Για την «Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» του 1964

Στις 12 Ιουλίου1964 δημοσιεύεται

 «Το Σχέδιον Νόμου περί οργανώσεως και διοικήσεως της Εκπαιδεύσεως»

από την Κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου

Ο Σωτηρίου στο αρχείο του έχει το φύλλο της εφημερίδας  «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» με τη σχετική δημοσίευση. Μπορείτε να το δείτε εδώ: Εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" 12-7-1964

(Οι στήλες α,β,γ,δ της σελίδας 9 στην πρώτη σελίδα του pdf και οι στήλες ε, στ, ζ ,η στη δεύτερη σελίδα )

Το παρακάτω κείμενο περιλαμβάνει :

1.  Χειρόγραφες σημειώσεις από σχετικό δημοσίευμα του περιοδικού «Σύγχρονη Εκπαίδευση»

      2. Χειρόγραφες  σημειώσεις από το σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας «Ελευθερία», όπου

 ο Σωτηρίου γράφει με μπλε μελάνι τα κυριότερα σημεία του νομοσχεδίου ενώ μέσα σε κόκκινες     αγκύλες γράφει τα δικά του σχόλια.  Για περισσότερη ευκολία στο διάβασμα

 εδώ τα σχόλια έχουν κόκκινο χρώμα. Το χειρόγραφο μπορείτε να το δείτε εδώ: ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

1.

Περιοδικό «Σύγχρονη Εκπαίδευση» αρ.10 –Μάϊος –Ιούλιος 1964 [σελ. 87-108]

Σελ. 88 «Ο περιορισμός της διδασκαλίας της αρχαίας γλώσσης και η προοδευτική υποκατάστασις της καθαρευούσης υπό της δημοτικής «ανατροπή» χαρακτηρίζεται από της αντιφρονούντας.

είναι καταδίωξις των κλασικών σπουδών, τονίζει ο κ. Γρ. Κασιμάτης

-       «η διαίρεσις της μέσης εκπαιδεύσεως εις δύο εντελώς αυτοτελή και ανεξάρτητα σχολεία, … διασπωμένης της ενότητος της κλασικής και ανθρωπιστικής Παιδείας»

-       «…Παιδαγωγικόν Ινστιτούτον, εις το οποίον ανατίθενται συγκεχιμέναι και εν πολλοίς ετερογενείς εκπαιδευτικαί λειτουργίαι  [διοικήσεως, εποπτείας, διδασκαλίας, επιστημονικής ερεύνης κ.τ.λ.]

-       «η άνευ διαγωνισμού ανάθεσις της συγγραφής των διδακτικών βιβλίων

-       Καθίσταται προφανές ότι το εκπαιδευτικόν νομοσχέδιον κατηρτίσθη άνευ επαρκούς μελέτης

Σελ. 91 Στατιστικός πίνακας

Σχολικόν έτος	Εφοίτησαν εις την Μέσην Εκαπίδευσιν
1955-56	182.329
1956-57	183.580
1957-58	193.303
1958-59	202.744
1959-60	216.856
1960-61	218.146

Σελ. 95 Πανεπιστήμιον Πατρών

-       Προβλέπεται «κύκλος μεταπτυχιακών σπουδών για χίλιους φοιτητάς»

-       «θα δημιουργηθούν πέντε έως επτά ειδικευμένα ινστιτούτα»

2.

Εισηγητική Έκθεση στο Νομοσχέδιο «Περί Οργανώσεως και Διοικήσεως της Εκπαιδεύσεως»

[«Ελευθερία» 12 Ιουλίου1964]

Σελ. 9α

«Η ανόρθωσις της Εθνικής Παιδείας… προϋπόθεσις και εγγύησις δια την οικονομικήν ανάπτυξιν της χώρας και την πνευματικήν προκοπήν του Έθνους» [Σχόλιο: Γιατί «Εθνικής»; (Παιδείας) .Υπάρχει και «αντεθνική»; Ή μήπως θέλει να ειπεί «ελληνικής» (αντί «εθνικής») ή μήπως «εθνικόφρονος»]

Κεντρικαί ιδέαι  1. Γενική εκπαίδευση από του 6^ου μέχρι του 18^ου έτους της νεολαίας εις τρεις επάλληλους τύπους: το Δημοτικόν 6 τάξεις – το Γυμνάσιον 3 τάξεις – και το Λύκειον 3 τάξεις

Σελ. 9β  2. Δωρεάν εκπαίδευσις εις τα Δημόσια Σχολεία όλων των βαθμίδων, και υποχρεωτική εννέα ετών δι όλους τους Ελληνόπαιδας από του 6^ου -15^ου έτους. 3. Μεταρρυθμίσεις εις το πρόγραμμα των μαθημάτων.4. Καταργούνται αι εισητήριαι εξετάσεις … το Ακαδημαϊκόν Απολυτήριον τίτλος εγγραφής. 5. Μέτρα δια την εκπαίδευσιν των διδακτικών στελεχών… καθώς και δια την επιλογήν του Εποπτικού Προσωπικού. Και  6. Ανώτατον όργανον μελέτης των Εκπαιδετικών ζητημάτων της χώρας.

