ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΤΑΝΗ ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟΠΑΙΔΩΝ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Στην Ελεύθερη Ελλάδα ΤΟ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ Π.Ε.Ε.Α.

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ-pdf

          

Άρθρο του Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ελεύθερη Ελλάδα»

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ,

 ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΑΜ

στις 27 Σεπτεμβρίου 1945

Το Ελληνικό Κράτος ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για τη μόρφωση των παιδιών του λαού. Εκατοντάδες χιλιάδες και σήμερα οι αναλφάβητοι. Στρατός αμέτρητος οι αγράμματοι στη χώρα μας. Τα σχολικά κτίρια τα περισσότερα σαραβαλιασμένα, βρώμικα, πένθιμα, σωστή φυλακή για την παιδική ψυχή. Καμμιά φροντίδα για τη διατροφή των παιδιών, καμμιά μέριμνα για την υγεία και την χαρά τους. Πρώτη στον αναλφαβητισμό η Ελλάδα, πρώτη και στη θνησιμότητα της βρεφικής και παιδικής ηλικίας. Παραπεταμένο το δημοτικό σχολείο. Ακόμη και τα παιδιά που το τελειώνουν βγαίνουν στη ζωή άγλωσσα, ακατατόπιστα με κάποια κουρέλια γνώσεις, ξεθωριασμένα στολίδια της αμάθειάς τους.

Πνεύμα σχολαστικισμού έχει επικαθίσει στην παιδεία μας από το νηπιαγωγείο ως το Πανεπιστήμιο. Ο λογιοτατισμός, η καθαρεύουσα, η γνωσεοπληξία αποξέραναν τη ζωτικότητα της ελληνικής φυλής. Η παιδεία δεν έγινε συντελεστής στην πρόοδο της χώρας, στην οικονομική και πνευματική της ανάπτυξη. Δεν εξοπλίζει το λαό και τη νεολαία για τη ζωή. Κρατάει τα νιάτα μακριά από την άμεση πραγματικότητα και τα προβλήματά της. Καλλιεργεί την περιφρόνηση στην παραγωγική δουλειά και στον εργάτη. Διαποτισμένη με τα πιό αντιλαϊκά ιδανικά της προγονοπληξίας, της πατριδοκαπηλείας και της ασκητικής «λιτότητας» χάλκευε τις αλυσίδες της οικονομικής και πνευματικής σκλαβιάς του λαού. Η παιδεία προετοίμασε ιδεολογικά το φασισμό και στο τέλος έγινε πειθήνιο όργανό του.

Και πάτησαν στον τόπο μας οι Ούννοι. Σκλάβα η πατρίδα μας. Πείνα και εξαθλίωση. Τα σχολεία κλειστά. Τα παιδιά σκελετωμένα. Οι δάσκαλοι κυνηγημένοι. Τα σχολικά κτίρια καμένα, ερειπωμένα. Αυτή την τραγική κατάσταση της παιδείας μας, είχε να αντιμετωπίσει η Εθνική Κυβέρνηση στα ελεύθερα βουνά, η Π.Ε.Ε.Α.

 Μέσα στη φωτιά του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, παράλληλα με το άλλο γόνιμο αναδημιουργικό της έργο καταπιάστηκε η Π.Ε.Ε.Α. και με το εκπαιδευτικό πρόβλημα. Με το διαλεχτό επιτελείο της από παιδαγωγούς και άλλους εκπαιδευτικούς καθόρισε τις βασικές γραμμές για τη ριζική αναγέννηση της παιδείας μας, χάραξε το πρόγραμμα της αληθινής λαϊκής παιδείας και έδωσε την πιο προοδευτική λύση στα άμεσα ζητήματα.

