Η ιδρυτική συνέλευση έγινε στις 25 Νοέμβρη 1945.
Η πρώτη Τακτική Γενική Συνέλευση έγινε στις 28 Απρίλη
1946.
 |
| Τα περιεχόμενα |
Το βιβλιαράκι
σε pdf: Ο Αναλφαβητισμός και η Αγραμματοσύνη στην Ελλάδα
Στην πατρίδα μας, στην ωραία Ελλάδα, όπου
άνθισε η φιλοσοφία και έλαμψε το φως της επιστήμης, θριαμβεύει και σήμερα ο
αναλφαβητισμός και η αγραμματοσύνη. Εκατοντάδες χιλιάδες άντρες και πάνω από
ένα εκατομμύριο γυναίκες, ύστερα από 120 χρόνια ελεύτερης πολιτικής ζωής, δεν
ξέρουν ούτε να διαβάσουν, ούτε να ορνιθοσκαλίσουν την υπογραφή τους. Και το
κακό έγινε ακόμη χειρότερο στις μέρες μας. Ο αναλφαβητισμός απλώθηκε και στην
πρώτη μετασχολική ηλικία. Τέσσερα χρόνια μαύρης σκλαβιάς. Χιλιάδες δημοτικά
σχολεία έμειναν κλειστά. Το πνευματικό σκοτάδι πυκνό ακόμη και σήμερα. και
ύστερα από τη απελευθέρωση το κύμα του αναλφαβητισμού ογκώνεται.
Είναι αλήθεια, πως το ελληνικό Κράτος,
μόλις ιδρύθηκε, θέσπισε την υποχρεωτική φοίτηση όλων των παιδιών, αγοριών και
κοριτσιών, στα δημοτικά σχολεία. Με το νομοθετικό διάταγμα του 1834 καθόρισε
εφτάχρονη υποχρεωτική δημοτική παιδεία. Και από τότε η υποχρεωτική φοίτηση
πολλές φορές νομοθετήθηκε. Όμως το ελληνικό Κράτος ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε
πραγματικά για την εφαρμογή της. Η κυρίαρχη τάξη κρατούσε συνειδητά το λαό στο
πνευματικό σκοτάδι. Ο ίδιος ο Υπουργός της Παιδείας Κ. Γόντικας ομολογεί στην
εισηγητική του έκθεση στα εκπαιδευτικά νομοσχέδια του 1929, πως η υποχρεωτική
φοίτηση δεν εφαρμόστηκε «υπό την πίεσιν της κρατούσης τάξεως». Έμεινε λοιπόν η
υποχρεωτική φοίτηση απλή παραπλανητική υπόσχεση, στο χαρτί, όπως και τόσα άλλα.
Ας ιδούμε τι μας λένε οι αριθμοί. Παραθέτω
μερικούς στατιστικούς πίνακες:
|
|
Κάτοικοι
|
Παιδιά που φοίτησαν
|
Ποσοστό στους κατ.
|
Πόσα παιδιά έπρεπε να φοιτήσουν
|
Πόσα παιδιά δεν φοίτησαν
|
|
1855
|
998.266
|
36.275
|
3,6%
|
149.739 [1]
|
113.464
|
|
1860
|
1.096.810
|
43.231
|
4,1%
|
164.521
|
121.391
|
|
1866
|
1.325.479
|
52.538
|
3,9%
|
198.820
|
146.282
|
|
1873
|
1.437.026
|
74.561
|
5,1%
|
215.553
|
140.992
|
|
1879
|
1.679.775
|
79.448
|
4,7%
|
251.965
|
172.517
|
|
1889
|
2.187.208
|
97.801
|
4,4%
|
328.080
|
229.279
|
|
1901
|
2.200.000
|
189.903
|
8,6%
|
330.000
|
140.097
|
|
1907
|
2.191.836
|
201.433
|
9,1%
|
328.774
|
257.250
|
|
1930
|
6.250.000
|
680.250
|
10.8%
|
937.500
|
257.250
|
Αναλφαβητισμός στην Ελλάδα
|
|
Άνδρες
|
Γυναίκες
|
Μέσος όρος
|
|
1907
|
40,48%
|
79,49%
|
59,56%
|
|
1920
|
32,09%
|
67,20%
|
49,67%
|
|
1928
|
23,47
|
57,47%
|
40,72%
|
Αναλφάβητοι κατά ηλικία στα 1928
|
55-59 χρονών
|
59,8%
|
|
50-54 χρονών
|
55,00%
|
|
45-49 χρονών
|
51,7%
|
|
40-44 χρονών
|
50,6%
|
|
35-39 χρονών
|
45,8%
|
|
30-34 χρονών
|
39,8%
|
|
20-24 χρονών
|
31,7%
|
|
15-19 χρονών
|
29,6%
|
|
13-14 χρονών
|
21,0%
|
Στους γονείς των παιδιών που γεννήθηκαν
έχουμε αναλφάβητους
|
|
Πατέρες
|
Μητέρες
|
|
1931-1934
|
16,0%
|
60,5%
|
|
1935-1938
|
13,2%
|
55,0%
|
Στους γάμους που έγιναν στα 1937 έχουμε
αναλφάβητους
|
|
Άντρες
|
Γυναίκες
|
|
Στα χωριά
|
9,4%
|
43,4%
|
|
Στις πόλεις
|
4,7%
|
13,2%
|
|
Στο σύνολο
|
7,6%
|
31,7%
|
Συγκριτικός πίνακας αναλφαβητισμού
|
Σουηδία
|
Στα 1930 σε χίλιους κατ. πάνω από 15 χρονών
|
1 αναλφ.