Διάρθρωσις γενικής εκπαιδεύσεως (άρθρα 1,2,7,8,9,10,11,12)

Σελ. 9β  «Παν εκπαιδ. σύστημα αντικατοπτρίζει ωρισμένην κοινωνικήν σύνθεσιν, ωρισμένας οικονομικάς ανάγκας και βλέψεις, και εκφράζει τον εθνικόν χαρακτήρα και την πνευματική παράδοσιν του λαού, ο οποίος το έχει καθιερώσει. Εκάστη χώρα έχει την εκπαιδευσιν, η οποία της χρειάζεται και η οποία της αρμόζει. Γίνονται λάθη εις την εκαπιδευτικήν πολιτικήν, αλλά τα λάθη αυτά οφείλονται εις ελλιπή μελέτην, ή κακήν εκτίμησιν των αναγκών καθώς και των προβλέψεων, τας οποίας προορίζεται να υπηρετήσει το σχολικόν καθεστώς…»

[ Σχόλιο. Προσπάθεια να νοθέψει τον «ιστορικό υλισμό». Προσπάθεια να υποστηρίξει την υπερταξική παιδεία (= «εθνική» παιδεία) και να της δώσει ιδεαλιστικό χρωματισμό (= πνευματική παράδοση του λαού) και φθάνει στην αντιλαϊκή και αντίιστορική αντίληψη, πως κάθε χώρα έχει την εκπαίδευση που «της χρειάζεται και της αρμόζει». Και αυτή τη δογματική αντίληψη θέλει να θεμελιώσει με τη «συνοπτική ιστορία της εθνικής μας εκπαιδεύσεως» από τον Όθωνα ως σήμερα]

Το Εκπαιδευτικό  Σύστημα «ωργανώθη με πρόσωπα ξενικά. 11 έτη – τρία είδη σχολείων –Δημοτικόν 4τάξιον – Ελληνικόν 3τάξιον (απομίμησις της βαυαρικής Lateinschule)  και Γυμνάσιον 4τάξιον [Σχόλιο. άρα αυτό το εκπαιδ. σύστημα – ξενικά πρόσωπα, απομίμησις- δεν ταίριαζε στην Ελλάδα] «Επί έτη μακρά ίσχυσεν εις την χώραν μας το εκπαιδευτικόν τούτο καθεστώς, διότι ανταπεκρίνετο εις την άπλαστον ακόμη ελληνικήν κοινωνίαν της εποχής, την γεωργοκτηνοτροφικήν κατά κύριον λόγον οικονομίαν της και τον μικρόν αστικόν πληθυσμόν της» [Σχόλιο. Ώστε επειδή ήτανε γεωργοκτηνοτροφική η οικονομία, γι αυτό ταίριαζε ο αναλφαβητισμός, η αγραμματοσύνη και το πνευματικό σκοτάδι!! Και έπειτα τι είναι πάλι αυτή η αρλούμπα  «η άπλαστος ακόμη ελληνική κοινωνία της εποχής». Τι θα ειπεί «άπλαστος κοινωνία»; κοινωνία χωρίς τάξεις; κοινωνία, που δεν έχει διαμορφωθεί η αστική τάξη;]

Μα η «προσάρτησις εδαφών 1912 και 1913, η μικρασιατική καταστροφή – χιλιάδες πρόσφυγες «επέφεραν βαθείας μεταβολάς εις την κοινωνικήν σύνθεσιν και την οικονομικήν μορφήν της χώρας και … κατέστησαν αισθητήν την ανάγκην της μεταβολής του εκπαιδευτικού μας συστήματος με σκοπόν την προσαρμογήν του εις τους νέους όρους ζωής. Βεβαίως ο οικονομικός χαρακτήρας της χώρας παραμένει ακόμη γεωργοκτηνοτροφικός, η αστικοποίησις όμως του πληθυσμού έχει σημειώσει πρόοδον. [Σχόλιο. Ώστε η προσάρτηση Θεσσαλίας, Ηπείρου, Μακεδονίας κ.τ.λ άλλαξε την κοινωνική σύνθεση «της χώρας»; Μα αυτοί ήσαν πιο αγράμματοι, πιο καθυστερημένοι κάτω από τον τούρκικο ζυγό!! Οι πρόσφυγες από Μικρασία έδωσαν κίνηση στη διαφοροποίηση. Να μη λησμονούμε την Επανάσταση του 1917 που ο κ. Παπανούτσος δεν τολμάει να την αναφέρει]

Σύμφωνα με απογραφή 1920 οι εργαζόμενοι ήσαν 1.594.592
Γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία   926.314	58,09%
Βιομηχανία, βιοτεχνία               380.391	23,86%
Εμπόριον                                  150.884	9,46%
Δημ κ ιδιωτ διοίκ ελεύθ επαγγ. 137.003	8,59%
Σύνολο                                    1.594.592	100%

Αναλφαβητισμός το 1920 53%

Η κίνησις για αλλαγή εκπαιδ. συστήματος άρχισε ζωηρή «ευθύς μετά τους βαλκανικούς πολέμους – μα δεν καρποφόρησε «λόγω των στρατιωτικών και πολιτκών περιπετειών… και απέληξε μόλις μετά 15 έτη εις θετικόν αποτέλεσμα. Είναι η εκαπιδευτική μεταρρύθμισις του 1929 [Σχόλιο. Ώστε στρατιωτικοί λόγοι και πολιτικές περιπέτειες, αυτές εμπόδισαν τη μεταβολή του εκπαιδευτικού συστήματος; Λοιπόν σβύνονται οι γλωσσοεκπαιδευτικοί αγώνες 1900-1925;  Και η μεταρρύθμιση του 1917; Και η Επιτροπεία για τα νέα αναγνωστικά να καούν κ.τ.λ.; Και ο διωγμός των δημοτικιστών; Να πως παραμορφώνεται η ιστορία!]

Σελ.9α  Η διάρθρωσις της Εκπ/σεως εις δύο συγχρόνους κύκλους σπουδών  (6χρονο Δημοτικό και 6χρονο Γυμνάσιο) απετέλεσε ομολογουμένως βήμα προόδου.

