισμό. Έτσι στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας η παιδεία έμεινε και εξακολουθεί να είναι αντιλαϊκή, αντιοικονομική, αντιπροοδευτική. Μα ας ρίξουμε μια ματιά στα αποτελέσματά της. Τραγική είναι και για το λαό και για τη νεολαία.

Ανθρωπιστική παράδοση και Ανθρωπιστική Παιδεία

ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ
1η σελίδα

Διάλεξη του Κ.Δ.ΣΩΤΗΡΙΟΥ

Η διάλεξη έγινε στις 13 Απρίλη 1965

Η ομιλία δημοσιεύτηκε  στην εφημερίδα «ΑΤΤΙΚΗ ηχώ» τον Μάϊο και τον Ιούνιο του 1965

Στο περιοδικό «Έρευνα» 1965 

Στην «Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» Εκδόσεις :Προοδευτική Παιδεία Αθήνα 1966

Εδώ δημοσιεύεται το χειρόγραφο κείμενο

Ζωηρή συζήτηση άναψε πάλι στη Βουλή και στον τύπο για την Παιδεία. Στόχος η Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που άρχισε να εφαρμόζει από τη φετεινή χρονιά η Κυβέρνηση Παπανδρέου.

Τρείς γλωσσοεκπαιδευτικές παρατάξεις εξακολουθούν να αντιπαλαίουν ακόμη και σήμερα, η αντιδραστική φεουδαρχική παράταξη, η συμβιβαστική, και η ριζοσπαστικά προοδευτική. Και οι τρείς αυτές γλωσσοεκπαιδευτικές παρατάξεις θέλουνε να μορφώσουνε το Έθνος, η καθεμιά βέβαια σύμφωνα με την εκπαιδευτική πολιτική της κοινωνικής τάξης, που εκπροσωπεί.

Και οι πιο αντιδραστικοί, που ως τώρα τελευταία αντιδρούσαν και κατόρθωναν να ματαιώνουνε κάθε προσπάθεια για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, άρχισαν να καταλαβαίνουνε, πως οικονομική ανασυγκρότηση και ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνει στη χώρα μας, χωρίς να αναδιοργανωθεί η Παιδεία και ιδιαίτερα η τεχνική και επαγγελματική Εκπαίδευση[1].

Βάση όμως για κάθε μεταρρύθμιση της Παιδείας, τονίζουν οι οπαδοί της αντιδραστικής γλωσσοεκπαιδευτικής παράταξης, πρέπει να εξακολουθήσει να είναι η «ανθρωπιστική παράδοση»[2]. Ποια είναι όμως αυτή η «ανθρωπιστική παράδοση»; Και ποια είναι η σχέση της με την «ανθρωπιστική Παιδεία»; «Ανθρωπιστική παράδοση» δεν είναι παρά μεταμφιεσμένη – και παραπλανητική με το καινούργιο της όνομα – η βυζαντινοεκκλησιαστική παράδοση[3] και γι αυτό διαφέρει ριζικά από τη γνήσια ανθρωπιστική Παιδεία. Τη ριζική αναμεταξύ τους διαφορά θα προσπαθήσω να παρουσιάσω, όσο μπορώ συντομότερα.

Η βυζαντινοεκκλησιαστική παράδοση

Η νεοελληνική Παιδεία είναι διαποτισμένη, από την εποχή της τουρκοκρατίας ως σήμερα ακόμη, από την βυζαντινοεκκλησιαστική παράδοση. Δύο είναι τα ουσιαστικά στοιχεία, που συνθέτουν τη βυζαντινοεκκλησιαστική παράδοση. Το φεουδαρχικό θεοκρατικό πνεύμα, και ο αττικισμός.

α! Το φεουδαρχικό θεοκρατικό πνεύμα: Ο Χριστιανισμός με τα θεόπνευστα δόγματά του, δημιούργησε δική του κοσμοθεωρία, τη θεολογία. Οι Πατέρες της Εκκλησίας τη θεολογία παρουσιάζουνε για πραγματική πηγή για κάθε αληθινή γνώση. Βασίζεται, τονίζουνε, στην αλάθητη και θεόπνευστη Αγία Γραφή.