|
|
Φιλανδία
|
Στα 1930 σε χίλιους κατ. πάνω από 15 χρονών
|
8 αναλφ.
|
|
Ενωμένες Πολιτείες Αμερικής
|
Στα 1930 σε χίλιους κατ. πάνω από
10 χρονών
|
15 αναλφ.
|
|
Γαλλία
|
Στα 1931 σε χίλιους κατ. πάνω από
10 χρονών
|
51 αναλφ.
|
|
Βέλγιο
|
Στα 1930 σε χίλιους κατ. πάνω από 15 χρονών
|
59 αναλφ.
|
|
Ιταλία
|
Στα 1931 σε χίλιους κατ. πάνω από
10 χρονών
|
216 αναλφ.
|
|
Βουλγαρία
|
Στα 1934 σε χίλιους κατ. πάνω από
10 χρονών
|
313 αναλφ.
|
|
Γιουγκοσλαβία
|
Στα 1931 σε χίλιους κατ. πάνω από
13 χρονών
|
448 αναλφ.
|
|
Ισπανία
|
Στα 1920 σε χίλιους κατ. πάνω από
16 χρονών
|
460 αναλφ.
|
|
Πορτογαλία
|
Στα 1930 σε χίλιους κατ. πάνω από
10 χρονών
|
602 αναλφ.
|
|
Ελλάδα
|
Στα 1928 σε χίλιους κατ. πάνω από
10 χρονών
|
418 αναλφ.
|
|
Τσαρική Ρωσία
|
Στα 1914 σε χίλιους κατ.
|
810 αναλφ.
|
|
Σοβιετική Ρωσία
|
Στα 1932 σε χίλιους κατ. πάνω από 15 χρονών
|
120 αναλφ.
|
Στη Γερμανία, Νορβηγία, Δανία, Ελβετία, Αγγλία,
καθώς και στη Σοβιετική Ρωσία στα 1940 δεν υπάρχουν αναλφάβητοι.
Ας σταθούμε μια στιγμή στους αριθμούς
αυτούς. Βλέπουμε:
α! Πως η Ελλάδα μαζί με δυό τρία άλλα
Ευρωπαϊκά Κράτη έχει τα πρωτεία στον αναλφαβητισμό. Μένει αρκετά πίσω και από
τη Βουλγαρία. Ιδιαίτερα πρέπει να προσέξουμε τη Σοβιετική Ρωσία. Ενώ στη
Τσαρική Ρωσία ο αναλφαβητισμός έφτανε σε 81% - σε μερικούς μάλιστα λαούς της
ανέβαινε στα 97% - δέκα χρόνια έπειτα
από την επικράτηση της Οχτωβριανής επανάστασης κατέβηκε στα 12% και σήμερα, όσο
ξέρουμε, έχει ολότελα ξεριζωθεί, ενώ σε μας ζει και βασιλεύει.
β! Βλέπουμε ακόμη πως στις γυναίκες, στις
Ελληνίδες, ο αναλφαβητισμός είναι δυό και τρεις φορές μεγαλύτερος απ’ ό,τι
είναι στους άνδρες. Ως τα 1900 από τα παιδιά που φοιτούσαν στα σχολεία, και
προπάντων στα χωριά, πολύ λίγα ήσαν κορίτσια. Υπάρχει μάλιστα η πληροφορία, πως
ως τα 1880 σχεδόν κανένα κορίτσι από την ύπαιθρη χώρα δε φοιτούσε σε σχολείο.
Βλέπουμε ακόμη πως από τις γυναίκες που στα 1935-1938 έγιναν μητέρες, οι μισές
και παραπάνω είναι αναλφάβητες. Τι θλιβερές συνέπειες έχει το φαινόμενο τούτο
και για την ανατροφή των παιδιών και για τη θέση της γυναίκας μέσα στην
κοινωνία και γενικά για τον πολιτισμό μας, το καταλαβαίνει ο καθένας μας.