Σελ. 9β   Προοδευτικά σημεία: 1. Δημοτικό από 4 έγινε 6 χρόνια. 2. «Εγκύκλιος Παιδεία» από 11 χρόνια έγινε 12.  

Σοβαρά μειονεκτήματα: 1.  Μονολιθικόν  και δύσκαπτον το 6τάξιον Γυμνάσιον η μόνη λεωφόρος από του Δημοτικού εις τας Ανωτάτας Σχολάς. 2. Χιλιάδες έφηβοι από όλας τας κοινωνικάς τάξεις [Σχόλιο από όλας; και από τους εργάτες και φτωχοαγρότες;] χωρίς απηρτησμένην μόρφωσιν και προ πάντων χωρίς ουσιαστικά δια μίαν παραγωγικήν εργασίαν προσόντα. 3. Δεν ικανοποιεί «τας πολλαπλάς ανάγκας μιας κοινωνίας εν κινήσει» 4. Το «συμπαγές Γυμνάσιον εξαετούς φοιτήσεως δεν επέτρεπεν ουσιαστικάς διαφοροποιήσεις του προγράμματος»

Σελ. 9β  Το 1937 το Γυμνάσιο γίνεται οχτατάξιο και το Δημοτικό στην ουσία  γίνεται τετρατάξιο (4(+2) +8=12) και χωρίστηκε σε δύο κύκλους (6+2). Έτσι 4(-2)+6+2=12 χρόνια υπό το πνεύμα του δικτατορικού καθεστώτος, ευνοήσαντοι … τάσεις ολογαρχικάς [Σχόλιο Λοιπόν αυτό το νέο σύστημα, αυτό ταίριαζε τώρα, ενώ πριν 8 χρόνια ταίριαζε η μεταρρύθμιση του 1929; Να σε ποιες αντιφάσεις καταλήγει, όποιος νοθεύει τον ιστορικό υλισμό]

Σελ. 9β  «Το 1943 επανερχόμεθα εις το 6τάξιον Γυμνάσιον [Σχόλιο Τώρα ύστερα από 5-6 χρόνια ταιριάζει πάλι το προηγούμενο σύστημα;] Το 1951 καθιερώνεται Δημοτικό 6 χρόνια – Μέση Παιδεία 6 χρόνια σε δύο κύκλους Γυμνάσιο 3 και Λύκειο 3 χρόνια (6+3+3=12). όμως «η επελθούσα μεταπολίτευσις (Δεξιά: Παπάγος, Καραμανλής) δεν επέτρεψε εφαρμογήν»

Σελ. 9γ Με το Νομοσχέδιο «καθορίζεται Δημοτικό 6χρονο – Μέση Εκπαίδευση 6χρονη, με Γυμνάσιο 3χρονο και Λύκειο 3χρονο =6+3+3=12. Το Γυμνάσιο και το Λύκειο έχει το καθένα «ίδιον κοινωνικόν προορισμόν, και ίδιον παιδευτικόν πρόγραμμα» και «αποτελεί σχολικήν μονάδα με ιδικήν της διεύθυνσιν, ιδικόν της διδακτικόν προσωπικόν και ιδικόν της αρχείον [Σχόλιο Νοσταλγία προς τον αριστοκρατισμό με το τρίχρονο Λύκειο]

Σελ. 9γ  «Η μύησις των μαθητών εις τα δόγματα της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης, την Ιστορίαν και την παράδοσιν του ελληνικού Έθνους και τας κατακτήσεις του συγχρόνου πολιτισμού θ’ αρχίζει από το Δημοτικόν Σχολείον (άρθρο 7) [Σχόλιο ξαναθρονιάζεται η βυζαντινοεκκλησιαστική παράδοση ακόμη και στο Δημοτικό με το καινούργιο εξωραϊσμένο όνομα : ελληνοχριστιανικός πολιτισμός]

Σελ. 9γ «Η Εθνική μας Παιδεία οφείλει να έχει κατά βάσιν ουμανιστικόν χαρακτήρα. Αυτό επιβάλλει και η μακρά παράδοσις και η έννοια της υψηλόφρονος αγωγής. Ο ανθρωπισμός όμως … θα εμπνέει την Εθνικήν μας εκπαίδευσιν εις όλας τας βαθμίδας δεν πρέπει να προσηλώνεται εις την παθητικήν λατρείαν νεκρών τύπων, ούτε αντιτίθεται προς τας θετικάς επιστήμας και την Τεχνικήν, αλλά πιστός εις το βαθύτερον νόημα της ελληνικής παιδείας και της Χριστιανικής Πίστεως εγκολπώνεται τα μεγάλα πνευματικά ρεύματα της εποχής μας…» [Σχόλιο 1. Γιατί εθνική Παιδεία; 2. Ποιος είναι ο ουμανιστικός χαραχτήρας που τον επιβάλλει η «μακρά παράδοση»; Γιατί δεν καθορίζει τα κύρια γνωρίσματά του; Και ποια είναι η «μακρά παράδοσις»; Η αρχαιοελληνική; η ελληνοβυζαντινή; η βυζαντινοεκκλησιαστική; Έτι φαίνεται. Γιατί ο ανθρωπισμός αυτός πρέπει να είναι πιστός στην ελληνική παιδεία (ποια είναι αυτή;) και τη Χριστιανική Πίστη, μα στο «βαθύτερο» νόημα (ποιο είναι αυτό το βαθύτερο νόημα;) 3. Και πως μπορεί να είναι πιστός στη Χριστ. Πίστη και να μη «αντιτίθεται» προς τας θετικάς επιστήμας; Πως θα ξεπεράσει αυτή την αντίφαση; 4. Ολοφάνερη η προσπάθεια να συμβιβάσει να μοντερνιζάρει την ελληνοχριστιανική παράδοση. Ολοφάνερη η προοδευτικό-συντηρητική προσπάθεια. 5. Η μεταρρύθμιση Παπανδρέου εμπνέεται από τη συμβιβαστική-συντηρητική γλωσσοεκπαιδευτική παράταξη].

