Άρθρο του Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ
( κριτική στον λόγο του Πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου
που εκφωνήθηκε κατά την
επίσκεψή του στο Υπουργείο της Παιδείας
και δημοσιεύθηκε στις
17/11/1944 στην εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ»
με τίτλο
«ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ»)
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ»
(Όργανο
της Κεντρικής Επιτροπής του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (Ε.Α.Μ.))
στις 26 Νοεμβρίου 1944
Ο κ. Πρωθυπουργός στην ομιλία του στους υπαλλήλους του υπουργείου της
Παιδείας βρήκε την ευκαιρία να εξαγγείλει το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα. Είναι
αξιέπαινος ο κ. Πρωθυπουργός για το ενδιαφέρο του για την εκπαιδευτική
μεταρρύθμιση, και ακόμη περισσότερο, γιατί είχε το θάρρος να διακηρύξει επίσημα
πως η στάση του κράτους σχετικά με την παιδεία ήταν και εξακολουθεί να είναι
«εγκληματική απέναντι του λαού και του Έθνους». Δεν μπορούμε όμως να
συμφωνήσουμε μαζί του στην αντίληψή του, πως, με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση
που προτείνει, θα μπούνε τα θεμέλια για την αληθινή «εκπαιδευτική αναγέννηση
της χώρας μας». Γιατί «αι μεγάλαι του μεταρρυθμίσεις», αν το καλοεξετάσει
κανείς, ούτε προοδευτικές είναι ούτε θίγουν το εκπαιδευτικό μας πρόβλημα στην
ουσία του.
Η πρώτη «μεγάλη» μεταρρύθμιση, που προτείνει, είναι «η εφαρμογή» του
γλωσσικού και όχι, όπως είπε, «του εκπαιδευτικού δημοτικισμού», γιατί, όπως
όλοι ξέρουμε, ο εκπαιδευτικός δημοτικισμός έχει πολύ πλατύτερο περιεχόμενο από
την απλή εισαγωγή της δημοτικής στα σχολεία μας. Μα και στην απλή αυτή
καθιέρωση της λαϊκής γλώσσας στην παιδεία μας, κάνει ο κ. Πρωθυπουργός
ασυγχρόνιστους πια και απαράδεκτους συμβιβασμούς. Δέχεται για μοναδική γλώσσα
στο εξάχρονο δημοτικό σχολείο τη δημοτική, στη μέση όμως και ανώτερη παιδεία
διατηρεί τη διγλωσσία. «Θα εισαχθή» λέει «η δημοτική ως ομότιμος» με τη νεκρή
και εθνοχτόνα καθαρεύουσα. Και αν η συμβιβαστική αυτή λύση, η τόσο
αντιεπιστημονική και αντιλαϊκή, μπορούσε να είναι συζητήσιμη πριν 25 χρόνια,
σήμερα όμως είναι ολότελα απαράδεχτη. Γιατί ο ελληνικός λαός που αγωνίστηκε με
απαράμιλλο ηρωϊσμό και αυτοθυσία για την ανάκτηση της λευτεριάς του και το
ξερίζωμα του φασισμού και από τη χώρα μας, έσπασε τις αλυσίδες και της γλωσσικής του σκλαβιάς
και κατάκτησε το δικαίωμα να καθιερώσει σ’ όλα τα φανερώματα της δημόσιας ζωής
και φυσικά και σ’ ολόκληρη την παιδεία, για μοναδική γλώσσα τη ζωντανή και τόσο
πλαστική γλώσσα του.
Γιατί ολόκληρη η παιδεία, όχι μόνο η κατώτερη παρά και η μέση και η
ανώτερη παιδεία, ανήκει στον εργαζόμενο και παραγωγικό λαό, και μόνο τα
συμφέροντά του πρέπει να εξυπηρετεί. Και την απόφασή του αυτή τη διακήρυξε ο
ελληνικός λαός με το γνωστό ψήφισμα του Εθνικού Συμβουλίου στις Κορυσχάδες της
Ευρυτανίας τον περασμένο Μάη. Κάθε προσπάθεια λοιπόν να διατηρήσουμε τη
διγλωσσία και να βάζουμε φραγμούς στη μόρφωση του λαού είναι αντιλαϊκή και γι’
αυτό αντιπροοδευτική.