Το Ιερατείο καταδίκαζε κάθε θεωρία, κάθε διδασκαλία, που απομακρυνόταν και αντιστρατευόταν τα δόγματα. Τη θεωρούσε αιρετική και ανατρεπτική. Άχρηστη, βλαβερή και επικίνδυνη θεωρούσε και την επιστημονική έρευνα, (πίστευε και μη ερεύνα) και ανατρεπτική και την επιστήμη. Η φιλοσοφία και η επιστήμη δεν έπρεπε να έχουνε δική τους, ανεξάρτητη, ύπαρξη. Μοναδικός προορισμός τους να υπηρετούνε τη Θεολογία.

Έτσι η ελευθερία στη σκέψη δεσμεύτηκε, η έρευνα εμποδίστηκε, μπήκε φραγμός στην επιστήμη και την πρόοδο και καθιερώθηκε η πίστη στα δόγματα. Άμεση συνέπεια να επικαθήσει στην πνευματική ζωή και φυσικά και στην Παιδεία το απολυταρχικό, θεοκρατικό, αντιπροοδευτικό πνεύμα, και να μένει ο λαός βυθισμένος στο πνευματικό σκοτάδι.

Παράλληλα με το κήρυγμα για τη «βασιλεία των ουρανών» για τη μεταθανάτια ζωή και την περιφρόνηση στην επίγεια ζωή, προβλήθηκε στο λαό το ασκητικό ιδανικό και θεμελιώθηκε η αδιαμαρτύρητη υπακοή στο Ιερατείο και το μονάρχη. Έτσι όταν ο Χριστιανισμός αναγνωρίστηκε επίσημη Θρησκεία, το Ιερατείο και το Παλάτι έγιναν, όπως γράφει ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος «το κέντρο της θεοκρατικής μοναρχίας».

β! Ο αττικισμός. Ο βυζαντινός είναι διαποτισμένος και από την αρχαία και προπάντων την ελληνιστική παράδοση. Από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς αντλούν ορισμένοι Πατέρες της Εκκλησίας φιλοσοφικά στηρίγματα για τη Θεολογία. Κυριαρχεί όμως ο αττικισμός. Ο αττικισμός είναι «ανασταλτικό, αντιπροοδευτικό φαινόμενο». Δεν αξιοποιεί τα γόνιμα στοιχεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Είναι στείρος. Δε δημιουργεί καινούργιες ιδέες. Φράζει το δρόμο στην πρόοδο. Περιορίζεται στην παθητική μίμηση και το ρομαντικό θαυμασμό. Κύρια γνωρίσματα του αττικισμού, η αττικίζουσα γλώσσα και ο ψευτοκλασικισμός.

Στο Βυζάντιο η κυρίαρχη τάξη περιφρονούσε τη ζωντανή γλώσσα του λαού. τη θεωρούσε χυδαία, όπως χυδαίο θεωρούσε και το λαό. Επίσημη γλώσσα υψώνεται η αττικίζουσα, και το πνευματικό σκοτάδι γίνεται για το λαό πυκνότερο.

Έτσι διαμορφώθηκε η βυζαντινοεκκλησιαστική, η λογία όπως ονομάστηκε, παράδοση, αληθινός βραχνάς για τη νεοελληνική Παιδεία, ως σήμερα ακόμη.

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ

ΑNATYΠO απο ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ-pdf

ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ- pdf

Ομιλία του Κ.Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

στην Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών 9 του Μάη 1963

Στην αίθουσα της Λέσχης των Φιλελευθέρων.

Η ομιλία αυτή νομίζω ότι δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης»

Εδώ δημοσιεύεται το χειρόγραφο κείμενο

Κυρίες και Κύριοι, αγαπητοί φίλοι,

Η αιτία, που με έφερε στο τόσο τιμητικό για μένα βήμα, της Εταιρίας των Ελλήνων Λογοτεχνών, είναι ο πόνος, που νιώθω κι’ εγώ για την αμορφωσιά του ελληνικού λαού, μα και η υποχρέωσή μου, μπροστά στον εθνικό κίνδυνο από την αμορφωσιά του, ν’ αγωνιστώ κι’ εγώ μαζί με όλους τους προοδευτικούς στη χώρα μας για να λυτρωθεί ο λαός μας από το πνευματικό σκοτάδι.