Σελ. 9γ Πίνακας των χωρών που έχουν 12χρονη γενική εκπαίδευση [Σχόλιο  1. Το σχήμα 6+3+3 το έχουν και οι Η.Π.Α. και το Βέλγιο. Το σχήμα 6+6 το έχουν άλλες καπιταλιστικές χώρες, η Ολλανδία, η Ιρλανδία κ.τ.λ. 2. Η νεοφασιστική Γερμανία έχει 4+9=13 δηλαδή το βασικό για το λαό σχολείο το περιόρισε σε 4 χρόνια. 3. Οι σοσιαλιστικές χώρες, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Ανατολική Γερμανία έχουν 8+4. Η Τσεχοσλοβακία αν δε γελιέμαι προχωρεί σε 9+3 ή 4]

Σελ.9γ Η συμπλήρωσις της μορφώσεως με πρακτικάς γνώσεις επαγγελματικού χαρακτήρος ορθόν είναι να γίνεται σε ειδικά σχολεία επαγγελματικής εκπαιδεύσεως  {Σχόλιο Λοιπόν η παραγωγική εργασία ασυμβίβαστη με τη γενική μόρφωση; Και η πολυτεχνική εκπαίδευση; Έχει ή δεν έχει αριστοκρατικό χαραχτήρα η μεταρρύθμιση τούτη;}

Σελ. 9δ Μερικοί ζητούν η μέση παιδεία να έχει δύο το Γυμνάσιο και 4 χρόνια το Λύκειο. Μα τα δύο χρόνια είναι λίγα για το πρόγραμμα και το σκοπό της παιδείας. Και δεν είναι «εθνικώς επιτρεπτόν» να συντομευθεί το Γυμνάσιο για το χατήρι λίγων χιλιάδων μαθητών που θα πάνε στο Λύκειο.

Σελ. 9δ Χαραχτηριστικοί οι πίνακες εις τα Γυμνάσια μαθητών [Σχόλιο Οι αριθμοί δε δείχνουν, όπως νομίζει ο κ. Π – δεν επισημαίνουν την ανάγκην της διχοτομήσεως του σημερινού Γυμνασίου και που πρέπει να γίνει η τομή (3+3). Εκείνο που δείχνουν είναι η διαρροή, και πως η διαρροή αρχίζει εντατικά από τη β! τάξη του Γυμνασίου ]

Σχολικόν έτος	Α! τάξη	Β! τάξη	Γ! τάξη	Δ! τάξη	Ε! τάξη	ΣΤ! τάξη	Σύνολο
1948-49	44.939	36.731	29.466	24.541	23.439	16.612	175.794
1957-58	57.168	37.060	28.571	23.069	23.866	20.426	190.160
1959-60	63.514	47.501	38.183	29.640	24.475	18.933	222.250
1960-61	60.789	48.796	42.451	33.162	27.753	20.573	233.490
1961-62	59.147	47.531	43.995	36.501	31.158	22.705	241.037
1962-63	62.948	46.063	43.210	37.816	34.240	25.312	249.589
1963-64	68.055	49.640	42.827	37.439	35.049	27.832	260.840

Σελ. 9ε Και στατιστικώς λοιπόν θεμελιούται το Γυμνάσιο με 3 τάξεις [Σχόλιο Ίσα-ίσα θεμελιούται η μεγάλη διαρροή, και πως η πιο εντατική ξεσπάει αμέσως στη Β! τάξη]

Δωρεάν 9χρονος υποχρεωτική φοίτησις (άρθρα 3 και 4)   

Σελ.9ε  «Δύο μέτρα μεγάλης εθνικής και κοινωνικής σημασίας» 1. Δωρεάν εκπαίδευσις εις όλας τας βαθμίδας της Παιδείας 2. Υποχρεωτική εκπαίδευσις 9 σχολικά έτη ήτοι μέχρι ηλικίας 15 ετών.

Θα εφαρμοστούν σταδιακώς

Δωρεάν. Η παιδεία όχι προνόμιον των ευπορούντων

«Η βεβαιοτέρα ελπίς της εθνικής σωτηρίας: να μορφωθούν οι πολίται, να γίνουν ικανοί να αξιοποιήσουν τους πόρους … και να αναπτύξουν τον υλικόν και πνευματικόν πολιτισμόν της χώρας …. Δεν πρέπει να φεισθώμεν δαπανών δια να τον εκπαιδεύσωμεν…. Αι δαπάναι δια την παιδείαν αποτελούν επένδυσιν κατ’ εξοχήν παραγωγικήν.»

[Σχόλιο. Για να είναι πραγματικά δωρεάν η εκπαίδευσις χρειάζονται και άλλα πολλά: δωρεάν βιβλία, τροφή, υποτροφίες, σπουδαστικοί μιστοί, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οικοτροφεία. Αυτά που δίνει το νομοσχέδιο είναι το ότι καταργεί τα χαρτόσημα, τα τέλη, δίδαχτρα, εξέταστρα. Και τούτο είναι κάτι σημαντικό]

Σελ. 9ε Η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Όλα τα πολιτισμένα Κράτη αυξάνουν τα έτη της υποχρεωτικής εκπαιδεύσεως. «Η Ελλάς» είναι καθυστερημένη στην υποχρεωτική εκπαίδευση «Όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες έχουν υποχρεωτικήν εκπαίδευσιν 7 έως 10 έτη. Εξαετή έχουν η Ελλάς, η Ισπανία, η Πορτογαλία.

