Η άποψη του Κ. Σωτηρίου για ένα προοδευτικό «Περιοδικό» με το σύνθημα «Φως-αισιοδοξία – Χαρά» -Σημείωμα –Ύλη – Συνεργάτες –Θέματα & «Δυό λόγια» (Πρόλογος) στο βιβλίο του Γ. Βλέσσα «Χαρούμενες φωνές»

Στη δεκαετία του 1950 ο Σωτηρίου προτείνει να εκδοθεί  ένα «Περιοδικό» με προοδευτικό περιεχόμενο  και για το λόγο αυτό γράφει ένα σύντομο «Σημείωμα» με την άποψή του για το περιεχόμενο του, περιγράφει τον σκοπό του, προτείνει την ύλη, προτείνει τους συνεργάτες για κάθε θέμα, και προτείνει αναλυτικά τα θέματα «Για το Παιδί» που πρέπει να περιλαμβάνει το Περιοδικό. Το Περιοδικό αυτό απ’ ότι γνωρίζουμε δεν εκδόθηκε. Για κάποια από τα θέματα για το «Παιδί» ο Σωτηρίου έγραψε κάποια άρθρα στην εφημερίδα «Αυγή» και έχουν δημοσιευθεί στο ιστολόγιο, με την «ετικέτα»: «Για το παιδί» και «Παιδεία-Νεολαία –Πολιτική».

Σημείωμα

1. Το Περιοδικό πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο προοδευτικό στα πλαίσια του αστικού καθεστώτος.

2. Το σύνθημά του πρέπει να είναι : «Φως-αισιοδοξία-Χαρά»

[Τα σημερινά περιοδικά π.χ. «Θησαυρός» κ.τ.λ. έχουνε διαμετρικά αντίθετα συνθήματα: «Σκοταδισμός- απαισιοδοξία, μοιρολατρεία –πρωτόγονη απόλαυση, διαφθορά]

Το Περιοδικό για να είναι προοδευτικό πρέπει: α) να διαφωτίζει τους αναγνώστες με την αληθινή επιστήμη  β) να ανυψώνει το φρόνημά τους για να αντιμετωπίζουν αισιόδοξα και νικηφόρα τα προβλήματα της ζωής και γ) να δώσει ανώτερη χαρά στους αναγνώστες του με τα αληθινά έργα της τέχνης. Έτσι θα γίνει το Περιοδικό πολύτιμος σύντροφος και φίλος και θα βοηθήσει στην πνευματική ανύψωση των αναγνωστών του.

3. Και ένα τέτοιο Περιοδικό είναι σήμερα απαραίτητο. Έρχεται να ικανοποιήσει μια πραγματική ανάγκη του Ελληνικού Λαού. Ο Λαός κουράστηκε πια με τα σκοταδιστικά περιοδικά και διψάει κάτι ανώτερο, κάτι καλύτερο. Γι αυτό και έπεσε και πέφτει η κυκλοφορία των σκοταδιστικών περιοδικών και από το άλλο μέρος βλέπουμε να εκδίδονται σε εβδομαδιαία φυλλάδια διάφορα έργα –λεξικά, ιστορίες, ανθολογίες, εγκυκλοπαίδειες κ.τ.λ.

4. Το Περιοδικό για να ικανοποιεί ολοένα και καλύτερα το σκοπό του, πρέπει να διαλέξει με προσοχή τους συνεργάτες. Όλοι οι συνεργάτες του, ακόμη και οι απλοί μεταφραστές, πρέπει  α) να είναι ικανοί και να εμπνέουν εμπιστοσύνη και β) να είναι προοδευτικοί. Πρέπει ακόμη να καταλάβουμε πως το Περιοδικό δεν είναι εμπορική επιχείρηση, με αντικειμενικό σκοπό το κέρδος. Το Περιοδικό έχει ιδανικά και αυτά τα ιδανικά πρέπει να εξυπηρετήσουν όλοι οι συνεργάτες του.

5. Το περιεχόμενο

Το περιεχόμενο θα αντληθεί από δυό πηγές: α) από την Επιστήμη και β) από την Τέχνη. Και θα εξυπηρετεί απόλυτα το σκοπό του περιοδικού.

Α! Από την Επιστήμη

Τομείς: Ιστορία, Υγεία, Παιδαγωγική-Παιδεία, Βιολογία, Ψυχολογία, Φυσικές επιστήμες, Φιλοσοφικά ρεύματα.

Το επιστημονικό υλικό δε θα έχει σκοπό την εγκυκλοπαιδική μόρφωση την ποσοτική διακοσμητική μάθηση, το φόρτωμα των αναγνωστών με γνώσεις περίεργες. Με το επιστημονικό υλικό θα πρέπει ο αναγνώστης να διαφωτίζεται στα σύγχρονα προβλήματα και ιδιαίτερα στα δικά μας προβλήματα και να κατανοήσει πως και για ποιες αιτίες γεννήθηκαν και για ποιες αιτίες μένουν ακόμη άλυτα.

Ιστορία: Και από την Παγκόσμια Ιστορία και από την Αρχαία, μα προπάντων από τη νεώτερη και σύγχρονη Ιστορία και ιδιαίτερα από τη νεώτατη νεοελληνική ιστορία  - από την επανάσταση του 21 ως σήμερα [ Μορφές λαϊκών αγωνιστών, του 21, κινήματα στο 19^ο αιώνα, το ελληνικό 1948 –Καλλέργης, οι σπουδαιότεροι πολιτικοί, οι σπουδαίοι διδάσκαλοι του Έθνους, οι δημιουργικοί επιστήμονες  κ.τ.λ.]

Υγεία: Πρόοδος της Ιατρικής επιστήμης – Προληπτική ιατρική, μικρόβια, αντιβιοτικά, νοσοκομεία, ιατρική περίθαλψη, μόρφωση ιατρών, προφυλαχτικά μέτρα, υγιεινή κατάσταση του λαού, της νεολαίας κ.τ.λ.

Παιδαγωγική – Παιδεία:  Το εκπαιδευτικό μας πρόβλημα, βασικές αδυναμίες, αναλφαβητισμός, αμορφωσιά, κλασική σπουδή, ανθρωπισμός, παιδεία προνόμιο των λίγων. – Μητέρα και παιδί, ανατροφή και  μόρφωση. Μορφές παιδαγωγών και δασκάλων. Παιδαγωγική και εκπαιδευτική κίνηση στις άλλες χώρες. Η παιδεία στις Δυτικές, καπιταλιστική, στις σοσιαλιστικές χώρες και στις σκλαβωμένες αποικίες.

Β! Τέχνη:

Τομείς: Λογοτεχνία, Κινηματογράφος, Ζωγραφική, Πλαστικές Τέχνες, Σάτυρα, Εικονογράφηση.

Λογοτεχνία: προπάντων ελληνική λογοτεχνία, και ιδιαίτερα ποίηση, διήγημα, μυθιστόρημα  - Έλληνες και ξένοι λογοτέχνες. Παγκόσμια Λογοτεχνία. Ρεύματα στη λογοτεχνία και γενικά στην Τέχνη. Ανάλυση όρων π.χ. φορμαλισμός, ρωμαντισμός, ρεαλισμός, συμβολισμός, σουρεαλισμός, σοσιαλιστικός ρεαλισμός και οι κύριοι εκπρόσωποί του και σε μας και αλλού.

Παγκόσμια λογοτεχνία:

«Παιδικό βιβλίο» Σημειώσεις από μεταφράσεις που θεώρησα

Αυτός είναι ο τίτλος που έχει στο φάκελο ο Σωτηρίου

Πρόκειται για ξενόγλωσσα παιδικά βιβλία μεταφρασμένα στα ελληνικά στα οποία πριν να δημοσιευθούν ο Σωτηρίου διόρθωνε τη γλώσσα και όχι μόνο,
 στις αρχές της δεκαετίας του 1950.

 Μέσα σε αγκύλες με πλάγια γραφή και μπλε γράμματα

 μερικά από τα σχόλια του Σωτηρίου.

1, Έχει θεωρήσει τα βιβλία «Θαύμα»: Το κοτοπουλάκι της μικρής Σουζάνας- Το πεισματάρικο κουνελάκι – Το φοβιτσιάρικο γατάκι – Το ζηλιαρόγατο αλογάκι – Ιστορίες από την Παλαιά Διαθήκη – Τέσσερεις όμορφες ιστορίες (Σταχτοπούτα – Γιατί η θάλασσα είναι αλμυρή – Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα – Η Χιονάτη και οι εφτά Νάνοι) – Μία ωραία έκπληξη για τη μαμά κουνέλα – Ο Γιαννάκης ο Κοντορεβιθούλης – Ο φωναχτούλης παίζει στο μπάνιο – Ποιος θέλει να παίξει μαζί μου; - Το μικρό χηνόπουλο παίζει πιάνο – Το πεινασμένο φαγούδικο κουνελάκι – Ένα ταξίδι στο φεγγάρι – Τα γατάκια κρύβονται από τη μητέρα τους – Ο μικρούλης μας Φιφίκος – Εφτά διαλεχτές ιστοριούλες – Το ντροπαλό αλογάκι και 4 άλλα παραμυθάκια – Η Αλεπού πάλι την έπαθε – Τα δυο αδερφάκια ταξιδεύουν [Γενική παρατήρηση:  Ωραία ιδέα, κακά όμως εκτελεσμένη, ίσως προσαρμοσμένη στην ψυχολογία του αμερικανόπουλου, ή καλύτερα για να πλάσουν τα αμερικανόπουλα όπως θέλουν- Η περιγραφή πολύ πενιχρή….] – Η μαύρη καλλονή. [… Έβγαλα ό,τι έχει σχέση με τη δουλική ανατροφή (σέλα, χαλινάρι, ν’ ακολουθώ οδηγίες). Και αντί «να δουλεύει πρόθυμα» έβαλα «ν’ αγαπάει τη δουλειά»]

Μπορείτε εδώ να δείτε σε pdf  (9 σελίδες) τον χειρόγραφο  κατάλογο με τις σχετικές σημειώσεις για τα βιβλία «Θαύμα»: ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ 1

2. Έχει θεωρήσει τα : Οι δώδεκα βασιλοπούλες που χόρευαν – Το χρυσό πουλί – Οι τρείς Υφάντρες [Στηρίζεται στο ψέμα. Δε θα έπρεπε να δημοσιευθεί. Αν δημοσιευθεί, πρέπει οπωσδήποτε να φύγουνε οι δυό τελευταίες σειρές και να αλλάξει το νόημα του μύθου με την προσθήκη που κάνω στο τέλος και δείχνω τον αγώνα του ανθρώπου να προοδέψει και να ζήσει ευτυχισμένος]  – Τα τρία παιδιά της τύχης – Ο βασιλιάς με το μυτερό πηγούνι [Και το παραμύθι τούτο είναι δημοσιέψιμο. Διδάσκει πόσο βλαβερή είναι η περηφάνεια και η περιφρόνηση στους άλλους] – Τζορίντα και Τζόρινγκελ – Ο Τρυποφράχτης και η Αρκούδα – Τα δώδεκα αδέρφια  [Φρίκη το παραμύθι τούτο. Ο πατέρας θέλει να σκοτώσει τα δώδεκα αγόρια για να μείνει κληρονόμα η κόρη του. Απάνθρωπα συναιστήματα, βάρβαρα. Να μη δημοσιευτεί]  – Το Ποντικάκι, το Πουλάκι και το Λουκάνικο – Ο λύκος και τα εφτά κατσικάκια – Ο Νάνος που έγινε Γίγαντας – Η βασιλοπούλα που έβοσκε χήνες – Η γάτα και ο ποντικός γίνονται φίλοι – Το άσπρο φίδι [ Ένα από τα ωραιότερα παραμύθια]  – Ο Παράξενος βάτραχος – Το όμορφο γαρύφαλο – Ο μαγεμένος Πύργος – Το αγριοτριαντάφυλλο – Οι έξι Κύκνοι – Ο Ψαράς και η γυναίκα του – Ο Ξυλοπόδαρος – Η Ηλιαχτίδα – Ο καλόκαρδος κυνηγός – Οι τέσσερεις μουσικοί της Βρέμης – Το μικρό πουλί – Η Σταχτοπούτα – Η Χιονάτη και οι εφτά Νάνοι – Ο τίμιος παπουτσής και η καλή του τύχη – Το αθάνατο νερό – Μ’ ένα χτύπημα εφτά – Η χήνα με τα χρυσά φτερά – Το Λυχνάρι με το Γαλάζιο φως [ Το παραμύθι τούτο –δημοκρατικό στη βάση- σατυρίζει και τιμωρεί τον κακό βασιλιά και τους δικαστές όργανά του. Για μένα είναι πολύ καλό]  – Το άχυρο, το κάρβουνο και το φασόλι – Δυό πιστοί φίλοι – Ο Μάρκος, ο γιδοβοσκός – Το τραπεζάκι, ο γάιδαρος και το ρόπαλο – Η Κοκκινοσκουφίτσα – Ο Βασιλιά του Χρυσού Βουνού – Η κόρη του μυλωνά [Εδώ σφάζονται κόρες από κακούργους, κομματιάζονται και τρώγονται. Κόβονται δάχτυλα με το τσεκούρι. Φρίκη, φρίκη. Με κανένα τρόπο δεν πρέπει να δημοσιευτεί] – Το σπάνιο ραπάνι – Τα εφτά μαύρα πουλιά – Ο Τομ ο Τοσοδούλης – Η κουτοπόνηρη  Μαργαρίτα – Οι έξι πολύτιμοι Συνεργάτες – Ο Φρειδερίκος και η έξυπνη Κατερίνα – Η Χιονόλευκη και η Ροδοκόκκινη – Τα τέσσερα αδέρφια – Οι τρεις χρυσές τρίχες και ο γίγαντας – Οι έξι Σύντροφοι – Ο Χάνσελ και η Μαργαρίτα – Οι Δώδεκα κυνηγοί – Η βασιλοπούλα του χρυσού Παλατιού – Ο Σιδερένιος Χανς – Η μικρότερη κόρη και το λιοντάρι .