γ! Βλέπουμε ακόμη, πως ο αναλφαβητισμός
είναι τέσσερεις φορές περισσότερο απλωμένος στα χωριά. Οι αγρότες μας είναι
βυθισμένοι στην αμορφωσιά. Η ζωή εκεί είναι πρωτόγονη. Οι χωρικοί ζούνε μέσα
στην εξαθλίωση, μέσα στη λάσπη και τη βρώμα. Οι αρώστιες τους θερίζουν, η
ελονοσία τους πηρουνιάζει, οι προλήψεις τους τυραννούν. Πυκνό το πνευματικό
τους σκοτάδι. Το ελληνικό Κράτος ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε να τους δώσει τη χαρά
της μόρφωσης, το φως της επιστήμης. Τους άφησε ανυπεράσπιστα θύματα στα χέρια
των εκμεταλλευτών τους.
δ! Βλέπουμε ακόμη πως ως τα 1890 – εξήντα
ολόκληρα χρόνια έπειτα από την επανάσταση του 1821, τα ¾ των παιδιών, το
λιγότερο, δεν πατούσανε το πόδι τους στο σχολείο. Μα και από τότε ως σήμερα
εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο τροφοδοτούν με καινούργιο αίμα τον
αναλφαβητισμό. Στα 1928 στα παιδιά ηλικίας 10-14 χρονών το ένα πέμπτο -20% -
είναι αναλφάβητα. Στα 1930 πάνω από 250 χιλιάδες παιδιά δε φοίτησαν στο
σχολείο. Και μη νομίσει κανείς, πως σήμερα έχει λιγοστέψει ο αναλφαβητισμός.
Στα 1940 με περισσότερο υπολογισμό, το ποσοστό του αναλφαβητισμού στη χώρα μας
δεν μπορεί να ήταν μικρότερο από 33%. Και ήρθαν τα χρόνια της μαύρης σκλαβιάς.
Αν θυμηθούμε πως τα περισσότερα σχολεία έμειναν κλειστά – σε ορισμένες
περιφέρειες ιδιαίτερα στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη δεν άνοιξαν διόλου – και
εξακολουθούν να μένουν κλειστά εκατοντάδες σχολεία και έπειτα από το διώξιμο
του βάρβαρου καταχτητή, και αν θυμηθούμε ακόμη, πως και όσα σχολεία άνοιξαν
λειτούργησαν μέσα στις πιο χειρότερες συνθήκες – ούτε τα μισά παιδιά δε
φοιτούσαν – θα ιδούμε μπροστά μας το νέο κύμα του αναλφαβητισμού, που πάει να
πνίξει στην αμορφωσιά τη χώρα μας.
Μα δεν είναι μόνο ο αναλφαβητισμός. Στην
πατρίδα μας θριαμβεύει και η αγραμματοσύνη. Οι επίσημες στατιστικές του Κράτους
μας λένε πως από τα παιδιά που γράφονται στο δημοτικό σχολείο, τα μισά περίπου
σταματούν τη φοίτησή τους πριν τελειώσουν την τέταρτη τάξη, και μόλις το ένα
τρίτο τελειώνουν το εξάχρονο δημοτικό σχολείο. Και αυτό θα ειπεί, πως ένα
μεγάλο ποσοστό παιδιά δε φοίτησαν παραπάνω από δυό τρία χρόνια. Στο διάστημα
αυτό, φυσικά, μόλις θα έμαθαν να κουτσοδιαβάζουν και να σκαλίζουν την υπογραφή
τους. Μα ας ρίξουμε μια ματιά στους επίσημους αριθμούς.
Από τα παιδιά που γράφτηκαν, δε φοίτησαν
|
Στα 1933 75.305
|
Στα 1936 82.988
|
|
Στα 1934 78.393
|
Στα 1937 88.000
|
|
Στα 1935 75.866
|
Στα 1938 91.000
|
Ας παρακολουθήσουμε καλύτερα τη διαρροή.
Σχολική χρονιά 1930-31 γράφτηκαν
|
|
Α’ τάξη
|
Δ’ τάξη
|
|
Στην περιφέρεια Κεφαλληνίας
|
2.548
|
1.053
|
|
Στην περιφέρεια Κόνιτσας
|
837
|
359
|
|
Στην περιφέρεια Κέρκυρας
|
4.417
|
1.519
|
|
Σε προάστεια Αθήνας
|
1.614
|
1.119
|
|
Σε σχολεία Αθήνας
|
5.606
|
3.919
|
|
Στην περιφέρεια Μεσολογγιού
|
2.797
|
1.312
|
Σχολική χρονιά 1937-38 σ’ όλη την Ελλάδα
|
Φοίτησαν
|
Έμεινα στην ίδια τάξη
|
|
α’. τάξη 231.087
|
31%
|
|
β’. τάξη 180.655
|
18%
|
|
γ’. τάξη 169.743
|
20%
|
|
δ’. τάξη 140.432
|
7%
|
Από τους δυό τούτους πίνακες βλέπουμε, πως
περίπου τα μισά παιδιά απ’ όσα γράφτηκαν στην α’ τάξη δε φτάνουν στην δ’ τάξη,
δεν τελειώνουν δηλαδή ούτε αυτό το κακαμοιριασμένο τετράχρονο δημοτικό σχολείο.