[Σχόλιο Σημαντική κατάχτηση του λαού η 9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Όμως χρειάζεται ακόμη: 1. να αυξηθεί το λιγότερο σε 12 χρόνια και 2. να παίρνουνε τα παιδιά πραγματικά δυναμόγονη μόρφωση – όχι σχολαστική, όχι σκοταδιστική]

Σελ 9στ «Χαρακτηριστικά είναι … α) Τα 3 χρόνια δίδονται όχι εις το Δημοτικόν αλλά εις το Γυμνάσιον, το οποίον, χρησιμοποιεί διδακτικόν προσωπικόν πανεπιστημιακού επιπέδου…. β) Τα παιδιά μπορούν άμα τελειώσουν το Δημοτικό, να πάνε και «εις Γυμνάσιον Τεχνικόν»… του οποίου θα υπάρχουν πολλοί τύποι. Εις όλους τους τύπους θα προσφέρεται και γενική μόρφωσις.

Σελ. 9ζ «… Το μέτρον θα φανεί ανέφικτον δια χώραν περιωρισμένων εθνικών πόρων ως η Ελλάς…. Αλλ’ η εφαρμογή του θα κλιμακωθεί εις μακράν περίοδον χρόνου. … Θα αρχίσωμεν από τας αστικάς ζώνας της χώρας.

[Σχόλιο  1. Όλα τα σοσιαλιστικά Κράτη αυξάνουν τα χρόνια του δημοτικού, γιατί θεωρούν, πως όλα τα παιδιά πρέπει να πάρουν πλούσια γενική και πολυτεχνική μόρφωση. 2. Πανεπιστημιακή μόρφωση πρέπει να παίρνουν και οι λειτουργοί της δημοτικής παιδείας. 3. Μετά τα 9 χρόνια πολύπλευρη τρίχρονη ή τετράχρονη μέση παιδεία. Άρα τα 3 χρόνια παραπάνω υποχρεωτική εκπαίδευση θα μείνουν στο χαρτί, για τα παιδιά του λαού. Αυτά εξακολουθούν να διαρρέουν και από το εξάχρονο Δημοτικό]

Σελ. 9ζ «Καταργούμε τας εισητήριους εις το Γυμνάσιον  εξετάσεις». Καθιερώνονται όμως για το Λύκειο. [Σχόλιο 1. Πολύ σωστή η κατάργηση. Γιατί όμως όχι και για το Λύκειο; Αυτό θα μείνει προνόμιο των λίγων; 2. Οι εισιτήριες εξετάσεις, όπως γίνονται ευνοούν τα νοικοκυρόπουλα και το φόρτωμα της μνήμης – τον υδροκεφαλισμό]

Τροποποιήσεις εις το πρόγραμμα (άρθρα 5,6,8,10)

Σελ. 9στ Το πρόγραμμα του Δημοτικού παραμένει ουσιαστικώς αμετάβλητον από του 1913

Σελ. 9ζ «Παραμένει το μέγα πρόβλημα της προσχολικής αγωγής και ιδίως του Νηπιαγωγείου. Αλλά δεν είμεθα ακόμη έτοιμοι να αντιμετωπίσωμεν το πρόβλημα εις όλην την έκτασιν. [Σχόλιο Η γνήσια λαϊκή παιδεία πρώτο χρέος έχει να φροντίσει για τα νήπια των εργατών και αγροτών. Και όμως τούτη η μεταρρύθμιση δεν κάνει τίποτε}.

Σελ. 9η Το Γυμνάσιον ανεξαρτοποιείται εις σχολείον Γενικής Εκπαιδεύσεως με ανθρωπιστικήν βάσιν, αλλά και πρακτικόν χαρακτήρα. Τα «αγαθά της κλασικής παιδείας» «εκλεκτά έργα» «εκ δοκίμων μεταφράσεων» «έναντι της μεταφράσεως και το αρχαίον κείμενον, ακόμη και ειδικαί γραμματικαί και φραστικαί ασκήσεις θα γίνονται εις την 3^ην τάξιν του Γυμνασίου». «μεταφράσεις» από δόκιμους στη ζωντανή γλώσσα λογοτέχνες – όχι «τα κακόζηλα κατασκευάσματα… κατά λέξιν»

[Σχόλιο Οι κλασικοί σε λογοτεχνικές μεταφράσεις σημαντικό χτύπημα εναντίον στο ψευτοκλασικισμό. Όμως  1. Αυτές οι γραμματικές και φραστικές ασκήσεις στην 3^η τάξη θα αναποδογυρίσουν  το χτύπημα. Οι σχολαστικοί καθηγητές θα βρούνε αποκούμπι και θα κάνουν το ίδιο και στις άλλες τάξεις. Γι αυτό να μη γίνονται γραμματικές και φραστικές ασκήσεις. 2. Στο Λύκειο θα γίνει «η εκμάθησις της αρχαίας ελληνικής γραμματικής και συνταχτικού». Ώστε στο Λύκειο θρονιάζεται η γραμματική … Γι αυτό σωστό και στο Λύκειο οι κλασικοί σε μετάφραση. Και μόνο σε λιγοστά Λύκεια -10-15,16 πολύ – η αρχαία Ελληνική και Λατινική γλώσσα για όσους θα πάνε στη φιλολογία , θεολογία]

