Ο μεγάλος του Έθνους δάσκαλος Δημήτρης Γληνός

Του Παιδαγωγού Κ. Δ. Σωτηρίου

Ομιλία μου στα είκοσι χρόνια έπειτα από το θάνατό του

22 Μαρτίου 1964 – στο θέατρο «Κεντρικόν»*

*Η ομιλία αυτή δημοσιεύτηκε απ’ ότι γνωρίζω

 στο περιοδικό «Επιθεώρηση  Τέχνης» 

 Εδώ δημοσιεύεται το χειρόγραφο κείμενο  

Η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ- pdf
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ-pdf
ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ -pdf

ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ-pdf

"ΑΥΓΗ"
22/3/1964

"ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" 22-3-1964  

Κυρίες και Κύριοι

 Το Δημήτρη Γληνό, το μεγάλο του Έθνους δάσκαλο, τον πρωτογνώρισα στα 1912 Διευθυντή στο Διδασκαλείο της Μέσης Παιδείας. Βαθιά χαραγμένη μέσα μου και πάντα ζωντανή η πρώτη μου εντύπωση. Ένιωσα, μαθητής τότε κι εγώ μαζί με τόσους άλλους μαθητές του, να μας μαγνητίζει, να μας υψώνει, να μας δείχνει, φωτισμένο με το αχτιδοβόλο πολυεδρικό μυαλό του, το δρόμο προς την αλήθεια και την πρόοδο, και να μας σπρώχνει στη γόνιμη δημιουργική δράση.

Και θεωρούσε γόνιμη δημιουργική δράση μια μόνο: την ανυστερόβουλη σ’ όλους τους τομείς δράση για το καλό του λαού. Και αληθινή πρόοδο, την πρόοδο, που ανοίγει το δρόμο για την υλική και πνευματική ανύψωση του λαού, για την ευτυχία του. «Το λαό πρέπει ν’ ανεβάσουμε» δίδασκε σ’ όλη του τη ζωή «γι’ αυτόν πρέπει να δουλεύουμε». Όπλο στο σκληρό αυτό αγώνα η επιστήμη. Με την επιστήμη σκίζει ο άνθρωπος τα σκοτάδια, με το φως της ξεδιαλύνει τα μυστήρια και γίνεται κυρίαρχος επάνω στη γη.

Ο Δημήτρης Γληνός δεν ήταν ρομαντικός οραματιστής. Ήταν ο βαθυστόχαστος της ζωής και της κοινωνίας ερευνητής. Έσκυβε συμπονετικά ν’ ακούσει τον πόνο, την αγωνία και τις λαχτάρες του λαού, και αγωνιζόταν, ακατάβλητος αγωνιστής, ιεροφάντης της αλήθειας, για το λυτρωμό του λαού. Βαθιά η πίστη του στην αξία της ζωής και του ανθρώπου. Ακλόνητη η ρεαλιστική του αισιοδοξία. Ιδανικό του η ευτυχία των λαών επάνω στη γη. Ηρωική η προσπάθειά του να υψώνεται και να υψώνει και τους άλλους στο γνήσιο ανθρωπισμό. Έγινε ο φωτεινός του λαού και της νεολαίας  ο οδηγητής, ο αναμορφωτής, ο μεγάλος του Έθνους δάσκαλος.