Με τη σημερινή ομιλία θέλω να ξαναθέσω το γλωσσικό πρόβλημα να δείξω τη μεγάλη του σημασία για την παιδεία, και να τονίσω το χρέος που έχουμε όλοι μας να επιταχύνουμε τη σωστή λύση του, απαραίτητη προϋπόθεση, για να προκόψει ο λαός, και να υψωθεί πνευματικά.

Το θέμα μου όμως είναι πολύ πλατύ. Για να μπορέσω να περιοριστώ στο χρονικό όριο μιας ομιλίας, και να μην αφήσω με την αναγκαστική βραχυολογία μου σκοτεινά πολλά σημεία, θεωρώ σκόπιμο να παρουσιάσω τώρα στην αρχή επιγραμματικά τις κεντρικές θέσεις και τις λύσεις, που θα προτείνω.

Μα πρώτα- πρώτα μια σύντομη απαραίτητη παρατήρηση. Τη λέξη, τον όρο «Παιδεία» τον χρησιμοποιώ στη σημερινή ομιλία μου, και στην στενή του σημασία. «Παιδεία» στην πλατιά σημασία είναι ο φωτισμός, η πολύπλευρη μόρφωση του λαού με την Επιστήμη, με την τεχνική και με την Τέχνη. «Παιδεία» στη στενή σημασία είναι η Εκπαίδευση, η μόρφωση δηλαδή που δίνει το σχολείο, από το νηπιαγωγείο ως το Πανεπιστήμιο, στη νέα γενιά.

Και έρχομαι τώρα στις θέσεις .

α’. Το γλωσσικό ζήτημα παρουσιάζεται έντονα μαζί με το νεοελληνικό διαφωτισμό, στην αρχή του 19^ου αιώνα, όταν πια έχει αρκετά συγκροτηθεί και η ελληνική αστική τάξη. Από την πρώτη στιγμή που παρουσιάστηκε, το γλωσσικό ζήτημα είναι στενά συνυφασμένο με την «Παιδεία» με την μόρφωση του Λαού.

Από τότε ως σήμερα όλοι οι προοδευτικοί κηρύχνουν, πως ο Λαός μόνο με όργανο τη ζωντανή γλώσσα του μπορεί να μορφωθεί. Αντίθετα όλοι όσοι ξεχωρίζουν τον εαυτό τους από το Λαό και τον περιφρονούν, όλοι οι αριστοκρατικοί με φεουδαρχική νοοτροπία και όλοι οι συντηρητικοί αυτοί περιφρονούνε και τη γλώσσα του λαού και υποστηρίζουν με όλα τα μέσα την αρχαϊκή γλώσσα και σήμερα την καθαρεύουσα στις διάφορες μορφές της.

β’. Μεγάλη η οικονομική εξαθλίωση και ο ψυχικός μαρασμός του λαού από τη σημερινή αμορφωσιά. Δεν υπάρχει ελευθερία ούτε προκοπή χωρίς πραγματική μόρφωση. Καθυστερημένος, όπως είναι, και αμόρφωτος ο λαός μας θα περιφέρεται δούλος στα σκλαβοπάζαρα, για να φυτοζωεί.

Επιταχτική λοιπόν η ανάγκη, να μορφωθεί πολύπλευρα ο Ελληνικός Λαός, να εξοπλιστεί με την επιστήμη και την τεχνική, να αναπτύξει όλες του τις ικανότητες, για να χαρεί με τη δημιουργική του δράση την ευτυχία επάνω στη γη, μαζί με όλους τους άλλους λαούς.

