Κώστα Σωτηρίου: Αναμνήσεις από το “Βουνό” (3)

Εδώ δημοσιεύεται ένα κείμενο του Κώστα Σωτηρίου που γράφτηκε τον Φλεβάρη του 1945 και είναι το τελευταίο που υπάρχει στο αρχείο του με τίτλο «Αναμνήσεις από το Βουνό».

Το κείμενο αυτό (χειρόγραφο και δακτυλογραφημένο) αφού κάνει μια  σύντομη αναφορά της Παιδείας στην διάρκεια της «τετράχρονης μαύρης σκλαβιάς» είναι ένα κείμενο προτάσεων για την λειτουργία της Παιδείας, γιατί όπως λέει : «Μπορούν όμως στη σημερινή περίοδο να λυθούν τα άμεσα εκπαιδευτικά προβλήματα. Και πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για τη λύση τους» Στη συνέχεια αναπτύσσει τις προτάσεις του για :  Ι. «Ν’ ανοίξουν αμέσως και να λειτουργήσουν κανονικά όλα τα σχολεία» ΙΙ.  «Σχετικά με το περιεχόμενο της Παιδείας». ΙΙΙ. «Σχετικά με τη διοίκηση της Παιδείας»

Το χειρόγραφο κείμενο σε αρχείο pdf : Το χειρόγραφο

Το δακτυλογραφημένο κείμενο σε αρχείο pdf: Το δακτυλογραφημένο  

Το χειρόγραφο κείμενο

Τρίκαλα        Φλεβάρης 1945 (Εγκύκλιος)

Προς τις …………….

Μέσα στη τετράχρονη μαύρη σκλαβιά ο καταχτητής και η ντόπια αντίδραση με εθελόδουλο όργανό της την εθνοπροδοτική Κυβέρνηση βύθισαν τη νεολαία μας ακόμη πιο βαθειά στο πνευματικό σκοτάδι. Ζήτησαν με όλα τα βάρβαρα μέσα να την εξαθλιώσουν σωματικά και πνευματικά για να πνίξουν το εθνικό της φρόνημα. Τα σχολεία έμειναν κλειστά. Ο αναλφαβητισμός θέριεψε. Καμιά φροντίδα για κοινωνική πρόνοια και τη διατροφή των παιδιών μας. Συθέμελα κλονισμένη η υγεία της νεολαίας μας. Συστηματική προσπάθεια να νεκρώσουν τη δημιουργική της χαρά.

Επιταχτική λοιπόν η ανάγκη να αναστηλώσουμε την υγεία της νεολαίας μας και να της δώσουμε τη χαρά. Και εθνική  η ανάγκη το φως της μόρφωσης, το φως της επιστήμης να φωτίσει και πάλι την ηρωική νεολαία μας στο βαρύ ανοικοδομητικό της έργο.

Βέβαια η αληθινή εκπαιδευτική αναγέννηση  δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα στις σημερινές σκληρές  συνθήκες. Μπορούν όμως στη σημερινή μεταβατική περίοδο να λυθούν τα άμεσα εκπαιδευτικά προβλήματα. Και πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για τη λύση τους.

I. Ν’ ανοίξουν αμέσως και να λειτουργήσουν κανονικά όλα τα σχολεία

Για να λειτουργήσουν τα σχολεία είναι απαραίτητο:

1. Να λυθούν από την επίταξη όσο μπορεί περισσότερα σχολικά χτίρια.

Να επισκευαστούν από την Αυτοδιοίκηση με τη βοήθεια της ΕΠΟΝ όσα έχουν ανάγκη.

Να στεγαστούν τα καμένα σχολεία σε ιδιωτικά σπίτια, στις εκκλησίες, σε μπαράγκες.

2. Να γυρίσουν οι δασκάλοι στα σχολεία. Οι οργανώσεις ν’ απαλλάξουν όσο μπορούν τους δασκάλους από την πολλή δουλειά τους στις οργανώσεις.

Να συμπληρωθούν οι κενές θέσεις α) με απόφοιτους Διδασκαλείων και Παιδαγωγικών Ακαδημιών – β) με πρόσφυγες δασκάλους από τις αγγλοκρατούμενες περιοχές- γ) με προσωρινούς δασκάλους τελειόφοιτους Γυμνασίων και Παιδαγωγικών φροντιστηρίων δ) με μορφωμένους επονίτες και επονίτισσες.