Μπορείτε εδώ να δείτε σε pdf (7 σελίδες) τον χειρόγραφο  κατάλογο με τις σχετικές σημειώσεις για κάθε παραμύθι: ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ 2

3. «Άντερσεν» Παραμύθια : Ο Κήπος του Παραδείσου – Η Μικροκαμωμένη – Το αχάριστο έλατο – Οι μικροί πελαργοί – Τα α λουλούδια της μικρής Λίντας – Τα κόκκινα παπούτσια [Αρκετά διδαχτικό, μα και αρκετά σκληρό και με μεγάλη δόση «καθολικής» θρησκοληψίας. Κοίταξα να μαλακώσω τη σκληρότητα και να μετριάσω τη θρησκοληψία] – Το άσχημο παπάκι – Η βασιλοπούλα και το ρεβίθι – Ένα υπερήφανο και ματαιόδοξο παιδί [ Και το παραμύθι τούτο είναι καθαρό διδαχτικό. Έχει όμως φριχτές σκηνές και μεγάλη δόση θρησκοληψίας. Μαλάκωσα αρκετά τις σκηνές και μετρίασα τη θρησκοληψία. Και αν δε δημοσιευτεί, ίσως είναι καλύτερα] – Ο Άγγελος – Τι διηγείται ο λαιμός ενός μπουκαλιού – Η βασίλισσα του χιονιού. Παραμύθι σε εφτά ιστορίες – Η Δύναμη της αγάπης – Ο Χοιροβοσκός – Το κοριτσάκι με τα σπίρτα [Ωραίο παραμύθι, με αρκετή ποίηση και βαθειά ψυχολογία του παιδιού. Μόνο, που αντί να καυτηριάζει την «εξαθλίωση» την ωραιοποιεί με τη χριστιανική βασιλεία των ουρανών] – Η αόρατη στολή του αυτοκράτορα – Ο Χανς ο κουτοχωριάτης – Ο μεγάλος Κλάουζ και ο μικρός Κλάουζ [Το παραμύθι τούτο δεν πρέπει να δημοσιευτεί. Είναι γεμάτο φρικιαστικά εγκλήματα και απάτες. Θρίαμβος της κουτοπονηριάς και της κακίας. Μα αν τυχόν δημοσιευτεί τότε το φρικιαστικό επεισόδιο για τη γιαγιά οπωσδήποτε πρέπει να διαγραφεί] – Οι έντεκα κύκνοι – Το ταπεινό αηδόνι με τη μαγευτική φωνή – Η Νεράϊδα του δάσους – Ο Χόλγκερ ο Δανός [ Γύρω από το θρύλο του «Χόλγκερ του Δανού» κάνει ένα υπέροχο μάθημα για την αγάπη στην πατρίδα, και τον ανθρωπισμό. Από τα ωραιότερα παραμύθια] – Η καμπάνα με το μαγευτικό ήχο – Η μικρή χωριατοπούλα και ο καπνοδοχοκαθαριστής –Ο μολυβένιος στρατιώτης – Τα α τριαντάφυλλα και οι σπουργίτες – Το γέρικο φανάρι του δρόμου – Ό,τι κάνει ο καλός άνθρωπος είναι πάντα σωστό – Το Στοίχημα [ Άλλαξα τον τίτλο, και έκανα κάμποσες διορθώσεις και μια απαραίτητη περικοπή (σελίδα 467) για να λείψει η αντιφεμινιστική αιχμή] – Ο στρατιώτης και η όμορφη βασιλοπούλα.

Μπορείτε εδώ να δείτε σε pdf  (6 σελίδες)τον χειρόγραφο  κατάλογο με τις σχετικές σημειώσεις για κάθε παραμύθι: ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ 3

Ο Σωτηρίου διόρθωσε και  «Μίκυ Μάους - Ντόναλντ Ντακ -Γουώλτ Ντίσνεϋ:  Comics and Stories -Τουήτυ και Σιλβέστερ  - Ungle Wiggli (O Θείος Βίγλης) – Bugs Banny- Looney Tunes: Merrie Melodies  κ.τ.λ.»

 Μπορείτε εδώ να δείτε σε pdf (31 σελίδες)  τον χειρόγραφο κατάλογο με τις σχετικές σημειώσεις: ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ 4

Μετάφραση του Κ. Σωτηρίου: «Georges Politzer: Μαθήματα Φιλοσοφίας – Πρώτη σειρά –Βασικές Αρχές» Αλφαβητικός Πίνακας για ονόματα και όρους- Βιβλιογραφία-Περιεχόμενα

Το χειρόγραφο σε pdf: ΠΙΝΑΚΑΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Το δακτυλογραφημένο κείμενο μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ σε pdf: ΑΛΦΑΒ ΠΙΝ-ΒΙΒΛΙΟΓΡ-ΠΕΡΙΕΧ

Αλφαβητικός Πίνακας Για ονόματα και όρους[1]

Αγνωστικιστές- ονομάζονται στη φιλοσοφία, όσοι διδάσκουν πως η αλήθεια είναι απρόσιτη στο ανθρώπινο μυαλό [όσοι δηλαδή ισχυρίζονται, πως είναι αδύνατο να γνωρίσουμε τα πράματα στην ουσία τους. Η πραγματική ουσία τους θα μας είναι πάντα άγνωστη. Αδύνατο λοιπόν το ανθρώπινο μυαλό να καταχτήσει την πραγματική αλήθεια,  αδύνατο ο άνθρωπος να γνωρίσει αληθινά τον γύρω του κόσμο]

[σελ. 10,37,217]

Αλχημεία- η χημεία στο Μεσαίωνα. Η αλχημεία βρισκόταν πολύ κοντά στη μαγεία. Ήταν περισσότερο τέχνη,  παρά επιστήμη. Δυό πράματα ήθελε να πετύχει. Ήθελε ν’ ανακαλύψει την «πανάκεια», το φάρμακο το κατάλληλο να γιατρεύει όλους τους πόνους και τις αρώστιες και να μετατρέψει με τη «φιλοσοφική πέτρα» τα διάφορα μέταλλα σε χρυσάφι.

Ανάλυση- η ενέργεια που κάνει το ανθρώπινο μυαλό για να αποσυνθέσει, για να κομματιάσει ένα πράμα ή μια ιδέα, στα συστατικά τους στοιχεία [σελ.16]

Ανατομία- η επιστήμη που ερευνάει τους ζωντανούς οργανισμούς, και τη σχέση που έχουν αναμεταξύ τους τα διάφορα όργανα, που τους συγκροτούν.[σελ.16]

Αναξιμένης ο Μιλήσιος – φιλόσοφος έζησε στον 6^ο αιώνα π.Χ. Ανήκει στην ιωνική φιλοσοφική σχολή. Διαδέχτηκε το δάσκαλό του Αναξίμανδρο. Μαθητές του ο Αναξαγόρας και ο Διογένης ο Απολλώνιος. Ο Αναξιμένης δίδασκε, πως η πρώτη αρχή, η πρώτη ουσία σε όλα τα πράματα είναι ο αέρας  [σελ.200-202]

Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) αυτός και ο Πλάτωνας οι μεγαλύτεροι φιλόσοφοι στην αρχαιότητα. Δίδαξε στην Αθήνα. Ένα χρόνο πριν από το θάνατό του αναγκάστηκε να παρατήσει τη σχολή του και να φύγει από την Αθήνα, για να γλυτώσει από τις καταδιώξεις- έπειτα από την κατηγορία εναντίον του για «ασέβεια» [Θεοδωρίδης]

Μαθητής μα και αντίπαλος του Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης προσπαθεί, με τη συστηματική παρατήρηση του γύρω αισθητού κόσμου, να στηρίξει την ιδεαλιστική φιλοσοφία του Πλάτωνα επάνω σε ρεαλιστικά θεμέλια. Ξεκινάει όμως κι αυτός από την έννοια (concept) «ιδέα». Κάθε τι που υπάρχει  κάθε ουσία, είναι καμωμένη από δυό πρώτες αρχές (principles) απ την ύλη και τη μορφή [την ιδέα]. Η ύλη είναι μια μάζα ακατέργαστη (brute) παθητική (inerte) αδιάκριτη, αδιαμόρφωτη. Για να γίνει το ένα ή το άλλο το πράμα, «τούτο» ή «εκείνο» χρειάζεται να προσηλωθεί επάνω της μια μορφή. Η μορφή είναι άυλη,  είναι η ιδέα, είναι ενεργητική [είναι η δύναμη που μεταβάλλει τη δυνατότητα της ύλης σε πραγματικότητα] είναι (specifique) δημιουργική του είδους. Η μορφή δίνει στην ύλη την χαραχτηριστική την ξεχωριστή για κάθε πράμα ποιότητα. Η ανώτατη μορφή, που κλείνει μέσα της όλες τις άλλες, είναι ο Θεός. Ο Αριστοτέλης αντικρούει επίσης τη μηχανιστική αντίληψη του Δημόκριτου και δέχεται στο σύστημά του την τελεολογία: Υποστηρίζει δηλαδή, πως ο Θεός – η ανώτατη ιδέα- έχει οργανώσει τον κόσμο[2].

Ο Αριστοτέλης θεμελίωσε την τυπική λογική – είναι ο ιδρυτής της- την επιστήμη δηλαδή που μας διδάσκει τους τυπικούς νόμους για το σωστό συλλογισμό[3] . Για τον Αριστοτέλη – και είναι τούτο πολύ σημαντικό – η «εξέλιξη η ανάπτυξη» είναι μια από τις κεντρικές ιδέες στο σύστημά του. Η κοσμική εξέλιξη, η οργανική ανάπτυξη, η εξέλιξη, που παίρνει το Κράτος στις μορφές του κ.τ.λ. γενικά λοιπόν η εξέλιξη είναι παντού εξέλιξη  από το λιγότερο τέλειο στο ολοένα περισσότερο τέλειο, από το γενικό στο ειδικό. Ο Ένγκελς ονομάζει τον Αριστοτέλη το πιο γενικό και καθολικό μυαλό απ’ όλους τους έλληνες φιλόσοφους, που βάλθηκε να ερευνήσει ουσιαστικές μορφές της διαλεχτικής (Ένγκελς: Ουτοπικός σοσιαλισμός και επιστημονικός σοσιαλισμός)

Από τη διδασκαλία του μεγάλου σοφού, του μεγάλου λογικιστή, οι μαθητές του στο Μεσαίωνα κράτησαν μόνο την τυπική, την αφηρημένη πλευρά. Δεν καταδέχτηκαν να φωτίσουν το σύστημά του με τις επιστημονικές καταχτήσεις, [σκότωσαν ότι ζωντανό  είχε μέσα του] το κατάντησαν κάτι «νεκρό» αποξηραμένο και  άγονο και το έκαναν βάση για τη σχολαστική φιλοσοφία (σελ. 26,30,188,194)

Άτομο- Στη χημεία και τη φυσική ονομάζουν άτομο το υλικό μόριο που δεν μπορεί να τμηθεί, να διαιρεθεί παραπέρα. Το άτομο είναι το πιο μικρό και αδιαίρετο κομματάκι κάθε χημικού στοιχείου. Στην αρχαία ελληνιστική υλιστική φιλοσοφία ο Δημόκριτος και ο Επίκουρος ονόμασαν άτομα τα πιο μικρά κομματάκια της ύλης, που είναι απόλυτα αδύνατο να διαιρεθούν. Τα θωρούσαν το πρώτο στοιχείο, την πρώτη αρχή. Αυτά με διάφορους συνδυασμούς και ενώσεις συγκροτούσαν ολόκληρη τη φύση, τον κόσμο. [σελ. 31,45,46,68]

Βάκων (Μπέικον) Φραγκίσκος (1561-1626)- ξακουστός άγγλος φιλόσοφος. Μέλος της Βουλής των Κοινοτήτων στα 1593.Διορίστηκε στα 1613 γενικός εισαγγελέας (attorneg general) στα 1617 Υπουργός της δικαιοσύνης, στα 1618 αρχικαγγελάριος. Καταδικάστηκε στα 1624 από το Κοινοβούλιο σε φυλάκιση και έκπτωση από τα αξιώματα για καταχρήσεις και δωροδοκία, αποφυλακίστηκε όμως έπειτα από δυό μέρες και από τότε περιορίστηκε στην ιδιωτική του ζωή.

Ο Φρ. Βάκων έγραψε πολυάριθμα επιστημονικά και φιλοσοφικά έργα. Αναφέρουμε ιδιαίτερα το «Νέο Όργανο» (Novum Organum). Δημοσιεύτηκε στα 1620. Στο έργο τούτο χτυπάει την παλιά μεταφυσική με τις απριορικές, προεμπειρικές ιδέες και ζητάει να μπει στη θέση της η θεμελιωμένη στην εμπειρία λογική[4].

