Σημειώματα: «Η επιστήμη και ο επιστήμονας» Ομιλία του Κώστα Σωτηρίου σε σπουδαστές και σπουδάστριες 1 & 8 Απριλίου 1956

Σημειώματα: «Η επιστήμη και ο επιστήμονας» Ομιλία του Κώστα Σωτηρίου σε σπουδαστές και σπουδάστριες  

1 & 8 Απριλίου 1956

Ο Κώστας Σωτηρίου αρκετές φορές χρησιμοποιούσε «σημειώματα» όπως τα έλεγε ο ίδιος για τις ομιλίες του. Αυτά τα «σημειώματα» από διάφορες ομιλίες μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω: 

Θέμα : Η επιστήμη και ο επιστήμονας

Ομιλία του Κώστα Σωτηρίου σε σπουδαστές και σπουδάστριες

1 & 8 Απριλίου 1956

Λήψη pd:Πρώτη οιμλία

Πρώτη ομιλία 1 Απριλίου 1956

Πρόλογος: Το θέμα τούτο πολύ σπουδαίο για τους σπουδαστές: Από την απάντηση στα ερωτήματα: «Τι είναι η επιστήμη;» «Ποια είναι η σημασία της για τη ζωή και ο ρόλος της στην κοινωνία;» θα εξαρτηθεί η μέθοδος της επιστήμης και ο ρόλος του επιστήμονα και θα κατανοηθεί αυτό που λέμε «επιστημονικό πνεύμα».

Το θέμα όμως πολύ μεγάλο. Θα περιοριστώ σε μερικούς στοχασμούς, και θα διατυπώσω μερικές βασικές θέσεις.

Για να καταλάβουμε: τι είναι η επιστήμη και ποια η σημασία της για τη ζωή, ο καλύτερος τρόπος είναι να ιδούμε πως γεννήθηκε:

Α! Πως γεννήθηκε η επιστήμη

Δε γεννήθηκε έτοιμη όπως η Θεά της σοφίας η Αθηνά

Δεν είναι ουρανόπεμπτη

Δεν είναι θεία φλόγα, δεν είναι ενσάρκωση λειτουργία του θείου πνεύματος

Δεν είναι ενόραση της αλήθειας

Η επιστήμη είναι δημιούργημα του ανθρώπου και είναι βασανιστική και ανηφορική η πορεία της, η ανάπτυξή της.

Η γέννησή της δεν είναι ενσάρκωση θείου πνεύματος, είναι πολύ πεζή, είναι καθαυτό ανθρώπινη.

1. Ο άνθρωπος σε σύγκριση με τα άλλα ζώα γεννιέται πολύ αδύναμος. Δεν έχει ούτε τη μυϊκή δύναμη και τα επιθετικά όργανα που έχουνε τα άλλα ζώα (λιοντάρι, τίγρης, ελέφαντας, σκύλος, οχιά, βόας κ.τ.λ.) δεν έχει ακόμη ούτε πάγιους μηχανισμούς για τη ζωή του (=ένστιχτα) όπως έχουνε πολλά ζώα (πολλά χτίζουνε φωλιά, μυρμήγκια, μέλισσές). Έχει όμως ο άνθρωπος πολύ πιο τέλειο νευρικό σύστημα, και ιδιαίτερα ο άνθρωπος έχει τον «εγκέφαλο».

Μα και ο εγκέφαλος όταν έρχεται ο άνθρωπος στον κόσμο δεν έχει την κανονική ανάπτυξη. Αντίθετα αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας μέσα στη ζωή και με τη ζωή.

2. Ο άνθρωπος έχει κοινές με όλα τα άλλα ζώα τις δυό βασικές ανάγκες της ζωής: Την αυτοσυντηρησία (διατήρηση του ατόμου) και την ανάγκη αναπαραγωγής (διατήρηση του είδους). Οι δυό αυτές ανάγκες βασικό γνώρισμα της ζωής (Τόσο που ζω = ικανοποιώ τις δυό αυτές ανάγκες).

Κάθε είδος ζώα φέρνει μαζί του όταν γεννιέται τα ειδικά όργανα για την ικανοποίηση των δυό αναγκών του, και ορισμένους πάγιους μηχανισμούς (κληρονομικότητα).