Να ιδρυθούν το γληγορότερο παιδαγωγικά φροντιστήρια σε κάθε περιοχή. (Σας στέλνουμε σύντομο οργανισμό της λειτουργίας των).

3. Να γίνει  υποχρεωτική η φοίτηση στα Δημοτικά σχολεία. Για να το πετύχουμε χρειάζεται:

Να ιδρυθούν παιδικοί σταθμοί, μαθητικά συσσίτια και στο τελευταίο χωριό.

Να δοθούν δωρεάν βιβλία και γραφική ύλη στα άπορα παιδιά.

Να προσαρμοστεί η λειτουργία των σχολείων στις εργασίες των κατοίκων.- Ο δάσκαλος κάθε χωριού να συνεννοηθεί με τους γονείς και να κανονίσει μαζί τους ποιες και πόσες ώρες την ημέρα θα φοιτούν προπάντων τα μεγαλύτερα παιδιά στο σχολείο.

Να ιδρυθούν νέα σχολεία σε χωριά που απλώνονται σε μεγάλη απόσταση.

Να επεμβαίνει το Λαϊκό Δικαστήριο, άμα οι γονείς, ύστερα από τα παραπάνω μέτρα, δυστροπούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο.

4. Να γίνει ιατρική εξέταση όλων των παιδιών και να παρθούν όλα τα μέτρα για την υγεία τους.

Να οργανωθεί ανάλογα με τις σημερινές συνθήκες η μαθητική περίθαλψη.

5. Να ιδρυθούν ειδικά ιδρύματα, ορφανοτροφεία, για τα απροστάτευτα και ορφανά παιδιά των θυμάτων του εθνικοαπαελυθερωτικού αγώνα. Είναι υπέρτατη υποχρέωση όλων μας η προστασία και η μόρφωση των παιδιών τούτων.

6. Να ιδρυθούν ειδικά φροντιστήρια για τους μαθητές των Γυμνασίων, που δεν μπόρεσαν στα χρόνια της σκλαβιάς να παρακολουθήσουν τα μαθήματα. Δεν είναι δίκαιο να χάσουν ένα δυό χρόνια τα παιδιά αυτά, αφού τα περισσότερά τους ήσαν αγωνιστές. Το πρόγραμμα της ύλης να περιοριστεί στις απαραίτητες γνώσεις, για να μπορέσουν τα παιδιά αυτά να περάσουν μέσα σε μια σχολική χρονιά δυό τάξεις. Στα ειδικά αυτά φροντιστήρια να διδάσκουν υποχρεωτικά καθηγητές των Γυμνασίων.

7.  Ν’ αναλάβουν οι τοπικές Αυτοδιοικήσεις με τη βοήθεια της ΕΤΑ τη διατροφή και τη στέγαση των δασκάλων και καθηγητών και των οικογενειών τους φυσικά όσο δεν παίρνουν το μιστό τους.

8.  Να οργανωθεί ο αγώνας ενάντια στον αναλφαβητισμό και στο τελευταίο χωριό. Είναι Εθνική ανάγκη να νικήσουμε και στη μάχη αυτή. Πολύτιμη βοήθεια στον αγώνα τούτο θα μας προσφέρει η ΕΠΟΝ.

ΙΙ. Σχετικά με το περιεχόμενο της Παιδείας

Και μέσα στις σημερινές συνθήκες επιβάλλεται να γίνουν ορισμένες μεταρρυθμίσεις στο περιεχόμενο της Παιδείας. Τρείς είναι οι βασικές αρχές, όπου θα στηριχτούμε.

Α!   Να ενταχθεί η παιδεία –(δημοτική και μέση) στο σημερινό λαολυτρωτικό αγώνα. Για την εφαρμογή της αρχής αυτής χρειάζεται να παρθούν τα ακόλουθα μέτρα:

1. Να ξεκαθαριστεί το πρόγραμμα της ύλης και στη Δημοτική και στη Μέση Παιδεία από κάθε στοιχείο, που έρχεται σε αντίθεση μα τον αγώνα του λαού. Ξερίζωμα λοιπόν του φασισμού από το πρόγραμμα της ύλης

2. Να απαγορευθούν όλα εκείνα τα διδαχτικά βιβλία της επαίσχυντης φασιστικής διχτατορίας τη; 4^ης Αυγούστου, που προβάλλουν το φασιστικό ιδανικό, εξυμνούν τον τύραννο, διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα και ψευτίζουν την ιστορική αλήθεια.

