Η ΗΘΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ

Νέα Γενιά 

Άρθρο του Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Νέα Γενιά»

(ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΟΝ)

Χρόνος 2^ος –ΑΡ. Φύλλου 46 – Αθήνα  15 Μάρτη  1945

Η Δημοκρατία για να θεμελιωθεί και να ευδοκιμήσει δε χρειάζεται πολίτες άβουλους και δούλους. Αντίθετα χρειάζεται πολίτες δραστήριους, δημιουργικούς, ελεύτερους, με πολύπλευρη πρωτοβουλία, με πλούσια αναπτυγμένο το συναίσθημα της προσωπικής ευθύνης για την προκοπή της ολότητας. Στη δημοκρατικά οργανωμένη πολιτεία ο κάθε πολίτης πρέπει να συμμετέχει με φλογερό ενδιαφέρο στη δημόσια ζωή και στην οργάνωση του κράτους, γιατί το κράτος είναι δικό του και η καλή λειτουργία και οργάνωσή του είναι εγγύηση για την ευτυχία ολόκληρης της κοινωνίας. Πρέπει ο κάθε πολίτης να νοιώθει βαθιά την ευθύνη και την υποχρέωσή του να βοηθήσει με όλη του τη δύναμη για να λυθούν τα γενικά ζητήματα για το συνολικό καλό και να αγωνίζεται ακούραστα για τη γενική πρόοδο.

Τέτοια ανατροφή πρέπει να πάρουν τα παιδιά μας και στο σπίτι και ιδιαίτερα στο σχολείο. Πρέπει η παιδεία μας να διαποτιστεί με το αντιφασιστικό πνεύμα. Πρώτιστο χρέος της να κάνει τη νεολαία φορέα των δημοκρατικών θεσμών, να διαπλάσει τα παιδιά μας σε πολίτες και φρουρούς της γνήσιας Δημοκρατίας.

Ποια πρέπει λοιπόν να είναι η ηθική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας μας; Αντίθετη από τη φασιστική.  Η φασιστική παιδεία προβάλλει στα παιδιά για ηθικό ιδανικό την επικράτηση του ατόμου με κάθε μέσο. Στη  θέση αυτή του αντικοινωνικού ιδανικού, η δημοκρατική παιδεία θα προβάλλει την ευτυχία του συνόλου, την προκοπή και την ευημερία της πατρίδας και αντί να τροφοδοτεί, όπως γίνεται ως σήμερα, τον εγωισμό των παιδιών, θα καλλιεργεί εντατικά τα κοινωνικά τους συστήματα, την αγάπη, την αλληλεγγύη, τη συνεργασία, την αυτοθυσία, και θα τα διοχετεύει σε κοινωφέλιμη δράση.

Τα παιδιά μας δηλαδή πρέπει έτσι να διαπαιδαγωγηθούν, ώστε πρόθυμα να δίνουν τον εαυτό τους για την προκοπή ολόκληρης της νεολαίας και του λαού. Πρέπει να νοιώσουν βαθιά πως την ατομική τους ευτυχία μόνο μέσα στην ευτυχία του συνόλου θα τη βρούν, και πως έχουν την υποχρέωση και την ευθύνη να μορφώσουν τον εαυτό τους και να αναπτύξουν όλες τις σωματικές και πνευματικές τους ικανότητες για να τις θέσουν στην υπηρεσία του γενικού καλού, της ευτυχίας του συνόλου.

Και από το άλλο μέρος, αντί να προσπαθεί να φτιάξει πολίτες άβουλους, με δουλικό φρόνημα και ψυχικά ανάπηρους, η δημοκρατική παιδεία πρέπει να διαπαιδαγωγήσει έτσι τα παιδιά, ώστε να γίνουν πολίτες ελεύτεροι, χαρούμενοι, δραστήριοι, και δημιουργικοί. Στη θέση λοιπόν της εξωτερικής πειθαρχίας, θα χρησιμοποιήσει την ελεύτερη εσωτερική πειθαρχία.

Μα τι θα ειπεί εξωτερική πειθαρχία ; Εξωτερική πειθαρχία θα ειπεί ανελευθερία, ηθική σκλαβιά.