Ο Φρ. Βάκων είναι ένας από τους ιδρυτές της νεότερης φιλοσοφίας και της επιστημονικής μεθόδου [σελ.203, 26]

Μπέρκλεϋ (Γεώργιος Berkley 1683-1753) – άγγλος φιλόσοφος, επίσκοπος, και, για λίγο καιρό, άτυχος ιεραπόστολος στην Αμερική. Η ιερατική του δράση – όταν ήταν προτεστάντης παπάς στην καθολική Ιρρλαντία, που την προσάρτησαν οι Άγγλοι στο Κράτος του και την αποίκισαν με τη βία στην αρχή του 18^ου αιώνα – εξυπηρετούσε την Αγγλία στην καταχτητική της πολιτική και έχει ολότελα αντιδραστικό χαραχτήρα. Παράλληλα με τις θεωρητικές αναζητήσεις στη σφαίρα του πνεύματος, καταπιάστηκε επίσης και με αναζητήσεις πιο υλικές, π.χ. για τις περίφημες εργατικές κατοικίες και τη χρησιμότητά τους, καθώς και για την εργασία των παιδιών και τη χρησιμότητά της. Μας το δείχνει καθαρά το έργο του «Δοκίμιο για τα μέσα ν’ αποφύγουμε την καταστροφή της Μεγάλης Βρετανίας» . Δημοσιεύτηκε στα1720 και το έγραψε με αφορμή τη χρεωκοπία που έκανε η Southsea Compang, που ήταν τυχοδιωχτική επιχείρηση.

Ο Λένιν έκανε συντριφτική και βαθύτατη κριτική και μας έδωσε τον πραγματικό χαραχτήρα της φιλοσοφίας του Μπέρκλεϋ. Κριτική ανάλυση για τη φιλοσοφία του δώσαμε κι εμείς στα «Μαθήματά» μας τούτα – Μέρος Α! κεφάλαιο ΙΙ. Τις οικονομικές αντιλήψεις του Μπέρκλεϋ –στο έργο του Querist – τις εξέτασε εξονυχιστικά και ο Μαρξ στο έργο του «Κριτική της πολιτικής οικονομίας».

Φιλοσοφικά έργα του Μπέρκλεϋ: «Νέα θεωρία για τις αντιλήψεις του πνεύματος» , «Βασικές αρχές της ανθρώπινης γνώσης 1707 – γαλλική μετάφραση από τον Charles Renouvier 1920- “Διάλογοι του Ύνα με τον Φιλόνοο» 1713- γαλλική μετάφραση από τον J. Beaulavon 1895. Το έργο τούτο εκλαϊκεύει το προηγούμενο [σελ. 146 και 12,25,62,91,171]

Μπρανλύ (Εδουάρδος Μπρανλύ 1846-1940) – γάλλος φυσικός και χημικός. Ανακάλυψε στα 1873 τις ιδιότητες που έχουν τα οξείδια του χαλκού για να «ανορθώνουν» τα «εναλλασσόμενα ρεύματα». Στα 1888 ανακάλυψε την ιδιότητα που έχει ο «σωλήνας με ρινίσματα από σίδερο»  ο «συνοχέας» και έτσι πρώτος ο Μπρανλύ έστησε τις πρώτες ραδιοεπικοινωνίες. Χάρη λοιπόν στο «φωρατή» του γεννήθηκε ο ασύρματος. Στα 1898 ανακοίνωσε στην Ακαδημία των επιστημών την εφαρμογή της ανακάλυψής του στα πλοία για να ζητούν βοήθεια, όταν κιντυνεύουν[5]

Μετάφραση του Κ. Σωτηρίου: «Georges Politzer: Μαθήματα Φιλοσοφίας – Πρώτη σειρά –Βασικές Αρχές» Πέμπτο-Έχτο Μέρος

Το χειρόγραφο σε pdf: ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΕΧΤΟ ΜΕΡΟΣ

Το δακτυλογραφημένο κείμενο μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ σε pdf: ΠΕΜΠΤΟ-ΕΧΤΟ

ΠΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ XV.

ΟΙ ΚΙΝΗΤΗΡΙΕΣ ΔΥΝΑΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

1. Ένα λάθος, που δεν πρέπει να κάνουμε. 2. Το «κοινωνικό είναι» και η συνείδηση. 3. Ιδεαλιστικές θεωρίες. 4. Το «κοινωνικό είναι» και οι συνθήκες της ζωής. 5. Η πάλη των τάξεων, κινητήρια δύναμη της ιστορίας

Από πού έρχονται οι ιδέες; Μόλις θέσουμε το ερώτημα τούτο, βλέπουμε, πως η ως τώρα έρευνά μας δεν είναι αρκετή, και πρέπει να την προχωρήσουμε πιο πέρα. Αν σκεφτούμε κι εμείς, όπως οι υλιστές στο 18^ο αιώνα, που υποστήριζαν, πως «ο εγκέφαλος εκκρίνει τη σκέψη, όπως το συκώτι εκκρίνει τη χολή», θα δώσουμε στο ερώτημά μας την απάντηση, πως η φύση παράγει το «πνεύμα» ώστε οι ιδέες μας είναι φυσικά δημιούργημα του μυαλού μας.

Θα ειπούμε λοιπόν τότε: Την Ιστορία την κάνει η δράση των ανθρώπων, στη δράση σπρώχνει τους ανθρώπους η θέλησή τους, η θέλησή τους εκφράζει τις ιδέες τους. Οι ιδέες τους παράγονται από το μυαλό τους. Προσοχή όμως!

1. Ένα λάθος που δεν πρέπει να κάνουμε.

Αν, για να εξηγήσουμε τη μεγάλη γαλλική Επανάσταση, ειπούμε, πως οι αιτίες που την προκάλεσαν, είναι οι ιδέες που γεννήθηκαν στο μυαλό των φιλόσοφων, η ερμηνεία μας τούτη είναι κοντόθωρη, όχι ικανοποιητική, και κάνουμε κακή εφαρμογή του υλισμού.

Κάνουμε το λάθος και δε βλέπουμε κάτι που έπρεπε πολύ να προσέξουμε, τούτο: Γιατί τις ιδέες αυτές που κήρυξαν οι φιλόσοφοι την εποχή εκείνη, γιατί τις ενστερνίστηκαν οι λαϊκές μάζες; Γιατί δεν τις επινόησε  μόνον ο Ντιντερό, και για ποιο λόγο, από το 16^ο αιώνα, τα περισσότερα μυαλά επεξεργάστηκαν τις ίδιες ιδέες; Μήπως, επειδή όλα αυτά τα μυαλά βρέθηκαν έτσι ξαφνικά να έχουν το ίδιο βάρος και τους ίδιους έλικες; Όχι βέβαια. Βλέπουμε ν’ αλλάζουν οι ιδέες, μα δε γίνεται αντίστοιχη αλλαγή μέσα στο κρανίο.

Το ότι εξηγούμε τις ιδέες με τον εγκέφαλο, φαίνεται να είναι υλιστική ερμηνεία. Όμως, άμα μιλάμε για το μυαλό του Ντιντερό, πραγματικά μιλάμε για τις ιδέες που παράγει το μυαλό του Ντιντερό. Ώστε η ερμηνεία μας δεν είναι γνήσια υλιστική, καταχρηστικά τη λέμε υλιστική, γιατί βλέπουμε να ξαναπαρουσιάζεται, μαζί με τις ιδέες, η ιδεαλιστική τάση.

Ας ξαναγυρίσουμε στην αλυσίδα μας: Η ιστορία- η δράση των ανθρώπων – η θέλησή τους- οι ιδέες. Μα οι ιδέες έχουν ένα νόημα, ένα περιεχόμενο: Η εργατική τάξη π.χ. αγωνίζεται για ν’ ανατρέψει τον κεφαλαιοκρατισμό. Αυτό το σκέπτονται οι εργάτες που αγωνίζονται. Σκέπτονται, βέβαια επειδή έχουν εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος λοιπόν είναι απαραίτητος όρος για να σκεπτόμαστε, δεν είναι όμως ο «αποχρών» όρος. Ο εγκέφαλος εξηγεί το ότι έχουμε ιδέες, δε μας εξηγεί όμως, γιατί έχουμε τούτες τις ιδέες, και όχι άλλες.

«Ό,τι βάζει σε κίνηση τους ανθρώπους, αναγκαστικά πρέπει να περάσει μέσα από το μυαλό τους, η μορφή όμως που παίρνει μέσα στο μυαλό, εξαρτιέται πολύ από τις συνθήκες»[1]

Πως λοιπόν θα εξηγήσουμε το περιεχόμενο, που έχουν κάθε φορά οι ιδέες, γιατί π.χ. μας κατεβαίνει η ιδέα, να ανατρέψουμε τον κεφαλαιοκρατισμό;

2. Το «κοινωνικό είναι» και η συνείδηση

Ξέρουμε, πως οι ιδέες μας είναι η αντανάκλαση μέσα στο μυαλό μας από τα πράματα[2]. Και οι σκοποί, που κρύβουν μέσα τους οι ιδέες μας είναι κι αυτοί αντανάκλαση από τα πράματα. Μα από ποια πράματα;

Για να απαντήσουμε στην ερώτηση τούτη, πρέπει να ιδούμε, πού μέσα ζούνε οι άνθρωποι και πού μέσα φανερώνονται οι ιδέες τους. Διαπιστώνουμε, πως σήμερα οι άνθρωποι ζούνε μέσα σε κεφαλαιοκρατική κοινωνία, και πως οι ιδέες τους φανερώνονται μέσα σ’ αυτή την κοινωνία και από κει μας έρχονται.

«Δεν είναι λοιπόν η συνείδηση των ανθρώπων, που καθορίζει το «είναι» αυτό. Ανάποδα το «κοινωνικό είναι» τους, αυτό καθορίζει τη συνείδησή τους»[3]

Στη βεβαίωση  του τούτη λέγοντας ο Μαρξ το  «είναι τους» εννοεί το τι είναι οι άνθρωποι κάθε φορά, αυτό που είμαστε π.χ. εμείς σήμερα. Και με τη λέξη «η συνείδηση» εννοεί το τι σκεφτόμαστε, το τι θέλουμε.

Αγωνιζόμαστε, λέμε για ένα ιδανικό βαθειά ριζωμένο μέσα μας, και βγάζουμε γενικά το συμπέρασμα, πως η συνείδηση μας καθορίζει το «είναι» μας, γιατί, λένε, ενεργούμε και αγωνιζόμαστε, επειδή το σκεφτόμαστε, επειδή θέλουμε να το πραγματοποιήσουμε το ιδανικό αυτό. Κάνουμε όμως μεγάλο λάθος να μιλάμε μ’ αυτό τον  τρόπο, γιατί, πραγματικά, το «κοινωνικό μας είναι» είναι εκείνο που καθορίζει τη συνείδησή μας.

‘Ένα «είναι» προλεταριακό [ένας προλετάριος δηλαδή] σκέφτεται προλεταριακά, και ένα αστικό «είναι» [ο αστός δηλαδή] σκέφτεται αστικά. (Υπάρχουν, βέβαια, εξαιρέσεις, και θα ιδούμε λίγο παρακάτω, γιατί γίνεται αυτό). Μα ο γενικός κανόνας είναι, πως

«σκέφτονται διαφορετικά στο παλάτι, απ’ ό,τι σκέφτονται σε μια καλύβα»[4]

3. Ιδεαλιστικές θεωρίες

Οι ιδεαλιστές λένε, πως ένας άνθρωπος είναι προλετάριος, επειδή σκέφτεται προλεταριακά, ή είναι αστός, επειδή σκέφτεται, όπως οι αστοί. Αντίθετα, εμείς λέμε, πως σκέφτεται προλεταριακά, επειδή είναι προλετάριος, ή σκέφτεται όπως οι αστοί, επειδή είναι αστός. Ο προλετάριος λοιπόν έχει προλεταριακή συνείδηση,  επειδή είναι προλετάριος, και όχι το αντίθετο, όπως ισχυρίζονται οι ιδεαλιστές.

Πρέπει να προσέξουμε, ιδιαίτερα, μια σπουδαία πραχτική συνέπεια, που φέρνει μαζί της η ιδεαλιστική θεωρία. Είσαι αστός, σου λένε οι ιδεαλιστές, επειδή σκέφτεται όπως οι αστοί. Άρα για να πάψεις να είσαι αστός, δε χρειάζεται τίποτε άλλο, παρά να σου αλλάξουμε τον τρόπο που σκέφτεσαι, και για να σταματήσει η αστική εκμετάλλεψη, το μόνο που χρειάζεται είναι να εργαστούμε να  πείσουμε τους εργοδότες. Αυτή τη θεωρία υποστηρίζουν οι χριστιανοσοσιαλιστές. Την ίδια θεωρία είχαν και οι ιδρυτές του ουτοπικού[5] σοσιαλισμού.

Την ίδια όμως θεωρία υποστηρίζουν και οι φασίστες. Αγωνίζονται όχι για να καταργήσουν το κεφαλαιοκρατικό σύστημα, μα για να το κάνουν πιο «λογικό»! Όταν λένε, καταλάβουν οι κεφαλαιούχοι, πως εκμεταλλεύονται τους εργάτες, θα λογικευτούν και θα σταματήσουν την εκμετάλλεψη. Να λοιπόν μια θεωρία πέρα για πέρα ιδεαλιστική, που οι συνέπειές της είναι ολοφάνερα επικίντυνες.