Η δεύτερη μεταρρύθμιση που προτείνει ο κ. Παπανδρέου, είναι σχετική με
την οργάνωση της παιδείας. Ο κ. Πρωθυπουργός ξαναφέρνει το εξάχρονο δημοτικό
σχολείο και χωρίζει τη μέση παιδεία σε δύο κύκλους, στο τετράχρονο γυμνάσιο για
τις επαρχίες, και το ανώτερο δίχρονο κλασσικό και πρακτικό λύκειο για τα μεγάλα
αστικά κέντρα, «το οποίον θα είναι αποκλειστική προπαρασκευή δια την ανωτάτην
παιδείαν». Έτσι τονίζει , και οι επαρχίες θα πάψουν να παραπονιούνται και θα
χτυπήσουμε τον πληθωρισμό στην ανώτερη παιδεία.
Μα και η συμβιβαστική αυτή λύση, που προτείνει ο κ. Πρωθυπουργός,
διατηρεί και στερεώνει το αντιλαϊκό εκπαιδευτικό μας σύστημα. Πρώτα-πρώτα, απ’
όλους τους προοδευτικούς παιδαγωγούς σ’ όλα τα πολιτισμένα κράτη αναγνωρίζεται
σήμερα, πως το βασικό σχολείο του πρώτου βαθμού – το δημοτικό – πρέπει να είναι
το λιγότερο οχτάχρονο, με την προσθήκη δύο ή τριών χρόνων για την επαγγελματική
επιμόρφωση των παιδιών, που δεν θα φοιτήσουν σε ανώτερα σχολεία. Και το
οχτάχρονο βασικό σχολείο πρέπει να εφαρμοσθεί το γρηγορότερο και στη χώρα μας. Αυτό
ζητάει ο ελληνικός λαός και ολόκληρος ο διδασκαλικός κόσμος.
Έπειτα το γυμνάσιο είτε ξαναγίνει εξάχρονο, είτε χωρισθεί σε δύο
κύκλους, κι’ αν ακόμα από ψευτοκλασσικό που είναι σήμερα, γίνει πραγματικά
κλασσικό, είναι πια καταδικασμένο στη συνείδηση κάθε προοδευτικού ανθρώπου,
γιατί καλλιεργεί τον παρασιτισμό και εξυπηρετεί τα συμφέροντα μιας ωρισμένης
προνομιούχας τάξης. Μα ολόκληρη η παιδεία, όπως είπα, πρέπει να γίνει χτήμα του
εργαζόμενου παραγωγικού λαού. Γιατί ο εργαζόμενος λαός είναι εκείνος που θα
χτίσει τη νέα Ελλάδα μέσα από τε ερείπια της μοναρχοφασιστικής τυραννίας της 4ης
Αυγούστου και τους καπνούς της τετράχρονης σκλαβιάς. Και ο εργαζόμενος λαός για
να χτίσει τον καινούργιο πολιτισμό μας, πρέπει να οπλισθεί με τα όπλα της
αληθινής και πολύπλευρης μόρφωσης. Έτσι θα εκμεταλλευθεί επιστημονικά όλες τις
πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας μας και θα ανέλθει σε ανώτερο υλικό και
πνευματικό επίπεδο. Έτσι θα θεμελιώσει την ευτυχία του. Γι’ αυτό ο ελληνικός
λαός που ιδροκοπάει και μοχθεί, ζητάει επιτακτικά διαφοροποιημένη επαγγελματική
μέση παιδεία. Μέσα στη διαφοροποιημένη μέση αυτή παιδεία, ένα τμήμα, - το
μικρότερο – θα είναι και το κλασσικό γυμνάσιο. Όλες λοιπόν οι επαρχίες και μαζί
και τα μεγάλα αστικά κέντρα πρέπει να γεμίσουν, ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες,
με γεωργικές, δενδροκομικές, εμπορικές, ναυτικές και τεχνικές σχολές, όπου τα
παιδιά του λαού, παράλληλα με τη γενική μόρφωση, θα μορφώνονται για ένα ορισμένο
παραγωγικό επάγγελμα, με βάση την επιστημονικά οργανωμένη και κοινωνικά χρήσιμη ανθρώπινη εργασία, και
να ανοίξουν διάπλατα οι πόρτες της ανώτερης παιδείας για όλους τους ικανούς.