3. Τα όργανα αυτά όσο ανεβαίνουμε την κλίμακα στην εξέλιξη της ζωής γίνονται πιο πολλά, πιο ποικίλα, πιο τέλεια, φθάνουμε στα θηλαστικά σε μεγάλη τελειότητα (μυώνες, αισθητήρια όργανα, νευρικό σύστημα).

Όπως όλα τα ζώα έτσι και ο άνθρωπος ξεκινάει, στα πρώτα του βήματα, να ικανοποιήσει τις δυό βασικές του ανάγκες με τα όργανα που του έδωσε η φύση, και που αναπτύσσονται κατά τη μακρόχρονη παιδική ηλικία μέσα στη ζωή και με τη ζωή. Ο άνθρωπος υστερεί σε πολλά. Υπερέχει όμως σε δυό και αυτά τον κάνουνε κυρίαρχο. Τα χέρια και το μυαλό. Με αυτά τα δυό πολύτιμα όργανα ξεκινάει να ικανοποιήσει στην αρχή τις δυό βασικές ανάγκες του. Από τις  δυό βασικές αυτές ανάγκες η δυσκολότερη στην ικανοποίηση είναι η αυτοσυντηρησία. Βγαίνει λοιπόν στη ζωή και ο άνθρωπος. Στα πρώτα του βήματα τα δυό του όργανα είναι πρωτόγονα, χοντροκομμένα, μπατάλικα ακόμη. Σιγά-σιγά μέσα στη ζωή και μέσα σε αιώνες, χιλιετηρίδες, γίνονται και αυτά, προπάντων το μυαλό γίνονται τελειότερα, πλουσιότερα, αποδοτικότερα.

[Πολύτιμη συμβολή στην τελειοποίησή τους έδωσε και δίνει η επιστήμη, δηλαδή, η επιστημονική δραστηριότητα μέσα στη ζωή μας. έτσι η επιστήμη δημιούργημα του μυαλού και των χεριών και έπειτα δημιουργικός συντελεστής στην ανάπτυξη των χεριών και ιδιαίτερα του μυαλού.]

4. Ο άνθρωπος  μπαίνει στο ανθρώπινο στάδιο, αρχίζει να ξεχωρίζει από τα ζώα και να γίνεται άνθρωπος από τη στιγμή που έφτιαξε το πρώτο εργαλείο, ας είναι και το πιο απλό π.χ. πελέκησε ένα κλαδί= ρόπαλο, πελέκησε, έκανε μυτερή μια πέτρα. (τα ζώα ποτέ δεν φτιάνουν εργαλεία).

Συνέχεια, αδιάκοπη τελειοποίηση του πρώτου εργαλείου είναι ο σημερινός τεχνικός πολιτισμός.

Τι είναι αυτό το πρώτο εργαλείο; Δημιούργημα των χεριών και του μυαλού. Τι είναι όμως στο βάθος το ρόπαλο, η πέτρα; Είναι προέκταση των χεριών του ανθρώπου, είναι λοιπόν καινούργια από τον άνθρωπο φτιαγμένα υλικά όργανα για την ικανοποίηση της ανάγκης της αυτοσυντηρησίας.

Γιατί τα ζώα δεν φτιάνουν εργαλεία; Γιατί δεν έχουνε χέρια και αντίστοιχο μυαλό (τα θαυμαστά τους έργα τα φτιάνουν με τους πάγιους μηχανισμούς).

Πως τα έφτιαξε ο άνθρωπος; Με τα χέρια του. Μα με τη συμμετοχή του μυαλού. (Αυτή η στιγμή είναι ο σπουδαιότερος σταθμός στην εξέλιξη του ανθρώπου).

Δηλαδή: Τα χέρια με την άσκηση, δηλαδή με την πράξη γίνονται πιο αποδοτικά, πιο ικανά στη λειτουργία τους. Μα στην πράξη τα κατευθύνει το μυαλό. Δηλαδή πλουτίζεται η πείρα : Ώστε η πράξη πλουτίζει την πείρα και η πείρα την πράξη. Στην ένωση πράξης και πείρας έχουμε το πρώτο βήμα προς την επιστήμη.

Είναι λοιπόν η πράξη + πείρα όργανο για την ικανοποίηση των αναγκών. Η επιστήμη λοιπόν από γεννησιμιού της όργανο για την ικανοποίηση βασικών αναγκών. Και επειδή η αυτοσυντηρησία δεν τελειώνει, ολοένα υπάρχει, ολοένα λειτουργεί και η πείρα +πράξη , δηλαδή ολοένα σπρώχνεται και λειτουργεί και η επιστήμη.