Μετάφραση του Κ. Σωτηρίου: «Georges Politzer: Μαθήματα Φιλοσοφίας – Πρώτη σειρά –Βασικές Αρχές» Μέρος Τέταρτο

Περιεχόμενα 

Το χειρόγραφο σε pdf: ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ

Το δακτυλογραφημένο κείμενο μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ σε pdf:ΤΕΤΑΡΤΟ

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ΔΙΑΛΕΧΤΙΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χ.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΧΤΙΚΗΣ

1. Προεισαγωγικές παρατηρήσεις 2. Από πού γεννήθηκε η διαλεχτική μέθοδος; 3.Γιατί τη διαλεχτική προσπέρασε και κυριάρχησε για πολύν καιρό η μεταφυσική αντίληψη; 4. Γιατί ο υλισμός στο 18ο αιώνα ήταν μεταφυσικός Πως γεννήθηκε ο διαλεχτικός υλισμός; Ο Χέγκελ και ο Μαρξ.

1. Προεισαγωγικές παρατηρήσεις

Ακούμε να μιλάνε για διαλεχτική και όχι σπάνια να την περιβάλλουν με μυστήριο, την παρουσιάζουν σαν κάτι περίπλοκο. Άλλοτε, επειδή δεν ξέρουν τι είναι η διαλεχτική, λένε ό,τι τους κατέβει στο κεφάλι. Λυπηρό, αλήθεια. Πολλά λάθη γίνονται, και πρέπει να τα αποφύγουμε.

Στην ετυμολογική της σημασία η διαλεχτική είναι απλούστατα η τέχνη να συνδιαλεγόμαστε, να συζητάμε, και συχνά ακούμε να λένε για έναν άνθρωπο που ξέρει να κρατάει γερά τη συζήτηση, πως είναι διαλεχτικός. Διαλεχτική λέγεται η επιστήμη, με προέκταση της σημασίας, και εκείνον που ξέρει να μιλάει καλά.

Στη μελέτη μας για τη διαλεχτική, δε θα ασχοληθούμε με την ετυμολογική σημασία της. Εμείς θα ενδιαφερθούμε μόνο για την  ειδική, σημασία, που πήρε, από φιλοσοφική άποψη.

Η διαλεχτική, στη φιλοσοφική της σημασία, είναι, αντίθετα απ’ ότι νομίζουν, προσιτή σε όλους, γιατί είναι κάτι παραπολύ καθαρό και χωρίς κανένα μυστήριο. Μα αν όλος ο κόσμος μπορεί να καταλάβει τη διαλεχτική, μολαταύτα η διαλεχτική έχει τις δυσκολίες της. Και να πως πρέπει να τις εξηγήσουμε τις δυσκολίες αυτές.

Από τις εργασίες που κάνουμε με το χέρι, μερικές είναι απλές, άλλες όμως πιο περίπλοκες. Εύκολο και απλό είναι π.χ. να φτειάνουμε κασόνια. Αντίθετα, να συναρμολογήσουμε ένα ραδιόφωνο, είναι μια εργασία, που χρειάζεται και μεγάλη επιδεξιότητα και μεγάλη ακρίβεια και μεγάλη ευκινησία στα δάχτυλά μας.

Το χέρι και τα δάχτυλά μας είναι, για μας, όργανα δουλειάς. Μα και η νόηση είναι κι αυτή ένα τέτοιο όργανο. Και όπως τα δάχτυλά μας δεν είναι πάντοτε σε θέση να κάνουν μια εργασία που ζητάει ακρίβεια, έτσι και το μυαλό μας.

Στην ιστορία της ανθρώπινης εργασίας, ο άνθρωπος, στην αρχή μονάχα χοντροκομμένες δουλειές ήξερε να κάνει. Η πρόοδος των επιστημών του άνοιγε το δρόμο να κάνει εργασίες πιο λεπτές,  πιο ακριβολογημένες.

Απαράλλαχτα το ίδιο έγινε και στην ιστορία της νόησης. Η μεταφυσική είναι η μέθοδος της σκέψης, που, είναι ικανή να κάνει μονάχα χοντροκομμένη δουλειά, που δε ζητάει μεγάλη ευκινησία – όπως γίνεται και με τα δάχτυλά μας όταν καρφώνουμε κασόνια.

Η διαλεχτική μέθοδος διαφέρει από τη μεταφυσική σε τούτο ίσα-ίσα: Επιτρέπει στη νόησή μας να δουλεύει με πιο μεγάλη ακρίβεια. Δεν είναι λοιπόν η διαλεχτική τίποτε άλλο, παρά μια μέθοδος σκέψης με μεγάλη ακρίβεια.

Η εξέλιξη που βάδισε η νόηση είναι ίδια με την εξέλιξη που πήρε η εργασία του χεριού. Είναι η ίδια ιστορία, και δεν υπάρχει κανένα μυστήριο. Όλα είναι καθαρά στην εξέλιξη τούτη.

Οι δυσκολίες που συναντούμε, πηγάζουν από το ό,τι ως τα είκοσι πέντε χρόνια μας καρφώνουμε κασόνια, και ξαφνικά μας βάζουν να συναρμολογήσουμε ραδιόφωνα. Βέβαια και θα δυσκολευτούμε παραπολύ, τα χέρια μας θα είναι δυσκίνητα, και αδέξια τα δάχτυλά μας. Και μόνο σιγά-σιγά θα κατορθώσουμε να τα κάνουμε πιο ευκίνητα και επιδέξια, και θα καταφέρουμε να βγάλουμε πέρα τη δουλειά αυτή. Ό,τι στην αρχή ήταν πολύ δύσκολο, θα μας φανεί έπειτα πιο απλό, πιο εύκολο.

Το ίδιο και με τη διαλεχτική. Βρισκόμαστε σε δύσκολη θέση. Βαρύ και δυσκίνητο έχει γίνει το μυαλό μας με την παλιά, τη μεταφυσική μέθοδο, που κουβαλούμε μαζί μας, και πρέπει να αποχτήσουμε σιγά-σιγά την ευκινησία, την ακρίβεια που χρειάζεται η διαλεχτική μέθοδος. Μα, όπως βλέπουμε, ούτε εδώ δεν υπάρχει κανένα μυστήριο, ούτε τίποτε παραπολύ περίπλοκο.

2. Από πού γεννήθηκε η διαλεχτική μέθοδος;

Ξέρουμε, πως η μεταφυσική θεωρεί τον κόσμο σαν ένα σύνολο από πάγια και απολιθωμένα πράματα. Αντίθετα εμείς διαπιστώνουμε, άμα αντικρίσουμε τη φύση, πως όλα βρίσκονται σε κίνηση, και όλα αλλάζουν. Το ίδιο διαπιστώνουμε και για τη νόηση. Από τη διαπίστωσή μας τούτη είναι ολοφάνερη η ασυμφωνία της μεταφυσικής με την πραγματικότητα. Αν θέλουμε λοιπόν να δώσουμε έναν απλό μα ουσιαστικό ορισμό, μπορούμε να ειπούμε: Όποιος λέει «μεταφυσική» λέει «ακινησία», και όποιος λέει «διαλεχτική» λέει «κίνηση».

Η κίνηση και η αλλαγή, που υπάρχουν σε όλα, όσα μας περιτριγυρίζουν, αποτελούν τη βάση της διαλεχτικής.

«Όταν καλοκοιτάζουμε με τη νόησή μας τη φύση, ή την ιστορία της ανθρωπότητας, ή την ίδια τη νοητική μας ενέργεια, η πρώτη εικόνα που θα χτυπήσει στα μάτια μας, είναι ένα απέραντο πλέγμα από πολύπλοκες σχέσεις, από δράσεις και αντιδράσεις, και εκεί μέσα βλέπουμε πως τίποτε δεν είναι εκείνο που ήταν, ούτε όπου ήταν, ούτε όπως ήταν. Το κάθε τι κινιέται, μεταμορφώνεται, αποτελειώνεται και περνάει»[1]

Όπως τόσο καθαρά μας το λέει ο Ένγκελς, βλέπουμε, κι αυτή είναι η διαλεχτική άποψη, πως όλα αλλάζουν, τίποτε δεν μένει εκεί που ήταν, ούτε εκείνο που ήταν. Η άποψη λοιπόν τούτη  είναι απόλυτα σύμφωνη με την πραγματικότητα. Κανένα πράμα δε στέκεται, στη θέση, που είχε, γιατί ακόμη και εκείνο που μας φαίνεται ακίνητο, ακόμη κι αυτό κινιέται. Κινιέται μαζί με την κίνηση,  που κάνει η γη γύρω από τον ήλιο και κινιέται ακόμη μέσα στην κίνηση που κάνει η γη γύρω από τον άξονά της. Η μεταφυσική με την βασική της αρχή της ταυτότητας τα θέλει όλα τα πράματα να μένουν ίδια με τον εαυτό τους. Αντίθετα, εμείς βλέπουμε, πως, στην πραγματικότητα, κανένα πράμα δε μένει ό,τι είναι.

Έχουμε την εντύπωση, πως μένουμε πάντα οι ίδιοι, και όμως, όπως μας λέει ο Ένγκελς, «τα αυτοΐδια είναι και διαφορετικά». Φρονούμε, πως είμαστε αυτοΐδιοι, και όμως έχουμε κιόλας αλλάξει. Από  παιδιά που είμαστε, γινήκαμε άντρες. Μα και ο άντρας ποτέ δε μένει ο ίδιος, γερνάει κάθε μέρα.

Ώστε δεν είναι φαινομενική και ψεύτικη η κίνηση, όπως υποστήριζαν οι Ελάτες. Φαινομενική είναι η ακινησία, γιατί πραγματικά, όλα βρίσκονται σε κίνηση και όλα αλλάζουν.

Και η ιστορία επίσης μας δείχνει καθαρά, πως τα πράματα δε μένουν ό,τι είναι. Σε καμιά στιγμή δεν είναι ακίνητη η κοινωνία. Στην αρχαία εποχή είναι η δουλοχτητική κοινωνία, τη διαδέχεται η φεουδαρχική, και τούτη τη διαδέχεται η κεφαλαιοκρατική. Η μελέτη επάνω στις κοινωνίες τούτες, μας δείχνει, πως, αδιάκοπα, και σιγά-σιγά τα στοιχεία εκείνα που  άνοιξαν το δρόμο κάθε φορά στη νέα κοινωνία,  κείνα αναπτύχτηκαν κάθε φορά μέσα στην καινούργια κοινωνία. Με τον ίδιο τρόπο αλλάζει και η κεφαλαιοκρατική κοινωνία κάθε μέρα, μεταμορφώθηκε κιόλας στη Σοβιετική Ένωση. Και επειδή καμιά κοινωνία δε μένει ακίνητη, και η σοσιαλιστική κοινωνία, που χτίστηκε στη Σοβιετική Ένωση, είναι κι αυτή προορισμένη να εξαφανιστεί. Μεταμορφώνεται κιόλας μπροστά στα μάτια μας με γοργό ρυθμό, και αυτός είναι ο λόγος, που οι μεταφυσικοί δεν καταλαβαίνουν τι γίνεται εκεί επάνω. Εξακολουθούν να κρίνουν μια ολοκληρωτικά μεταμορφωμένη κοινωνία με τα δικά τους συναιστήματα, με τα συναιστήματα δηλαδή που νοιώθουν οι άνθρωποι, που εξακολουθούν να βρίσκονται  κάτω από τον κεφαλαιοκρατικό καταναγκασμό.

Μα και τα συναιστήματά μας μεταμορφώνονται, αδιάφορο αν δεν το καταλαβαίνουμε. Η απλή συμπάθεια που νιώθαμε στην αρχή άλλαξε και έγινε έρωτας, και μερικές φορές βλέπουμε να κατρακυλάει έπειτα και να γίνεται μίσος.

Μετάφραση του Κ. Σωτηρίου: «Georges Politzer: Μαθήματα Φιλοσοφίας – Πρώτη σειρά –Βασικές Αρχές» Δεύτερο και Τρίτο Μέρος

Περιεχόμενα 

Το χειρόγραφο σε pdf: ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ

Το δακτυλογραφημένο κείμενο μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ σε pdf: ΔΕΥΤΕΡΟ-ΤΡΙΤΟ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ο ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI

Η ΥΛΗ ΚΑΙ ΟΙ ΥΛΙΣΤΕΣ

1. Τι είναι η ύλη; 2. Διαδοχικές θεωρίες για την ύλη. 3. Τι είναι η ύλη για τους υλιστές. 4. Ο χώρος, ο χρόνος, η κίνηση και η ύλη. 5. Συμπέρασμα.

Στα προηγούμενα μαθήματα καθορίσαμε τις κοινές ιδέες σ’ όλους τους υλιστές, έπειτα τα επιχειρήματα, που αντιτάσσουν όλοι οι υλιστές στις ιδεαλιστικές φιλοσοφίες, και αποδείξαμε τα λάθη, που κάνει ο αγνωστικισμός. Τώρα θα βγάλουμε τα συμπεράσματα από τα μαθήματά μας και θα ενισχύσουμε τα υλιστικά επιχειρήματα με την απάντηση που θα δώσουμε στα δυό ακόλουθα ερωτήματα:

α! Τι είναι η ύλη;

β! Τι θα πει: είμαι υλιστής.

1. Τι είναι η ύλη;

Το πρόβλημά μας είναι σπουδαίο

Κάθε φορά που έχουμε να λύσουμε ένα πρόβλημα, πρέπει τα σχετικά ερωτήματα να τα θέτουμε πολύ καθαρά. Και είναι τούτο απόλυτα απαραίτητο, για το πρόβλημά μας, γιατί, πραγματικά δεν είναι τόσο απλό να δώσουμε ικανοποιητική απάντηση. Για να το κατορθώσουμε, χρειάζεται να στήσουμε ολόκληρη θεωρία για την ύλη.