Στις αγροτικές μάλιστα περιφέρειες λιγότερο και από τα μισά. Βλέπουμε ακόμη,
πως η μεγαλύτερη διαροή γίνεται από την α’ τάξη στη β’ τάξη που θα ειπεί, πως
χιλιάδες παιδιά δεν φοιτούν παρά μόνο λίγους μήνες στο σχολείο και φυσικά δε
μαθαίνουν τίποτε. Στην α’ τάξη στα 1937-38 φοίτησαν 231 χιλιάδες και στη β’
τάξη 180.000, πενήντα χιλιάδες λιγότερα. Πόσα παιδιά θέλετε να έμειναν στην
ίδια τάξη. Η στατιστική του Υπουργείου μας λέει πως δεν προβιβάστηκαν από την
α’ τάξη 170.126 παιδιά (31%). Οι άλλες λοιπόν 50.000 θα ειπεί, πως δε φοίτησαν
κανονικά ούτε τον ένα χρόνο, και χωρίς άλλο τα περισσότερα από αυτά διέκοψαν τη
φοίτησή τους. Βλέπουμε ακόμη πως σημαντική είναι η διαροή και από τη β’ στην γ’
τάξη –ανεβαίνει στα 10% - και από την γ’ στην τέταρτη τάξη – κι εδώ ανεβαίνει
στα 10-12%.
Το συμπέρασμα βγαίνει μόνο του. Δίπλα στις
εκατοντάδες χιλιάδες αναλφάβητους, έχουμε και στρατό αμέτρητο αγράμματους.
Η αγραμματοσύνη όμως απλώνεται λίγο πολύ
και σ’ όλους τους άλλους, που τέλειωσαν το δημοτικό σχολείο και δεν πήγανε
παραπάνω, ή δε μορφώθηκαν από μόνοι τους.
*
Για να εχτιμήσουμε όμως σωστά την
κατάσταση, δεν πρέπει να μας ξεφύγει και κάτι άλλο, πολύ σπουδαίο. Ο
αναλφαβητισμός και η αγραμματοσύνη δεν κατανέμονται αναλογικά στους
νοικοκυραίους και στους φτωχούς. Φωλιάζουν στη φτωχολογιά. Γιατί η σπουδαιότερη
αιτία που τα προκαλεί είναι η φτώχεια. Αξίζει να σταθούμε λίγο και να
εξετάσουμε το ζήτημα τούτο. Ρωτάω λοιπόν: Από πού στρατολογούνται οι
αναλφάβητοι και οι αγράμματοί; Την απάντηση στο ερώτημα τούτο θα μας τη δώσει η
έρευνα στο πρόβλημα: Γιατί τα μισά ελληνόπουλα δεν πηγαίνουν στο σχολείο; Γιατί
πολλοί γονιοί δεν στέλνουν διόλου τα παιδιά τους να μάθουν γράμματα, ή τα
στέλνουν ένα δυό χρόνια το πολύ, αφού μάλιστα είναι υποχρεωμένοι από το νόμο
και τιμωρούνται, άμα δεν τα στείλουν; Πολλές είναι οι αιτίες. Αξεπέραστοι είναι
οι φραγμοί, για μόρφωση των παιδιών του λαού.
α’. Τα παιδιά μίσησαν το σχολείο. Τα παιδιά δεν αγάπησαν το δάσκαλο. Τα διδαχτήρια
σταύλοι και τρώγλες τα περισσότερα. Ακόμη και σήμερα μας λείπουν πάνω από 7.000
διδαχτήρια. Το σχολείο φυλακή. Βάρβαρες και απαρχαιωμένες οι μέθοδες της
διδασκαλίας. Πένθιμη και ασκητική η σχολική ζωή. Τα μαθήματα αγγαρεία.
Εξωτερική πειθαρχία και δουλική υποταγή. Καμιά πρωτοβουλία στα παιδιά. Ο
δάσκαλος δεσμοφύλακας. Ξυλοδαρμός και τρομοκρατία.