Ο Γραμματέας  (υπουργός) της Παιδείας ο καθηγητής Κόκκαλης στην προγραμματική του εισήγηση στο Εθνικό Συμβούλιο στους Κορυσχάδες της Ευρυτανίας, διακήρυξε τα νέα ζωντανά ιδανικά της παιδείας: το ιδανικό της εθνικής λευτεριάς και ανεξαρτησίας, το ιδανικό της Λαϊκής Δημοκρατίας για το ξεσκλάβωμα του λαού από την πολύπλευρη σκλαβιά του, το ιδανικό της ειρήνης με την άδολη συνεργασία με όλους τους λαούς και το ιδανικό της ευτυχίας του συνόλου. Μόνον άμα γαλουχηθεί η νεολαία μας με τα ζωντανά προοδευτικά αυτά ιδανικά, τόνισε θα μπεί στο δρόμο της προόδου και θα βοηθήσει μ’ όλη τη νεανική της φλόγα στο χτίσιμο του νεοελληνικού πολιτισμού. Καθόρισε επίσης τις γενικές θέσεις όπου πρέπει να θεμελιωθεί το μεγαλόπρεπο οικοδόμημα της λαϊκής παιδείας. Οι σπουδαιότερες είναι οι ακόλουθες:

Η σημερινή παιδεία είναι αντιλαϊκή και αντιοικονομική. Εξυπηρετεί τα συμφέροντα της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας, που κυβερνάει τον τόπο μας. Για να γίνει η παιδεία πραγματικά λαϊκή, όργανο για την πνευματική ανύψωση και την υλική ευημερία του δουλευτή λαού, πρέπει να διαποτιστεί με το γνήσιο δημοκρατικό πνεύμα και να προσαρμοσθεί ολοκληρωτικά στις πνευματικές και υλικές ανάγκες του ελληνικού λαού. Το δημοτικό σχολείο πρέπει να γίνει οχτάχρονο υποχρεωτικό για όλα τα παιδιά. Να ιδρυθούν επιμορφωτικές τάξεις για όσα παιδιά δεν θα προχωρήσουν παραπάνω. Η μέση παιδεία τετράχρονη, πλούσια διακλαδισμένη ανάλογα με τις ανάγκες της χώρας και προσαρμοσμένη στις τοπικές συνθήκες. Η ανώτερη παιδεία, η επιστήμη να ερευνάει και να δίνει προοδευτική λύση στα ζωτικά προβλήματα που προβάλει η ζωή. Η επιστήμη για τη ζωή. Και η θεωρία για την πράξη. Έτσι η παιδεία μας θα μορφώνει τους ειδικευμένους εργάτες της ζωής και της επιστήμης στο χτίσιμο μιάς Ελλάδας ελεύθερης, ανεξάρτητης, ευτυχισμένης και πρωτοπόρας στον πολιτισμό.

Η μόρφωση είναι βιολογική ανάγκη και γι’ αυτό δικαίωμα του κάθε παιδιού. Οι πόρτες της μέσης και ανώτερης παιδείας ορθάνοιχτες για όλους τους ικανούς. Το Κράτος, η κοινωνία, έχουν την υποχρέωση και το συμφέρο να δώσουν όλα τα μέσα σ’ όλα τα παιδιά, για να αναπτυχθούν σωματικά και να μορφωθούν, ανάλογα το καθένα με τις ατομικές του ικανότητες, με μοναδικό σκοπό να θέσουν τον εαυτό τους στην εξυπηρέτηση της ευτυχίας ολόκληρης της κοινωνίας. Καμμιά τότε ιδιοφυία δε θα πάει χαμένη κανένα ταλέντο δε θα μείνει αχρησιμοποίητο.

Η παιδεία πρέπει να είναι καθολική, ν’ αγκαλιάσει  ολόκληρη τη παιδική ηλικία, σ’ όλα τα στάδιά της. Να φροντίσει ιδιαίτερα για την τόσο παραμελημένη βρεφική και νηπιακή ηλικία, και να μεριμνήσει για την εξωσχολική και μετασχολική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας.

Η παιδεία να μορφώνει τα παιδιά μέσα στη ζωή και για τη ζωή, μέσα στην παραγωγή και με την παραγωγική εργασία. Η παραγωγική εργασία είναι το ύψιστο, το μόνο ευγενικό κοινωνικό λειτούργημα, είναι υποχρέωση και τιμή για κάθε άτομο. Έτσι διαπαιδαγωγημένη η νεολαία μας θα ριχτεί μ’ όλο τον ενθουσιασμό της στην ανοικοδόμηση της ερειπωμένης πατρίδας μας.

Τα παιδιά μας πρέπει να διαπαιδαγωγηθούν και στο σπίτι και στο σχολείο με την ελεύθερη εσωτερική πειθαρχία για να γίνουν δραστήριοι, χαρούμενοι δημιουργικοί πολίτες με πλούσια αναπτυγμένο το συναίσθημα της ευθύνης για την προκοπή ολόκληρης της κοινωνίας. Μοναδική γλώσσα σ’ όλες τις βαθμίδες της παιδείας, η δημοτική, η γλώσσα του ηρωικού ελληνικού λαού.

Παράλληλα η Π.Ε.Ε.Α. από την πρώτη στιγμή πήρε όλα τα κατάλληλα μέτρα, εμπνευσμένα από τις γενικές αρχές της λαϊκής παιδείας, για να λύσει τα άμεσα προβλήματα και να λειτουργήσει όσο μπορεί καλύτερα η παιδεία στην Ελεύθερη Ελλάδα. Ο απολογισμός είναι πλούσιος, αν μάλιστα λογαριάσει κανείς πως τα μέτρα αυτά πάρθηκαν στη φωτιά και στις σκληρές συνθήκες του Εθνικοαπαλευθερωτικού αγώνα. Ας τα απαριθμήσουμε:

Πρώτη φροντίδα της Γραμματείας της Παιδείας ν’ ανοίξουν τα σχολεία. Με τον ενθουσιασμό των αγωνιστών δασκάλων, με τη συνεργασία της τοπικής αυτοδιοικήσεως και ιδιαίτερα με την αποτελεσματική βοήθεια της ηρωικής ΕΠΟΝ  ξεπεράστηκαν τα εμπόδια και κατόρθωσε να λειτουργήσουν τα σχολεία παντού, όπου ο τιμημένος ΕΛΑΣ έστηνε τη σημαία της λευτεριάς. Καινούργιος αέρας φύσηξε. Η μουχλιασμένη  ατμόσφαιρα του παλιού σχολείου ξεκαθαρίστηκε. Το σχολείο κυψέλη δημιουργικής δουλειάς, στολίσθηκε με το γέλιο της παιδικής ψυχής. Σχολικές και λαϊκές εορτές, συγκεντρώσεις, ομιλίες, θέατρο, ψυχαγωγία. Το σχολείο έγινε κέντρο χαράς και μορφώσεως για τους μικρούς και τους μεγάλους, εστία πολιτισμού και διαφωτισμού προμαχώνας για την εθνική λευτεριά και το ξεσκλάβωμα του λαού από την πολύπλευρη φασιστική σκλαβιά. Η σημαία του αγώνα κυματίζει σε κάθε σχολείο. Το σύνθημα «όλα για τον αγώνα» ξεσήκωσε τη νέα γενιά. Μαθητές και δασκάλοι πιστοί στο πρόσταγμα της σκλαβωμένης Πατρίδας. Με εθνική περηφάνεια και αυτοθυσία τα μικρά αετόπουλα πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες και έγραψαν με το αίμα τους αθάνατες σελίδες στην εποποιία της Εθνικής Αντιστάσεως.

Παντού έπρεπε να χτυπηθεί ο φασισμός. Η Γραμματεία  της Παιδείας από την πρώτη στιγμή απαγόρεψε να κυκλοφορούν στα σχολεία τα φασιστικά σχολικά βιβλία που εξυμνούσαν το νάνο διχτάτορα και τον επίορκο εμπρηστή της εθνικής ενότητας Γλύξμπουργκ και έδωσε στα ελληνόπουλα τα δύο καινούργια Αναγνωστικά τα «ΑΕΤΟΠΟΥΛΑ» για την τρίτη και Τετάρτη τάξη και την «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ» για την Πέμπτη και έκτη τάξη του δημοτικού. Στα Αναγνωστικά αυτά γαλουχούνται τα ελληνόπουλα με τα πιο ευγενικά ιδανικά , μαθαίνουν ν’ αγαπούν και να θυσιάζονται για την εθνική λευτεριά, και το λυτρωμό του λαού, φρονηματίζονται με τα κατορθώματα των μικρών και μεγάλων ηρώων, διδάσκονται να μισούν το φασισμό, και διαπαιδαγωγούνται να γίνουν ελεύθεροι και άξιοι πολίτες της Λαϊκής Δημοκρατίας. Το μεταδεκεμβριανό επίσημο Κράτος με τους φωτοσβέστες φασίστες υπουργούς της Παιδείας απαγόρεψε την κυκλοφορία τους. Και πολύ φυσικά, γιατί τα δυό αυτά Αναγνωστικά στιγματίζουν την προδοσία και δεν διδάσκουν τη μοιρολατρεία και τη δουλοπρέπεια.

Για να διευκολύνει τους γονιούς να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο προσάρμοσε η Γραμματεία της Παιδείας τις ώρες εργασίας του σχολείου στις τοπικές συνθήκες έτσι που τα μεγαλύτερα παιδιά να μπορούν και στο σχολείο να φοιτούν και στη δουλειά να πηγαίνουν. Το μέτρο αυτό που πρώτη φορά εφαρμόστηκε στον τόπο μας έδωσε ικανοποιητικά αποτελέσματα. Η φοίτηση των παιδιών έγινε κανονική και πυκνότερη.

Για να αναμορφώσει το σχολείο έταξε η Γραμματεία της Παιδείας για δεύτερο ισότιμο σκοπό του το εκπολιτιστικό έργο. Γκρέμισε το μεσότοιχο που χώριζε το σχολείο από τη ζωή. Παιδιά και δασκάλοι, με πρωτοπόρους τους επονίτες και τις επονίτισες δούλεψαν με ενθουσιασμό για την καθαριότητα του χωριού, μπόλιασαν χιλιάδες αγριόδενδρα, καλλιέργησαν χωράφια ανταρτών, πήρανε μέρος στη μάχη της σοδειάς και μέσα στη ζωή και μέσα στην παραγωγή κατάχτησαν τις γνώσεις και μορφώθηκαν ποιοτικά.

Κήρυξε η Γραμματεία της Παιδείας τον πόλεμο κατά του αναλφαβητισμού. Το θεριό έπρεπε να χτυπηθεί αλύπητα. Την μάχη την ανάλαβε η ΕΠΟΝ. Ένας ακόμη τίτλος τιμής για την μορφωτική της δράση. Εκατοντάδες σχολεία για αναλφάβητους λειτούργησαν στην Ελεύθερη Ελλάδα.

Μα η Γραμματεία της Παιδείας φρόντισε με όλη της τη δύναμη για τη διατροφή και την υγεία της νέας γενιάς. Όλοι έπρεπε να κινητοποιηθούν. Πρωτοπόροι, όπως παντού, οι επονίτες και οι επονίτισσες. Οι παιδαγωγικοί σταθμοί, τα μαθητικά συσσίτια, που σιγά-σιγά  απλώθηκαν σ’ όλη την Ελεύθερη Ελλάδα έγιναν κι’ αυτά κέντρα χαράς και εθνικού φρονηματισμού.

Και στο πιο απόμερο χωριό έπρεπε ν’ ανοίξει το σχολείο. Σε πολλά μάλιστα ορεινά χωριά δεν είχε ποτέ λειτουργήσει. Έλειπαν όμως δασκάλοι. Τόσες θέσεις κενές. Η Γραμματεία της Παιδείας δεν δίστασε να διορίσει τελειόφοιτους  του γυμνασίου. Δεν είχαν βέβαια ειδική παιδαγωγική μόρφωση. Είχαν όμως τη φλόγα του αγωνιστή και βαθειά την αγάπη στο λαό. Και  παράλληλα ίδρυσε δύο παιδαγωγικά φροντιστήρια, το ένα στο Καρπενήσι και το άλλο στη Τύρνα της Θεσσαλίας. Εκατόν εξήντα επονίτες και επονίτισσες έτρεξαν στο σάλπισμα της Π.Ε.Ε.Α. Ύστερα  από δίμηνη εντατική εργασία , μέσα σε ατμόσφαιρα ενθουσιασμού, με την καθοδήγηση διαλεχτών παιδαγωγών, βγήκαν από τα παιδαγωγικά φροντιστήρια εκατόν εξήντα καινούργιοι προσωρινοί δάσκαλοι, με βαθειά συναίσθηση για το έργο τους, φλογεροί αγωνιστές στο πλευρό του λαού, και ανέλαβαν αμέσως υπηρεσία. Το μεταδεκεμβριανό Κράτος με τους φωτοσβέστες υπουργούς της Παιδείας τους έδιωξε από τη θέση τους, τους κατεδίωξε γιατί δεν θέλησαν να γίνουν δουλόπρεπα όργανά του.

Χωροφύλακες και γραφειοκράτες Επιθεωρητές της Παιδείας. Τέτοιους ήθελε το Ελληνικό Κράτος. Οι εκπαιδευτικές τους περιφέρειες πολύ απλωμένες. Ο κάθε επιθεωρητής είχε να επιθεωρήσει το λιγότερο 150 σχολεία. Ούτε μια φορά το χρόνο δεν πρόσφερνε να τα επισκεφθεί. Η Γραμματεία της παιδείας χώρισε την κάθε εκπαιδευτική περιφέρεια σε  τρείς και τέσσερεις μικρότερες και διόρισε προσωρινούς επιθεωρητές τους πιο ικανούς λειτουργούς της Παιδείας. Οι νέοι επιθεωρητές, αληθινοί ιεραπόστολοι, έγιναν οι στοργικοί συνεργάτες και καθοδηγητές του διδακτικού προσωπικού, πολύτιμοι βοηθοί του στο νέο προσανατολισμό του σχολείου.

Τόνισε ιδιαίτερα η Γραμματεία της Παιδείας την κοινωνική και εκπολιτιστική  αποστολή του δασκάλου. Ο δάσκαλος δεν ήταν πια ο άβουλος δούλος γραμματομεταδοτής. Η Π.Ε.Ε.Α. θέλησε το δάσκαλο σκαπανέα στην πρόοδο, διαφωτιστή του λαού, αληθινό μορφωτή της νέας γενιάς. Και όχι μόνο τον εξύψωσε κοινωνικά και αναγνώρισε τη μεγάλη κοινωνική σημασία του έργου του. Φρόντισε ακόμη στοργικά και για την υλική ενίσχυση του διδακτικού προσωπικού. Εξομοίωσε όλους τους λειτουργούς της Παιδείας με τους αξιωματικούς του δαφνοστεφανωμένου  ΕΛΑΣ και ανέλαβε την συντήρησή τους η ΕΤΑ , η επιμελητεία του αντάρτη.

Το πλούσιο αναδημιουργικό και αναμορφωτικό έργο της Π.Ε.Ε.Α. ανακόπηκε. Στη χώρα μας θρονιάστηκε ο ντόπιος και ξένος φασισμός. Ο λαός αγωνίζεται με ηρωική αποφασιστικότητα να λυτρωθεί. Η Λαϊκή Δημοκρατία γρήγορα θα θριαμβεύσει και στη χώρα μας. Μεγαλόπρεπο θα χτισθεί τότε και το οικοδόμημα της λαϊκής παιδείας. Η Π.Ε.Ε.Α. έβαλε γερά τα θεμέλια.