Συμπέρασμα: Επιστήμη = Δημιούργημα και προέκταση του κεντρικού οργάνου του μυαλού, όπως τα εργαλεία = προέκταση των χεριών και άλλων σωματικών οργάνων του ανθρώπου.

Συμπέρασμα δεύτερο: Αφετηρία για την επιστήμη είναι οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου, και πρώτη και ανεξάντλητη πηγή η πράξη με την πείρα.

5. Μα οι ανάγκες του ανθρώπου ολοένα και πλουτίζονται ολοένα και γεννιούνται καινούργιες , ολοένα και θέτουνε καινούργια προβλήματα, που ζητούνε τη λύση τους. Γι αυτό και στην πορεία της εξέλιξης του ανθρώπου ολοένα και ο άνθρωπος παλεύει να λύσει τα προβλήματα αυτά, ολοένα λοιπόν και η επιστήμη γίνεται πολύτιμη, πολύτιμο όργανο για την ικανοποίηση των κάθε φορά αναγκών.

Συμπέρασμα: Πάντα λοιπόν η επιστήμη σκοπό έχει να ικανοποιήσει πολυποίκιλες ανάγκες υλικές και πνευματικές της κοινωνίας.

6. Ας ξαναγυρίσουμε στον πρωτόγονο άνθρωπο. Η αυτοσυντήρηση κλείνει μέσα της πολλές βασικές ανάγκες (πείνα, δίψα, ανάπαυση, ύπνος κ.τ.λ.). Ανάμεσά τους  είναι η ασφάλεια (αποφυγή) από κιντύνους (άγρια θηρία, φαινόμενα της φύσης, άνεμοι, φως, σκοτάδι, βροχή, βροντή, αστραπή, κεραυνός). Όπλα για να αποφύγει τον κίνδυνο το ζώο έχει δώσει η φύση την άμυνα, την τροπή σε φυγή, το κρύψιμο, το φόβο κ.τ.λ. Και ο άνθρωπός από κει ξεκίνησε. Μα ο άνθρωπος έχει το πολύτιμο όργανο το μυαλό. Φοβάται όλα αυτά και θέλει να εξασφαλιστεί. Και το πρώτο βήμα που κάνει είναι τούτο: Ζητάει να καταλάβει τι είναι αυτά. Σιγά-σιγά μαζεύονται παρατηρήσεις, δημιουργείται κάποια πείρα. Βλέπει πως μερικά του είναι ωφέλιμα (βροχή, φως, αέρας) άλλα τον συγκλονίζουν ωστόσο ζητάει να καταλάβει. Έτσι το πρώτο βήμα για να γνωρίσει τα φαινόμενα,  τον κόσμο.

Συμπέρασμα: Δεύτερη αφετηρία η κατανόηση, η ερμηνεία. Και αυτή στο βάθος είναι ικανοποίηση μιας βασικής ανάγκης.

Δεύτερη πηγή η γνώση+ πείρα. Αυτή η πρωτόγονη γνώση συσσωρεύεται, οργανώνεται. Κάτοχός της είναι ο μάγος της φυλής στην αρχή, οι μάγοι έπειτα οι ιερείς αργότερα.

Συμπέρασμα: Η μαγεία λοιπόν στα πρώτα βήματα είναι προοδευτική, είναι ένα από τα προστάδια της επιστήμης, είναι ένα κομμάτι – πολύ σπουδαίο – της επιστήμης στην πρωτόγονη κοινωνία.

7. Από τη μαγεία μέσα σε αιώνες και χιλιετηρίδες προχωρεί η προσπάθεια του ανθρώπου για την κατανόηση των φαινομένων και φτάνει στην ερμηνεία.

Όσο προσπαθεί να λύνει τα προβλήματα, τόσο ασκείται και πλουτίζεται το μυαλό. Και όσο γίνεται τελειότερο το μυαλό, τόσο και δουλεύει καλύτερα και λύνει τα προβλήματα (Γενίκευση, αφαίρεση, έννοιες, συλλογισμός).

Στην αρχή δουλεύει με τον αναλογικό συλλογισμό.

Δηλαδή όπως-έτσι. Περνάνε αιώνες ωσότου διαμορφωθεί και επικρατήσει ο αιτιολογικός συλλογισμός : επειδή-άρα δηλαδή αιτία αποτέλεσμα.

Η ερμηνεία με βάση αναλογικό συλλογισμό δεν είναι σωστή. Είναι φανταστική, μυθολογική. Η ερμηνεία με βάση τον αιτιολογικό συλλογισμό μπαίνει στο στάδιο της επιστήμης.

8. Η πορεία του νόμου της αιτιότητας είναι βασανιστική. Πρώτο στάδιο: η μυθολογική αιτιότητα (είναι ψευτοαιτιότητα, στην ουσία είναι λειτουργία του αναλογικού συλλογισμού). Γνώρισμα: Οι αιτίες είναι υπερκόσμιες εξωκοσμικές (εξωκοσμικές δυνάμεις, πνεύματα, θεότητες Δίας-κεραυνός, Ήφαιστος – σεισμοί κ.τ.λ.)

Για να εξασφαλιστούμε και εμείς και ορισμένα μέλη της φυλής, προσφέρουμε δώρα, ικεσίες, θυσίες κ.τ.λ. Στο μυθολογικό τούτο στάδιο βρίσκεται η θρησκεία.

Δεύτερο στάδιο: η μηχανική αιτιότητα: Οι αιτίες είναι κοσμικές, μέσα στον κόσμο.

Τρίτο στάδιο: Διαλεχτική αιτιότητα. Αλληλεπίδραση αιτίας και αποτελέσματος κ.τ.λ.

9. Ξεκινάει ο άνθρωπος να ικανοποιήσει τις δυό βασικές ανάγκες και ιδιαίτερα την ανάγκη της αυτοσυντηρησίας και καταλήγει να κυριαρχήσει στη φύση και να αναγκάζει τη φύση να τον υπηρετεί. Μέσα στην πορεία αυτή δημιουργείται η επιστήμη και γίνεται όργανο για την κυριαρχία του ανθρώπου.

Πως το πετυχαίνει αυτό; Με τη γνώση του κόσμου με τις γνώσεις:

Άρα γνώσεις δεν είναι ανεξάρτητες, αυτόνομες, αυτοάξιες αμετάβλητες οντότητες. Είναι δημιούργημα του ανθρώπου, όργανα για την ικανοποίηση των αναγκών, όργανα για τη λύση των προβλημάτων. Μα οι γνώσεις είναι σωστές, άλλες λαθεμένες.

Γενικό Συμπέρασμα: Η επιστήμη γεννήθηκε από τις ανάγκες, πηγή της η πείρα +πράξη +γνώση, είναι όργανο στα χέρια του ανθρώπου για ικανοποίηση αναγκών και γίνεται όργανο για την κυριαρχία στη φύση και στον εξαναγκασμό της φύσης να εξυπηρετήσει τον άνθρωπο.

10. Ο άνθρωπος κυριαρχεί άμα ανακαλύψει τους νόμους που κυβερνούν τα φαινόμενα και πειθαρχήσει στους νόμους αυτούς. Πειθαρχώντας στους νόμους τους εξουσιάζει.

Έτσι η επιστήμη «έχει για σκοπό της να εξηγήσει τα φαινόμενα» και γι αυτό «προσπαθεί να βρει τους νόμους των φαινομένων» «μέσα στο φαινομενικό χάος τους».

Μα βρίσκω τους νόμους των φαινομένων θα πει γνωρίζω σωστά αντικειμενικά τα φαινόμενα, τα ερμηνεύω, τα κατανοώ.

Άρα η επιστήμη είναι η σωστή γνώση του κόσμου και των φαινομένων.

Άρα η επιστήμη είναι το όργανο που ο άνθρωπος ανακαλύπτει την αληθινή γνώση, την αλήθεια.

11. Τι είναι η αλήθεια, και πιο το κριτήριό της; (διάβασε μελέτη μου εδώ :αλήθεια)

12. Η επιστήμη λοιπόν είναι το όργανο που δημιούργησε ο άνθρωπος  για να ικανοποιεί τις ανάγκες του και να λύνει τα προβλήματα. Είναι το όργανο που τον κάνει κυρίαρχο στη φύση, γιατί του γνωρίζει τους νόμους που κυβερνούνε τα φαινόμενα, είναι το όργανο που μας δίνει τις σωστές γνώσεις. Είναι το όργανο για την κατάχτηση της αλήθειας. Με την κατάχτηση της αλήθειας κυριαρχεί στη φύση και έτσι ικανοποιεί τις πολύπλευρες υλικές και πνευματικές ανάγκες του.

Άρα: Η επιστήμη έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή, είναι σπουδαίος ο κοινωνικός της ρόλος.

Άρα: Η επιστήμη για την επιστήμη είναι αντιλαϊκό, αντικοινωνικό αντιδραστικό σύνθημα.

Η επιστήμη δεν είναι ούτε η ίδια αργόσχολη, εξωκοινωνική, ούτε απασχόληση αργόσχολων κυρίων.  

  

  

Λήψη pdf: Δεύτερη ομιλία

Δεύτερη ομιλία 8 Απριλίου 1956 (συνέχεια)

Ανακεφαλαίωση της προηγούμενης ομιλίας

Η επιστήμη δεν είναι ούτε ουρανόπεμπτη, ούτε ενόραση της αλήθειας.

Η επιστήμη είναι δημιούργημα του ανθρώπου. Ανηφορική η πορεία της.

Η επιστήμη είναι προέκταση και μέστωμα του μυαλού, (όπως τα εργαλεία είναι προέκταση των χεριών).

Βασικό κίνητρο οι ανάγκες του ανθρώπου

Σκοπός και έργο της να ικανοποιήσει τις υλικές και πνευματικές ανάγκες του ανθρώπου.

Πρώτη πηγή Η πείρα + πράξη

Δεύτερο κίνητρο η κατανόηση των φαινομένων, η ερμηνεία τους

Δεύτερη πηγή  Η γνώση + (πείρα) +πράξη

Έργο της επιστήμης: Να χτυπήσει την άγνοια να εξηγήσει τα φαινόμενα, να ανακαλύψει τους νόμους, να καταχτήσει την αλήθεια, να κυριαρχήσει στα φαινόμενα, στη φύση, να τα εξαναγκάσει να εξυπηρετήσουν τον άνθρωπο, να ικανοποιήσουν δηλαδή τις ανάγκες του. (Πορεία λοιπόν από την άγνοια στη γνώση, στην ανακάλυψη των νόμων κ.τ.λ. Η πορεία αυτή γίνεται με αδιάκοπη πάλη ανάμεσα στην αντικειμενική πραγματικότητα και την επιστήμη. Η επιστήμη ακούραστη αναθεωρεί αδιάκοπα, τροποποιεί, ξεπερνάει τον εαυτό της. αλλιώς γίνεται δόγμα.)

Επιστήμη λοιπόν = γνώση, θεωρία + κυριαρχία στα φαινόμενα, πράξη, θεωρία και πράξη αξεχώριστα.

Η αντίληψη: η επιστήμη για την επιστήμη =αντιλαϊκό σύνθημα.

Η επιστήμη γεννήθηκε από τη ζωή, προοδεύει με τη ζωή και υπάρχει για τη ζωή. Τεράστιος ο κοινωνικός ρόλος της.

«Η ιδεαλιστική φιλοσοφία προσπαθεί να ξεχωρίσει την επιστήμη από τις ανάγκες της ζωής, να την κάνει κάτι καθεαυτό και για τον εαυτό της» (Η επιστήμη για την επιστήμη)

«Την επιστήμη την καλλιεργούμε κατά τον Αριστοτέλη για τον ίδιο τον εαυτό της, τη γνώση για τη γνώση, για την ηδονή που δίνει στη διάνοιά μας και όχι για τις πραχτικές ωφέλειες – «ού  χρήσεώς τινος ένεκεν»- και είναι τόσο πιο πολύ επιστήμη, όσο λιγότερο σχετίζεται με τις ανάγκες της ζωής –«την εαυτής και του ειδέναι χάριν..».

Ο Αριστοτέλης είπε: «Οι άνθρωποι φύσει του ειδέναι ορέγονται» «Δια γαρ το θαυμέζειν οι άνθρωποι και νυν και το πρώτον ήρξαντο φιλοσοφείν».

Β!

Επιστήμη – Κοινωνία – Κυρίαρχη τάξη

1. Η επιστήμη δεν είναι δημιούργημα του ενός ή πολλών ατόμων. Είναι δημιούργημα της κοινωνίας.

Βέβαια τα άτομα την καλλιεργούν. Όμως αν δεν υπήρχε η κοινωνία – άρα έξω από την κοινωνία – δεν θα είχε καν γεννηθεί η επιστήμη.

Γιατί: Και η πράξη και η πείρα – η πρώτη πηγή της επιστήμης- μα και η γνώση η θεωρία – η δεύτερη πηγή – δημιουργούνται σιγά-σιγά, συμπυκνώνονται και πλουτίζονται βέβαια από άτομα, μα μέσα στην κοινωνία, μέσα στη συνύπαρξη, μέσα στην κοινωνική ζωή.

Η επιστήμη γεννιέται και πορεύεται μέσα στην κοινωνία, μένει στάσιμη, προχωρεί και συμβαδίζει με την κοινωνία.

Συμπέρασμα: Είναι λοιπόν η επιστήμη κοινωνικό φαινόμενο, όπως και η τέχνη, η θρησκεία κ.τ.λ.

(Οι Ροβινσώνες δε δημιουργούν επιστήμη. Θα φρόντιζαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, κάτι θα έκαναν, μα αυτό θα χανόταν, όταν θα πέθαιναν και αυτοί. Ο Ροβινσώνας Κρούσος ότι έκανε το πέτυχε με τα μέσα που έβγαλε από το καράβι, και με τις γνώσεις του, που είχε πάρει από την πείρα και την τεχνική της κοινωνίας –Αγγλίας).

2. Η επιστήμη συμβαδίζει με την κοινωνία. Πορεύεται, μένει στάσιμη, προχωρεί, προοδεύει αντίστοιχα με την πορεία της κοινωνίας, αντίστοιχα με τις κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και τεχνικές συνθήκες της κοινωνίας και αυτές τις συνθήκες αντικαθρεφτίζει.

Για να προοδέψει η επιστήμη χρειάζονται: α) ελευθερία στη σκέψη – δημοκρατικό λαοκρατικό πολίτευμα (Αθήνα – Σπάρτη – ελληνικό πνεύμα –φασιστικό σοσιαλιστικό σύστημα) β)οικονομία αναπτυγμένη γ) τεχνική αναπτυγμένη (Ανατολικοί Λαοί, Αίγυπτος – Έλληνες )

Μέσα σε δημοκρατικές λαοκρατικές συνθήκες, όσο αναπτύσσεται η οικονομία και η τεχνική, τόσο προοδεύει και η επιστήμη –φτωχή χώρα, καθυστερημένη – καθυστερημένη και η επιστήμη.

Συμπέρασμα: Η επιστήμη συνδέεται στενά, εξαρτιέται από τις κοινωνικές συνθήκες, και προχωρεί αντίστοιχα με τις παραγωγικές δυνάμεις. Μα και η επιστήμη αντιεπιδρά, επηρεάζει και πλουτίζει τα παραγωγικά μέσα την οικονομία (Αλληλεπίδραση).

Συμπέρασμα δεύτερο: Η κατάσταση της επιστήμης σε τούτη ή εκείνη την ιστορική περίοδο και σε τούτη ή εκείνη τη χώρα, καθορίζεται από το κοινωνικό σύστημα, τις παραγωγικές σχέσεις και δυνάμεις, που κυριαρχούνε στη χώρα αυτή στην ορισμένη εκείνη περίοδο.

3. Ας προχωρήσουμε ακόμη. Διαπιστώνουμε πως στην ταξική κοινωνία η επιστήμη έχει ταξικό κοινωνικό χαραχτήρα. Γιατί την μονοπωλεί η κυρίαρχη τάξη για τα συμφέροντά της. Αυτή την κατευθύνει, την καθοδηγεί, τη δεσμεύει μέσα στην ιδεολογία της, της φράζει πολλές φορές το δρόμο.

Άμα δημιουργήθηκε η ταξική κοινωνία, οι ειδικοί, οι μάγοι πήγανε με τους βασιλιάδες, τους αρχόντους, συνταύτισαν την τύχη τους μαζί τους. Έτσι μονοπώλησαν την αποθησαυρισμένη κοινωνική πείρα και όλες τις γνώσεις και παρατηρήσεις.

Άμα η τεχνική προόδεψε και αναπτύχτηκε η οικονομική δραστηριότητα χρειάστηκαν ένα σωρό πράματα για το εμπόριο, την παραγωγή, τη θαλασσοπλοΐα. Έτσι η επιστήμη απλώνει την έρευνά της, και σιγά-σιγά χωρίζεται σε κλάδους. Με τον καιρό λοιπόν δημιουργήθηκαν ειδικές επιστήμες και βλέπουμε ολοένα δημιουργούνται μπροστά στα μάτια μας (πυρηνική φυσικά κ.τ.λ.). Η αυτότελη όμως έρευνα – και η κάθε επιστήμη να αντικρίζει μόνη της τα φαινόμενα, είναι επικίντυνη για τη κυρίαρχη τάξη. Μπορεί με τα συμπεράσματά της να την βλάψει και να την κλονίσει. Γι αυτό χρειάζεται έλεγχος. Τον έλεγχο την κρατάει η θρησκεία, και η αντιδραστική φιλοσοφία. Παράδοση, προλήψεις, δεισιδαιμονίες. [- Ανατολικοί Λαοί- ιερατείο –Μεσαίωνας- ιμπεριαλισμός- Μακ Κάρθυ).

Έπειτα η κυρίαρχη τάξη καθορίζει όρια και πλαίσια δράσης της επιστήμης.-εφευρέσεις κλειδωμένες, ρεκλάμα προϊόντων, αντικοινωνική χρησιμοποίηση επιστήμης (πόλεμος-εξοπλισμοί).

4. Μέσα στην ταξική κοινωνία, η προοδευτική τάξη υποστηρίζει και επιδιώκει την πρόοδο της επιστήμης.

Και ακόμη η τάξη που ανεβαίνει κύριο όργανό της έχει την επιστήμη. Την καλλιεργεί, ξεφράζει το δρόμο, σπάει τα δεσμά, τη λυτρώνει από θρησκεία, και αντιδραστική ιδεαλιστική φιλοσοφία.

- Στην Ιωνία – εμπορικό  σταυροδρόμι, ξέσπασαν ταξικοί αγώνες και δημιουργήθηκαν εμποροναυτικές πολιτείες. Η νέα τάξη στήριζε τη δύναμή της στο εμπόριο, στη βιοτεχνία, στη ναυτιλία – αναπτύχτηκαν ορισμένες επιστήμες. Οι επιστήμες εξυπηρετούν νέες παραγωγικές δυνάμεις, γίνονται όργανο της νέας τάξης.

Στην αρχαία Αθήνα το ίδιο.

Αστική τάξη στο ανέβασμά της. Σοσιαλιστική κοινωνία, χτίσιμο σοσιαλισμού με την επιστήμη.

Συμπέρασμα: Η επιστήμη είναι ταξική. Στην ταξική κοινωνία δεν υπάρχει υπερταξική επιστήμη.

5. Ας προχωρήσουμε ένα βήμα ακόμη. Σε κάθε κοινωνία έχουμε τον τρόπο, τα μέσα που παράγουμε τα υλικά αγαθά –τροφή, ρούχα, κατοικία, συγκοινωνία κ.τ.λ. Αυτά αποτελούν την υλική ζωή της κοινωνίας – το κοινωνικό είναι. Έχουμε όμως και ιδέες, θεωρίες, φιλοσοφικές, θρησκευτικές, πολιτικές, ηθικές θεωρίες κ.τ.λ. Αυτές αποτελούν την πνευματική ζωή της κοινωνίας – την κοινωνική συνείδηση.

Η κοινωνική συνείδηση (ιδέες, θεωρίες, δίκαιο, ηθική, παιδεία, φιλοσοφία, τέχνη κ.τ.λ.) αντανακλούν το οικονομικό σύστημα της κοινωνίας, το κοινωνικό είναι, τον τρόπο δηλαδή και τα μέσα παραγωγής. Η κοινωνική λοιπόν συνείδηση είναι εποικοδόμημα, που εξαρτιέται μα και που επηρεάζει βασικά την πορεία της κοινωνίας.

Το εποικοδόμημα, η κοινωνική συνείδηση έχει διάφορες καθορισμένες μορφές (π.χ. τέτοιες μορφές είναι η θρησκεία, η φιλοσοφία, το δίκαιο, η παιδεία κ.τ.λ.). Μια καθορισμένη μορφή της είναι και η επιστήμη.

Συμπέρασμα: Η επιστήμη είναι μια καθορισμένη μορφή της κοινωνικής συνείδησης, μια καθορισμένη μορφή του εποικοδομήματος, και βρίσκεται σε αδιάκοπη αλληλεπίδραση με τις άλλες μορφές του και όλες μαζί αυτές οι μορφές σε αλληλεπίδραση με τη βάση (οικονομικό σύστημα, παραγωγικά μέσα).

6. Κίντυνος της επιστήμης. Το ότι η επιστήμη είναι ταξική, το ότι θέλει να την κρατάει μονοπώλιο και όργανο για τα συμφέροντά της η κυρίαρχη τάξη, το ότι η προοδευτική βασίζεται στην επιστήμη, το ότι οι αντιδραστικές τάξεις παραστρατίζουν την επιστήμη σε αντιλαϊκούς σκοπούς, φαίνεται καθαρά από τη συστηματική προσπάθεια που κάνει σήμερα η κυρίαρχη τάξη – ο ιμπεριαλισμός – να κλονίσει την επιστήμη. Πολλά είναι τα μέσα που χρησιμοποιεί και αντίστοιχοι  είναι οι κίντυνοι, που διατρέχει η επιστήμη. Αυτής της προσπάθειας αποτέλεσμα είναι «η κρίση της επιστήμης».

α! Ηθική υπονόμευση της επιστήμης, και γενικά του πνευματικού πολιτισμού. Επιχείρημα: Ο πολιτισμός δεν έκανε καλύτερο τον άνθρωπο, ούτε τη ζωή. Αγριότητα, βαρβαρότητα. Η επιστήμη – τεχνική, κακό έκανε ανηθικοποίησε, γιατί έδωσε τα μέσα να γίνεται «επιστημονικότερα» το κακό. Γι αυτό γυρίζουμε στην απλή ζωή. Κούφιες οι ελπίδες μας. γίναμε χειρότεροι.

Αναίρεση: Τι φταίει η επιστήμη; Φταίει η κακή χρησιμοποίηση κ.τ.λ.

β! Γνωσιολογική υπονόμευση

Αγνωστικισμός, Μυστικισμός, Μυστικοπάθεια (Θεοσοφισμός, Πνευματισμός κ.τ.λ.)

Ξαναστήσιμο προλήψεων. Φυγή. Αναστήλωση θρησκείας κ.τ.λ.

γ! Υπονόμευση από την ιδεαλιστική φιλοσοφία

Ξαναζέσταμα ιδεαλιστικών συνθημάτων. Νέα συστήματα (Περιοδικό Ακτίνες)

δ! Υπονόμευση του νόμου αιτιότητας

Απροσδιοριστία

ε! Διαστρέβλωση θεωριών

Μεταφυσικοποίηση. Αστήριχτη γενίκευση – ψυχανάλυση – Βιολογία.

στ! Περιορισμός στις φυσικές επιστήμες

Κοινωνικοί νόμοι δεν υπάρχουν, ούτε ισχύουν.

ζ! Σπρώξιμο σε αντικοινωνικούς σκοπούς

(Πόλεμος – έγκλημα-ατομική ενέργεια, μικροβιολογικός πόλεμος κ.τ.λ.)

Γ!

Ο επιστήμονας

1. Πρέπει να είναι διαποτισμένος από το επιστημονικό πνεύμα.

α! Διαλεχτικό αντίκρισμα. (όχι μεταφυσική μέθοδο) [Αλληλεπίδραση φαινομένων κ.τ.λ. Όχι δογματισμός. Αλλαγή και κίνηση. Όλο και νέες πτυχές, άρα αναθεώρηση κ.τ.λ.]

β! Μα γι αυτό χρειάζεται πριν από την ειδίκευση πλατειά γενική μόρφωση.

2. Πρέπει να είναι διαποτισμένος από το πνεύμα της ελευθερίας στη σκέψη.

3. Ο επιστήμονας ιεροφάντης της αλήθειας, αφοσιωμένος στην επιστήμη. Αυτήν εξυπηρετεί και όχι το επάγγελμα. Τι γίνεται στα ιμπεριαλιστικά συστήματα – υποδούλωση εκμετάλλευση του επαγγέλματος – εξαγορά από κυρίαρχη τάξη – μεγάφωνό της.

4. Κοινωνικός ο ρόλος του επιστήμονα

Γι αυτό :

 α! Πρέπει να είναι διαποτισμένος από το πνεύμα της προόδου.

 β! Να υπηρετεί το λαό. Να καλλιεργεί την επιστήμη για το λαό.