Άξιο παιδί του λαού αγάπησε με πάθος το λαό, και αγαπήθηκε βαθιά. Μα και άλλο τόσο μισήθηκε από τους εχθρούς του λαού. Καυτηρίαζε και χτυπούσε τους εκμεταλλευτές, και τους πολύμορφους στον πνευματικό τομέα υποταχτικούς των καθώς και τα αργυρώνητα όργανά τους. Τίποτε δεν τον φόβιζε. Ούτε η συκοφαντία, ούτε ο διωγμός, ούτε η φυλάκιση, ούτε η εξορία. Ήξερε, μας το λέει ο ίδιος, πως «ο δρόμος της αλήθειας είναι ο δρόμος του Γολγοθά»[1]. Μ’ ολύμπια γαλήνη τα αντιμετώπιζε όλα, πιστός στην εσωτερική φωνή του χρέους. Καμιά λιγοψυχία. «Ευτυχισμένος ο άνθρωπος, που ζει και πεθαίνει για ένα μεγάλο ιδανικό»[2] δίδασκε, δεσμώτης, στην Ακροναυπλία. Και σ’ ένα γράμμα του από την Ανάφη, εξόριστος, γράφει : «Για ένα υψηλό σκοπό ο αγώνας είναι η χαρά, και ο θάνατος για τέτοιον αγώνα, μεθύσι και χαρά»[3]. Και όταν πλάκωσε η μαύρη σκλαβιά, και ο βάρβαρος φασίστας μόλυνε τα ιερά χώματα της πατρίδας μας, πρώτος ανάμεσα στους πρώτους μπήκε μπροστά στον πονεμένο λαό. Αγωνίστηκε παλικαρίσια μαζί του, και έπεσε στις 24 του Δεκέμβρη 1943, στις επάλξεις του λαολυτρωτικού αγώνα με το νικητήριο παιάνα στο στόμα του και με μεγαλόπρεπο όραμα επάνω στην επιθανάτια κλίνη του, την τελική νίκη του λαού.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Από το βιβλίο Ο ΚΩΣΤΑΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ αφηγείται σελίδα 57-58:

ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑΝΝΗ ΖΕΥΓΟΥ 21-5-1944 pdf

« Την άλλη μέρα, ή την πάρα πάνω Κυριακή, θ αφιερωθεί η πρωινή συνεδρίαση για το Γληνό. Μου ανάθεσαν να μιλήσω για το Γληνό. Θα μιλούσε ο Γιάννης Ζεύγος σύντομα κι εγώ πλατύτερα. Δεν κοιμόμουνα στις Κορυσχάδες, γιατί δεν είχα κατάλυμα καλό. Εγύριζα κάθε βράδυ με τα πόδια στο Καρπενήσι είχα ωραιότατο κατάλυμα στη βίλα του Τσαμπούνα, με περιποιόντουσαν πολύ και εκεί έκανα ένα σκίτσο για την ομιλία. Με τα κύρια σημεία για την εκπαιδευτική δράση του Γληνού γιατί το θέμα μου ήταν : Ο Μεγάλος του Έθνους Δάσκαλος Δημήτρης Γληνός. Την άλλη μέρα μίλησα, κράτησε καμιά ώρα η ομιλία μου. Ανάλυσα το θέμα και σ αυτή, και απ’ αυτήν την ομιλία, βγήκε το άρθρο που δημοσιεύτηκε στα τρία χρόνια του Γληνού, όταν κατεβήκαμε και  με βάση το άρθρο αυτό έκανα την ομιλία μου για το Γληνό Παιδαγωγό, στο θέατρο «Βρετάνια»  απάνω στο Σύνταγμα»

        ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΡΥΣΧΑΔΕΣ 21-5-1944-pdf

21-5-1944 Η ΟΜΙΛΙΑ- ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ-pdf

Η ΟΜΙΛΙΑ 26-12-1945

«Το άρθρο που δημοσιεύτηκε στα τρία χρόνια του Γληνού»

Χειρόγραφο

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Η ματιά του μαγνήτιζε, η ομιλία του μάγευε, το πολυεδρικό μυαλό του αχτινοβολούσε, η διάνοιά του φώτιζε, η καρδιά του πυρπολούσε. Ένιωθες να σε αρπάζει μα τα γερά του χέρια, να σε ανεβάζει ψηλά να σου δείχνει το δρόμο της προόδου, και να σε σπρώχνει στη γόνιμη δημιουργική δράση. Αυτή είναι η πρώτη μου εντύπωση, όταν μαθητής του κι εγώ τον πρωτογνώρισα στα 1912 Διευθυντή στο Διδασκαλείο της μέσης Παιδείας.

Δεν ήταν ο Δημήτρης Γληνός ο κλεισμένος στο απόμερο γραφείο του επιστήμονας, συλλέχτης ή πλάστης θεωριών. Ήταν αληθινός της επιστήμης ιεροφάντης. Φώτιζε το δρόμο στους συνοδοιπόρους του, αληθινός εργάτης της ζωής, καθοδηγητής των συνανθρώπων του, δημιουργός της ευτυχίας τους.

Δεν ήταν ο αποτραβηγμένος στον ελεφάντινο πύργο του ρωμαντικός οραματιστής της ζωής. Ο Δημήτρης Γληνός ήταν βαθυστόχαστος της ζωής και της κοινωνίας ερευνητής. Έσκυβε συμπονετικά να συλλάβει τον πόνο, την αγωνία και τις λαχτάρες του λαού, και ενσαρκωτής των ιδανικών του λαού, αγωνιζόταν, ακατάβλητος αγωνιστής, για την πραγματοποίησή τους, για ν’ ανοίξει το δρόμο του λυτρωμού. Θέλησε να γίνει καταλυτής του πόνου και οικοδόμος της ευτυχίας. Βαθειά η πίστη του στην αξία της ζωής και του ανθρώπου. Ακλόνητη η αισιοδοξία του. Ηρωική η προσπάθειά του να υψώνεται και να υψώνει και τους άλλους αδιάκοπα στο γνήσιο ανθρωπισμό. Έτσι έγινε ο φωτεινός της νεολαίας και του λαού καθοδηγητής, ο αναμορφωτής, ο μεγάλος του Έθνους δάσκαλος. Η ζωή του αξεκούραστος αγώνας. Γνήσιο παιδί του λαού, έμεινε σ’ όλη του τη ζωή στο πλευρό του. Γι’ αυτό και αγαπήθηκε βαθιά. Μα και άλλο τόσο μισήθηκε από τους εχτρούς, τους εκμεταλλευτές του λαού. Καυτηρίαζε και χτυπούσε ατρόμητα. Τίποτε δεν τον φόβιζε. Ούτε οι συκοφαντίες, ούτε οι διωγμοί, ούτε οι φυλακίσεις, ούτε οι εξορίες. Με ολύμπια γαλήνη τ’ αντιμετώπιζε όλα, πιστός στην εσωτερική φωνή του χρέους. Και όταν πλάκωσε η μαύρη σκλαβιά, πρώτος ανάμεσα στους πρώτους, ένιωσε τον πόνο και τον παλμό της λαϊκής ψυχής και πρώτος ανάμεσα στους πρώτους μπήκε μπροστά στον πονεμένο λαό. Αγωνίστηκε παλικαρίσια μαζί του, και έπεσε στις επάλξεις του λαολυτρωτικού αγώνα, με το νικητήριο παιάνα στο στόμα, με το μεγαλόπρεπο όραμα της τελικής νίκης του λαού.

Ο Γληνός εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το καλοκαίρι του 1911 αμέσως έπειτα από την τρίχρονη σπουδή στη Γερμανία. Πρωτοδιορίστηκε Ελληνοδιδάσκαλος στο 6^ο Ελληνικό σχολείο της Αθήνας. Παράλληλα η Φιλοεκπαιδευτική Εταιρεία του ανάθεσε να διδάξει τα παιδαγωγικά στο Αρσάκειο. Από την πρώτη στιγμή μπήκε στον «Εκπαιδευτικό Όμιλο» πολύ γλήγορα υψώθηκε σε ηγετικό του στέλεχος και άρχισε την πλούσια, πολύπλευρη και τόσο γόνιμη επιστημονική και εκπαιδευτική του δράση. Την εκπαιδευτική του δράση θα προσπαθήσω να παρουσιάσω σε αδρές γραμμές στη σημερινή σύντομη ομιλία μου.

Τρία στάδια μπορούμε να ξεχωρίσουμε στο ορμητικό ξετύλιγμα της εκπαιδευτικής του δράσης. Προοδευτικός αστός παιδαγωγός στην πρώτη περίοδο 1911-1921, ριζοσπάστης δημοκράτης παιδαγωγός στη δεύτερη 1921-1927, σοσιαλιστής παιδαγωγός, αρχηγός του κοινωνικού δημοτικισμού και μεγάλος του ‘Έθνους δάσκαλος στην Τρίτη περίοδο.

«ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥ ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΛΗΝΟ»

 Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ 

Το άρθρο αυτό έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό "Επιθεώρηση  Τέχνης" το 1964. 

Εδώ έχει αναρτηθεί το χειρόγραφο κείμενο του Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ-pdf

Η γνωριμία μου με το Γληνό 

Πήρα το πτυχίο μου το Μάη του 1911. Ζήτησα αμέσως να διοριστώ στην Αθήνα. Ήθελα να μείνω στην πρωτεύουσα, να ξαστερώσει ο σκοτεινιασμένος από την αρχαιόπληχτη φιλολογική σχολή πνευματικός μου ορίζοντας, και να μάθω γερμανικά, για να μπορέσω με πρώτη ευκαιρία να ικανοποιήσω το ζωηρό, φλογερό, πόθο μου, να πάω στη Γερμανία, να συμπληρώσω τη μόρφωσή μου και να ειδικευθώ στην ιστορία. Η περίσταση ήταν ευνοϊκή για μένα να πετύχω το διορισμό μου στην Αθήνα. Ο πατέρας μου χρόνια δήμαρχος στο Δήμο Κρωπίας, είχε μεγάλη πολιτική και κομματική δύναμη, και η οικογένειά μας συνδεότανε φιλικά με τον πανίσχυρο τότε Υπουργό των Εσωτερικών Ρέπουλη. Έτσι ο Υπουργός της Παιδείας Αλεξανδρής υποσχέθηκε, πως θα με διορίσει στην Αθήνα στη μοναδική τότε κενή θέση Ελληνοδιδασκάλου στο ΣΤ’ Ελληνικό Σχολείο στην Πλάκα. Έμεινα λοιπόν ήσυχος. Το Σεπτέμβριο θα είχα σίγουρα το διορισμό στα χέρια μου.

Και ήρθε ο Σεπτέμβριος, και επιτέλους δημοσιεύτηκαν «αι εκπαιδευτικαί μεταβολαί». Ψάχνω στους διορισμούς και βλέπω «Διορίζονται  Δ.Α. Γληνός εις το ΣΤ’ Ελληνικόν  Σχολείον Αθηνών…….Κ.Δ. Σωτηρίου εις το Ελληνικόν Σχολείον Αχαρνών». Έτριβα τα μάτια μου. ποιος είναι αυτός ο Γληνός; Από πού ξεφύτρωσε; Μπορεί να είχε περισσότερα μέσα από μένα; Αδύνατο κάποιο λάθος θα έγινε. Λάθος δεν έγινε. Έγινε όμως κάτι καλύτερο για μένα. Ύστερα από «έντονα διαβήματα» στο Υπουργείο της Παιδείας διορίστηκα κι εγώ Ελληνοδιδάσκαλος στην Αθήνα στο Ζ’ Ελληνικό σχολείο πέμπτος φιλόλογος – δυό φορές δηλαδή υπεράριθμος- με 8 ώρες την εβδομάδα – αντί 20 – διδασκαλία. Είχα λοιπόν όλο τον καιρό να αφοσιωθώ στη μελέτη και να μάθω γερμανικά. Έτσι ο Γληνός, πριν ακόμη να τον γνωρίσω, με βοήθησε σημαντικά στην αρχή της σταδιοδρομίας μου. Και ο Γληνός πως διορίστηκε; Με πολιτικά μέσα; Όχι. Παρουσιάστηκε, όπως έμαθα αργότερα, ο ίδιος στον Υπουργό της Παιδείας, έδειξε τα πιστοποιητικά των σπουδών του στη Γερμανία και ζήτησε να τον χρησιμοποιήσει το Κράτος. Και τότε διορίστηκε, με την αξία του, Ελληνοδιδάσκαλος στο ΣΤ΄ Ελληνικό Σχολείο και ταυτόχρονα καθηγητής στα Παιδαγωγικά στο Αρσάκειο.

Το Νοέμβρη του 1909, λίγους μήνες έπειτα το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί, ιδρύθηκε ο «Εκπαιδευτικός Όμιλος». Ένας από τους ιδρυτές του, ο νεότερος, ήμουνα κι εγώ. Έτυχε να βρεθώ στην πρώτη ιδρυτική συγκέντρωση. Από τα πρώτα του βήματα, ο Εκπαιδευτικός Όμιλος γίνεται το σπουδαιότερο παιδαγωγικό και αγωνιστικό κέντρο των δημοτικιστών για την προοδευτική γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Από κει μέσα αναβλύζει 30 και πάνω  χρόνια η προοδευτική γλωσσοεκπαιδευτική κίνηση.

ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΝΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΘΕΙ ΡΙΖΙΚΩΣ

Άρθρο  Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

  που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

 « Κυριακάτικος Ταχυδρόμος» στις 26 Μαΐου 1951

Επί του τεθέντος υπό του «Ελληνικού Ινστιτούτου Γκάλοπ»

 Ερωτήματος «Είσθε ευχαριστημένος από την σημερινήν εκπαίδευσην»

Τέσσερα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παιδείας μας από την ίδρυση του νεοελληνικού Κράτους ως σήμερα. Σ’ όλο το χρονικό αυτό διάστημα η παιδεία μας είναι :

Α’. Αντιλαϊκή και γι’ αυτό αντιπροοδευτική. Διαποτισμένη με το ψευτοκλασσικό  ιδανικό και τη στείρα αρχαιολατρεία η παιδεία μας, δεν εξυπηρετεί ούτε τις υλικές ούτε τις πνευματικές ανάγκες του ελληνικού λαού. Στραβές και αντιλαϊκές οι κατευθύνσεις της, απολιθωμένο το πρόγραμμα, αντιπαιδαγωγικές και ψυχοκτόνες οι μεθοδές της.

Β’ . Η παιδεία μας είναι διακοσμητική και αντιοικονομική. Στολίζει τη νεολαία με κάποιες διακοσμητικές γνώσεις και προσόντα για θεσιθηρία, δε δημιουργεί όμως τα κατώτερα και ανώτερα στελέχη για την πλουτοπαραγωγική ανάπτυξη της χώρας.

Γ’ .  Η παιδεία μας είναι αντιεπιστημονική. Δεν καλλιεργεί το επιστημονικό πνεύμα, δεν παράγει την επιστημονική έρευνα. Τα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα, από το δημοτικό σχολείο ως το πανεπιστήμιο, μοναδική φροντίδα έχουν να μπουκώσουν το μυαλό των παιδιών και των σπουδαστών με άχρηστες πολλές φορές και συχνά αντιεπιστημονικές γνώσεις.

Δ’ . Η παιδεία μας είναι κατασταλτική και ατομιστική. Παράλληλα προβάλει για ιδανικό  στη νεολαία τον ατομικισμό  στην χειρότερη του μορφή, την επικράτηση δηλαδή του ατόμου με κάθε μέσο. Η παιδεία μας δεν καλλιεργεί ουσιαστικά τα κοινωνικά συναιστήματα, δεν επιδιώκει να υψώσει τα άτομα σε προσωπικότητες πρόθυμες να εξυπηρετήσουν, με όλη τους τη δύναμη το κοινωνικό σύνολο.

Δίκαιη λοιπόν είναι η γενική  κατακραυγή  για το κατάντημα της παιδείας μας, και εθνική η επιταχτική ανάγκη για τη ριζική μεταρρύθμισή της. Και η ανάγκη αυτή γίνεται επιταχτικότερη τώρα στις ημέρες μας. Ερειπωμένο είναι σήμερα το οικοδόμημα της παιδείας. Βεβηλωμένος ο ναός της Επιστήμης. Ο αναλφαβητισμός και η αγραμματοσύνη έχουν φουντώσει. Πυκνό το πνευματικό σκοτάδι.