Γενικά οι άνθρωποι φρονούν, πως η ύλη είναι εκείνο που μπορούμε να πιάσουμε, κάτι, που είναι σκληρό στερεό και προβάλλει αντίσταση. Στην αρχαία Ελλάδα έτσι όριζαν την ύλη. Ξέρουμε όμως σήμερα, χάρη στις επιστήμες, πως αυτό δεν είναι σωστό.

2. Διαδοχικές θεωρίες για την ύλη.

( Ο σκοπός μας είναι να ρίξουμε μια γοργή ματιά και όσο γίνεται πιο απλά, στις διάφορες θεωρίες για την ύλη, χωρίς να μπούμε στην επιστημονική συζήτησή τους).

Στην αρχαία Ελλάδα φρονούσαν, πως η ύλη ήταν κάτι το σκληρό που δεν μπορούσε να διαιρείται επ’  άπειρον. Έρχεται η στιγμή, έλεγαν, που τα μόρια της ύλης δεν είναι πια διαιρετά, και ονόμασαν τα μόρια αυτά άτομα (δηλαδή άτμητα, αδιαίρετα). Το τραπέζι λοιπόν είναι ένα συσπείρωμα από άτομα. Φρονούσαν ακόμη πως τα άτομα ήσαν διαφορετικά αναμεταξύ τους. Υπάρχουν, έλεγαν, άτομα λεία και στρογγυλά, τέτοια είναι π.χ. τα άτομα του λαδιού, και άλλα που είναι τραχειά και αγκυλωτά, όπως τα άτομα του ξυδιού.

Ο Δημόκριτος, ένας από τους πιο μεγάλους υλιστές φιλόσοφους στην αρχαιότητα, είναι εκείνος που έστησε τη θεωρία τούτη. Πρώτος αυτό επιχείρησε να εξηγήσει υλιστικά, τον κόσμο. Δίδασκε π.χ. πως το ανθρώπινο σώμα απαρτίζεται (είναι συγκροτημένο) από άτομα χοντροκομμένα, η ψυχή όμως από λεπτότερα άτομα, και επειδή παραδεχόταν πως υπάρχουν Θεοί, ήθελε όμως να εξηγήσει όλα τα πράματα με υλιστικό τρόπο, βεβαίωνε, πως και οι Θεοί ήσαν κι αυτοί ακόμη, συγκροτημένοι από άτομα εξαιρετικά λεπτά.

Από την αρχαία λοιπόν εποχή, δοκίμασαν οι άνθρωποι να εξηγήσουν τι είναι η ύλη.

Ο μεσαίωνας δεν πρόστεσε τίποτε αληθινά καινούργιο στη θεωρία των αρχαίων Ελλήνων για τα άτομα. Και μόλις το 19^ο αιώνα τροποποιήθηκε ριζικά η θεωρία τούτη.

Εξακολουθούσαν πάντοτε να φρονούν, πως η ύλη απαρτίζεται από άτομα, και πως τα άτομα τούτα ήσαν μικρότατα μόρια πάρα πολύ σκληρά με αμοιβαία έλξη συναμεταξύ τους. Είχαν παρατήσει τη θεωρία των αρχαίων Ελλήνων, και τα άτομα δεν ήσαν πια λεία ή αγκυλωτά, εξακολουθούσαν όμως να υποστηρίζουν, πως ήσαν σκληρά, αδιαίρετα, και σπρωχνόντουσαν με αμοιβαία έλξη το ένα προς το άλλο.(;)[1]

Αργότερα η πρόοδος επέτρεψε στις επιστήμες[2] να φωτίζουν ολοένα καλύτερα το ζήτημα με τα καινούργια πορίσματα, και να προχωρούν ολοένα στην ερμηνεία της ύλης. Σήμερα δέχονται πως το άτομο είναι κατά προσέγγιση  ένα κέντρο, ένας πυρήνας, και ολόγυρά του γυρίζει ένα μικρό σύστημα από πλανήτες, που είναι φορτωμένοι με μικρό ηλεχτρικό φορτίο ο καθένας τους.[3] Μα και ο πυρήνας, το κέντρο του ατόμου, είναι κι αυτός πολύπλοκος με πολυποίκιλη διάρθρωση! Η ύλη λοιπόν είναι συσπείρωμα από τα άτομα αυτά. Και αν το χέρι μου, όπως το έχω ακουμπήσει επάνω στο τραπέζι, νιώθει κάποια αντίσταση, αυτό συμβαίνει, επειδή το χέρι μου δέχεται σε ανυπολόγιστο  αριθμό μικρότατα χτυπήματα (chocs) που πηγάζουν (διοχετεύονται) από τα μικρά αυτά συστήματα, τα άτομα του τραπεζιού.

Στην καινούργια τούτη σύγχρονη θεωρία για την ερμηνεία της ύλης, θεωρία που επικυρώθηκε από επιστημονικά πειράματα, απαντούν οι ιδεαλιστές με το χαμόγελο στα χείλη: «Δεν υπάρχει πιά σκληρή και αδιαίρετη ύλη! Τι μένει λοιπόν από την ύλη; Τίποτε! Και οι υλιστές που βασίζουν τη φιλοσοφία τους  στην ύπαρξη της ύλης, δεν έχουν πια καμιά απόδειξη για την  ύπαρξή της. Η ύλη έγινε άφαντη!»

Πρέπει να ομολογήσουμε, πως η τέτοια επιχειρηματολογία είχε κάποια  επιτυχία, αφού ακόμη και μερικοί  μαρξιστές, λοιπόν υλιστές, κλονίστηκαν στις πεποιθήσεις τους. Όμως δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά συσκοτίζουν και θολώνουν το πρόβλημα, άμα λένε πως καταργήθηκε, έγινε άφαντη η ύλη, τη στιγμή που η επιστήμη με τα καινούργια της πορίσματα φωτίζει καλύτερα τη σύστασή της. Γι αυτό σπουδαίο είναι, απαραίτητο μάλιστα να ιδούμε:

3. Τι είναι η ύλη για τους υλιστές.

Το θέμα μας κλείνει μέσα του δυό ζητήματα

α! Τι είναι η ύλη;

β! Πως είναι η ύλη; [4]

Απαραίτητο να ξεχωρίσουμε τα δυό τούτα ζητήματα, και να απαντήσουμε πρώτα στο πρώτο και έπειτα στο δεύτερο ερώτημα.

Η απάντηση που δίνουν οι υλιστές στο πρώτο ερώτημα είναι τούτη: Η ύλη είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που υπάρχει έξω από μας, που είναι ανεξάρτητη από τη νόησή μας, το πνεύμα μας, και δεν έχει ανάγκη το πνεύμα μας  για να υπάρχει.

«Η έννοια «ύλη»- λέει ο Λένιν- δεν εκφράζει τίποτε άλλο, παρά την αντικειμενική πραγματικότητα, που είναι δοσμένη στον άνθρωπο, από τις αιστήσεις του».[5]

Στο δεύτερο ερώτημα: «Πως είναι η ύλη, οι υλιστές απαντούν: Δεν είναι δική μας δουλειά να απαντήσουμε. Την απάντηση την δίνει η επιστήμη».

Η απάντηση που δώσαμε στο πρώτο ερώτημα είναι πάντα η ίδια από την αρχαία εποχή ως σήμερα. Δεν άλλαξε καμιά φορά. Η απάντηση όμως στο δεύτερο ερώτημα έχει πολλές φορές αλλάξει και πρέπει να αλλάζει, γιατί βρίσκεται σε συνάρτηση με τις επιστήμες, με το σημείο, όπου κάθε φορά έχουν προχωρήσει οι γνώσεις μας. Δεν είναι λοιπόν οριστική απάντηση.

Βλέπουμε τώρα, πόσο είναι απαραίτητο να θέσουμε καλά το πρόβλημα, και να μην αφήνουμε τους ιδεαλιστές να μπερδεύουν τα δυό ερωτήματα. Πρέπει καλά να τα ξεχωρίσουμε, να τους δείχνουμε πως το πρώτο ερώτημα είναι το κυριότερο, και πως η απάντηση που δίνουν οι υλιστές στο ερώτημα τούτο έχει μείνει αμετάβλητη.

«Γιατί η μοναδική «ιδιότητα» της ύλης, που η παραδοχή της καθορίζει το φιλοσοφικό υλισμό είναι, το ότι είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα, το ότι υπάρχει έξω από τη συνείδησή μας»[6]

4. Ο χώρος, ο χρόνος, η κίνηση και η ύλη

Τη στιγμή που βεβαιώνουμε, επειδή το διαπιστώνουμε, πως η ύλη υπάρχει έξω από μας καθορίζουμε επίσης πως:

α! Η ύλη υπάρχει μέσα στο χώρο και μέσα στο χρόνο, και

β! Η ύλη βρίσκεται σε κίνηση

Οι ιδεαλιστές φρονούν, πως ο χώρος και ο χρόνος είναι ιδέες μέσα στο σώμα μας, άρα δεν υπάρχουν αντικειμενικά (πρώτος ο Καντ διατύπωσε τη θεωρία τούτη)[7]. Για τους ιδεαλιστές ο χώρος είναι μια μορφή, που δίνουμε εμείς στα πράματα, μ’ άλλα λόγια, ο χώρος γεννιέται από το ανθρώπινο πνεύμα. Το ίδιο και ο χρόνος.

Οι υλιστές αντίθετα βεβαιώνουν, πως εμείς είμαστε μέσα στο χώρο, και όχι ο χώρος μέσα σε μας. Βεβαιώνουν επίσης, πως ο χρόνος είναι απαραίτητος όρος στο ξετύλιγμα της ζωής μας. Ώστε εκείνο που υπάρχει έξω από τη νόησή μας – δηλαδή η ύλη – υπάρχει μέσα στο χώρο και μέσα στο χρόνο.[8]

«Οι ουσιαστικές μορφές του κάθε τι που υπάρχει είναι ο χώρος και ο χρόνος, και κάτι που υπάρχει έξω από το χρόνο είναι τόσο πολύ παράλογο, όσο και κάτι που υπάρχει έξω από το χώρο»[9]

Εμείς οι υλιστές δεχόμαστε λοιπόν, πως υπάρχει μια πραγματικότητα αντικειμενική, ανεξάρτητη από τη συνείδησή μας. Όλοι μας πιστεύουμε, πως ο κόσμος έχει υπάρξει πριν από μας, και πως θα εξακολουθήσει να υπάρχει και έπειτα από μας. Πιστεύουμε, πως ο κόσμος δε μας έχει ανάγκη για να υπάρχει. Δεν έχουμε καμιά αμφιβολία, πως το Παρίσι έχει υπάρξει πριν να γεννηθούμε και θα υπάρχει και έπειτα από το θάνατό μας, εχτός αν σύριζα καταστραφεί.  Είμαστε βέβαιοι,  πως το Παρίσι υπάρχει, ακόμη και όταν εμείς δεν το σκεπτόμαστε. Είμαστε βέβαιοι, πως υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες πόλεις, που ποτέ δεν τις επισκεφτήκαμε, που ούτε τα ονόματά τους δεν ξέρουμε, και όμως υπάρχουν. Αυτή είναι η γενική πεποίθηση της ανθρωπότητας. Οι επιστήμες μας δίνουν το δικαίωμα να δώσουμε στο επιχείρημα τούτο τέτοια καθαρότητα και τέτοια βασιμότητα, που γκρεμίζονται μπροστά του όλα τα κουτοπόνηρα κατασκευάσματα των ιδεαλιστών.

«Οι φυσικές επιστήμες βεβαιώνουν με τον πιο θετικό τρόπο, πως η γη πέρασε από τέτοιες καταστάσεις, που ούτε ο άνθρωπος ούτε κανένα άλλο ζωντανό πλάσμα, δε την κατοικούσαν, ούτε μπορούσαν να την κατοικήσουν. Η οργανική ύλη είναι ένα αργοπορημένο φαινόμενο, γέννημα  πολύ μακρόχρονης εξέλιξης»[10]

Αφού λοιπόν οι επιστήμες μας παρέχουν την απόδειξη πως η ύλη υπάρχει μέσα στο χρόνο και μέσα στο χώρο, μας διδάσκει ταυτόχρονα, πως η ύλη βρίσκεται σε κίνηση. Το τελευταίο  τούτο πόρισμα, που μας παρέχουν οι σύγχρονες επιστήμες, είναι πολύ σημαντικό. Γκρεμίζει την παλιά θεωρία, που δίδασκε, πως η ύλη είναι ανίκανη για κίνηση[11], και βρίσκεται σε αδράνεια.

«Η κίνηση, λέει ο Ένγκελς, είναι ο τρόπος που υπάρχει η ύλη, η μορφή της ύπαρξης της… Η ύλη χωρίς κίνηση είναι τόσο ακατανόητο, όσο και η κίνηση χωρίς ύλη»[12]

Ξέρουμε, πως ο κόσμος στη σημερινή του κατάσταση είναι το αποτέλεσμα από μια μακρόχρονη εξέλιξη, το αποτέλεσμα λοιπόν από μια βραδύπορη, μια αδιάκοπη κίνηση. Το διατυπώνουμε λοιπόν με μεγαλύτερη ακριβολογία, αφού αποδείξαμε πως υπάρχει η ύλη και λέμε πως:

«Ολόκληρος ο κόσμος είναι ύλη που βρίσκεται σε κίνηση, και τούτη η κινούμενη ύλη, μόνο μέσα στο χώρο και στο χρόνο μπορεί να κινιέται»[13]

5. Συμπέρασμα

Από τις διαπιστώσεις τούτες βγαίνει το συμπέρασμα, πως η ιδέα «Θεός» «καθαρό πνεύμα» και δημιουργός του κόσμου δεν έχει κανένα νόημα. Γιατί ο Θεός έξω από το χώρο και το χρόνο, είναι κάτι που δεν μπορεί να υπάρχει.