Αντίθετα η εσωτερική πειθαρχία είναι το ίδιο πράμα με την ελευτεριά. Πειθαρχώ εσωτερικά θα ειπεί υπακούω στην εσωτερική φωνή, εκτελώ κάτι όχι γιατί μου το επιβάλλουν οι άλλοι, παρά γιατί το θέλω εγώ ο ίδιος. Και το θέλω, όχι γιατί έτσι μου κάπνισε, παρά γιατί με σπρώχνουν δικά μου εσωτερικά ελατήρια και δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Γι’ αυτό στην εσωτερική πειθαρχία, ενώ πειθαρχώ, νιώθω όμως τον εαυτό μου ελεύτερο, πετώ ολόκληρος στη δουλειά μου, αφοσιώνομαι, δίνω ολόκληρο τον εαυτό μου, ξετυλίγω όλη μου τη δραστηριότητα για να τελειώσω όσο μπορώ καλύτερα το έργο, που θεληματικά έχω καταπιαστεί. Πλέω στο πέλαγος της χαράς, δε νιώθω κούραση, και η δράση μου είναι χαρούμενη και δημιουργική. Έτσι ο επιστήμονας γιατρός, που ξενυχτάει επάνω στην ερευνά του ν’ ανακαλύψει το φάρμακο μιάς αρρώστειας, παραμελεί την πρόχειρη απόλαυση, αψηφάει την κούραση, αυτοθυσιάζεται πολλές φορές, γιατί τον σπρώχνει ασυγκράτητα ο φλογερός του πόθος να σώσει από την αρρώστεια τους συνάνθρωπους του.

Τα παιδιά μας λοιπόν πρέπει έτσι να διαπαιδαγωγηθούν, ώστε να ζούνε μέσα τους πλούσια το συναίσθημα της ελευτερίας, να νιώθουν δηλαδή πως ξεδιπλώνουν όλη τους τη δράση, όλη τους τη δημιουργικότητα  όχι από καταναγκασμό, όχι γιατί τους το επιβάλλουν οι άλλοι, παρά γιατί το θέλουν  μόνα τους. Και το θέλουν αυτά τα ίδια, γιατί τα σπρώχνουν ν’ αναπτύξουν την ενεργητικότητά τους τα εσωτερικά ελατήρια μ’ άλλα λόγια γιατί υπακούουν θεληματικά στην εσωτερική τους φωνή. Και τα εσωτερικά αυτά ελατήρια, είναι τα ζωντανά ιδανικά τους πού θέλουν να πραγματοποιήσουν και οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της ηλικίας τους που πρέπει να ικανοποιηθούν. Γι’ αυτό η δημοκρατική παιδεία έχει χρέος να προβάλλει στα παιδιά τα γνήσια και ζωντανά λαϊκά ιδανικά. Και αυτά είναι το ιδανικό της εθνικής λευτεριάς, το ιδανικό της ειρήνης και το ιδανικό της ευτυχίας του συνόλου. Και από το άλλο μέρος έχει χρέος ν’ αναγνωρίσει τις ανάγκες της παιδικής ηλικίας και να σεβαστεί τα δικαιώματά της, στη μόρφωση, στη χαρά και στον πολιτισμό.

Μα η δημοκρατική αυτή ηθικοκοινωνική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας μας για να είναι γόνιμη δεν πρέπει να στηριχτεί στη θεωρητική διδασκαλία. Ο μόνος σωστός τρόπος είναι η πράξη. Το παιδί πρέπει μέσα στη σχολική ζωή του και με τη ζωή του να ζήσει την ελεύτερη εσωτερική πειθαρχία και να αφοσιωθεί πραγματικά στην ευτυχία του συνόλου. Γι’ αυτό επιβάλλεται να οργανωθεί δημοκρατικά η ζωή του παιδιού μέσα στο σχολείο, από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο, με τέτοιο τρόπο που το παιδί να έχει αδιάκοπα την ευκαιρία να αναπτύσσει  αυτοθέλητα την πρωτοβουλία του από εσωτερική ώθηση για την πραγματοποίηση κοινών σκοπών, που θα αποβλέπουν στην προκοπή της μαθητικής του κοινότητας και στην ευτυχία ολόκληρης της νεολαίας και της πατρίδας του.

Επιβάλλεται λοιπόν να εφαρμοστεί στα σχολεία μας η αληθινή αυτοδιοίκηση των παιδιών.

Πρέπει καλά να το καταλάβουμε πως έχει και η παιδική ηλικία τα δικαιώματά της και χρέος μας είναι να τα σεβαστούμε. Και το αξίζει η σημερινή νεολαία μας. Αγωνίστηκε ηρωικά και μεγαλούργησε. Πρέπει να σταθούμε γεμάτοι αγάπη και θαυμασμό στο πλευρό της νεολαίας μας να την καθοδηγήσουμε, για να βαδίσει θαρραλέα και ελεύτερη τον ανηφορικό της δρόμο και να εκπληρώσει τον ιστορικό της ρόλο.