Ν’ απαγορευθούν ιδιαίτερα τα Αναγνωστικά του Δημοτικού της 4^ης Αυγούστου, τα Νεοελληνικά Αναγνώσματα του Γυμνασίου, και οι Νεοελληνικές Ιστορίες του Γυμνασίου.

Ας εισαχτούν προσωρινά στα σχολεία μας τα αντίστοιχα διδαχτικά βιβλία, που είχαν εγκριθεί πριν από το 1936.

3.  Να εκτυπωθούν σε κάθε περιοχή σε ανάλογο με τη δυναμικότητά της αριθμό αντίτυπα και να κυκλοφορήσουν τα δυό Αναγνωστικά της ΠΕΕΑ «Τα’ αετόπουλο» ( για την Γ’ και Δ’ ) και «Ελεύθερη Ελλάδα» (για την Ε! και ΣΤ’. τάξη του Δημοτικού). Και τα δύο αυτά Αναγνωστικά δημιούργημα του σημερινού αγώνα γραμμένα από το εκπαιδευτικό επιτελείο της ΠΕΕΑ, πυρπολούν την ψυχή του παιδιού με την αγάπη στην πατρίδα, εξυψώνουν το φρόνημά του και το καθοδηγούν στο δρόμο της προόδου.

4.   Να συνειδητοποιηθούν σ’ όλα τα παιδιά με την ανάλογη διδασκαλία οι σκοποί και του εθνικοαπελυθερωτικού και του λαολυτρωτικού αγώνα.

5.   Οι λειτουργοί της παιδείας στη διδασκαλία τους να αποκαταστήσουν την ιστορική αλήθεια, και να εξαίρουν σε κάθε περίοδο της Ελληνικής και πανανθρώπινης ιστορίας τους λαϊκούς αγώνες για τη λευτεριά και τον κοινωνικό λυτρωμό. Πολύτιμο βοήθημα για όσους θα διδάξουν την Νεοελληνική ιστορία είναι το βιβλίο του συναγωνιστή Ζεύγου «Σύντομη μελέτη της νεοελληνικής Ιστορίας» 1944

6.   Οι λειτουργοί της παιδείας έχουν ακόμη την υποχρέωση στο μάθημα της ιστορίας να διδάξουν όσο μπορούν διεξοδικά τον τετράχρονο επικό αγώνα του λαού και της νεολαίας μας για την ανάχτηση της λευτεριάς το ξερίζωμα του ξένου και ντόπιου φασισμού, και την κατοχύρωση της πραγματικής ανεξαρτησίας μας, να αφηγηθούν τις περίλαμπρες μάχες, να εξάρουν τις νίκες και να εξυψώσουν το φρόνημα των μαθητών με τα παραδείγματα του άφθαστου ηρωισμού και αυτοθυσίας της Ελληνικής νεολαίας. Πολύτιμο βοήθημα στο έργο της τούτο είναι ο εθνικοαπελευθερωτικός τύπος.

7.   Οι λειτουργοί της παιδείας πρέπει ιδιαίτερα να εξηγήσουν στα παιδιά την ιστορική ανάγκη για την ίδρυση του ΕΑΜ και να αναλύσουν τους σκοπούς και το έργο του.

8.   Πρέπει ακόμη να αναλύσουν τα ιδανικά, τους σκοπούς και το έργο της ΕΠΟΝ και να παρορμήσουν τα παιδιά να ταχθούν κάτω από την ένδοξη σημαία της.