Πρέπει να συμμερίζεται κανείς τον ιδεαλιστικό μυστικισμό, άρα να μην παραδέχεται κανένα επιστημονικό έλεγχο, για να πιστεύει σ’ ένα Θεό που υπάρχει έξω από το χρόνο, δηλαδή που δεν υπάρχει σε καμιά στιγμή, και που υπάρχει έξω από το χώρο, δηλαδή που δεν υπάρχει πουθενά.

Οι υλιστές αντίθετα, με τα πορίσματα της επιστήμης στο χέρι, βεβαιώνουν, πως η ύλη υπάρχει μέσα στο χώρο και σε μια ορισμένη στιγμή (μέσα στο χρόνο). Συμπέρασμα: Αδύνατο να δημιουργήθηκε ο κόσμος, γιατί, για να μπορούσε ο Θεός να δημιουργήσει τον κόσμο θα χρειαζόταν κάποια στιγμή, που δεν έχει ποτέ υπάρξει – αφού – ο χρόνος δεν υπάρχει για το Θεό – και θα χρειαζόταν ακόμη να ξεφύτρωνε ο κόσμος από το τίποτε.

Για να παραδεχτεί λοιπόν κανείς τη δημιουργία του κόσμου, πρέπει πρώτα να παραδεχτεί, πως υπάρχει κάποια στιγμή, που ο κόσμος δεν υπήρχε, και δεύτερο, πως από το τίποτε ξεφύτρωσε κάτι. Μα και τα δυό αυτά η επιστήμη δεν μπορεί να τα παραδεχτεί.

Βλέπουμε, πως τα ιδεαλιστικά επιχειρήματα, άμα τα αντιμετωπίσουμε με την επιστήμη, αδύνατο να κρατηθούν στα πόδια τους. Αντίθετα τα επιχειρήματα, που προβάλλουν οι υλιστές φιλόσοφοι βρίσκονται σε αρμονία με την ίδια την επιστήμη, και αδύνατο να τα αντιδιαστείλουμε. Καταλήγουμε λοιπόν να τονίσουμε ακόμη μια φορά το βαθύτατο σύνδεσμο του υλισμού με την επιστήμη.

Μετάφραση του Κ. Σωτηρίου: «Georges Politzer: Μαθήματα Φιλοσοφίας – Πρώτη σειρά –Βασικές Αρχές» Εισαγωγή -Πρώτο Μέρος

Περιεχόμενα 1

Περιεχόμενα 2

Η μετάφραση αυτή από τον Κώστα Σωτηρίου έγινε το 1950

 με την ελπίδα να κυκλοφορήσει σε βιβλίο,

 όπως λέει και ο ίδιος στο σύντομο σημείωμά του:

  « Ένα τέτοιο βιβλίο έλειπε στον τόπο μας. Και η αξία του είναι ακόμη μεγαλύτερη τώρα στις ημέρες μας,

 γιατί η κυρίαρχη τάξη για να περιφρουρήσει τα προνόμιά της, απλώνει με όλα τα μέσα το σκοταδισμό.

 Κάνει ό,τι μπορεί, για να παραπλανήσει τους ανίδεους, και να νοθέψει την αλήθεια.

Ξετυλίγει παραπλανητικά συνθήματα, φοβάται την πρόοδο, προσπαθεί να κλονίσει την εμπιστοσύνη στην επιστήμη,

 καλλιεργεί το μυστικισμό, εξαγοράζει συνειδήσεις, χρησιμοποιεί ακόμη και τη συκοφαντία,

 για να κρατάει το λαό βυθισμένο στην άγνοια και στην αμορφωσιά.

 Πολύτιμο θα είναι το βιβλίο τούτο του Πολιτσέρ και στον τόπο μας. Και γι αυτό το μετάφρασα»

Η ελπίδα του δεν πραγματοποιήθηκε.

Εδώ δημοσιεύεται το χειρόγραφο κείμενο. Θα δημοσιευτεί σε πέντε συνεχόμενες αναρτήσεις:

 1. «Εισαγωγή» και το «Πρώτο Μέρος»

 2.   «Δεύτερο και Τρίτο Μέρος»

3. «Τέταρτο Μέρος»

 4. «Πέμπτο και Έχτο Μέρος»

5. «Αλφαβητικός Πίνακας για τα Ονόματα και τους όρους – Βιβλιογραφία και Περιεχόμενα»  

Το χειρόγραφο σε pdf:ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ 
Το δακτυλογραφημένο κείμενο μπορείτε να το κατεβάσετε  από εδώ σε pdf:ΕΙΣΑΓΩΗ-ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Georges Politzer Μαθήματα φιλοσοφίας Πρώτη σειρά Βασικές αρχές Μεταφραστής Κ.Δ. Σωτηρίου Αθήνα 1950

Πρόλογος

Οι «Βασικές Αρχές» της Φιλοσοφίας, που δημοσιεύουμε σήμερα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι σημειώσεις, που κράτησε ένας από τους μαθητές του τη σχολική χρονιά 1935-1936 από τα Μαθήματα Φιλοσοφίας που δίδαξε ο Georges Politzer στο Εργατικό Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Για να καταλάβει ο αναγνώστης τον ιδιαίτερο χαραχτήρα και την αξία του βιβλίου, απαραίτητο κρίνω πριν απ’ όλα να παρουσιάσω το σκοπό που επεδίωκε  και ν’  αναλύσω τη μέθοδο που χρησιμοποιούσε ο αγαπημένος μας φίλος (ο σύντροφός μας).

Το Εργατικό Πανεπιστήμιο το ίδρυσαν, όπως είναι γνωστό, στα 1932 μια μικρή ομάδα καθηγητές. Σκοπός τους να διδάξουν τη μαρξιστική επιστήμη στους εργάτες, και να προικίσουν τη σκέψη τους  με την κατάλληλη μέθοδο, που θα τους άνοιγε το δρόμο να κατανοήσουν την εποχή μας, και θα καθοδηγούσε τη δράση τους και στην ιδιαίτερη τεχνική της δουλειάς τους και μέσα στον πολιτικό και κοινωνικό τομέα.

Ο Georges Politzer ανάλαβε να διδάξει στο Εργατικό Πανεπιστήμιο από την ίδρυσή του, τη μαρξιστική φιλοσοφία, το διαλεχτικό υλισμό: Δουλειά ακόμη πιο απαραίτητη, αφού η επίσημη διδασκαλία της φιλοσοφίας στα σχολεία και τα πανεπιστήμια εξακολουθεί να αγνοεί ή να νοθεύει και να διαστρέφει τη μαρξιστική φιλοσοφία.

Το ακροατήριό του κάθε χρόνο πολυάριθμο. Άνθρωποι κάθε ηλικίας και από όλα τα επαγγέλματα, μα περισσότερο απ’ όλους νέοι εργάτες. Κανένας απ’ όσους είχαν την καλή τύχη να παρακολουθήσουν τα μαθήματά του, δε θα λησμονήσει την βαθειά εντύπωση που νοιώθαμε όλοι μας μπροστά στο μεγάλο τούτο παιδί με τα πυρόξανθα μαλλιά. Ο ενθουσιασμός του ξεχείλιζε. Βαθειά η γνώση του. Ευσυνείδητος και γεμάτος με αδελφική αγάπη πάσχιζε με όλη την προσοχή του να προσαρμόσει στην αντιληπτική ικανότητα του αμύητου ακροατηρίου του ένα τόσο ξερό να άχαρο θέμα.

Το κύρος του δημιουργούσε στα μαθήματά του την ευχάριστη εκείνη πειθαρχία, που ξέρει να είναι αυστηρή, άμα είναι ανάγκη, μένει όμως πάντα δίκαιη. Και από την προσωπικότητά του ξεχυνόταν τέτια ζωτική δύναμη και τέτια αχτινοβολία, που όλοι οι μαθητές του τον θαύμαζαν και τον αγαπούσαν.

***

Για να γίνεται κατανοητός από το ακροατήριό του ο Politzer πρώτα απ’ όλα απόφευγε συστηματικά στη διδασκαλία του το ιδιαίτερο φιλοσοφικό λεξιλόγιο (jargon philosophique) απόφευγε όλους τους τεχνικούς όρους που μόνον οι μυημένοι μπορούν να καταλάβουν. Χρησιμοποιούσε μόνον απλές και γνωστές σε όλους λέξεις. Και άμα ήταν υποχρεωμένος να μεταχειριστεί έναν ιδιαίτερο όρο, φρόντιζε επίμονα να τον εξηγήσει με απλά και κατάλληλα παραδείγματα. Όταν, μέσα στη συζήτηση, κάποιος από τους μαθητές του χρησιμοποιούσε λόγιες λέξεις, του έκανε αμέσως την παρατήρηση και τον πείραζε με τη γνωστή δηχτική ειρωνεία του, τη γνωστή σε όλους, όσοι είχαν έρθει σε επαφή μαζί του.

Ήθελε να είναι απλός στη διατύπωση και λαγαρός στη σκέψη, και πάντα βασιζόταν στην απλή κρίση των ακροατών του, χωρίς ποτέ να θυσιάζει ούτε το παραμικρό από την ακρίβεια και την αλήθεια στις ιδέες και στις θεωρίες, που δίδασκε. Ήξερε να κάνει σπαρταριστή από ζωντάνια τη διδασκαλία του με τις συζητήσεις πριν και έπειτα απο κάθε μάθημα, όπου έβαζε τους ακροατές του να πάρουν μέρος. Να η πορεία της διδασκαλίας του:

Στο τέλος κάθε μαθήματος έδινε στους μαθητές του μια ή δυό ερωτήσεις ελέγχου, όπως τις ονόμαζε. Διπλός ήταν ο σκοπός του. Με τις ερωτήσεις αυτές προκαλούσε τους μαθητές του να ανακεφαλαιώσουν το μάθημα ή να εφαρμόσουν το περιεχόμενό του σε κάποιο ιδιαίτερο θέμα. Οι μαθητές του δεν ήσαν υποχρεωμένοι να πραγματευθούν το θέμα. Πολλοί όμως ήσαν εκείνοι, που καταπιανόντουσαν και κατάρτιζαν τη σχετική γραφτή εργασία τους. Στην αρχή λοιπόν του ερχόμενου μαθήματος ρωτούσε ποιος είχε ετοιμάσει σχετική εργασία. Σήκωναν όσοι ήθελαν το χέρι, και διάλεγε μερικούς να τη διαβάσουν συμπληρώνοντάς την, όπου ήταν ανάγκη, με προφορικές επεξηγήσεις. Ο Politzer επέκρινε ή συγχαιρόταν και προκαλούσε ανάμεσα στους μαθητές σύντομη συζήτηση. Ανακεφαλαίωνε έπειτα ο ίδιος και έβγαζε τα διδάγματα από τη συζήτηση. Όλο αυτό κρατούσε περίπου μισή ώρα. Και έτσι είχαν την ευκαιρία όσοι είχαν λείψει στο προηγούμενο μάθημα να συμπληρώσουν το χάσμα και να κάνουν τη σύνδεση με όσα είχαν μάθει στα προηγούμενα. Είχε όμως και ό ίδιος την ευκαιρία να βλέπει ως πιο βαθμό είχε γίνει κατανοητός. Και κάθε φορά που ήταν ανάγκη, ξανάπιανε πάλι με επιμονή τα λεπτά και σκοτεινά σημεία. Προχωρούσε αμέσως έπειτα στο καινούργιο μάθημα, που κρατούσε περίπου μια ώρα. Μόλις τέλειωνε, οι μαθητές του έθεταν ερωτήματα επάνω στο θέμα που είχε αναπτύξει. Τα ερωτήματα αυτά ήσαν τα περισσότερα ενδιαφερτικά και καλοβαλμένα. Ο Politzer έβρισκε έτσι την ευκαιρία να ξεκαθαρίσει ορισμένα σημεία, να ξαναπιάσει το θέμα του και να ξανααναπτύξει την ουσία του από διαφορετική πλευρά.

Ο Politzer κινιόταν με απόλυτη άνεση στο θέμα του. Το κατείχε βαθειά. Η διάνοιά του αξιοθαύμαστα γοργοκίνητη. Παρακολουθούσε πριν απ’ όλα με αμείωτη προσοχή το ακροατήριό του, την αντίδρασή του. Μετρούσε κάθε φορά τη γενική «θερμοκρασία» και αδιάκοπα επαλήθευε ως πιο βαθμό είχαν αφομοιώσει οι μαθητές του το μάθημα. Γι αυτό και οι μαθητές του παρακολουθούσαν τη διδασκαλία του με φλογερό ενδιαφέρο. Βοηθούσε έτσι αποτελεσματικά να μορφωθούν χιλιάδες αγωνιστές, και πολυάριθμοι είναι ανάμεσά τους εκείνοι, που κατέχουν σήμερα «υπεύθυνες» θέσεις.

Όλοι μας καταλαβαίναμε την αξία της διδασκαλίας του και ευχόμαστε να δημοσιευτούν τα μαθήματά του. Σκεφτόμασταν όλους εκείνους που δεν μπορούσαν να έρχονται να τον ακούνε και ιδιαίτερα  τους συντρόφους μας στις επαρχίες. Τόσες φορές μας είχε υποσχεθεί να καταπιαστεί με τη δημοσίεψή τους, μα μέσα στην  τόσο υπερβολική δουλειά του, ποτέ δεν έβρισκε τον καιρό να πραγματοποιήσει την επιθυμία του τούτη.