Σελ. 9η  Η Λατινική καταργείται -  γίνεται μάθημα προαιρετικόν

[Σχόλιο Σημαντικό και τούτο το χτύπημα εναντίον στο ψευτοκλασικισμό]

Σελ. 9η  «Οι πολυειδείς τύποι … ήτοι τα Γυμνάσια ποικίλων κατευθύνσεων, κλασικών, πρακτικών, τεχνικών,… σύγχισιν μόνον δημιουργούν καταργούνται πλην του Οικονομικού και Ναυτικού, και καθιερώνεται ενιαίος  τύπος Λυκείου εις ολόκληρον την χώραν». Διότι 1.  μόνον το κλασικόν και «πρακτικόν» τμήμα έχει κερδίσει την εμπιστοσύνην του κοινού. 2. Τα λειτουργούντα σήμερον Γυμνάσια άλλων κατευθύνσεων είναι ελάχιστα

          Πλήρη Γυμνάσια

Κλασικής κατευθύνσεως         305	Ξένων γλωσσών       2	Σύνολο 489+9=498
Κλ.  κ Πρακτικής κατευθ.        124	Τεχνικής κατευθ.       1
Κλ. κ ξένων γλωσσών               8	Μειονοτικόν               1
Κλ. κ ναυτικής κατευθ.               5	Ναυτικής κατευθ.       1
Πρακτικής κατευθ.                     4	Εσπερινά κλας. κατ.  4
Οικονομικής κατευθ.                43
Σύνολο                                   489	9

3. «Ο διαχωρισμός δύο προγραμμάτων εις τας τρείς τελευταίας γυμνασιακάς τάξεις έχει και τούτο το μειονέκτημα: Ειδικεύονται πολύ ενωρίτερον του δέοντος οι νέοι μας εις τον επιστημονικόν κλάδον, τον οποίον θα ακολουθήσουν (και έτσι) στενεύει προώρως ο πνευματικός των ορίζων. Το μέτρον τούτο καταδικάζεται από όλους τους φωτισμένους παιδαγωγούς.

Σελ. 10α  Θα υπάρχουν όμως εις το πρόγραμμα και μαθήματα κατ’ επιλογήν με ορισμένες ώρες την εβδομάδα. Έτσι θα έχουμε «διαφορισμόν απασχολήσεως εντός της απαραιτήτου βασικής ενότητος του προγράμματος.

[Σχόλιο. 1. Το κλασικό και πρακτικό τμήμα, αυτά τα δύο γνώρισε  ο ελληνικός λαός, αυτά ξέρει. Τα άλλων κατευθύνσεων δεν τα γνώρισε. Τι εμπιστοσύνη να έχει; Άρα το επιχείρημα δεν στέκει. Προσπάθεια λοιπόν να εξωραϊστεί ο κλασικισμός και η αρχαία γλώσσα. 2. Το ότι «τα Γυμνάσια των άλλων κατευθύνσεων είναι ελάχιστα» δεν είναι επιχείρημα να καταργηθούν. Είναι ελάχιστα γιατί το Κράτος δεν ίδρυσε γιατί δεν είχε χρήματα να διαθέσει. Ώστε να τα τονώσει έπρεπε και όχι να τα καταργήσει. 3. Το τρίτο επιχείρημα πως «ειδικεύονται γρήγορα στο επιστημονικό κλάδο και στενεύει «προώρως»  ο «πνευματικό ορίζων» είναι ψευτοεπιστημονικό επιχείρημα. Πρώτο, αν ήταν σωστός, γιατί δεν καταργεί και τα οικονομικά γυμνάσια; δεύτερο ο πνευματικός ορίζων στενεύει όχι με  τον επιστημονικό κλάδο. Στενεύει με την αρχαία ελληνική γλώσσα. τρίτο Ποιοι είναι οι φωτισμένοι παιδαγωγοί; Και ξέρουνε τη δική μας ψευτοκλασική ξαραϊλα; και τέταρτο και σ’ αυτά τα γυμνάσια θα δίνεται γενική μόρφωση –δεν είναι στενά επαγγελματικά- και οι κλασικοί σε μετάφραση. 4. «Τα μαθήματα κατ’ επιλογήν» δύο ειδών –ιστορικοφιλολογικά και φυσικομαθηματικά – αυτά ή δε θα εφαρμοστούν ή θα κουράσουν τους φιλότιμους μαθητές και αυτά θα φέρουν σύγχιση. Γιατί τα παιδιά ή θα τα αφήνουν στη μέση, ή θα μεταπηδούν από το ένα μάθημα στο άλλο. Άλλο προορισμό έχουν τα «ελεύθερα επαγγέλματα».

Σελ. 10α Πλην των ιστορικοφιλολογικών και φυσικομαθηματικών μαθημάτων μπαίνουν στο πρόγραμμα του Λυκείου και άλλα απαραίτητα μαθήματα: «Στοιχεία Οικονομικής Επιστήμης» «Στοιχεία Δικαίου» ( Δημοσίου και ιδιωτικού), «Εισαγωγή εις την Κοινωνιολογίαν» «Εισαγωγή εις την Φιλοσοφίαν»

[Σχόλιο Και τούτο είναι ένα βήμα μπρος. Βέβαια μπαίνουν για να δώσουνε στα παιδιά την αστική ιδεολογία – μα κι αυτό είναι ένα χτύπημα στο σχολαστικισμό και τον παρελθοντισμό που υποστηρίζει η αντιδραστική παράταξη].