β’. Ο λαός δε βρήκε ικανοποίηση από το
σχολείο, που του είχε προορίσει το Κράτος. Παραπεταμένο και κακομοιριασμένο το
δημοτικό σχολείο. Εξαθλιωμένος, ακατάρτιστος ή μισομορφωμένος ο δάσκαλος. Το
δημοτικό σχολείο δεν ανταποκρίθηκε στον προορισμό του. Δεν εξυπηρέτησε ούτε τις
υλικές ούτε τις πνευματικές ανάγκες του λαού. Το πρόγραμμά του ασυγχρόνιστο και
απολιθωμένο. Μεσότοιχος αδιαπέραστος χωρίζει το σχολείο από τη ζωή. Ο
λογιωτατισμός έχει απλώσει τα πλοκάμια του και στο δημοτικό σχολείο, ταμπουρωμένος
στο μεσαιωνικό φρούριο της καθαρεύουσας. Ο στείρος εγκυκλοπαιδισμός μπουκώνει
το μυαλό των παιδιών με γνώσεις ασύνδετες, ξεκρέμαστες και ασυνάρτητες,
άχρηστες και αχρησιμοποιήσιμες. Θλιβερό μα σωστό, πως και τα παιδιά που
τελειώνουν το δημοτικό σχολείο βγαίνουν στη ζωή με λίγα κολυβογράμματα, μα
ακατάρτιστα για τη ζωή με ξεθωριασμένα κουρέλια γνώσεις, για να σκεπάζουν την
αμάθειά τους.
Φυσικό, ένα τέτοιο σχολείο να μην το
εκτιμήσουν οι γονιοί. Δεν έβλεπαν τη χρησιμότητά του. Το παιδί του φτωχού
αγρότη, το ίδιο θα φυτοζωούσε και την ίδια απόδοση θα είχε στη δουλειά του,
είτε είχε, είτε δεν είχε τελειώσει το δημοτικό σχολείο. Μεγάλη η θυσία και
ασήμαντο το κέρδος. Αρκετό λοιπόν να πάνε τα παιδιά ένα δυό χρόνια στο σχολείο
και να μάθουν να κουτσοδιαβάζουν και να κουτσογράφουν. Όλα τα άλλα άχρηστο
βάρος.
γ’. Τρίτη και σπουδαιότερη αιτία: Η
οικονομική εξαθλίωση του λαού. Ποτέ με όλη τη σκυλίσια δουλειά, δεν μπόρεσε ο
δουλευτής λαός να υψώσει το βιοτικό του επίπεδο, ποτέ δεν μπόρεσε να χορτάσει
ψωμί. Πείνα και κακομοιριά. Η πλατιά μάζα του λαού δεν είχε τα οικονομικά μέσα
να μορφώσει τα παιδιά του. Και το θλιβερότερο, για να τα βγάλει πέρα ο αγρότης
και ο εργάτης και να μπορέσει να ζήσει την πολυμελή οικογένειά του, μόλις το
παιδί του έκλεινε τα οχτώ του χρόνια, το έβαζε στη δουλειά. Το κορίτσι το
κρατούσε σπίτι να βοηθάει τη μητέρα, να νταντεύει τα μικρότερα αδελφάκια τις
ώρες που η μητέρα ήταν έξω από το σπίτι στη δουλειά, να βοσκάει τα γίδια και τα
κατσίκια, ή το έβαζε υπηρετριούλα σε κανένα νοικοκυρόσπιτο. Το αγόρι πάλι
βοηθούσε τον πατέρα ή ξενοδούλευε κι αυτό – υπηρετάκος, λούστρος, για να βγάζει
το μεροκάματό του. Το παιδί λοιπόν από την πιο τρυφερή του ηλικία ήταν
οικονομικός παράγοντας.
Τι έκανε το Κράτος μπροστά στην τραγική
αυτή κατάσταση; Τι μέτρα πήρε για να βοηθήσει τα φτωχά παιδιά να μορφωθούν να
χαρούν τη χαρά και να αναπτυχθούν αρμονικά; Ψήφιζε νόμους για την υποχρεωτική
φοίτηση στο σχολείο και με τις αψυχολόγητες τιμωρίες και τα προστίματα
πεισμάτωνε ακόμη περισσότερο τον αμόρφωτο γονιό και τον έφερνε πολύ συχνά
αντιμέτωπο με το δάσκαλο. Έτσι βάθαινε πιο πολύ το χάσμα. Το ελληνικό Κράτος δε
χτύπησε το κακό στη ρίζα του. Δε φρόντισε ποτέ του πραγματικά για τη διατροφή των
παιδιών, δε φρόντισε για το ντύσιμό τους, για την υγεία τους. Παχιές μόνο
υποσχέσεις, που δεν τις πραγματοποιούσε «ελλείψει πόρων» όπως έλεγαν όλοι οι
υπουργοί της Παιδείας. Που είναι οι βρεφονηπιακοί σταθμοί; Που είναι οι
παιδικοί σταθμοί και τα καλά οργανωμένα νηπιαγωγεία; Που είναι τα μαθητικά
συσσίτια; Ή δεν ξέρουμε πως λειτούργησαν τα λιγοστά που ιδρύθηκαν; Που είναι η
παιδική ιματιοθήκη, που τόση ρεκλάμα έγινε όταν ιδρύθηκε στο χαρτί; Που είναι
τα παιδικά ιατρεία και οι συμβουλευτικοί σταθμοί; Μετριούνται στα δάχτυλα όσα
υπάρχουν. Ολότελα παραπεταμένο το δημοτικό σχολείο. Ήταν, βλέπετε, το σχολείο
του «χυδαίου όχλου».