Στη δεύτερη χρονιά μου στο μάθημα της φιλοσοφίας στο Εργατικό Πανεπιστήμιο – είχε στο μεταξύ ιδρύσει και δεύτερο ανώτερο κύκλο – βρήκα την ευκαιρία να παρακαλέσω τον Politzer να διορθώσει τις γραφτές μου εργασίες. Μου ζήτησε και του έδωσα τα τετράδιά μου. Τα βρήκε καλά καμωμένα. Τότε λοιπόν του πρότεινα να γράψω, σύμφωνα με τις σημειώσεις που είχα κρατήσει, όλα τα μαθήματά του της φιλοσοφίας του πρώτου κύκλου. Του άρεσε, με ενθάρρυνε και μου υποσχέθηκε να τα θεωρήσει και να τα διορθώσει. Δυστυχώς δε βρήκε τον καιρό. Η δουλειά τον έπνιγε, τα καθήκοντά του γινόντουσαν ολοένα πιο βαρειά. Αναγκάστηκε μάλιστα να δώσει τα μαθήματα της φιλοσοφίας του ανώτερου κύκλου στο φίλο μας Rene Maublanc. Εξήγησα στον Maublanc το σχέδιό μου και τον παρακάλεσα να θεωρήσει αυτός τα πρώτα μαθήματα, που είχα κιόλας γράψει. Δέχτηκε πρόθυμα, με ενθάρρυνε και μου σύστησε να τα τελειώσω όλα, και έτοιμο ολόκληρο το έργο να το παρουσιάσουμε στον Politzer. Μα ξέσπασε ο πόλεμος. Ο Politzer βρήκε ηρωικό θάνατο μέσα στον αγώνα της αντίστασης εναντίον στο χιτλερικό καταχτητή.

Ο σύντροφός μας δεν πρόφτασε να δώσει το τελευταίο χέρι σ’ ένα έργο που το είχε επιδοκιμάσει και μας είχε ενθαρρύνει . Δεν υπάρχει πια. Όμως κρίναμε ωφέλιμο να το δημοσιέψουμε. Ο φίλος J. Kanapa, υφηγητής της φιλοσοφίας είχε την καλοσύνη να διαβάσει και να διορθώσει λεπτομερειακά το κείμενο που είχα συντάξει πριν το 1939, σύμφωνα με τις σημειώσεις μου από τα μαθήματα της φιλοσοφίας

***

Ο G. Politzer  κάθε χρόνο στο πρώτο του μάθημα της φιλοσοφίας στο Εργατικό Πανεπιστήμιο προσδιόριζε ακλόνητα το νόημα του όρου «υλισμός», διαμαρτυρόταν και χτυπούσε όλους εκείνους, που συκοφαντικά διαστρεβλώνουν το νόημά του, και ξαναθύμιζε κάθε φορά πως ο υλιστής φιλόσοφος δεν είναι άνθρωπος χωρίς ιδανικά. Έχει, τόνιζε μ’ όλη του τη δύναμη, τα δικά του ιδανικά, και είναι πάντα πρόθυμος να αγωνιστεί για να τα κάνει να θριαμβέψουν. Και το απόδειξε ο ίδιος με την αυτοθυσία του. Ο ηρωικός του θάνατος φωτίζει εκείνο που τόσο κατηγορηματικά τόνιζε στο αρχικό του μάθημα, την αδιάλυτη δηλαδή ένωση, μέσα στο μαρξισμό, της θεωρίας με την πράξη. Χρέος μας να εξάρουμε την αφοσίωση τούτη στα ιδανικά, την αυταπάρνηση τούτη, τη μεγάλη τούτη ηθική αξία σε μια εποχή, όπου τολμούν πάλι να παρουσιάζουν το μαρξισμό σα  «μια θεωρία που μεταμορφώνει τον άνθρωπο σε μηχανή, ή σε ζώο μόλις ανώτερο από το γορίλα ή το χιμπατζή»  (Κήρυγμα του R.P.Panici στη Notre Dame του Παρισιού στις 18-2-1945)

Δεν υπάρχουν λόγια για να εκφράσουμε όσο πρέπει τη διαμαρτυρία μας μπροστά στις τέτιες προσβολές στη μνήμη των συντρόφων μας. Σε όσους έχουν το θράσος να τις ξεστομίζουν,  του ξαναθυμίζουμε μόνο το παράδειγμα του G. Pilitzer, του Ganriel Peti, του Jacques Soloniou, του Jacques Decour[1] . Και οι τέσσερεις ήσαν μαρξιστές και δίδασκαν στο Εργατικό Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Καλοί σύντροφοι, απλοί και ταπεινοί, μεγαλόψυχοι, με τη φλόγα της αδελφικής αγάπης στην καρδιά, δε δίστασαν ν’ αφιερώσουν μεγάλο μέρος από τον καιρό τους, για να έρχονται σε μια απόμερη συνοικία, να διδάσκουν στους εργάτες τη φιλοσοφία, την πολιτική οικονομία, την ιστορία, τις φυσικές επιστήμες. (les sciences)

 Το Εργατικό  Πανεπιστήμιο το κλείσανε στα 1939. Ξανάνοιξε αμέσως έπειτα από την Απελευτέρωση με το όνομα το «Νέο Πανεπιστήμιο»[2]. Ένα καινούργιο επιτελείο από αφοσιωμένους καθηγητές ήρθε να αντικαταστήσει τους ντουφεκισμένους και να ξαναρχίσει το σταματημένο έργο τους.

Στο ουσιαστικό τούτο χρέος τίποτε δεν μας ενθαρρύνει περισσότερο, από το να τιμήσουμε έναν από τους ιδρυτές και εμψυχωτές του Εργατικού Πανεπιστημίου, και καμιά τιμή δε μου φαίνεται πιο δίκαιη και πιο ωφέλιμη από το να δημοσιέψουμε σήμερα τις «Βασικές Αρχές» της Φιλοσοφίας όπως τις ανάλυσε και τις δίδαξε ο Georges Politzer.

Maurice Le Goas

Σημείωμα του εκδότη για την πρώτη έκδοση

Κρίναμε σκόπιμο να σημειώσουμε στο τέλος κάθε κεφαλαίου τα σχετικά με το θέμα βιβλία, που σύσταινε στους μαθητές του ο Politzer να διαβάσουν, καθώς και τις ερωτήσεις για τον έλεγχο, που τους έδινε για κάθε μάθημα.

Φρονούμε πως οι ερωτήσεις αυτές είναι εξαιρετικά ωφέλιμες ιδιαίτερα σε δυό κατηγορίες αναγνώστες:

1. Πρώτα στους μαθητές, σε κείνους δηλαδή που δε θα περιοριστούν να διαβάσουν μόνο το βιβλίο, παρά θέλουν να το μελετήσουν και να διδαχτούν. Όλοι αυτοί, όταν θα έχουν συμπληρώσει τη μελέτη κάθε μαθήματος με το διάβασμα της σχετικής βιβλιογραφίας που σημειώνουμε, τους συστήνουμε να κλείσουν το βιβλίο, και αφού καλοσκεφτούν τη ή τις ερωτήσεις για τον έλεγχο, να απαντήσουν είτε νοερά, είτε ακόμη καλύτερα γραφτά. Έτσι ο καθένας τους, ξανανοίγοντας το βιβλίο,  θα κάνει μόνος του τον έλεγχο, θα ιδεί τι κατάλαβε και τι συγκράτησε από το μάθημα.

2. Στους δασκάλους, σε κείνους δηλαδή που θα θελήσουν να χρησιμοποιήσουν το βιβλίο τούτο για βάση στη διδασκαλία τους σε κύκλο μαρξιστικών μελετών. Όλους αυτούς οι ερωτήσεις για τον έλεγχο θα τους βοηθήσουν να ζωντανέψουν τη διδασκαλία τους και να προκαλέσουν γόνιμη συζήτηση.

Τέλος το βιβλίο τούτο, με τις οδηγητικές επεξηγήσεις που δίνονται στον πρόλογο και με τις ερωτήσεις για τον έλεγχο προσφέρει σε όλους τους αναγνώστες μια παιδαγωγική μέθοδο, που απoδείχτηκε στην πράξη, υπέροχη.

Σημείωμα του εκδότη για τη δεύτερη έκδοση

Η θριαμβευτική (succès retentissant- καταπληχτική) επιτυχία, που είχαν τα «Μαθήματα Φιλοσοφίας» του Politzer  στην πρώτη τους έκδοση, μας επιβάλλει να ξαναεκδώσουμε το βασικό τούτο βιβλίο, που δεκάδες χιλιάδες αναγνώστες το διάβασαν, αποκομίζοντας μεγάλη ωφέλεια, όπως μας είπαν και μας έγραψαν πολλοί απ’ αυτούς.

Στην καινούργια τούτη έκδοσή του, παρουσιάζεται το βιβλίο σημαντικά βελτιωμένο. Αναθεωρήθηκε ολόκληρο, ορισμένα χωρία διατυπώθηκαν πλατύτερα (έγιναν ορισμένες προθήκες) και διορθώθηκε από την αρχή ως το τέλος. Τη στιγμή που ο ιδεολογικός αγώνας, μεταφορά και έκφραση της πολιτικής πάλης, γίνεται κάθε μέρα ολοένα τραχύτερος, τη στιγμή που κάθε τίμιο μυαλό επιβάλλεται να εξοπλιστεί διανοητικά, για να μπορεί να αντιμετωπίζει τα κάθε είδους τεχνάσματα της απάτης, κρίναμε πραγματικά απαραίτητο να προσφέρουμε στον αναγνώστη ένα όργανο δουλειάς ακόμη τελειότερο, από κείνο που του δώσαμε με την πρώτη έκδοση εδώ και λίγους μήνες. Δει διστάζουμε, αλήθεια, να ομολογήσουμε, πως η πρώτη μας έκδοση παρουσίαζε κάποια λάθη στην εμφάνισή της αδιάφορο αν τούτο οφείλεται στη βιασύνη μας να δημoσιεύαμε, όσο γινόταν γρηγορότερα το πολύτιμο τούτο διανοητικό όργανο. Ελέγξαμε λοιπόν σειρά με σειρά το παρουσίασμα των μαθημάτων του Politzer, και διορθώσαμε, καλυτερεύοντάς το, κάθε φορά που ήταν ανάγκη. Είναι αυτονόητο πως δεν κάναμε καμιά τροποποίηση στην «ουσία» όπως λένε του έργου. Όλες μας οι διορθώσεις έγιναν στη μορφή. Έτσι, πιστεύουμε, ορισμένες  παράγραφες τις κάναμε πιο καθαρές και ευκολονόητες, άλλες πιο επίκαιρες, και άλλες τέλος τις παρουσιάζουμε «καλύτερα γραμμένες».

Προσθέσαμε ακόμη και μερικά ερωτήματα για γραφτές εργασίες και συμπληρώσαμε τα σχετικά βιβλία για διάβασμα (όπως τα είχε υποδείξει ο Politzer σύμφωνα με τις σημειώσεις του φίλου μας Le Gous) και αναθεωρήσαμε ολόκληρο τον «Πίνακα για τα ονόματα και τους όρους» έτσι που να μπορεί να τον χρησιμοποιεί  κανείς σήμερα σαν ένα σύντομο λεξικό της ιστορίας της φιλοσοφίας.

Ο μεγάλος Τσέχος επιστήμονας Arnost Kolman, με τις κάμποσες παρατηρήσεις του και τις κριτικές υποδείξεις του, που μας έστειλε, για ορισμένες επιστημονικές λεπτομέρειες στην πρώτη μας έκδοση, μας βοήθησε να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα σημεία και να διορθώσουμε μερικές ανακρίβειες. Τον ευχαριστούμε θερμά.

Τέλος ο μεγάλος μας σύντροφος Paul Langevin είχε διορθώσει με το ίδιο του το χέρι στο αντίτυπο που είχε στη βιβλιοθήκη, δυό λεπτομερειακά λάθη σ’ ένα επιστημονικό ζήτημα, που τόσο βαθειά το γνώριζε (σελίδα 79 στην πρώτη έκδοση) και είχε εκφράσει την επιθυμία να γίνουν οι διορθώσεις, που υπόδειχνε, στη δεύτερη έκδοση. Η επιθυμία του πραγματοποιήθηκε.

***

Έτσι όπως το παρουσιάζουμε σήμερα, του έργο τούτο του Politzer αποτελεί καλύτερα από πριν απαραίτητη εισαγωγή για τη βαθύτερη γνώση του διαλεχτικού υλισμού, τη βάση του μαρξισμού. Θα εξυπηρετήσει και τον αγωνιστή εργάτη και το μαθητή της μέσης παιδείας, καθώς και κάθε ανήσυχο πνεύμα, όπως και τον ειδικεμένο κιόλας διανοητή.

Πως το έργο έχει ατέλειες, πως ορισμένα σημεία, όπως αναπτύσσονται, είναι ανάγκη να ακριβολογηθούν καλύτερα, πως ορισμένες θέσεις χρειάζονται εμβάθυνση με συμπληρωματικές επεξηγήσεις, πρώτος ο ίδιος ο Politzer το ήξερε. Μα ήξερε ακόμη πως και στη φιλοσοφία όπως σε όλα τα πράματα πρέπει ν’ αρχίζουμε από την αρχή και πως στην εκπαίδευση ξεχωρίζουμε μια σειρά «βαθμούς» την κατώτερη ή στοιχειακή, τη μέση, και την ανώτερη παιδεία, όπως τους ονομάζουν. Ο ίδιος άλλωστε τιτλοφορούσε την πρώτη σειρά «Μαθήματα κατώτερου κύκλου». Στοιχειακή λοιπόν πρέπει να θεωρούμε τη διδασκαλία, που προσφέρουν οι «Βασικές αρχές». Πως είναι απαραίτητο να ακολουθήσει ο «δεύτερος» κύκλος, πως οι  «Βασικές αρχές» απαιτούν μια πιο λεπτομερειακή, πιο ακριβολογημένη και ξεκαθαρισμένη, μια πιο βαθειά ανάπτυξη, την ανάγκη τούτη τη νιώθουμε περισσότερο από κάθε άλλον. Απόδειξη, πως είμαστε σε θέση να αναγγείλουμε από σήμερα, πως θα εκδώσουμε μέσα στην πιο σύντομη προθεσμία τη δεύτερη σειρά, τα Μαθήματα φιλοσοφίας του δεύτερου ανώτερου κύκλου, γραμμένα από τον Politzer και από άλλους καθηγητές της φιλοσοφίας, με τον τίτλο «Βασικά Προβλήματα της Φιλοσοφίας» όπου ξαναπιάνονται τα προβλήματα που θέτουν οι «Βασικές Αρχές» με τρόπο όμως ολοκληρωμένο.

Και στα δυό λοιπόν αυτά έργα ο γενικός τίτλος είναι «Μαθήματα Φιλοσοφίας». Η πρώτη σειρά οι «Βασικές Αρχές» αποτελούν τον πρώτο τόμο. Τα «Βασικά Προβλήματα» - η δεύτερη σειρά- θα αποτελέσουν το δεύτερο τόμο.

Το δεύτερο τούτο έργο είναι η λογική και απαραίτητη συνέχεια των «Βασικών Αρχών» και θα γίνει ένα επίσης δραστικό ιδεολογικό όπλο. Είμαστε βέβαιοι, πως οι αναγνώστες, που διάβασαν τις «Βασικές Αρχές» θα του κάνουν την πιο θερμή υποδοχή.

J.K.

Δυό λόγια

Του Κώστα Σωτηρίου για το βιβλίο και τη μετάφραση

Το βιβλίο τούτο γραμμένο για τους αρχάριους και τους «αμύητους» είναι πολύτιμη μεθοδική «Εισαγωγή» στη φιλοσοφία, και ιδιαίτερα στη μόνη επιστημονική φιλοσοφία, στο διαλεχτικό υλισμό.

Ο συγγραφέας θέτει τα βασικά φιλοσοφικά προβλήματα, τα ξετυλίγει με την εσωτερική τους αλληλουχία, τα αναλύει μεθοδικά, τα ζωντανεύει με τα ταιριαστά παραδείγματα, που φέρνει, τα συζητεί, με τον πιο απλό μα και τον πιο επιστημονικό τρόπο, και μαζί μας και με τους αντίπαλους του διαλεχτικού υλισμού, και δίνει τη μόνη σωστή, τη μόνη επιστημονική λύση. Έτσι μεθοδικά μας οδηγεί στο διαλεχτικό υλισμό. Αναλύει με παραδειγματική απλότητα και αξιομίμητη σαφήνεια τις «Βασικές Αρχές» του διαλεχτικού υλισμού, τον φωτίζει σ’ όλες του τις πλευρές και μας πείθει με τα ακλόνητα επιχειρήματά του, πως η φιλοσοφία τούτη είναι η μόνη επιστημονική η ζωντανή και προοδευτική φιλοσοφία. Ταυτόχρονα αναλύει και εφαρμόζει μεθοδικά τη μέθοδο του διαλεχτικού υλισμού, τη διαλεχτική, και μας αποδείχνει, πως είναι η μοναδική επιστημονική μέθοδος, για ν’ αντικρίζουμε και να λύνουμε κάθε πρόβλημα στη φύση και στην κοινωνία, στη ζωή και στην πράξη.

Το ενδιαφέρο μας γίνεται ολοένα και πιο ζωηρό, όπως προχωρούμε στο διάβασμα του βιβλίου, ακόμη και όταν έχουμε μπροστά μας τα πιο δυσκολονόητα προβλήματα. Ο συγγραφέας έχει την παιδαγωγική δεξιοτεχνία «να προσαρμόζει στην αντιληπτική ικανότητα του αμύητου» και να κάνει ευκολονόητα και τα πιο δύσκολα προβλήματα και ακόμη να ζωντανεύει και τα «πιο ξερά και άχαρα θέματα».

Και όταν τελειώσουμε τη μελέτη του βιβλίου, νιώθουμε βαθειά ικανοποίηση για τα πλούσια διδάγματα που αποκομίσαμε και χαρά, και ασυγκράτητη την επιθυμία και την ανάγκη να προεχτείνουμε και να συμπληρώσουμε τη μελέτη μας για τα διαλεχτικό υλισμό, για να τον γνωρίσουμε βαθύτερα και να εξοπλιστούμε αρτιότερα με τη φιλοσοφία τούτη, που, βασισμένη επάνω στις κάθε φορά καταχτήσεις της επιστήμης, μας λυτρώνει από κάθε φόβο και δεισιδαιμονία, ξεσκεπάζει κάθε απάτη στη φιλοσοφία και την επιστήμη, με όποιο ψευτοπροοδευτικό όνομα κιάν παρουσιάζεται, διαλύει κάθε ουτοπία, γκρεμίζει τα περίτεχνα μα απατηλά κατασκευάσματα της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας, μας φέρνει ολοένα και πιο κοντά στην αληθινή γνώση, μας οδηγεί στο βασίλειο της αληθινής ελευτερίας, μας υψώνει σε κυρίαρχους της τύχης μας, και μας βοηθεί αποτελεσματικά να χτίσουμε το γνήσιο «ανθρωπισμό» επάνω στη γη.

Πλούσια είναι τα χαρίσματα, και πολύτιμη η βοήθεια που μας προσφέρει το βιβλίο τούτο. Απλό στη διατύπωση, χωρίς ούτε μια στιγμή να θυσιάζεται η «επιστημονική αλήθεια», καθαρό στη σκέψη, πειστικό στα επιχειρήματα. Σπάνια βιβλίο είναι γραμμένο με τόσο καρποφόρο, με τόσο αριστοτεχνικό παιδαγωγικό τρόπο.

Ένα τέτοιο βιβλίο έλειπε στον τόπο μας. Και η αξία του είναι ακόμη μεγαλύτερη τώρα στις ημέρες μας, γιατί η κυρίαρχη τάξη για να περιφρουρήσει τα προνόμιά της, απλώνει με όλα τα μέσα το σκοταδισμό. Κάνει ό,τι μπορεί, για να παραπλανήσει τους ανίδεους, και να νοθέψει την αλήθεια. Ξετυλίγει παραπλανητικά συνθήματα, φοβάται την πρόοδο, προσπαθεί να κλονίσει την εμπιστοσύνη στην επιστήμη, καλλιεργεί το μυστικισμό, εξαγοράζει συνειδήσεις, χρησιμοποιεί ακόμη και τη συκοφαντία, για να κρατάει το λαό βυθισμένο στην άγνοια και στην αμορφωσιά. Πολύτιμο θα είναι το βιβλίο τούτο του Πολιτσέρ και στον τόπο μας. Και γι αυτό το μετάφρασα.

Προσπάθησα όσο μπορούσα να κάνω δημιουργική τη μετάφραση. Δε μετάφρασα λέξη με λέξη το κείμενο. Δεν είναι έτσι πιστή η μετάφραση. Αντίθετα γίνεται άχαρη και καταντάει πολλές φορές ακατανόητη. Προσπάθησα να εμβαθύνω στο κείμενο, να συλλάβω ολοκληρωτικά τα νοήματα, και να διατυπώσω στη δημοτική γλώσσα με την ίδια ζωντάνια και την ίδια χάρη, όπως θα τα διατύπωνε ο συγγραφέας, αν πρωτοέγραφε το βιβλίο του στην Ελληνική γλώσσα. Συνάντησα κάμποσες γλωσσικές δυσκολίες. Προσπάθησα να τις ξεπεράσω. Η γλώσσα μας, η δημοτική, η γνήσια γλώσσα του ελληνικού λαού, χρειάζεται ακόμη δούλεμα, επίμονο και γεμάτο αγάπη δούλεμα. Και βλέπω με μεγάλη μου λύπη, πόσο ο νεότεροι παραμελούν το χρέος τους τούτο. Βλέπω πολλούς να διαλαλούν το θαυμασμό τους στη δημοτική, και να είναι στην πράξη αρνητές της. Βλέπω σε άλλους πολλούς ασυγχώρητη γλωσσική επιπολαιότητα. Δεν καλλιεργούν το γλωσσικό τους όργανο, γράφουν όπως τους κατεβεί, ανακατεύουν τη δημοτική με την καθαρεύουσα, παραμελούν ολότελα τη δημοτική σύνταξη, και παραμορφώνουν τη γλώσσα του λαού. Δεν προσπαθούν να την υψώνουν, να την πλουτίζουν και να την κάνουν ολοένα και καλύτερο εκφραστικό όργανο και για τη λογοτεχνία, και προπάντων για την επιστήμη.

Για να ζωντανέψω τη μετάφραση, και να κάνω όσο μπορούσα πιο ευκολονόητα τα νοήματα, άλλοτε μάκρυνα λίγο τη φράση του συγγραφέα, άλλοτε τη μίκρυνα, και μερικές φορές έβαλα μέσα σε αγκύλες κάποιες χρήσιμες, νομίζω, προσθήκες στο κείμενο. Και τέλος, για να ευκολύνω τον έλληνα αναγνώστη, σκόπιμο θεώρησα να προσθέσω επεξηγηματικές και συμπληρωματικές σημειώσεις[3].

Χρήσιμο βοήθημά μου στάθηκε το «Μικρό Φιλοσοφικό Λεξικό»[4]. Καλά θα κάνει ο αναγνώστης να το έχει δίπλα του και να το συμβουλεύεται, όταν θα μελετάει το βιβλίο. Θα τον βοηθήσει να εμβαθύνει περισσότερο στα προβλήματα και να ιδεί και άλλες πλευρές τους. Και του είναι ακόμη απαραίτητο, γιατί τα βιβλία που συσταίνει για διάβασμα ο συγγραφέας, και προπάντων τα κλασικά έργα για το διαλεχτικό υλισμό, δεν έχουν μεταφραστεί στη γλώσσα μας – τα λιγοστά που έχουν μεταφραστεί είναι τόσο δυσκολοεύρετα- και μένουν εφτασφραγισμένα για τον αναγνώστη, που δεν ξέρει καμιά ξένη γλώσσα.

Τα «Μαθήματα Φιλοσοφίας» τα πρωτοδίδαξε ο Πολιτσέρ στο Εργατικό Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Πλούσια διδάγματα θα αντλήσουν από τα «Μαθήματα» τούτα και οι δικοί μας εργάτες,  που αγωνίζονται να χτίσουν το σοσιαλισμό και στη χώρα μας. Θα είναι το πρώτο ξεκίνημά τους, για ν’ αποχτήσουν την υλιστική διαλεχτική θεωρία, που θα τους καθοδηγεί αποτελεσματικά στην καθημερινή πράξη στον αγώνα τους.

Πολύτιμο βοήθημα θα είναι και για τη φοιτητική μας νεολαία. Πολλούς καρπούς θα τρυγήσουν όλοι οι σπουδαστές και φοιτητές, που διψούν να μορφωθούν πραγματικά, που φλέγονται να γίνουν συνειδητοί πρωτοπόροι στην κοινωνική και επιστημονική πρόοδο. Το βιβλίο τούτο θα τους βοηθήσει να ξεφορτωθούν την απατηλή επίσημη φιλοσοφία, που διδάσκονται, θα τους προσανατολίσει μέσα στα σημερινά κοινωνικά και φιλοσοφικά προβλήματα, και θα τους φωτίσει το δρόμο, που πρέπει να βαδίσουνε στο φιλοσοφικό τους καταρτισμό, και θα τους οδηγήσει ν’ αποχτήσουν τη σωστή μέθοδο για την επιστημονική έρευνα.

Μα θα πρέπει να το μελετήσουν και όλοι οι ακατατόπιστοι στο διαλεχτικό υλισμό και στη διαλεχτική μέθοδο επιστήμονες, όσοι σέβονται τον εαυτό τους, όσοι δεν εμπορεύονται τις γνώσεις τους και δεν επαγγελματοποιούν την επιστήμη τους, όσοι θέλουν να είναι τίμιοι εργάτες της επιστήμης και έχουν νιώσει το χρέος τους να σταθούν στο πλευρό του λαού συμπαραστάτες στον αγώνα του και οδηγοί του.

Μα και όσοι είναι κατατοπισμένοι στο διαλεχτικό υλισμό και κατέχουν λίγο πολύ τη διαλεχτική μέθοδο, θα χαρούν, διαβάζοντάς το, το βιβλίο τούτο. Θα χαρούν τη φρεσκάδα και τη ζωντάνια του. Θα χαρούν την αριστοτεχνική παιδαγωγική μέθοδο του Πολιτσέρ, και θα τιμήσουν το βαθιά φιλοσοφημένο δάσκαλο, τον αληθινό επιστήμονα, τον αγνό πατριώτη, το γενναίο αγωνιστή, τον υπέροχο άνθρωπο, που έμεινε πιστός στο ευγενικό πανανθρώπινο ιδανικό του και επισφράγισε τον αγώνα του με τον ηρωικό του θάνατο. Και θα νιώσουν ακόμη βαθύτερα το χρέος τους να συνεχίσουν τον αγώνα με το ίδιο θάρρος και την ίδια αυτοθυσία.