γ’. Απαράγραφτο δικαίωμα κάθε λαού η μόρφωση και θεμελιακή υποχρέωση του Κράτους. Κράτος, που αρνιέται να εκπληρώσει το χρέος του τούτο δεν είναι δημοκρατικό. Είναι Κράτος φεουδαρχικό, αντιλαϊκό. Θέλει την παιδεία προνόμιο για τους λίγους, τους «εκλεχτούς». Βασικό λοιπόν γνώρισμα της γνήσιας Δημοκρατίας, είναι η αναγνώριση και η ικανοποίηση του δικαιώματος του Λαού για την πολύπλευρη μόρφωσή του.

δ’. Μα ο Λαός και η νέα γενιά, όπως μας διδάσκει η ψυχολογία και η παιδαγωγική, μόνο με όργανο τη λαϊκή, τη μητρική γλώσσα, μπορούν να μορφωθούν. Η αναγνώριση λοιπόν και η καθιέρωση της γλώσσας του Λαού είναι κι’ αυτή βασικό γνώρισμα της Δημοκρατίας. Παιδεία χωρίς όργανό της τη λαϊκή γλώσσα είναι εμπαιγμός, απάτη σε βάρος του Λαού. Δημοκρατία, πολύπλευρη μόρφωση του Λαού και της νέας γενιάς και λαϊκή γλώσσα είναι αδιάσπαστα συνυφασμένα. Αν περιφρονηθεί και καταπιεστεί η γλώσσα του Λαού, τότε η Δημοκρατία είναι παραπλανητική και η παιδεία αντιλαϊκή και σκοταδιστική.

ε’. Η καθαρεύουσα φράζει το δρόμο στο Λαό και τη νέα γενιά για την πολύπλευρη μόρφωσή τους. Είναι βραχνάς στο στήθος του λαού, γλωσσοδέτης στη νέα γενιά, στυλοβάτης στο σκοταδισμό. Είναι λοιπόν αντιλαϊκή και αντεθνική η καθαρεύουσα. Και λέω «αντεθνική» γιατί «Έθνος» είναι ουσιαστικά ο δουλευτής Λαός, και όχι οι λίγοι, οι «εκλεχτοί» όπως αυτοονομάζονται.

στ’. Γι’ αυτό όλοι οι γνήσιοι δημοκρατικοί, όλοι οι πραγματικά προοδευτικοί -και όλοι αυτοί θεωρούν την παιδεία αφετηρία, μα και βάση για την προκοπή του Λαού – είναι και πρέπει να είναι ορθόδοξοι δημοτικιστές. Αλλιώς γελούν τον εαυτό τους και τους άλλους, άμα λένε, πως είναι προοδευτικοί, δεν αναγνωρίζουν όμως τη γλώσσα του Λαού.

Αντίθετα, όσοι φοβούνται την πρόοδο, οι συντηρητικοί, οι αντιδραστικοί, αυτοί θέλουνε το Λαό βυθισμένο στην αμορφωσιά και υψώνουν επίσημη γλώσσα την καθαρεύουσα. Οι καθαρευουσιάνοι, που φωνάζουνε, πως ενδιαφέρονται για τη μόρφωση του Λαού, οι καλόπιστοι απ’ αυτούς δεν έχουνε συλλάβει το βαθύτερο νόημα του γλωσσικού ζητήματος, και παρασύρονται, ενώ όλοι οι άλλοι, και δεν είναι λίγοι, εμπαίζουν το Λαό με τις απατηλές υποσχέσεις τους.

ζ’. Κάθε γνήσιος δημοκράτης, χρέος έχει να αγωνιστεί για τη λαϊκή, την εθνική γλώσσα. Και το χρέος τούτο γίνεται επιταχτικότερο μέσα στη σημερινή γλωσσική αναρχία. Μια η λύση: Να γίνει η λαϊκή γλώσσα, η εθνική,  επίσημη και μοναδική γλώσσα και στον προφορικό και στο γραφτό λόγο σ’ όλα του τα είδη.

Τις θέσεις αυτές, αγαπητοί φίλοι, θα προσπαθήσω τώρα, όσο μπορώ συντομότερα, να  τις υποστηρίξω και να δείξω  πως είναι σωστές.