Και τι θα γίνει τότε ο πληθωρισμός στην ανώτερη παιδεία; Μα νομίζω, πως είναι
πλάνη και πλάνη μεγάλη, να λέμε πως έχουμε πληθωρισμό στην ανώτερη παιδεία, τη
στιγμή που μας λείπουν το λιγότερο 15.000 χιλιάδες δάσκαλοι και άλλοι τόσοι
γεωπόνοι, τη στιγμή που στα περισσότερα χωριά δεν υπάρχει γιατρός, και η
τεχνική μόρφωση είναι σχεδόν ανύπαρκτη στη χώρα μας. Εκείνο που πραγματικά
έχουμε είναι οι χιλιάδες απόφοιτοι του ψευτοκλασσικού γυμνασίου, πού έχασαν τα
καλύτερά τους χρόνια για να ψευτομορφωθούν
και κυνηγούν να βρούνε με τα τυπικά προσόντα τους κάποια θέση για να
ζήσουν οι περισσότεροί τους παρασιτικά. Και το κακό τούτο θα χειροτερέψει με
την οργάνωση που προτείνει ο κ. Πρωθυπουργός αφού «τοιουτοτρόπως θα ημπορούμεν
να αυξήσωμεν τα γυμνάσια εις τας επαρχίας».
Η Τρίτη «μεγάλη» μεταρρύθμιση , που σκέπτεται να εφαρμόσει ο κ.
Πρωθυπουργός είναι «η καθολίκευσις των υποτροφιών». Το μέτρο τούτο είναι το μόνο
προοδευτικό μέσα στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του κ. Παπανδρέου, και ευχόμαστε
γρήγορα να το πραγματοποιήση, μολονότι πιστεύουμε πως το ποσό που
προϋπολογίζει - τριακόσια εκατομμύρια
προπολεμικές δραχμές – είναι πολύ κατώτερο από εκείνο που πραγματικά χρειάζεται.
Μα και το μέτρο αυτό και γενικά η αληθινή εκπαιδευτική αναγέννηση τότε
μόνον θα πραγματοποιηθούν, άμα ο ελληνικός λαός, που εργάζεται και παράγει, παραμερίσει οριστικά τη φανερή
και κρυφή αντίδραση, που τον κρατούσε ως τώρα στο πνευματικό σκοτάδι και τον
παραπλανούσε με τα αντιδραστικά ιδανικά της προγονοπληξίας και της
πατριδοκαπηλείας. Στη σημερινή μεταβατική περίοδο άλλα είναι τα άμεσα
εκπαιδευτικά προβλήματα, που πρέπει να λυθούν και μπορούν να λυθούν, άμα
υπάρχει η καλή θέληση. Ακόμη τα σχολεία είναι κλειστά. Ακόμη δεν έγινε τίποτε
με τη συθέμελα κλονισμένη υγεία της νεολαίας μας. Ακόμη δεν ξεκαθαρίστηκε ο
εκπαιδευτικός κλάδος από τα λίγα ευτυχώς, σάπια στοιχεία του. Ακόμη δεν
τιμωρήθηκαν οι λειτουργοί της παιδείας,
που πρόδωσαν την αποστολή τους. Ακόμη το Πανεπιστήμιο είναι φρούριο της
αντίδρασης, και δεν έγινε η κάθαρση που υποσχέθηκε ο κ. Πρωθυπουργός. Ακόμη
καμιά μέριμνα για τα απροστάτευτα και ορφανά
παιδιά των θυμάτων του αγώνα. Ακόμη μένει θρονιασμένος ο φασισμός στην
παιδεία μας και δεν απαγορεύθηκε η κυκλοφορία των διδακτικών βιβλίων που
υποθάλπουν το φασιστικό ιδανικό και ψευτίζουν την ιστορική αλήθεια. Θέλουμε να
πιστεύουμε πως ο κ. Πρωθυπουργός θα επιδιώξει να δώσει προοδευτική λύση στα
άμεσα αυτά προβλήματα. Ελπίζουμε οι παιδαγωγοί σύμβουλοί του να μην τον
παρασύρουν σε αντιλαϊκές λύσεις. Στην προσπάθειά του αυτή θα έχει στο πλευρό
του ολόκληρο τον εκπαιδευτικό κλάδο.
Σημείωση : Στο αρχείο υπάρχει και η
εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ» και «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου