Ομιλίες του Κώστα Σωτηρίου Διευθυντή του Διδασκαλείου θηλέων Πειραιά στους μετεκπαιδευομένους (δασκάλους) Φλεβάρης -Μάρτης 1935 στον Πειραιά

Οι ομιλίες αυτές έγιναν από τον Σωτηρίου χωρίς γραπτό κείμενο

 αλλά από το χειρόγραφο σημείωμα που συνήθιζε να χρησιμοποιεί.

Και σ’ αυτές  τις ομιλίες χρησιμοποιήθηκε κάποιος στενογράφος

για να «στενογραφήσει τις ομιλίες» όπως και το 1931 αλλά αυτή τη φορά ο

«στενογράφος»  δεν ήταν τόσο προσεκτικός και το δακτυλογραφημένο

κείμενο έχει πολλά κενά και παραλήψεις που δεν συμπληρώθηκαν.

Η ομιλίες αυτές έγιναν κάτω από δύσκολες για τον Σωτηρίου συνθήκες αφού έχει ήδη

 ξεκινήσει ο πόλεμος εναντίον του, κάτι που επισημαίνει ο ίδιος στην πρώτη  ομιλία του.

Θα απολυθεί από το Διδασκαλείο λίγους μήνες αργότερα.

Το σημείωμα και το δακτυλογραφημένο κείμενο σε pdf:  ΟΜΙΛΙΕΣ ΣΕ ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ     

Το σημείωμα

Β!  Τι είναι το παιδί

Το παλιό σχολείο = μικρός ενήλικος (διαφορά ποσοτική)

 Το νέο σχολείο = ιδιαίτερος οργανισμός με δικές του ανάγκες τα δικά του καθήκοντα τα δικαιώματα =διαφορά ποσοτική και ποιοτική.

Ι. Σύγκριση παιδιού κ ενήλικου

α) στο σώμα και σωματικές λειτουργίες

β) στις ψυχικές λειτουργίες

α) Στο σώμα : 1) Διαφορά ποσοτική 2) Διαφορά ποιοτική στην αναπνοή, στη θερμοκρασία, στην αρρώστεια, στις αναλογίες μήκους κεφαλιού. Η διαφορά ολοφάνερη στη βρεφική ηλικία.

β) Στις ψυχικές λειτουργίες : α) συναισθήματα β) φαντασία γ) κρίση δ) αφαιρετική ικανότητα

ΙΙ. Τι ρόλο παίζει η παιδική ηλικία

α) όσο ανώτερο το ζώο – τόσο διαρκέστερη η παιδική  ηλικία

β) το βρέφος του ανθρώπου το πιο αδύναμο πλάσμα. Γιατί; για να προσαρμοσθή και να αναπτυχθή μέσα στο περιβάλλο κάθε φορά ο άνθρωπος.

άρα παιδική ηλικία υπάρχει για να ωριμάση ο άνθρωπος

παιδί = όχι ενήλικος , αλλά για να γίνη ενήλικος όχι αφετηρία , παρά τέρμα.

άρα ανατροφή, αγωγή = βοήθεια να φθάση στο τέρμα ακμαίο, όλα τα μέσα , ευνοϊκές συνθήκες.

άρα τα αγαθά του πολιτισμού =πολύτιμα (όχι για  τη βιοπάλη άμα γίνη ενήλικο ) για τη τωρινή ζωή του παιδιού.

Αυτή είναι η σωστή απάντηση στο πρόβλημα, πως θα αποχτήση τα εφόδια το παιδί.

ΙΙΙ.  Χαραχτηριστική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας= η ενεργητικότητα και όχι η παθητικότητα

α) πως γεννιέται το παιδί;

1) μερικούς μηχανισμούς άρτιους = ώριμοι

2) δεν φανερώνονται όλοι μαζί = δυναμικότητες που ξυπνούν σιγά- σιγά και ωριμάζουν (=ικανότητες) άλλες γρηγορότερα και άλλες αργότερα. Τελευταία η σεξουαλική = ανάγκη βασική = ενδιαφέροντα παιδικά

3) ανάλογα ξυπνούν και οι λειτουργίες η αφαιρετική ικανότητα ωριμάζει τελευταία, πρώτη η φαντασία.

β) αγώνα κάνει το παιδί να ασκήση δυναμικότητες και να καταχτήση εξωτερικό κόσμο.

γ) απόδειξη το παιχνίδι

όπου αυτομορφώνεται, ενεργητικά

η δημιουργική χαρά = συνέπεια.

Παιδαγωγικά συμπεράσματα

1) Αγωγή = ευνοϊκές συνθήκες για την ωρίμανση

2) αγαθά πολιτισμού = όργανα για ικανοποίηση αναγκών το ίδιο και τα μαθήματα

3) όχι πίεση, παρά ελευθερία

Μάθημα τρίτο 26 Φεβρουαρίου 1935

Περίληψη προηγούμενου 2^ου μαθήματος

Παιδί ιδιαίτερος οργανισμός

1) Σύγκριση βρέφους, παιδιού με ενήλικο

2) ρόλος, αξία παιδικής ηλικίας

Ενεργητικότητα του παιδιού

χαραχτηριστική ιδιότητα η ενεργητικότητα και όχι η δεκτικότητα

δυναμικότητες να γίνου ικανότητες

προσαρμογή τους μέσα στη ζωή και με ζωή

παιδί λοιπόν καταχτά τον κόσμο και προάγει , αναπτύσσει τον εαυτό του κάνε αγώνα.

σπουδαιότατη απόδειξη το παιχνίδι

έτσι το παιδί = κέντρο δράσεως , κέντρο αυτοενεργητικότητας με τέρμα να δημιουργήσει τον εαυτό του, έργο δημιουργικό= η ωρίμανση του εαυτού του.

Παιδαγωγικά πορίσματα

Το παιδί έχει δικές του ανάγκες (= δυναμικότητες που πρέπει να τις κάνει ικανότητες) που ζητάνε επιταχτική ικανοποίηση

Οι ανάγκες δυναμικότητες ξυπνούν άλλες νωρίτερα, άλλες αργότερα, και η μια βοηθάει την άλλη

άρα α) η αγωγή θα ειπεί η κανονική μεταβολή των δυναμικοτήτων σε ικανότητες μέσα στη ζωή και με τη ζωή

β) τη μεταβολή θα την κάνει το ίδιο το παιδί

γ) ενδιαφέρο = εσωτερικές ανάγκες

δ) αγωγή = ευνοϊκές συνθήκες για την ωρίμανση κάθε δυναμικότητας

ε) Σχολείο = προέχταση ευνοϊκή και πλούσια της παιδικής ζωής

στ) καλλιέργεια προσωπικότητας

ζ) ψυχολογία για να μας ειπεί πότε η κάθε μια δυναμικότητα και ποιος ο κανονικός δρόμος και ποιες οι διαστροφές της

η) όχι πίεση παρά ελευθερία

θ) η αγωγή ενεργητική , δημιουργική, αυτοαγωγή, αυτοανάπτυξη

ι) μετάδοση αγαθών πολιτισμού – εφόδια ζωής

ια) ηθική αγωγή = όχι αφετηρία, παρά τέρμα

ιβ) παιδαγωγικά μέσα πολύτιμα = οι δρόμοι που έχει χαράξει η ίδια η φύση = παιχνίδι, μίμηση, άσκηση, παράδειγμα. δηλαδή δράση δημιουργική, δημιουργική χαρά

ιγ) μάθηση – μόρφωση = ποιοτική και όχι ποσοτική

*************

Το δακτυλογραφημένο κείμενο

Αισθάνομαι την υποχρέωση να σας εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου για την αποψινή συγκέντρωσή μας μέσα στον σημερινό εξοντωτικό πόλεμο εναντίον μου μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και ένας συνάδελφος καθηγητής των μαθηματικών (αίσχος) και ένας αφανής δικηγόρος όργανα ορισμένων συμβούλων.

Η προέλευσή σας είναι για μένα ένα από τα ισχυρότερα στηρίγματα για να πιστεύω πως η ηθική θα νικήση.

Τα πορίσματα της ψυχολογίας και της νέας παιδαγωγικής για ν’ ανατείλη και στον δικό μας τόπο ο αιώνας του παιδιού, η επίθεση αυτή είναι χαραχτηριστικό σημάδι που δείχνει πως έφτασε η στιγμή να …………………………………………….

Χαιρετίζει με ενθουσιασμό για την έναρξη της σειράς των μαθημάτων που θα σας δώσω.

Ποια είναι η ψυχολογική βάση του δημιουργικού σχολείου;

Όλοι ζητούν ……………………………………………………………………………

Παράλληλα με την προσπάθεια της εφαρμογής του νέου σχολείου που μέχρι σήμερα έγινε, πρέπει να γίνει και ο θεωρητικός διαφωτισμός του δημιουργικού σχολείου δεν είναι άλλη από την ψυχολογία.

Ο καλύτερος τρόπος για να χειρισθώ το ζήτημα είναι.

Θα εξετάσω τις ψυχολογικές βάσεις του παλιού σχολείου. Θα δω που πέφτει έξω. Ποιες είναι οι βάσεις του. Και ποιες πρέπει να  είναι οι βάσεις του δημιουργικού σχολείου.

Και πρώτα το ερώτημα.

Υπάρχει ανάγκη να μεταρρυθμισθή το παλιό σχολείο. Τι είναι αυτό που κάνει όλους εμάς τους εργάτας της εκπαιδεύσεως, να ζητάμε επιταχτικά την κατάργηση του παλιού σχολείου με την εφαρμογή του νέου σχολείου; Όλοι μας και απ’ τις αναμνήσεις μας και απ’ την πείρα μας έχουμε βγάλει το συμπέρασμα πως το παλιό σχολείο δεν μας έδωκε ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Και το βλέπουμε αυτό.

1^ον)  Από το ότι η υποχρεωτική φοίτηση έχει μείνει στο χαρτί. Ένα σωρό διατάξεις. Ένα σωρό νόμοι και όμως καμιά εφαρμογή αυτού του θεσμού. Γιατί;

2^ον)  Κοινό φαινόμενο όλων των σχολείων, από το νηπιαγωγείο μέχρι το Πανεπιστήμιο, σε όλες τις τάξεις από την πρώτη Δημοτικού μέχρι την τελευταία του Πανεπιστημίου, τα παιδιά ζητούν ν’ αποφύγουν την φοίτηση στο σχολείο και δεν κατορθώνουμε να πετύχουμε το αντίθετο μ’ όλα τα μέσα των βραβείων, ποινών, αμοιβών που μεταχειριζόμεθα. Και τα παιδιά πούρχονται στο σχολείο έπειτα από τα μέσα που εξαντλούμε (Π.Α.Τ.) θα βλέπαμε, αν μετράγαμε την προσοχή τους, ότι ελάχιστα λεπτά μας την προσφέρουν και ότι τα ¾ το παιδί τα διαθέτει στον ίδιο τον εαυτό του (με την αφηρημάδα) ταξιδεύοντας σε χώρες άγνωστες, ζώντας μέσα σε Ισπανικούς πύργους, δηλαδή ικανοποιώντας δικές τους επιθυμίες γεννημένες ίσως, κι αυτή τη στιγμή.

Το παλιό σχολείο δεν κατορθώνει να εγκαταστήση στην ψυχή του παιδιού την σχολική εργασία. Όλα τα παιδιά, καλοί ή κακοί μαθηταί, ζητούν να την αποφύγουν και όλα τα παιδιά, ορμέρφυτα, βάζουν σε κίνηση τον αμυντικό τους οργανισμό ξεχνάνε όλα τα περίφημα ηθικά διδάγματα.

Τα περισσότερα παιδιά λένε ψέματα (γνωστοί πονοκέφαλοι κ.λ.π.) απουσιάζουν, μ’ όλους τους διαγωνισμούς πάντα ψάχνουν να βρουν αιτία για να γλιτώσουν.

Όταν το ερβαρτιανό σύστημα το υπέρ τέλειο αυτό οικοδόμημα. Η ψυχολογία των μαθητών τελειοποιήθηκε από τα πειράματα της πειραματικής  ψυχολογίας. Όταν λοιπόν, είχε φτάσει στο σημείο να επικρατήσει σ’ όλο τον κόσμο έδινε όχι ευχάριστα αποτελέσματα. Ε! τότε, άρχισε να παρουσιάζεται όλη η αρρώστεια πούχε μέσα του και ν’ αποδείξει πως είναι τελειωτικά καταδικασμένο. Και τότε άρχισε η τεράστια ανθρώπινη προσπάθεια του παιδαγωγικού προβλήματος.

Το 1900 περίπου την εποχή πούγινε η 2^η αποστολή της Ελλάδος παιδαγωγών στην Ευρώπη που είχε τότε φτάσει στο υπερτέλειο σημείο το ερβαρτιανό σύστημα,, αρχίζουνε ν’ ακούγωνται οι πρώτες διαμαρτυρίες και ανοίγονται δύο δρόμοι. Και οι οπαδοί του ερβαρτιανού συστήματος υποστηρίζουν : Καλό είναι το σύστημα, μα πρέπει να παρακολουθήσουμε τα πορίσματα της ψυχολογίας του παιδιού και τις λεπτομέρειες της ψυχολογίας.

Και από το άλλο μέρος των προοδευτικών.

Τάχα οι λεπτομέρειες φταίνε; Ή η ίδια η βάση; Η μέχρι σήμερα, ακλόνητη του ερβαρτιανού συστήματος;

Οι πρώτες διαμαρτυρίες έρχονται από τους ………………………………………………………

Αυτοί είναι οι πρωτεργάτες της νέας παιδαγωγικής.

Και οι δυο εξεδήλωσαν τις διαφωνίες τους για το ερβαρτιανό σύστημα.

Και οι δυό στήριξαν την πολεμική τους για το ερβαρτιανό όχι μόνο στις λεπτομέρειες αλλά, στο κέντρο του προβλήματος δηλ. στην όχι σωστή του βάση.

Ο κ. ……………………    υποστήριζε πως το κύριο γνώρισμα του αληθινού σχολείου που πραγματικά θα μορφώνεται η νέα γενιά, είναι, το ότι θα μορφώνεται το παιδί από δική του εσωτερική ανάγκη δηλ.  στηρίζει όλο το σύστημα στην ενεργητικότητα του παιδιού.

Ο άλλος ο Δ ………………………….. ξεκινά από σειρά δικών του συλλογισμών που ανατρέχονται στη βάση του ερβαρτιανού συστήματος δηλ. στην θεωρία του εξωτερικού ενδιαφέροντος.

Μας ανέτρεψε τη σημασία της λέξεως «ενδιαφέρον» δηλ. είπε πως εκείνο που πρέπει να εννοούμε όταν λέμε ενδιαφέρον δεν είναι  τίποτε άλλο παρά η ανάγκη του οργανισμού του παιδιού (βλέποντας το φαινόμενο εξωτερικά) η ψυχική ανάγκη του παιδιού ( βλέποντάς το εσωτερικά) κει είπε: αληθινό σχολείο θάχουμε μόνον τότε όταν όλη μας τη δουλειά την στηρίζουμε πάνω στις σωματικές και ψυχικές ανάγκες του παιδιού γιατί μόνον τότε το παιδί θα εργασθή δημιουργικά, γι αυτό ζητάμε να ονομάσουμε το νέο σχολείο δημιουργικό σχολείο.

Η φωτιά που άναψε, ο πόνος για το κατάντημα της νέας γενιάς ανάβει περισσότερο και γεννήθηκε ο πόνος ………………………………………………………………………………………………………………..

Τότε περίπου εμφανίζεται στον επιστημονικό κόσμο και μια νέα κατεύθυνση. Η ψυχανάλυση. Με τον                     

……………………  ή άλλη κατεύθυνση με τον ………………. που λέγεται ατομική ψυχολογία.

Είναι σφάλμα να πιστεύουμε πως ταυτίζεται η ψυχανάλυση με την θεωρία του ………………                   με το σεξουαλικό συναίσθημα  ή του ………………..με το συναίσθημα της μειονεκτικότητας.

Αυτό το ρεύμα εδημιούργησε μια 3^η κατάσταση ανθρώπων πούνοιωσαν πως πρέπει να φωνάξουν πως το ερβαρτιανό σύστημα ερειπώνει την ψυχή  του παιδιού.

Τον σπουδαιότερο ρόλο οι φωνές των ψυχαναλυτών τον έπαιξαν.

Τα σπουδαιότερα επιχειρήματα που  στήριξαν το δημιουργικό σχολείο   περνούν απ’ τα πορίσματα της ψυχανάλυσης.

4^η) Διαμαρτυρία ξεκινάει απ’ την κοινωνία η οποία αρχίζει να καταλαβαίνει πως το ερβαρτιανό σύστημα δεν ικανοποιεί την ίδια την κοινωνία.

Η κοινωνία αρχίζει να καταλαβαίνει πως τα εφόδια που δίνει στα παιδιά της το ερβαρτιανό σύστημα δεν  είναι τα κατάλληλα και η κοινωνία αρχίζει να ζητά μια αναδημιουργία της παιδείας της αγωγής.

Παντού ακούγονται οι φωνές της (αναδημιουργίας) αναδιοργανώσεως μα πήγαιναν χαμένες κι αν άρχισαν οι διαμαρτυρίες να συγκινούν τις ψυχές των διαφόρων αυτό είναι σημείο πως η εκπαίδευση εδώ στην Ελλάδα άρχισε να μη μας ικανοποιεί και πως γρήγορα θα φτάσουμε στο ιδανικό μας.

Τώρα θα εξετάσουμε που στηριζόταν το ερβαρτιανό σύστημα. Θ’ αποδείξω πως τα στηρίγματά του δεν ήταν αληθινά.

Το 1^ον) αδιάσειστο στήριγμα απ’ όπου ξεπηγάζουν όλα τ’ άλλα στηρίγματα του παλιού σχολείου είναι πως το παιδί είναι ένας μικρός ενήλικος που διαφέρει μόνο στην ποσότητα. Ας λένε οι παιδαγωγοί πως παραδέχονται το παιδί σαν ξεχωριστή οντότητα. Την ίδια αντίληψη της ποσοτικής διαφοράς του παιδιού απ’ τον ενήλικο την βλέπουμε σε όλα τα επιστημονικά συγγράμματα της Πειραματικής Παιδαγωγικής.

Αφού λοιπόν το παιδί διαφέρει ποσοτικά απ’ τον ενήλικο θα του δώσουμε σωματική τροφή λιγότερη απ’ τον ενήλικο και κατά συνέπειαν και πνευματική.

Αν και δεν το παραδέχονται όμως όλες τους οι προσπάθειες αυτό έχουν ως στήριγμα. Και κάθε μέτρο πούχει πάρει το παλιό σχολείο μας το παρουσιάζει ολοκάθαρα.

Αυτό θέλησαν πολλοί να μας αποδείξουν και με τη μέτρηση της προσοχής του παιδιού που η εμφάνιση του βιβλίου του …………………… εχαροποίησε τόσο πολύ τους έλληνες δασκάλους.

Και οι διδασκαλίες των διαφόρων μαθημάτων και η κατανομή τους σε κάθε τάξη όπως και στην ανάγνωση στις μικρές τάξεις κάνουν διακοπές κ.τ.λ.

Μ’ αυτό το πόρισμα θέλησαν να μας πιστοποιήσουν πως το παιδί είναι ένας μικρός ενήλικος με προσοχή μικρότερης διαρκείας απ’ τον ενήλικο.

3^ον) Λένε. Όχι το ίδιο μάθημα δύο ώρες συνέχεια. Και εδώ το παραπάνω ελατήριο υπάρχει στο βάθος δηλ. πιστεύει πως στο βάθος του παιδιού υπάρχει η μαθητική κοινωνία δηλ. η μικρογραφία κοινωνία του ενήλικου. Μα με τούτα τα μέτρα κάνει κακό γιατί αλλοιώς έπρεπε να δη πως το παιδί είναι ικανό να κρατήσει την προσοχή του δύο ώρες στο ίδιο θέμα και να μην κουράζεται και στη δυσκολότερη δουλειά αρκεί να ικανοποιεί μια εσωτερική του ανάγκη.

Παντού υπάρχει το φαινόμενο του μικρού ενήλικου (μνήμη, φαντασία, μαθήματα κ.λ.π.)

Και οι παιδαγωγοί του παλιού σχολείου θεώρησαν κατόρθωμα το ότι κατόρθωσαν να μάθουν την πρώτη χρονιά απ’ το 1-10 , τη δεύτερη απ’ το 10-20 κ.τ.λ.

Κι αυτή η κατανομή των μαθημάτων, μας δείχνει τη θεωρία του μικρού ενήλικου δηλ. επειδή για τον ενήλικο το 1 είναι ευκολώτερο από το 10 κατά συνέπεια θάναι έτσι και για το παιδί.

Μα είναι για το παιδί το 1 απλούστερο απ’ το 100; η έννοια 1 είναι απλούστερη απ’ τον ζωντανό αριθμό 100; που τον ζει το παιδί;

Αν την ώρα των πειραμάτων έκανε ένας την παραπάνω ερώτηση θα γελούσαν.

(παράδειγμα αναγνώσεως ενήλικου και παιδιού).

Όλα τα συγγράμματα δείχνουν πως μένει ακλόνητη η πεποίθηση πως το παιδί είναι  ένας μικρός ενήλικος και δεν πιστεύει πως είναι ξεχωριστός οργανισμός γιατί τότε δεν θα χρειαζόταν νάκανε όλα αυτά τα πειράματα και στην ηθική αγωγή ακόμα. Αυτό είναι ολοφάνερο μα και οι περίφημες διακοπές οι μέρες αργίας και τα ελεύθερα απογεύματα μας παρουσιάζουν αυτό το φαινόμενο.

Δεν πρέπει να βλέπουμε τα ψεύτικά τους επιχειρήματα. Το βάθος πρέπει να δούμε που μας δείχνει πως το παιδί είναι ένας μικρός ενήλικός και ξεχνάμε πως το παιδί ξεκουράζεται στην πραγματικότητα όλες τις ώρες που το βάζουμε μεις να δουλεύη.

Η αντίληψη αυτή είναι σωστή; Τι μας λέει η παλιά ψυχολογία;

******

Στο παλιό σχολείο με όλη του την τελειοποίηση  του Ερβαρτιανού συστήματος ξεκίνησαν από τρείς πηγές από τρία διαφορετικά ρεύματα.

Και πρώτα: Παιδαγωγοί ανήσυχοι δεν μείνανε ευχαριστημένοι με τα’ αποτελέσματα του παλιού σχολείου και εζήτησαν να το αλλάξουν να το ανατρέψουν και παρουσίασαν το νέο σχολείο, το σχολείο εργασίας.

Δεύτερον: Ξεκίνησε η αντίδραση με μια καινούργια ψυχολογία, με την ψυχανάλυση και είδε σε τι εσφαλμένη βάση είχε στηριχθεί το παλιό σχολείο. Το έκριναν ψυχαναλυτικά και είδαν πως πρέπει να γκρεμισθή.

 Και τρίτη είναι: Η κοινωνιολογική, γιατί όλη η κοινωνία δεν έμεινε ευχαριστημένη από τα αποτελέσματα του παλιού σχολείου γιατί το παλιό σχολείο δεν ικανοποιούσε τις ανάγκες της κοινωνίας και ζήτησε άλλο σχολείο που να τις ικανοποιή.

Η προσπάθεια σ’ αυτά τα μαθήματά μου σε σας θάναι να δείξω αν έχει δίκιο το παλιό σχολείο ή η αντίδρασή του.

Για να δούμε  πιο είναι το σωστό θα εξετάσουμε ποια ήταν η βάση που στηριζόταν το παλιό σχολείο. ποια είναι η βάση που πρέπει να στηριχθή το νέο σχολείο, και θα καταλήξουμε στις αρχές που πρέπει να στηριχθή το νέο σχολείο.

Και τώρα να δούμε το πρώτο πρόβλημα. Η βάση του παλιού σχολείου είναι πως το παιδί ήταν ένας μικρός ενήλικος.

Η βάση του νέου σχολείου είναι:

Όχι το παιδί είναι παιδί και όχι ενήλικος. Η διαφορά του παιδιού απ’ τον ενήλικο δεν είναι μόνο ποσοτική αλλά και ποιοτική  προ πάντων ποιοτική. (στηρίζεται σε πορίσματα ψυχολογίας) Το παιδί είναι ιδιαίτερος οργανισμός και θα γίνη ενήλικος αλλά με δική του ζωή, ξεχωριστά ενδιαφέροντα δικές του επιθυμίες και τέρμα το να γίνη ενήλικος.

Αν λοιπόν παραδεχθούμε πως τα παραπάνω είναι αλήθεια τότε τα πορίσματα της παλιάς ψυχολογίας δεν είναι σωστά. ειδ’ άλλως θα δούμε το …………………………………………

Ακόμα είδαμε πως όχι μόνο το παλιό σχολείο αλλά και η πειραματική παιδαγωγική είχε είτε καθαρά είτε όχι ως βάση πως το παιδί είναι ένας μικρός ενήλικος και διαφέρει ποσοτικά απ’ αυτόν.

Έχουμε λοιπόν δύο διαφορετικές αντιλήψεις.

1^η αντίληψη. Το παιδί είναι ένας μικρός ενήλικος.

2^η αντίληψη. Το παιδί είναι παιδί είναι ένας ιδιαίτερος οργανισμός με δικά του ξεχωριστά ενδιαφέροντα.

Ποια αντίληψη είναι σωστή;

Από δω εξαρτώνται όλες οι αρχές που πρέπει να παίρνη το παιδί μέσα στο σχολείο.

Θ’ αποδείξω πως η αντίληψη που ανταποκρίνεται στα πράγματα είναι η δεύτερη.

Και  τώρα ας κάνουμε μια σύγκριση του παιδιού και του ενήλικου. Και πρώτα στη βρεφική ηλικία: Είναι φανερό πως η διαφορά του βρέφους από τον ενήλικο είναι τεράστια. Γιατί λείπουν από αυτό όλες οι σωματικές και ψυχικές λειτουργίες. Λοιπόν η διαφορά είναι πέρα- πέρα ποιοτική. Αν και όλοι το βλέπουν αυτό όμως η πειραματική παιδαγωγική όταν το παιδί γίνει 6 χρονών ξεχνάει αυτή τη διαφορά και λέει πως το παιδί είναι ένας μικρός ενήλικος.

Και γίνεται αυτή η αντινομία.

 Αν υπάρχει σ’ αυτά τα δυό (στον ενήλικο και στο νήπιο) μόνο ποσοτική διαφορά  θα πη πως το παιδί των 4 χρονών έγινε πια ενήλικος και άρα πρέπει να έχη όλες τις σωματικές και πνευματικές λειτουργίες ωριμασμένες με μόνο ποσοτική διαφορά ( μα οι διαφορές είναι τεράστιες).

Αν παραδεχτή αυτό πρέπει να περιορίση την παιδική ηλικία στα 4 χρόνια και τότε όλα τα μέτρα που παίρνει η παλιά παιδαγωγική πρέπει να …………………………………………………………………….

Ποτέ δεν καταπιάστηκε με το πρόβλημα : Τι είναι το παιδί, αυτό το θεωρεί αυτονόητον.

Είναι όμως το παιδί των 4 χρονών μικρός ενήλικος;

Όλοι μας ξέρουμε δεν είναι ανάγκη νάχουμε τίποτα μελετήσει για να το μάθουμε πως το παιδί των 4 χρονών έχει τεράστια διαφορά από τον ενήλικο. Και πρώτα: Μπορεί το παιδί να λύση τα ίδια προβλήματα.

Ξέρουμε απ’ την ψυχολογία του παιδιού πως το παιδί στο 14 έτος της ηλικίας του ωριμάζει η αφαιρετική και όσο κατεβαίνουμε η λειτουργία αυτή είναι ανύπαρκτη. Μα και η σεξουαλική ικανότητα.

Όλοι  λέμε πως ωριμάζει το παιδί όταν ωριμάζει η σεξουαλική ικανότητα. Μα το παιδί με τον άντρα το μικρό κοριτσάκι με την γυναίκα έχει την ίδια σεξουαλική ικανότητα;

Και όταν, ενώ αυτή η λειτουργία είναι μια απ’ τις πρωταρχικές λειτουργίες του ανθρώπου και το παιδί δεν έχει καμιά από αυτές τις λειτουργίες δεν έχει κρίση φαντασία κλπ γιατί η σεξουαλική ικανότητα δεν έχει καθόλου φανεί διαφέρει ποσοτικά από τον ενήλικο;

Λοιπόν 1^ον)) Συμπέρασμα:

Η διαφορά η τεραστία υπάρχει στην νηπιακή ηλικία.

2^ον)  Στην παιδική και εφηβική ηλικία λίγο αν δούμε θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως η διαφορά είναι και ποσοτική μα ιδίως ποιοτική και είναι οργανισμός που διαφέρει έτσι ……………………..

Το παιδί λοιπόν δεν μπορεί να είναι ενήλικος μα παιδί

Και τι είναι παιδί;

Ποιες είναι οι χαρακτηριστικές ιδιότητες της παιδικής ηλικίας;

Γιατί υπάρχει παιδική ηλικία;

Γιατί, αν το παιδί ήταν ένας μικρός ενήλικος τότε θάταν σφάλμα του δημιουργού και μεις οι δάσκαλοι δεν θα δικαιολογούμεθα να υπάρχουμε.

Αυτή είναι η 2^η  αντινομία του παλιού σχολείου.

Για να υπάρχει παιδική ηλικία είναι αναμφισβήτητο για τους επιστήμονες που παραδέχονται την θεωρία της εξελίξεως (και όλοι πρέπει να την παραδέχονται) πρέπει η παιδική ηλικία να έχη λόγο υπάρξεως.

Πρέπει να υπάρχει.

Όσο ανεβαίνουμε ιεραρχία των ζώων τόσο η παιδική ηλικία………….

Έχουμε την διαιώνιση του είδους μετά απ’ τη διχοτόμηση απ’ το σημείο όπου ξεκινάει η ζωή βλέπουμε πόσο διαρκεί η παιδική ηλικία που πιάνει το 1/3 της ζωής.

Όσο ανεβαίνουμε την ιεραρχία των ζώων βλέπουμε πως τα νεογνά γεννιώνται πιο αδύνατα.

Όσο προχωρούμε προς τα πάνω και φτάνουμε στον άνθρωπο βλέπουμε το βρέφος σε τραγική κατάσταση (ούτε να φάη μπορεί ούτε τίποτα) μόνο η λειτουργία των πνευμόνων υπάρχει ( γι αυτό και το κλάμα του παιδιού μόλις γεννηθή ) μπορεί το κάθε τι να το καταβάλει. Γιατί; Τάχα δε θάταν το αντίθετο καλύτερο; Γιατί λοιπόν; Γιατί η διαφορά η ποιοτική είναι μεγάλη.

Η απάντηση είναι η ακόλουθη. Το πιο αδύναμο ζώο που γεννιέται είναι το νήπιο του ανθρώπου κι όμως ο άνθρωπος έφτασε να κυριαρχεί παντού.

Δεν είναι οπλισμένο από τη φύση με των άλλων ζώων τα όργανα, αλλά μ’ ένα άλλο πολυτιμότατο. Τον εγκέφαλο. Μ’ αυτόν εκυριάρχισε παντού, σε όλα τα ζώα, στην επιστήμη παντού. Άρα γεννιέται αδύνατο  γιατί πρέπει νάχει το ανάλογο χρονικό διάστημα ( κι αυτό είναι η παιδική ηλικία) μέσα στο οποίο το παιδί είναι υποχρεωμένο να ωριμάσει τον εγκέφαλό του, να τον ακονίση μέσα στη σημερινή ζωή (πρέπει να ξέρουμε πως τα προβλήματα του παιδιού είναι συνθετότερα δυσκολότερα απ’ του ενήλικου) και με την εξέλιξη του πολιτισμού προσαρμόζοντας αυτό τους το όπλο για την λύση των προβλημάτων.

Αν ο άνθρωπος γεννιώταν πάνοπλος όπως τα’ άλλα ζώα, τότε  θάχε σταματήσει κάθε πρόοδος γιατί αυτοί οι άνθρωποι θάταν πάνοπλοι με όπλα για ικανοποίηση.

τέτοια ένστιχτα (πανοπλίες) έχουμε πολλά (μέλισσα).

Λοιπόν από τον καιρό που παρουσιάστηκαν ο μέλισσες μέχρι σήμερα μέχρι που να υπάρχουν δεν θα είναι ικανές να αλλάξουν το ένστικτό τους και να το μεταχειριστούν για ένα καινούργιο πρόβλημα που θα τους παρουσιαζόταν (έτσι εξηγείται και το ότι εξαφανίστηκαν διάφορα ζώα).

Κάθε φορά ο εγκέφαλός τους και οι ψυχικές του λειτουργίες θα προσαρμόζονται στη ζωή και θα λύνη τα κάθε φορά παρουσιαζόμενα προβλήματα.

Πρέπει λοιπόν να υπάρχει η παιδική ηλικία γιατί αυτή είναι το πολυτιμότερο τμήμα της ανθρώπινης ζωής: η παιδική ηλικία γιατί εκεί ωριμάζει βήμα με βήμα προσαρμόζοντας κάθε φορά. Όσοι  λοιπόν θεωρούν το παιδί ενήλικο και το μορφώνουν σαν ενήλικο ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΥΝ γιατί του εμποδίζουν τού σταματούν την παιδική ηλικία που σημαίνει ακρωτηριασμό σταμάτημα του σώματος της ψυχής του παιδιού.

Αφήστε λοιπόν πιο πλατειά την παιδική ηλικία.

Αφήστε το παιδί νάναι παιδί όσο μπορεί πιο πολύ και αν κατορθώσουμε μεις οι οπαδοί του Νέου Σχολείου, μόνο αυτό, δίχως καμιά μόρφωση, η ευεργεσία που θα κάνουμε στο παιδί θάναι τεράστια (σύγκριση  του παιδιού στο παλιό σχολείο και στο νέο.) Προτιμώ τον τύπο του νέου σχολείου γιατί το παιδί θα μείνη παιδί, γιατί η ανατροφή του παλιού σχολείου είναι εκ των έξω προς τα μέσα (πρωτοβουλία έχει ο δάσκαλος κλπ). Ενώ η ανατροφή του νέου σχολείου είναι το αντίθετο εκ των έσω προς τα έξω (πρωτοβουλία το παιδί).

Αν αυτή η αντίληψις μας είναι σωστή (του νέου σχολείου) τότε έρχεται μόνη της η υποχρέωση ν’ απαντήσω σ’ ένα απαραίτητο νέο πρόβλημα.

Τι φέρνει μαζί του ο άνθρωπος άμα γεννιέται;

Οι οπαδοί της παλιάς ψυχολογίας μας λένε πως ο άνθρωπος είναι βαρυμένος με κληρονομικότητα κλπ.

Όχι. Δεν είναι άγραφος χάρτης η ψυχή του παιδιού και δεν φέρνει μαζί του την σφραγίδα εκείνου που θα γίνει, φέρνοντας μαζί του την κληρονομικότητα. Γιατί αν γινόταν αυτό τότε εμείς οι δάσκαλοι θάμαστε περιττοί γιατί τίποτε δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε.

Λοιπόν το παιδί φέρνει μαζί του ώριμους μόνο δυό οργανισμούς της αυτοσυνητρησίας (βύζαγμα) και της αναπνοής.

Μα φέρνει μαζί του δυναμικότητες προδιαθέσεις (γλωσσικής, βαδίσματος κλπ και τίποτε άλλο. Όλα όσα έχει όταν γίνη ενήλικος ωριμάζουν. Φανερώνονται όταν θα προσαρμοστή στο περιβάλλον, όταν θα μπη στη ζωή (δυναμικότητα περπατήματος σεξουαλική ) που όλα αυτά πρέπει να γίνουν ικανότητες κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Ο προορισμός λοιπόν της παιδικής ηλικίας είναι να δώση στο παιδί όλο το απαιτούμενο χρονικό διάστημα ώστε, όλες οι δυναμικότητές του να τις κάνει ικανότητες, προσαρμόζοντας τη μεταβολή αυτή στα προβλήματα που παρουσιάζει η κάθε φορά ζωή στο κάθε φορά  παιδί.

Αλλά και ένα άλλο νέο σημείο που δεν είναι ξεκαθαρισμένο ούτε στα γραμμένα συγγράμματα, ούτε και στην εφαρμογή του νέου σχολείου, (όση έχει γίνει μέχρι σήμερα).

Ενώ παραδεχόμαστε το πάρα πάνω δεν προσέξαμε πως το παιδί ή μάλλον η παιδική ηλικία δεν είναι μονοκόματη. δηλ. το παιδί ξεκινάει απ’ το στάδιο του παιδιού και δεν παρουσιάζεται ξαφνικά ενήλικος μα ωριμάζει και όταν φτάσει στο τέρμα υπάρχουν ένα δυό δυναμικότητες άορες π.χ. στο βάδισμα στα 5^ο χρόνια το παιδί είναι ώριμο στη γλωσσική ικανότητα ξεκινάει απ’ τον 1^ο μήνα (με τι διάφορες φωνές) και στο 7^ο έτος είναι ώριμα. (όχι η διανοητική μα η γλωσσική ) η φαντασία αρχίζει (είναι η πρώτη διανοητική δυναμικότητα που φανερώνεται) στο 4^ο έτος. Υπάρχουν και άλλες δυναμικότητες που αργούν, ιδίως η διανοητική (κρίσεις συλλογισμοί κλπ). Και η σεξουαλική θέλει το μεγαλύτερο στάδιο για να ωριμάση αλλά δεν μπορεί να γίνει και διαφορετικά, αυτό θα ήταν παράλογο να το φανταστούμε.

Ωριμάζουν μερικές ικανότητες γρηγορότερα γιατί η ωρίμανση της μιάς παρουσιάζει την άλλη η 2^η το φανέρωμα της 3^ης κλπ. π.χ. Γιατί αν δεν ωριμάσει η φαντασία δεν ωριμάζει…………………………………

Τι ρόλο παίζει η νοητική λειτουργία στον άνθρωπο;

Αυτή  είναι το όργανο με το οποίο ο άνθρωπος καταχτά τον κόσμο. Πως το παιδί αντικρύζει την πραγματικότητα, με την φαντασία. Γι αυτό παρουσιάζονται και τα γιατί. Γιατί η φαντασία έχει έρθη σε επαρκή με τον εξωτερικό κόσμο και με την ωρίμανση της φαντασίας η νοητική λειτουργία. Αν δεν έχει ωριμάση η φαντασία θα διεριγνύετο  ο εγκέφαλος.

Λοιπόν δεν ωριμάζουν δεν φανερώνονται δεν χρειάζονται όλες οι δυναμικότητες στο παιδί τον ίδιο καιρό, μόνο, το παιδί γίνεται ενήλικος , λίγο, λίγο και φτάνει στο 14^ο έτος που γίνεται σχεδόν ώριμο, για να φτάση στο τέρμα του να γίνει ενήλικος.

Αν αυτά είναι σωστά τότε είναι φανερό πως το παιδί είναι ένας ιδιαίτερος οργανισμός με δική του υποχρέωση να φτάσει στο τέρμα του, να γίνει ενήλικος.

Ποια είναι λοιπόν η χαρακτηριστική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας; Η παλιά παιδαγωγική παραδέχεται πως η βασική ιδιότητα του παιδιού είναι η δεχτικότητα.

Η νέα παιδαγωγική λέει: Η κεντρική χαρακτηριστική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας δεν είναι αυτή μα η δημιουργικότητα δηλ. ενεργητικότητα.

********

Απ’ τη σύγκριση πούκανα της βρεφικής ηλικίας και του ενήλικου, είδαμε πως, όχι μόνο της βρεφικής ηλικίας και του ενήλικου αλλά ολόκληρης της παιδικής ηλικίας η διαφορά δεν είναι ποσοτική αλλά ποιοτική και προπάντων ποιοτική.

Απ’ την έρευνα του προβλήματος του: Ποιός είναι ο ρόλος της παιδικής ηλικίας του: λόγω της υπάρξεώς της.

Βγήκε πως η παιδική ηλικία εννοεί πως ο άνθρωπος δεν είναι ώριμος, μα πρέπει να γίνη ώριμος και στο περίφημο τμήμα της παιδικής ηλικίας θα εξελιχθή, θα ωριμάση όλος ο ψυχικός πλούτος του παιδιού και οι δυναμικότητές του θα γίνουν ικανότητες.

Απ’ τη σύγκριση και την έρευνα της παιδικής ηλικίας βγήκε το τελικό συμπέρασμα πως το παιδί δεν είναι ένας μικρός ενήλικος μα ιδιαίτερος οργανισμός με δική του οντότητα.

Και είναι ολοφάνερο πως για να στηρίζεται ……………………………………………..

Άλλο πρόβλημα : Ποια είναι η βασική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας;

Η βασική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας είναι η δημιουργική ενεργητικότητα.

Αυτό υποστηρίζουν οι οπαδοί της νέας παιδαγωγικής ενώ οι οπαδοί των παλιών αντιλήψεων λένε πως είναι η παθητική δεκτικότητα.

Και έτσι φτάσαμε στη δεύτερη ριζική διαφορά του νέου και του παλιού σχολείου.

Θ’ αποδείξω πως η χαρακτηριστική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας είναι η δημιουργική ενεργητικότητα. Μα πρέπει πρώτα να …………………………………………………………………………………

Η ριζική αυτή διαφορά μεταξύ ενεργητικής δεκτικότητας και παθητικής δεκτικότητας δεν έχει οπαδούς. Ξέρουμε πως η παλιά παιδαγωγική στηριζόταν πάνω στον ψυχολογικό όρο αυτενέργεια. Λοιπόν πίστευε πως αυτό ήταν αληθινή αυτενέργεια και στήριζε όλο της το σύστημα.

Θα σταματήσω λίγο σ’ αυτόν τον όρο για να γίνη καθαρότερο το νόημα αυτενέργεια.

Είναι λοιπόν αλήθεια πως το ερβρτιανό σύστημα είχε θεοποιήσει την αυτενέργεια. Όλη γενικά την εργασία του παιδιού την στήριζε κει επάνω και βλέπουμε τον εξελιχτικό διάλογο και την πίστη πούχαν σ’ αυτόν. Τις υποδειγματικές διδασκαλίες κ.τ.λ. και λέγανε πως μ’ αυτόν (τον εξελ. διάλογο) καλλιεργούν την αυτενέργεια του παιδιού γιατί το παιδί δεν κάθεται παθητικά. Αλλά και οι εμβαθύνσεις όλες (εκτός του σκοπού της ηθικής εμβαθύνσεως) είναι δημιουργήματα του ερβαρτιανού συστήματος πούχε τη βαθειά πεποίθηση πως το παιδί καλλιεργεί μ’ αυτή την αυτενέργειά του.

Λοιπόν αυτό που λέμε μεις σήμερα για τη δημιουργικότητα του παιδιού μπορούν να μας πουν πως είναι παλιό μα εδώ είναι η παρεξήγηση. Γιατί είναι φανερό πως κάτω απ’ αυτή την αυτενέργεια κρύβεται η παθητική δεκτικότητα του παιδιού.

Όλοι το ξέρουμε. Με τον αναπτύσοντα διάλογο τι κάναμε; Αυτό που θέλαμε εμείς να μας πη το παιδί αυτό που θέλαμε εμείς οι δάσκαλοι να γίνη γινόταν. Η αυτενέργεια λοιπόν του ερβαρτιανού συστήματος ………. που κρύβει την παθητική δεχτικότητα και το μόνο που κάνει το παιδί είναι πως ακολουθεί το δικό του το δρόμο πήγαινε ‘κει που εμείς το οδηγούσαμε, δεν  έβγαζε δικές του γνώμες μα του μεταδίδαμε τις γνώσεις που θέλαμε εμείς ίσως με κάποιο προοδευτικότερο τρόπο. Άλλο παράδειγμα της παθητικής ενεργητικότητας βλέπουμε στη διδασκαλία των ποιημάτων (παράδειγμα απ’ τη διδασκαλία του ποιήματος της 4^ης στροφής κ.τ.λ.) γινόντουσαν αυτά μα ούτε ίχνος αυτενέργεια του παιδιού.

Απέναντι σ’ αυτή τη παθητική αυτενέργεια σας παρουσιάζω άλλο τύπο αυτενέργειας (εσάς κ.λ.π.) μ’ όλο που βρισκόσαστε σε μια παθητική στάση σ’ όλους σας ( με διακυμάνσεις ίσως) υπάρχει αληθινή αυτενέργεια. Γιατί; γιατί αυτά που λέω φαντάζομαι πως θα γίνουν κίνητρο, θ’ αφομιωθούν στον κάθε ένα σας με το δικό του τρόπο για να γίνουν κίνητρο σε σας , να γίνουν ο δρόμος που θα σας βοηθήση για να λύσετε δικά σας παιδαγωγικά προβλήματα.

Ένας εξωτερικός παρατηρητής πως αυτή εδώ είναι μια εικόνα παθητικής ακροάσεως, μα ένας βαθύς θα δη την ενεργητική αυτενέργεια γιατί μοιάζει με τον ποιητή που θάρθη την κατάλληλη στιγμή και θα δώσει το ποίημα λύνει το πρόβλημά σου κι αυτό θα σε γιομίση από χαρά από ευτυχία γιατί θα βρης τη λύση που θα δώσεις στα δικά σου τραγικά προβλήματα που σε απασχολούν.

Κάτω απ την παθητική αυτενέργεια του ερβαρτιανού συστήματος κρύβεται η επιβολή της ξένης βούλησης, ο σκοπός πούχει θέσει η ξένη βούληση και λείπει ο ……………………………………….

Κάτω απ την ευεργετική αυτενέργεια κρύβεται η ικανοποίηση μιας υποσυνείδητης ψυχικής ανάγκης και γι αυτό το πρώτο μας κουράζει και το δεύτερο μας γιομίζει από χαρά από ευχαρίστηση.

Για να εξηγηθώ καλύτερα. Υπάρχει και ένα δεύτερο σημείο………………………………………….

Και οι δασκάλοι και οι αντιπρόσωποί τους ( οι επιθεωρητές) αν τους ρωτήσεις τι θα πη αγωγή θα σου πουν πως κύριο έργο της είναι η εξέλιξη η ανάπτυξη του σωματικού και ψυχικού πλούτου του παιδιού. Αν ρωτήσουμε τους οπαδούς του νέου σχολείου θα σας πουν πως κύριο έργο της είναι να κάνη τις δυναμικότητες του παιδιού ικανότητες που θα πη εξέλιξη του σωματικού και ψυχικού πλούτου του παιδιού δηλ. το ίδιο με τους οπαδούς της παλιάς παιδαγωγικής. Μα υπάρχει και δω διαφορά ριζική. Υπάρχει εξέλιξη του σωματικού και ψυχικού πλούτου του παιδιού που στηρίζεται στην παθητική δεχτικότητα; Μα υπάρχει και εξέλιξη του σωματικού και ψυχικού πλούτου του παιδιού που δεν στηρίζεται στην ενεργητικότητα;

Όλα τα βιβλία , οδηγός Γεωγραφίας του Ν.Σ. της Αης Ανάγνωσης, οδηγός της αριθμητικής κ.λ.π. στηρίζονται όλα στην βαθύτερη αντίληψη πως η κυρία ιδιότητα της αγωγής είναι η δεχτικότητα

Λοιπόν. Εξέλιξη του σωματικού και ψυχικού βίου του παιδιού μα κάτω απ αυτά βασιλεύει η δεχτικότητα.

Διδάσκει Γεωγραφία χωρίζει τα παιδιά σε ομάδες, ορίζει ομαδάρχες, ο ομαδάρχης  ανεβαίνει στην έδρα και κάνει ό,τι θάκανε ο δάσκαλος κ.λ.π. Ότι κάνει αυτός πιστεύει πως στηρίζεται στην δημιουργική ενεργητικότητα. Τι έκανε για να το πιστέψη αυτό; Πως θα μπορούσε να πη πως καλλιεργεί τη δημιουργική ενεργητικότητα όταν δίνη θέμα στο παιδί που ούτε καν του το ζήτησε; Πως θα το αφομοιώση η ψυχή του παιδιού, πως το παιδί ξέρεις εσύ πως θέλει Γεωγραφία 9-10 αριθμητική 8-9, Ιστορία 3-4 ; Που στηρίζεσαι; Επειδή βάζεις τον ομαδάρχη στην έδρα; Ε, είναι το ίδιο σα νάσουνα  ο ίδιος ο δάσκαλος και το παιδί κοπιάζει για να κάνη το ευχαριστημένο.

Απ’ αυτά όλα νομίζω πως έφθασα στο σημείο ν’ αναλύσω βαθύτερα τι εννοώ όταν λέω δημιουργική ενεργητικότητα.

Με μερικά παραδείγματα ίσως γίνω αντιληπτός.

Κλασικά παραδείγματα δημιουργικής ενεργητικότητας βλέπουμε και στο παιδί και στον ενήλικο. Και πρώτα να πάρουμε τον ενήλικο.

Ο ποιητής όπου και να βρίσκεται νοιώθει την απεριόριστη ανάγκη να πάρη το χαρτί και να γράψη. Δεύτερο παράδειγμα δημιουργικής ενεργητικότητας δείχνει ο ζωγράφος και κάθε καλλιτέχνης. Κάθε εργασία που γίνεται αυθόρμητα, που αναβλύζει από μέσα μας είναι ολοφάνερο παράδειγμα της δημιουργικής ενεργητικότητας. Όχι η κατά παραγγελία εργασία.

Στην καλλιτεχνική εργασία ξεχύνεται η δημιουργική ενεργητικότητα όχι γιατί επιβλήθηκε, μα γιατί ο καλλιτέχνης θέλει να ικανοποιήση μια δική του εσωτερική ψυχική ανάγκη.

Και στη διδασκαλία μας όλοι οι δάσκαλοι έχουμε ζήσει και την  δημιουργική ενεργητικότητα και την παθητική εργασία στην ατομική μας ζωή λοιπόν τάχουμε ζήσει μα και στη ζωή του παιδιού τα βλέπουμε.

Υπάρχουν στιγμές, που κρατάνε ώρες ολόκληρες, που το παιδί δίνεται ολόκληρο. Είναι το παιχνίδι που το παιδί δρα δημιουργικά είναι το παιδί εδώ ένας μικρός καλλιτέχνης που ξεχνάει και να φάη ακόμα πούναι απορροφημένο ολόψυχα απ την κούκλα του ενώ η μητέρα του το φωνάζει  και ούτε καν την ακούει γιατί έχει δοθεί ολόκληρο στο παιχνίδι που του ικανοποιεί βαθύτατη δική του εσωτερική ανάγκη και γι αυτό το βλέπουμε ακόμα και ν’ αποκοιμιέται απάνω στην κούκλα του σωριασμένο.

Είναι το παιδί ένας μικρός καλλιτέχνης αυτή την ώρα.

Το νέο σχολείο θέλει η κάθε εργασία ενέργεια του παιδιού να μην είναι Πίνακας κατά παραγγελία παρά να πηγάζη από δική του εσωτερική ανάγκη.

Γνώρισμα πως ενεργεί δημιουργικά είναι η ολοκληρωτική αφομοίωση όλων των σωματικών και ψυχικών δυνάμεων στην εργασία, και στο παιδί και στον ενήλικο. Και μόνο τότε θα πούμε πως το δημιουργικό σχολείο έχει πετύχει όταν σε κάθε ενέργεια που κάνει το παιδί είτε μπροστά στο δάσκαλο είτε όχι είτε σπίτι του είτε και στον ύπνο του είτε παντού, μέσα σ’ αυτή την ενέργεια την εργασία έχει απορροφήσει όλες του τις δυνάμεις. Και όταν μέσα σε μια τάξη όλες οι κινήσεις, όλες οι φωνές, όλη η φαντασία παρουσιάζουν την αληθινή δημιουργική εργασία της ικανοποιήσεως αναγκών. Και έχουμε ένα δεύτερο γνώρισμα Τη χαρά.

Όταν ο άνθρωπος που εργάζεται ολόψυχα χαίρεται, αυτό το λέμε δημιουργική χαρά και είναι η συνέπεια της δημιουργικής εργασίας ενεργητικότητας. Η βάση της δημιουργικής ενεργητικότητας είναι η ικανοποίηση μιας μικρής ή μεγάλης ανάγκης πούχει δημιουργηθεί στην ψυχή του ατόμου (ανάλογη θάναι και η ενέργεια και η αφομοίωση).

Πρέπει να προϋπάρχει το ερώτημα μέσα σου πρέπει να ξεφυτρώσει μια καινούργια δυναμικότητα, μια ανάγκη , μι καινούργια πρωτοφανή λειτουργία. Αυτή ζητάει να ικανοποιηθή και η ικανοποίηση, αυτή συνοδεύεται απ’ την ενεργητικότητα και απ’ τη χαρά. Όλο του το είναι όλος ο σωματικός και ψυχικός πλούτος του ατόμου τίθεται σε κίνηση για να ικανοποιήση αυτή την ανάγκη.

Πρέπει λοιπόν το σχαλείο να δημιουργή συνθήκες που το παιδί βρίσκοντάς τες δημιουργημένες θα δώση όλο του το είναι όλη την ψυχή του για να τις ικανοποιήση.

Νομίζω πως κατόρθωσα να σας πείσω πως η χαρακτηριστική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας είναι η δημιουργική ενεργητικότητα.

Αυτό είναι φανερό. Λοιπόν αφού ο ρόλος της παιδικής ηλικίας είναι οι δυναμικότητες του παιδιού να γίνουν ικανότητες και αφού αυτό το ρόλο έχει την υποχρέωση να τον παίζει το ίδιο το παιδί, δεν μας επιτρέπεται να πούμε πως ο δρόμος που θ’ ακολουθήση θάναι η παθητική δεχτικότητα μα η δημιουργική ενεργητικότητα. Ένα παράδειγμα: Πως καταχτά το παιδί τον κόσμο; η πρώτη εικόνα που παίρνει το παιδί του εξωτερικού κόσμου είναι παθητική; αν το παιδί ήταν παθητικά δεχτικό θάπρεπε να πούμε αυτό μα όχι το παιδί συμμετέχει ενεργητικότατα στη δημιουργία των εικόνων που κάνει με  τον εξωτερικό κόσμο και το …………………………………………………………… γι’ αυτό είναι διαφορετική η αντίληψη του παιδιού για το βουνό για την μορφή του Θεού κ.λ.π. Το παιδί δημιουργεί εικόνες. Ερχόμενο σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο βάζει σε κίνηση τον ψυχικό του κόσμο και δημιουργεί εικόνες μόνο του. Δεν είναι λοιπόν παθητικά δεχτικό. Όλες τις πρώτες ανάγκες της ζωής (βάδισμα, μίλημα κ.λ.π.) το παιδί μαθαίνει και βάζει σε κίνηση τη δική του δύναμη ενεργώντας δημιουργικά βάζοντας σε κίνηση τις δυναμικότητές του που τώρα ξύπνησαν μέσα του. Δεν επενέβη ο πατέρας για να μιλήση ή να περπατήση , αν γίνει αυτό μπορεί το παιδί να πάθει καθυστέρηση.

Το παιδί μόνο του μαθαίνει και κάνει λάθη η παράκαιρη επέμβαση του ενήλικου γίνεται αφορμή να πάθη το παιδί στρέβλωση κ.λ.π.

Μόνο του έμαθε να κάνει τις πρώτες σκέψεις με την φανταστική απόπειρα της ερμηνείας.

Δεν είναι λοιπόν αυτό απόδειξη της δημιουργικής ενεργητικότητας που θα γίνη το βασικότερο όπλο για να υπερνικήση της ζωής τα εμπόδια;

Και η ίδια η φύση που φύτεψε έμφυτα στην ψυχή του παιδιού τη δημιουργική ενεργητικότητα η φύση έκανε και τους καλλίτερους τους έμφυτους παιδαγωγικούς νόμους πούναι.

1^ον) Το παιχνίδι 2^ο) το ενδιαφέρο, η μίμηση η άσκηση κ.λ.π.

Είπα πως το σπουδαιότερο παιδαγωγικό μέσο που χαρίζει η φύση στο παιδί είναι το ενδιφέρο.

Η παλιά παιδαγωγική στηρίζεται στην ψυχολογία του ενδιαφέροντος. Μα το παιδί έκανε πραγματικά καλλιτεχνική το ίδιο το παιδί. Το ενδιαφέρο είναι πολύτιμο έμφυτο μέσο που μεταχειρίζεται το παιδί μα η παλιά παιδαγωγική κάνει κακή χρήση. Το παρεξήγησε.

Μα ας δούμε Τι είναι ενδιαφέρο;

Το ενδιαφέρο είναι ανάγκες. Ανάγκη βιολογική και ενδιαφέρο είναι δυό ονόματα του ίδιου φαινομένου.

Η βιολογική ανάγκη το ίδιο αυτό φαινόμενο είναι το ενδιαφέρο και το βλέπουμε από δυό πλευρές. 1^η) Όταν βλέπω εγώ μέσα μου, αυτό είναι βιολογική ανάγκη. Όταν βλέπεις εσύ σε μένα , λέμε εξωτερικά.

Εσύ του δίνεις τόνο μα ενδιαφέρο ή βιολογική ανάγκη του παιδιού για το βάδισμα αν το δω εγώ εξωτερικά θα το ονομάσω …………………….. μα αυτό το νοιώθει μέσα του βιολογική ανάγκη.

Η διαφορά μα με την παλιά ψυχολογία είναι μεγάλη.

Λοιπόν βλέπουμε πως το πολυτιμότερο αυτό παιδαγωγικό μέσο που δίνει η ίδια η φύση στο παιδί πρέπει νάναι η βάση για το σύστημα του δημιουργικού σχολείου.

2^ο) παιδαγωγικό μέσο που δίνει η φύση στο παιδί είναι το παιχνίδι. Τι είναι το παιχνίδι στο βάθος;

Το παιχνίδι είναι ενέργεια του παιδιού που συγκεντρώνει όλες τις δυνάμεις του και γεννά μέσα στην ψυχή του παιδιού αφάνταστη τέρψη μέχρι που να υποχωρούν επίσης άλλες ενέργειες.

Εκείνο το σχολείο είναι δημιουργικό πούχει εισαγάγει στη δουλειά του παιδιού εσωτερικό παιχνίδι και όχι εξωτερικό, όχι να κάνη κατάχρηση του παιχνιδιού, πούχει δημιουργήσει όλες τις συνθήκες στο παιδί για να βάλη σε κίνηση όλες τις ενέργειες τις δημιουργικές.

Ένα τρίτο παιδαγωγικό έμφυτο μέσο είναι η μίμηση και τέταρτο η άσκηση και το παράδειγμα που θα χρειαζόταν αρκετή ώρα για να τ’ αναλύσω.