Ν. ΚΙΤΣΙΚΗ
«Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ»
Συμπεράσματα και διδάγματα
Το 1947 δημοσιεύτηκε η μελέτη του Νίκου Κιτσίκη «Η φιλοσοφία της
νεώτερης φυσικής»
Το άρθρο αυτό του Κώστα Σωτηρίου είναι κριτική στην μελέτη αυτή
και γράφτηκε γιατί το ζήτησε ο
ίδιος ο Κιτσίκης.[1]
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νέα Οικονομία»
Δεκέμβριο 1947-Ιανουάριο 1948
Μπορείτε να κατεβάσετε τα αρχεία σε pdf :
Δεν
πρόκειται να γράψω αναλυτική κριτική για τη σύντομη, μα πυκνή και τόσο πλούσια
σε περιεχόμενο φιλοσοφική τούτη μελέτη του καθηγητή κ. Ν. Κιτσίκη. Ο σκοπός μου
είναι να παρουσιάσω, όσο μπορώ συντομότερα, μερικά από τα τόσα προτερήματά της,
για να φανεί η αξία της, και να τονίσω τα σπουδαιότερα συμπεράσματα και
διδάγματα, που αποκομίζουμε από το προσεχτικό διάβασμά της.
Με το
βιβλίο τούτο ο κ. Ν. Κιτσίκης δεν απευθύνεται στους λίγους, στους ειδικούς.
Μολονότι καταπιάνεται, πρώτος αυτό όσο ξέρω στη χώρα μας, με ένα τόσο δύσκολο
επιστημονικοφιλοσοφικό θέμα, και μολονότι στην έρευνά του χρησιμοποιεί αυστηρά
επιστημονική μέθοδο, που πηγάζει από τη βαθειά επιστημονική του συνείδηση και
την αγάπη του στην αλήθεια, το βιβλίο του είναι έτσι γραμμένο, ώστε να μπορούν
– και τούτο είναι ένα από τα προτερήματα – να το διαβάσουν, με κάποια, βέβαια,
προσπάθεια, όλοι οι επιστήμονες που σέβονται τον εαυτό τους, και ιδιαίτερα οι
φοιτητές και σπουδαστές, που διψούν να μορφωθούν.
Και
πρέπει να το διαβάσει η φοιτητική νεολαία, γιατί, κλεισμένη, όπως είναι, στην
αντιδραστική ατμόσφαιρα και στο μεσαιωνικό σκοτάδι των ανώτερων εκπαιδευτικών
μας ιδρυμάτων, θα φωτιστεί με το φως της αλήθειας, θα νιώσει το πραγματικό
νόημα και τον αληθινό προορισμό της επιστήμης, και θα βοηθηθεί να βαδίσει με
ανοιχτά τα μάτια τον ανηφορικό δρόμο της
προόδου. Μα πρέπει να το διαβάσουν και όλοι οι επιστήμονες, που έχουν
συναίστηση για την κοινωνική τους αποστολή. Θα ιδούν, και ιδιαίτερα όσοι χωρίς
να το θέλουν, έχουν παραπλανηθεί σε στραβούς κοινωνικούς δρόμους, την
αντίδραση, που ετοιμάζεται με όλα τα μέσα να αιματοκυλίσει και πάλι τον κόσμο,
θα την ιδούν να ανεμίζει ύπουλα και παραπλανητικά επιστημονικά και φιλοσοφικά
συνθήματα, και να προσπαθεί να ανάψει «μεσαιωνικούς θρησκευτικούς αγώνες» για
να υποδουλώσει και πάλι την επιστήμη και τους επιστήμονες στη μυστικοπάθεια και
στο σκοτάδι του αγνωστικισμού. Και τότε θα κατανοήσουν, πόσο ακαταμάχητο και
δοκιμασμένο όπλο είναι ο διαλεχτικός υλισμός, για την αδιάκοπη και αδέσμευτη
πρόοδο της επιστήμης, για να μπορέσει έτσι ο άνθρωπος να καταχτήσει την
ολοκληρωτική ελευτερία του και να χτίσει, γερά θεμελιωμένη την ευτυχία του
επάνω στη γη.
Είναι
λοιπόν αληθινά μορφωτική η φιλοσοφική τούτη μελέτη του κ. Κιτσίκη. Μα έχει και
μεγάλη διδαχτική αξία. Ο μελετητής της, και προπάντων ο όχι ειδικευμένος, πολλά
θα διδαχτεί.
Για να
αναπτύξει το θέμα του και να βοηθήσει στην κατανόησή του ο κ. Κιτσίκης έκρινε –
και πολύ σωστά – απαραίτητο, να ανασκοπήσει κριτικά και σε γενικότατες γραμμές
τις πιο χαραχτηριστικές και σχετικές με την έρευνα των φυσικών επιστημών
ιδεαλιστικές και υλιστικές κοσμοθεωρίες και ιδιαίτερα τη γνωσιολογία τους από
τον Νεύτωνα και τον Καντ με ιδιαίτερη εξέταση του αγνωστικισμού και του
εμπειριοκριτικισμού ως το μεταφυσικό και το διαλεχτικό υλισμό, να αναλύσει τις
θεμελιακές αρχές της παλιάς, της κλασικής φυσικής και μηχανικής, και να
εκλαϊκέψει, όσο μπορούσε, τις επαναστατικές καταχτήσεις της νεώτερης φυσικής,
επαναστατικές γιατί ανάτρεψαν τις ασάλευτες, όπως νόμιζαν, βασικές αρχές της
κλασικής φυσικής, για να καταλήξει να μας δώσει μια αδρή εικόνα για την τραγική
αμηχανία, που βρέθηκαν πολλοί φυσικοί και φιλόσοφοι, γιατί οι καταχτήσεις της
νεώτερης φυσικής αποκάλυψαν μια καινούργια πραγματικότητα, που δεν μπορούσε «να
μπει στ’ άκαμπτα πλαίσια των παλιών μηχανικιστικών θεωριών». Η κριτική αναδρομή
και ανάλυση που κάνει, - και τούτο είναι ένα άλλο σπουδαίο προτέρημα της
μελέτης του – είναι σύντομη και απλή, μα και αντικειμενική και διεισδυτική.