δ’. Η δημοτική παιδεία ποτέ δεν ήταν
δωρεάν. Το Κράτος πολλές φορές έδωσε επίσημα την υπόσχεση, πως θα κάνει τη
δημοτική παιδεία δωρεάν. Από τα 1834 που πρωτοϊδρύθηκε η δημοτική παιδεία ως τα
1885 πλήρωναν οι γονιοί δίδαχτρα
«μηνιαίως». Έπειτα τα χαρτόσημα, τα ένσημα με προφάσεις τάχα εξυπηρετικές για
το λαό, ποτέ δεν έλειψαν από το δημοτικό σχολείο. Δίπλα σ’ αυτές τις ειδικές
φορολογίες, η προαιρετική, στην ουσία όμως υποχρεωτική συνδρομή στο σχολικό
ταμείο, οι συνεισφορές για διάφορους άλλους σκοπούς, τα έξοδα για τις αραιές
σχολικές εκδρομές και τώρα τελευταία το δώρο της μοναρχοφασιστικής διχτατορίας
της 4 Αυγούστου, η ειδική φορολογία των παιδιών για τα μαθητικά συσσίτια, που
ξέρουμε πόσο κακολειτούργησαν. Επάνω σ’ αυτά η γραφική ύλη, η σάκα, η πλάκα, τα
τετράδια, οι κλωστές για το κέντημα, τα μολύβια και τόσα άλλα καθημερινά μικροέξοδα.
Και επάνω απ’ όλα, τα πανάκριβα σχολικά βιβλία, και οι άλλες φυλλάδες, που
έμειναν το ίδιο πανάκριβα και με τον «Οργανισμό για τα σχολικά βιβλία» που
ίδρυσε η διχτατορία της 4 Αυγούστου για να ελαφρύνει τάχα τους φτωχούς γονιούς.
Που να βρει ο φτωχός εργάτης και αγρότης να πληρώσει όλα αυτά τα βαριά για την
τσέπη του έξοδα;
ε’. Το Κράτος στα 120 χρόνια της ελεύτερης
ζωής μας δεν ίδρυσε τα αντίστοιχα δημοτικά σχολεία. Ακόμη και σήμερα έχουμε
στις πόλεις πραγματικό στρίμωγμα των παιδιών στα δημοτικά σχολεία. Έχουμε
τάξεις με 100 και 110 παιδιά. Η μέση αναλογία παιδιών σε κάθε δάσκαλο φτάνει σε
μας τον αριθμό 61, ενώ στη Σουηδία στο 20, στην Ελβετία στο 29, στο Βέλγιο στο
28 και στη Βουλγαρία αναλογούν σε κάθε δάσκαλο μόνο 38. Και όμως το υπουργείο
της Παιδείας 15 χρόνια τώρα φωνάζει πως έχουμε «περίσσειαν διδακτικού
προσωπικού». Το Κράτος δε συγκινιέται, δεν ιδρύει καινούργια σχολεία. Φυσικά
στα ασφυχτικά σχολεία φοιτούν τα φτωχά παιδιά. Τα πλουσιόπαιδα έχουν τα δικά
τους σχολεία, τα ιδιωτικά που λειτουργούν πολύ πιο άνετα και με καλύτερες
συνθήκες.
Στα χωριά η κατάσταση είναι ακόμη
χειρότερη. Σκεφθείτε πως στα 8.211 δημοτικά σχολεία που είχαμε στα 1938 περίπου
τα 5.000 ήσαν μονοτάξια, δηλαδή σχολεία με ένα δάσκαλο.
Σκεφθείτε ακόμη πως την ίδια χρονιά στα
1938, 3.800 χωριά και μικροσυνοικισμοί δεν είχαν δικό τους σχολείο και ούτε
έχουν ως σήμερα. Σε πολλά πάλι χωριά δε λειτουργεί το σχολείο τους, είτε γιατί
είναι άστεγο – στα 1938 είχαμε 281 άστεγα σχολεία- είτε γιατί δεν είναι
διορισμένος δάσκαλος. Και τα χωριά αυτά, όπου δεν υπάρχει ή δε λειτουργεί το σχολείο,
είναι φυσικά, τα πιο απόμερα, τα πιο φτωχικά, όπου κατοικούν φτωχοί αγρότες και
κτηνοτρόφοι, που δουλεύουν σκληρά και δεν μπορούν να φάνε ένα κομμάτι μπομπότα.
Έχουμε ακόμη στη χώρα μας, στις ορεινές περιφέρειες, όπως στην Ευρυτανία, και
κάμποσα άλλα χωριά, που η μια άκρη τους απέχει από την άλλη δυό και τρεις ώρες
δρόμο. Σ’ όλα λοιπόν αυτά τα χωριά που θα στείλουν οι γονιοί τα παιδιά τους να
μάθουν γράμματα; Στα πιο κοντινά χωριά; Μα η συγκοινωνία είναι πρωτόγονη και το
πιο κοντινό σχολείο απέχει 2 και 3 και 4 ώρες ποδαρόδρομο. Πως θα πηγαίνουν τα
ξυπόλητα παιδιά τους με τη βροχή, όταν ξεχειλίζουν τα ποτάμια και γεφύρια δεν
υπάρχουν, ή το χειμώνα που κλείνονται οι κατσικόδρομοι από το χιόνι; Και τι θα
τρώνε τα παιδιά αυτά μακριά από τα σπίτια τους; Μαθητικά συσσίτια δεν υπάρχουν.
Και πως μπορούν να περπατούνε 4-5 ώρες, να πηγαινοέρχονται κάθε μέρα; Το
συμπέρασμα βγαίνει μόνο του. Η υποχρεωτική δωρεάν δημοτική παιδεία είναι μόνο
στο χαρτί. Και πρέπει να κοκκινίζουνε από ντροπή, όταν μιλάνε για υποχρεωτική
φοίτηση, τη στιγμή που 4.000 το λιγότερο χωριά και χωριουδάκια δεν έχουν δικό
τους σχολείο, και τα σχολεία που υπάρχουν λειτουργούν μέσα σε ελεεινές
συνθήκες.
*
Η σύντομη έρευνα για τις αιτίες του
αναλφαβητισμού μας δείχνει τι πρέπει να
γίνει για να χτυπηθεί το κακό στη
ρίζα του. Για να ξεριζωθούν από τον τόπο μας ο αναλφαβητισμός και η
αγραμματοσύνη πρέπει το Κράτος χωρίς καμιά πρόφαση, να ιδρύσει τα σχολεία που
λείπουν, ν’ ανοίξει και στο τελευταίο απόμερο χωριουδάκι σχολείο, και να
πυκνώσει τα σχολεία στις πόλεις, για να μπορούν οι δάσκαλοι να δουλεύουν μέσα
σε καλύτερες συνθήκες. Χρειάζεται ακόμη να λυθεί το άλυτο ως σήμερα
διδαχτηριακό πρόβλημα, και να αποχτήσει το κάθε χωριό και η κάθε πολιτεία το
άνετο, απλό, και συγχρονισμένο για τις ανάγκες της λαϊκής παιδείας σχολικό χτίριο,
χωρίς εξωτερική πολυτέλεια και επίδειξη. Χρειάζεται ακόμη να υψωθούν κοινωνικά
και οικονομικά οι λειτουργοί της δημοτικής παιδείας και να μορφώνονται
πολύπλευρα για να ανταποκρίνονται στο υψηλό εκπολιτιστικό και μορφωτικό έργο τους.
Ως σήμερα το Κράτος μορφώνει λειψά το δάσκαλο, για να τον πληρώνει και φτηνά.
Πρέπει ακόμη το Κράτος να οργανώσει την προστασία της νηπιακής και παιδικής
ηλικίας, να ενδιαφερθεί πραγματικά για την υγεία, τη διατροφή και το ντύσιμο
των φτωχών παιδιών. Πρέπει να ιδρυθούν και να λειτουργήσουν πραγματικά όλοι οι
περισχολικοί θεσμοί, μαθητικά συσσίτια, σχολικά λουτρά, παιδικές εξοχές,
παιδικά ιατρεία, βρεφοκομικοί και παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγεία. Χρειάζεται
ακόμη να γκρεμισθούν τα σινικά τείχη που χωρίζουν το σχολείο από τη ζωή. Το
δημοτικό σχολείο να αποχτήσει την αυτοτέλειά του και να προσαρμοστεί στις
υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού. Να αλλάξει το σχολαστικό και
απολιθωμένο πρόγραμμά του. Να χτυπηθεί κατακέφαλα ο λογιοτατισμός και ο στείρος
εγκυκλοπαιδισμός. Να γκρεμιστεί το μεσαιωνικό φρούριο της καθαρεύουσας. Με δυό
λόγια να ξεκαθαρίσει η μουχλιασμένη ατμόσφαιρα του σχολείου, να μπει μέσα ο
ήλιος της ζωής μας, η χαρά της δημιουργικής δράσης. Να υψωθεί το δημοτικό
σχολείο σε πολιτιστικό κέντρο, απ’ όπου θα ακτινοβολεί το φως της επιστήμης. Να
γίνει κυψέλη δημιουργικής παραγωγικής εργασίας.
Ωσότου γίνουν αυτά δεν πρέπει να μείνουμε
με σταυρωμένα τα χέρια. Κάμποσα μπορούν να γίνουν. Και πρώτα μέτρα που πρέπει
να παρθούν είναι τα ακόλουθα:
1. Να ιδρυθεί στο υπουργείο της Παιδείας
ιδιαίτερη υπηρεσία, για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και της
αγραμματοσύνης. Έργο της θα είναι: α) Να εξακριβώσει πόσοι είναι οι αναλφάβητοι
και οι αγράμματοι ενήλικοι 20-50 χρονών και οι ανήλικοι 13-20 χρονών. β) Να
φροντίσει να γραφούν και να τυπωθούν τα κατάλληλα διδαχτικά βιβλία για τους
αναλφάβητους. Να φροντίσει ώστε το κόστος τους να είναι όσο μπορεί μικρότερο.
Να λείψουν φυσικά τα ένσημα και όλες οι άλλες φορολογίες. γ) Να συντάξει τις
σχετικές οδηγίες για τον τρόπο της διδασκαλίας.
δ) Να καταρτίσει τα αντίστοιχα προγράμματα και ε) Να συντονίσει τον
αγώνα «κατά του αναλφαβητισμού».
2. Να λειτουργήσουν αμέσως σχολεία για
τους αναλφάβητους και αγράμματους κληρωτούς και τους έφεδρους, που υπηρετούν
στο στρατό.
3. Να ιδρυθεί σε κάθε εργοστάσιο σχολείο
για τους αναλφάβητους και αγράμματους εργάτες. Τα έξοδα της λειτουργίας, τα
έξοδα για τα βιβλία, τη γραφική ύλη κ.τ.λ. θα βαραίνουν τον εργοδότη.
Φυσικά οι ώρες διδασκαλίας - 6 ώρες το λιγότερο την εβδομάδα – θα είναι
ώρες εργασίας και θα πληρώνονται.
4. Παρόμοια σχολεία να ιδρύσουν και οι
γεωργικοί συνεταιρισμοί.
5. Κάθε εργατικό και βιοτεχνικό σωματείο
να θεωρήσει πρωταρχικό χρέος του το ξερίζωμα του αναλφαβητισμού στα μέλη του,
να πρωτοστατήσει στον αγώνα.
6. Οι δήμοι, οι κοινότητες να πάρουν μέρος
στον αγώνα και να βοηθήσουν οικονομικά για να χορηγηθούν δωρεάν τα βιβλία και η
γραφική ύλη στους απόρους.
7. Γιατροί, δικηγόροι, παπάδες, φοιτητές,
σε κάθε χωριό να στρατολογηθούν για τα σχολεία των αναλφάβητων.
8. Οι διάφοροι σύλλογοι και ιδιαίτερα οι
προοδευτικές οργανώσεις της νεολαίας να προσφέρουν τα μορφωμένα μέλη τους για
δασκάλους στα σχολεία των αναλφάβητων.
9. Οι λειτουργοί της παιδείας να αναλάβουν
τη διδασκαλία στα σχολεία των ανηλίκων αναλφάβητων.
10. Το Κράτος να παραχωρήσει αμέσως τα
σχολικά χτίρια για την λειτουργία των σχολείων για τους αναλφάβητους και να
χορηγήσει, ας είναι και μικρό κάποιο επίδομα στους δασκάλους για την πρόσθετη
αυτή εργασία.
Η μάχη «κατά του αναλφαβητισμού» πρέπει ν’
αρχίσει αμέσως. Όλοι οι λειτουργοί της παιδείας , όλοι οι μορφωμένοι νέοι, όλοι
όσοι πονούν το λαό, πρέπει να πάρουνε μέρος στη σταυροφορία αυτή. Το θεριό του
αναλφαβητισμού πρέπει να κτυπηθεί κατακέφαλα. Στη μάχη αυτή θα πρωτοστατήσει
και η Εταιρεία που μαζευτήκαμε σήμερα να ιδρύσουμε. Ο σκοπός της είναι εθνικός.
[1] Στο χειρόγραφο ο Κ. Δ. Σωτηρίου γράφει: «Λογαριάζω τα
παιδιά 6-13 χρονών, που είναι μέσα στα όρια της υποχρεωτικής φοίτησης σε 15%
στο σύνολο του πληθυσμού. Ο πίνακας αυτός καθώς και ο δεύτερος και ο τρίτος
είναι παρμένο από τα «Πρακτικά Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου» 1931 σελίδες
72,73 και 52» . Η στήλη «πόσα παιδιά έπρεπε να φοιτήσουν» λείπει από το
βιβλιαράκι και συμπληρώθηκε από το χειρόγραφο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου