ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΝΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΘΕΙ ΡΙΖΙΚΩΣ

Άρθρο  Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

  που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

 « Κυριακάτικος Ταχυδρόμος» στις 26 Μαΐου 1951

Επί του τεθέντος υπό του «Ελληνικού Ινστιτούτου Γκάλοπ»

 Ερωτήματος «Είσθε ευχαριστημένος από την σημερινήν εκπαίδευσην»

Τέσσερα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παιδείας μας από την ίδρυση του νεοελληνικού Κράτους ως σήμερα. Σ’ όλο το χρονικό αυτό διάστημα η παιδεία μας είναι :

Α’. Αντιλαϊκή και γι’ αυτό αντιπροοδευτική. Διαποτισμένη με το ψευτοκλασσικό  ιδανικό και τη στείρα αρχαιολατρεία η παιδεία μας, δεν εξυπηρετεί ούτε τις υλικές ούτε τις πνευματικές ανάγκες του ελληνικού λαού. Στραβές και αντιλαϊκές οι κατευθύνσεις της, απολιθωμένο το πρόγραμμα, αντιπαιδαγωγικές και ψυχοκτόνες οι μεθοδές της.

Β’ . Η παιδεία μας είναι διακοσμητική και αντιοικονομική. Στολίζει τη νεολαία με κάποιες διακοσμητικές γνώσεις και προσόντα για θεσιθηρία, δε δημιουργεί όμως τα κατώτερα και ανώτερα στελέχη για την πλουτοπαραγωγική ανάπτυξη της χώρας.

Γ’ .  Η παιδεία μας είναι αντιεπιστημονική. Δεν καλλιεργεί το επιστημονικό πνεύμα, δεν παράγει την επιστημονική έρευνα. Τα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα, από το δημοτικό σχολείο ως το πανεπιστήμιο, μοναδική φροντίδα έχουν να μπουκώσουν το μυαλό των παιδιών και των σπουδαστών με άχρηστες πολλές φορές και συχνά αντιεπιστημονικές γνώσεις.

Δ’ . Η παιδεία μας είναι κατασταλτική και ατομιστική. Παράλληλα προβάλει για ιδανικό  στη νεολαία τον ατομικισμό  στην χειρότερη του μορφή, την επικράτηση δηλαδή του ατόμου με κάθε μέσο. Η παιδεία μας δεν καλλιεργεί ουσιαστικά τα κοινωνικά συναιστήματα, δεν επιδιώκει να υψώσει τα άτομα σε προσωπικότητες πρόθυμες να εξυπηρετήσουν, με όλη τους τη δύναμη το κοινωνικό σύνολο.

Δίκαιη λοιπόν είναι η γενική  κατακραυγή  για το κατάντημα της παιδείας μας, και εθνική η επιταχτική ανάγκη για τη ριζική μεταρρύθμισή της. Και η ανάγκη αυτή γίνεται επιταχτικότερη τώρα στις ημέρες μας. Ερειπωμένο είναι σήμερα το οικοδόμημα της παιδείας. Βεβηλωμένος ο ναός της Επιστήμης. Ο αναλφαβητισμός και η αγραμματοσύνη έχουν φουντώσει. Πυκνό το πνευματικό σκοτάδι.

Τα τελευταία 40 χρόνια συζητήθηκε πλατειά η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και έγιναν κάμποσες προσπάθειες για την πραγματοποίηση της. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρείς τάσεις στις μεταρρυθμιστικές αυτές προσπάθειες.

α )  Αστική μεταρρύθμιση της παιδείας. Τρία είναι τα βασικά αιτήματά της : η εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στα σχολεία, η αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος και ο συγχρονισμός στις μέθοδες της διδασκαλίας. Εκπρόσωποι της τάσης τούτης είναι οι προοδευτικοί αστοί παιδαγωγοί με κέντρο τον «Εκπαιδευτικό  όμιλο ως το 1925».

Η αστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι αναμφισβήτητα  προοδευτική στο ξεκίνημα της. Μπροστά  όμως στην αντίδραση που συνάντησε, αναγκάστηκε ολοένα να υποχωρεί και να κάνει διάφορους συμβιβασμούς, ως που κατάντησε επιφανειακά προοδευτική. Τις τρείς φορές που πέτυχε να εφαρμοσθεί -1917-20, 1923-25 και 1929 – περιορίστηκε σε επιφανειακές αλλαγές στην παιδεία και δεν έθιξε παρά μόνο ξώδερμα την ουσία, το περιεχόμενό της. Και σήμερα τα συνθήματα που προβάλλουν οι οπαδοί της είναι προοδευτικά στη μορφή και συντηρητικά στο περιεχόμενο, είναι λοιπόν στο βάθος παραπλανητικά.

β) Αντιμεταρρύθμιση της παιδείας. Η δεύτερη τούτη τάση είναι φανερά αντιπροοδευτική, αντιλαϊκή και γίνεται ολοένα οξύτερη. Σκοπός της να εμποδίσει, να ματαιώσει, να αναστείλει, να καταργήσει κάθε πρόοδο στην παιδεία, και να πυκνώσει το πνευματικό σκοτάδι. Τα αιτήματά της σκοταδιστικά, τα συνθήματά της απατηλά. Μέσα για να πραγματοποιήσει  τον αντιλαϊκό σκοπό της: η παραπλάνηση, η διαστρέβλωση , ακόμη και η συκοφαντία και ο διωγμός κάθε προοδευτικού λειτουργού της παιδείας. Γνώρισμά της η προοδοφοβία. Εκπρόσωποι της οι καθυστερημένοι εκπαιδευτικοί με οδηγητή τους τη Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου.

Καταστρεφτικό και αντεθνικό το έργο της. Η αντιμεταρρύθμιση  κατάργησε στα 1921 τη γλωσσική μεταρρύθμιση. Ο καθηγητής της παιδαγωγικής στο πανεπιστήμιο, μεσαιωνιστής, ζήτησε να καούν τότε αναγνωστικά στη δημοτική γλώσσα. Ματαίωσε στη διχτατορία του Πάγκαλου την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1923-25. Αναποδογύρισε στη διχτατορία του Μεταξά την αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος , που είχε γίνει στα 1929. Και τέλος ο λαοπρόβλητος υπουργός της Παιδείας κ. Παπαδήμος με την περίφημη «εξυγίανση» και τα άλλα φαυλοκρατικά μέτρα του, φιλοδόξησε να πνίξει κάθε πρόοδο και κατόρθωσε ν’ αποσυνθέσει την παιδεία.

γ ) Η τρίτη τάση   είναι σήμερα η μόνη πραγματικά προοδευτική. Ζητάει τη ριζική μεταρρύθμιση, την αληθινή αναγέννηση της παιδείας. Πρωτοπαρουσιάζεται με την ιστορική «Διακήρυξη του Εκπαιδευτικού ομίλου» στα 1926 και από τότε γίνεται ορμητικότερη και ολοένα μεστότερη.

Η ριζική μεταρρύθμιση  της παιδείας συγκεντρώνει  σήμερα κάτω από τη σημαία της όλους όσοι πονούν τον Ελληνικό λαό, και ποθούν και αγωνίζονται για την υλική και πνευματική εξύψωσή του.  Αντικρύζει το εκπαιδευτικό πρόβλημα στο σύνολό του και από όλες τις πλευρές, έχει διαγνώσει τις πραγματικές αιτίες που εμποδίζουν και ματαιώνουν κάθε πρόοδο στην παιδεία. Θέλει να χτυπήσει το κακό στη ρίζα του και να γιατρέψει ριζικά την άρρωστη και ξεχαρβαλωμένη παιδεία μας. Θέλει να διαλύσει το πνευματικό σκοτάδι, όπου κρατούν τον Ελληνικό λαό. Θέλει να δώσει στα χέρια του λαού το όργανο για να καταχτήσει  με το φώς της επιστήμης  την υλική και ψυχική ευημερία του. Θέλει να κάνει την παιδεία πραγματικά λαϊκή, πηγή δημιουργικής χαράς και ευτυχίας για το λαό, όργανο  για το χτίσιμο του νεοελληνικού πολιτισμού.

*

Τη ριζική μεταρρύθμιση της παιδείας, την αληθινή αναγέννησή της, θα μπορέσει να την πραγματοποιήσει μόνο μια πραγματικά λαϊκή κυβέρνηση, που μοναδικό της  σκοπό θα έχει να εξυπηρετήσει μόνο τα συμφέροντα του δουλευτή λαού. Μπροστά όμως στη γενική κατακραυγή για το ξεχαρβάλωμα της παιδείας,  και η σημερινή κυβέρνηση, όπως και η προηγούμενή της, αναγκάστηκε να υποσχεθεί πως θα ανορθώσει και την παιδεία και «θα εκδηλώση ολόκληρον την στοργήν της». Ο σημερινός  υπουργός της Παιδείας κ. Παπανδρέου και ο συνεργάτης του υφυπουργός κ. Μόδης δίνουν πλούσιες υποσχέσεις.

Μα απ’ όσα ακούμε και από τα λιγοστά που διαβάζουμε στις εφημερίδες, φαίνεται πως ο αρχηγός του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος κ. Γ. Παπανδρέου , παλιό μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου, «υπαναχωρεί» από την επιφανειακή αστική μεταρρύθμιση, βαδίζει θαρραλέα προς τα πίσω και πάει με εύσχημο τρόπο να επαναφέρει την αντιμεταρρύθμιση του Μεταξά. Γιατί με την μεταρρύθμιση που διαλαλεί ο κ. Παπανδρέου με το χωρισμό δηλαδή της ψευτοκλασσικής  μέσης παιδείας σε δύο κύκλους , τον κατώτερο για τις επαρχίες και τον ανώτερο για τα μεγάλα κέντρα , τι άλλο επιδιώκει παρά να στεριώσει τη διακοσμητική και αντιοικονομική μέση παιδεία και να κάνει προπάντων την ανώτερη παιδεία αποκλειστικό προνόμιο των λίγων;