Σελ. 10α  «Τα σχολικά βιβλία, και ως περιεχόμενον και ως μορφή είναι κάτω του μετρίου». Ιδιαίτερα τα Αναγνωστικά και βοηθητικά του Δημοτικού σχολείου  - πολλά – είναι «παιδαριώδη και κακογραμμένα». Γι αυτό 1. Ο Υπουργός αναθέτει την συγγραφήν άνευ διαγωνισμού εις λογίους και επιστήμονας και 2. να μεταφράζονται με σχετική διασκευή άξια ξένα εγχειρίδια για Μαθηματικά και Φυσικές Επιστήμες»

[Σχόλιο Και τα μέτρα αυτά καλά. Φτάνει μόνο να μη γίνονται κομματικές προτιμήσεις.

Σελ. 10β  Γλώσσα. Την νοθεύουν στα διδαχτικά βιβλία. Χάος, γλωσσική αναρχία, σύγχισις εις τας ψυχάς των νέων. Στο Δημοτικό η δημοτική. Στο Γυμνάσιο θ’ αρχίζει η διδασκαλία της καθαρεύουσας, παράλληλα και η δημοτική «εν συναρτήσει προς την λογοτεχνίαν». Η Δημοτική «θα δύναται να χρησιμοποιείται ελευθέρως όπως και η καθαρεύουσα εις όλας τα βαθμίδας» ωε την ανώτατη παιδεία.

[Σχόλιο  Σημαντικό βήμα για τη λύση του γλωσσικού ζητήματος. Όμως η λύση πέρα ως πέρα συμβιβαστική. Και έτσι η τρογλωσσία –αν όχι η τετραγλωσσία με την αρχαία ελληνική – μένει]

Το ακαδημαϊκόν απολυτήριον (άρθρον 13)

 Σελ. 10β  1. Φεύγει «ο δυσβάστακτος φόρτος» από τας ανωτάτας σχολάς. 2. Λυτρώνονται οι υποψήφιοι από «το μαρτύριον των πολλαπλών καταπονητικών εξετάσεων εις διαφόρους σχολάς. 3. Το Ακαδημαϊκόν απολυτήριον εφαρμόζεται «επιτυχώς εις πολλάς ευρωπαϊκάς χώρας». Το Ακαδ. Απολυτήριον θα το παίρνουν οι απόφοιτοι του Λυκείου. Γραπτές εξετάσεις – μικτή Επιτροπή – το Σεπτέμβριο – επί της διδακτέας κατά το επίσημον αναλυτικόν πρόγραμμα εις το Λύκειον – κοινά (Σελ. 10γ) για όλους θέματα – Δύο τύποι Ακαδ. Απολυτηρίου. ο Α! δικαίωμα εγγραφής εις την Θεολογικήν, Φιλοσοφικήν, Νομικήν Σχολήν και Β! δικαίωμα εγγραφής εις την Φυσικομαθηματικήν, Ιατρικήν, Κτηνιατρικήν, Γεωπονικήν, και στις σχολές του Πολυτεχνείου . Θα συνυπολογίζεται εις τον γενικόν βαθμόν με ωρισμένον συντελεστήν και οι βαθμοί ενδεικτικού των δύο τελευταίων τάξεων του Λυκείου.

[Σχόλιο. Είναι ένα βήμα: Σταματάει η αφόρητη κατάσταση με τις απαιτήσεις των διάφορων Σχολών ιδιαίτερα στο Πολυτεχνείο. Σταματάνε τα βάσανα των μαθητών και η  εκμετάλλευσή τους από τα φροντιστήρια.  1. Όμως πάλι οι πόρτες της ανώτατης παιδείας κλειστές για πολλά παιδιά αφού θα ισχύει ο «κλειστός αριθμός». 2.  Θα μπαίνουν όσοι έχουν ανώτερο βαθμό. Και αυτό δε δείχνει πως είναι οι ικανότεροι. 3.  Οι δύο τύποι Α! και Β! φραγμός στα παιδιά. Εμποδίζει ν’ αλλάξουν γνώμη. Με το Ακαδ. Απολυτήριο πρέπει να εγγράφονται σε όποια σχολή θέλουν.

Εκπαίδευσις Στελεχών (άρθρα 14,15,16,17,18,19,20)

Σελ.10δ  1. Φοίτηση στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες (από 2) τρία χρόνια  [Σχόλιο Το μέτρο πολύ σωστό. Χρειάζεται όμως το πρόγραμμα των Παιδ. Ακαδ. να αναμορφωθεί. Όχι αρχαία Γραμματική – οι κλασικοί σε μετάφραση –εκμάθηση ξένης γλώσσας]  2. Στη Μέση εκπαίδευση μεγάλη έλλειψη καθηγητών ωρισμένων μαθημάτων. Λειτουργία σχολείων προβληματική.

Σελ. 10ε Χαραχτηριστικός ο ακόλουθος πίνακας

Καθηγητές	Εχρειάζοντο	Υπηρετούν	Κενά
Μαθηματικοί	1.448	977	471
Φυσικοί	1.068	646	422
Ξένων γλωσσών  (Αγγλικά -Γαλλικά	749	333	416

Οι ελλείψεις αυτές θα αυξηθούν, γιατί με τη δωρεάν παιδείαν θα πολλαπλασιαστούν τα Γυμνάσια

Σελ. 10στ Γι αυτό α! υπερωριακή εργασία [Σχόλιο Φυσικά με υπερωριακή αμοιβή] β!  απαραίτητος ο θεσμός της εντατικής πανεπιστημιακής  εκπαιδεύσεως «δια της παρεμβολής και τρίτου εξαμήνου σπουδών εντός του Ακαδημαϊκού έτους και τους θερινούς μήνας Ιούνιον, Ιούλιον, Αύγουστον, Σεπτέμριον». Έτσι θα βγουν  «ταχύτερον οι πτυχιούχοι» για τα σχολεία της Μέσης Παιδείας.

Τέτοιο σύστημα έχει επιτυχώς εφαρμοστεί εις πλείστας χώρας.

[ Σχόλιο Ο θεσμός μπορεί να εφαρμοστεί. Για να αποδώσει χρειάζεται 1. Να παραταθεί η εκπαίδευση σε τρία το λιγότερο χρόνια 2. Όσοι θα πάρουνε μέρος να πάρουν σπουδαστικό μιστό 2.000 δραχ. το μήνα 3. Να υποχρεωθούν να υπηρετήσουν το λιγότερο μια εξαετία όπου τους τοποθετεί το Κράτος. 4. Δύο χρόνια σπουδών να αναγνωριστούν συντάξιμα.5. Να μορφωθούν και παιδαγωγικά και γι αυτό 6. εντατική μετεκπαίδευση με πρόσθετη αποζημίωση εκτός του μιστού. Ταυτόχρονα με την εντατική εκπαίδευση 7. αθρόα αποστολή για μετεκπαίδευση σε ευρωπαϊκά κέντρα πτυχιούχων.]

Σελ. 10ζ  Για την επιλογή Επιθεωρητών, Γενικού Επιθεωρ. Δημοτικής και Μέσης Παιδείας ιδρύονται Συμβούλια Επιλογής -  Μέλη ανώτεροι Εκπαιδευτικοί και άνθρωποι των γραμμάτων – θα εκλέγουν τους αρίστους –πίνακας ικανότητος. Εξ αυτών και μόνον θα πληρούνται αι κενούμεναι θέσεις.

[ Σχόλιο Ο σημερινός τρόπος επιλογής μηχανικός, με βάση τυπικά προσόντα. Δεν ξέρω αν ο νέος τρόπος θα αποδώσει. Αυτοί οι «άνθρωποι γραμμάτων» ποιοι θα είναι; Λογοτέχνες; Επιστήμονες; Έχω αρκετές επιφυλάξεις]

Παιδαγωγικόν Ινστιτούτον (άρθρα 21,22,23,24,25,26,27)

Σελ. 10στ  1. Απαραίτητη η συνεχής μόρφωσις. Ο αποστεωμένος και σχολαστικός δάσκαλος δε μιλάει στην ψυχή των παιδιών. 2. «Ανάγκη συστηματικής ερεύνης των εκπαιδευτικών ζητημάτων υπό άποψιν ψυχολογικήν, οικονομικήν, κοινωνιολογικήν». Η παιδαγωγική έρευνα ασκείται υποτυπωδώς εις το Πανεπιστήμιον. Η έδρα παιδαγωγικής (στο Πανεπιστήμιο Θες/νίκης) κενή από 28 ετών.

Σελ. 10ζ  Γι αυτό «ιδρύεται Παιδαγ. Ινστιτούτον ως αυτοτελής Δημοσία Υπηρεσία ανατίθεται – η επιστημονική έρευνα – η επιμόρφωσις – η εποπτεία επί της λειτουργίας των σχολών όλων των τύπων.

Σελ. 10η  3. «Αι πολυειδείς δια παρεμφερείς σκοπούς Υπηρεσία – Διδασκαλείον Μέσης Εκπαιδ. – Μετεκπαίδευσις δημο/λων εις το Πανεπιστήμιον – η σχολή Εκπαιδ. λειτουργών επαγγελμ. και τεχνικής εκπαιδ. θα συγχωνευθούν μετά του Παιδαγ. Ινστιτούτου.

[Σχόλιο Το Παιδ. Ινστιτούτο απαραίτητο και για τους τρείς σκοπούς. Φτάνει να οργανωθεί σωστά. Μόνο να καθοριστεί καλύτερα η σχέση του με την Παιδαγ. έδρα στο Πανεπιστήμιο. Γιατί η φιλοσοφική σχολή είναι το προπύργιο της αντίδρασης και η παιδαγωγική μόρφωση που δίνει στους φοιτητές είναι και αυτή αντιδιαλεχτική και στο βάθος αντιδραστική. Θα εξακολουθήσει αυτή η κατάσταση; Το Παιδαγ. Ινστιτούτο θα γίνει προοδευτικό κέντρο; Και αν γίνει, πως θα εξακολουθεί η αντίφαση, η αντινομία με τη φιλοσοφική σχολή;]

Διοίκησις Εκπαιδεύσεως

Σελ. 10η  1. Κεντρική αρχή σήμερα το Εκπαιδ. Συμβούλιο τα μέλη του απασχολούνται όλο το χρόνο με μεταθέσεις, προαγωγές κ.τ.λ. 2. Ιδρύονται τρία Κεντρικά  Υπηρεσιακά Συμβούλια  α! για τη Δημοτική β! για τη Μέση γ!  για την επαγγελματική Παιδεία. 3. Τα μέλη όχι μόνιμα, θα προέρχονται «εξ αποσπάσεως και θα εναλλάσσονται κατ’ έτος»

[ Σχόλιο. Και η αναμόρφωση αυτή είναι σκόπιμη. Καταργεί την παντοδυναμία του σημερινού Εκπαιδ. Συμβουλίου. Χρειάζεται όμως καλή εφαρμογή, όχι ρουσφετολογική.]