9.   Σπουδαία υποχρέωση των λειτουργών της παιδείας είναι ακόμη η πολιτική διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Τα παιδιά πρέπει να κατανοήσουν ποιοι ιστορικοί λόγοι επέβαλλαν την τοπική Αυτοδιοίκηση, τα Λαϊκά Δικαστήρια, το Λαϊκό μας στρατό ΕΛΑΣ, και ποιοι λόγοι επιβάλλουν τη Λαϊκή Παιδεία και τη λαϊκή γλώσσα. Και ακόμη πρέπει να κατανοήσουν οι μαθητές πως οι θεσμοί αυτοί είναι αναφαίρετα δικαιώματα του λαού, που τα κατάχτησε με τίμιο αίμα που έχυσε.

10.  Τα σχολεία μας πρέπει να πάρουν μέρος στις βοηθητικές εργασίες του αγώνα.- (Μεταφορά υλικού- σύνδεσμοι, καλλιέργεια χτημάτων αγωνιστών, βοήθεια στις οικογένειές τους κ.τ.λ.)

Β!  Δεύτερη βασική αρχή :  Ξεκαθάρισμα του περιττού και άχρηστου υλικού. Ένα από τα βασικά ελαττώματα της παιδείας μας είναι το παραγέμισμα της μνήμης των παιδιών με γνώσεις ασύνδετες, άχρηστες και περιττές πολλές φορές, αχρησιμοποιήσιμες και γι αυτό νεκρές. Και όλοι μας ξέρουμε πόσο το παραγέμισμα αυτό, η σχολική αυτή ανυπόφορη αγγαρεία, βλάφτει τη σωματική ανάπτυξη και παρεμποδίζει την πνευματική εξέλιξη των παιδιών μας. Επιταχτική λοιπόν η ανάγκη να γίνει ξεκαθάρισμα της ύλης από κάθε περιττό και άχρηστο στοιχείο. Για να γίνει το ξεκαθάρισμα αυτό θεωρούμε σκόπιμο:

1.  Οι σύλλογοι των δασκάλων και των καθηγητών να υποβάλλουν μέσα σε ορισμένη προθεσμία προτάσεις για την αναθεώρηση της ύλης σε κάθε μάθημα.

2.   Να καταρτιστεί συνεργείο από διαλεχτούς εκπαιδευτικούς λειτουργούς που θα επεξεργαστεί τις προτάσεις των συλλόγων και θα καταλήξει σε ορισμένα πορίσματα.

Γ!  Τρίτη αρχή: Το σχολείο (Δημοτικής και Μέσης) να υψωθεί σε εκπολιτιστικό παράγοντα.

1.   Συμμετοχή στην παραγωγή (βοήθεια στις αγροτικές εργασίες κ.τ.λ.)

2.   Συμμετοχή σε στενή συνεργασία με την ΕΠΟΝ, στα εκπολιτιστικά έργα στο χωριό και στην πόλη.(Μέτρα για την υγεία, την καθαριότητα, την συγκοινωνία κ.τ.λ.)

3.   Διαλέξεις, λαϊκές βιβλιοθήκες, γιορτές , θέατρο κ.τ.λ. 

ΙΙΙ. Σχετικά με τη διοίκηση της παιδείας

1.   Να μπούνε σε διαθεσιμότητα όλοι οι λειτουργοί της παιδείας, όσοι πρόμαχοι του φασισμού, πρόδωσαν την αποστολή τους μέσα στα χρόνια της μαύρης σκλαβιάς

2.   Να παρθούν όλα τα δυνατά μέτρα για την κοινωνική και οικονομική εξύψωση του εκπαιδευτικού κλάδου.

3.   Να υποδιαιρεθούν οι εκπαιδευτικές περιφέρεις της Δημοτικής παιδείας σε δυό ή τρεις ή και περισσότερες μικρότερες περιφέρεις έτσι που κάθε περιφέρεια να μην έχει παραπάνω από 50 σχολεία. Να διοριστούν αμέσως προσωρινοί Επιθεωρητές στις νέες αυτές περιφέρειες φωτεινοί και συνειδητοί δασκάλοι, που παραστάθηκαν στο πλευρό του λαού στον τετράχρονο αγώνα του. Να διοριστούν επίσης και προσωρινοί επιθεωρητές της μέσης παιδείας.

4.   Να αναδιοργανωθούν τα εποπτικά συμβούλια και της δημοτικής και της μέσης παιδείας με τη συμμετοχή αιρετών αντιπροσώπων του κλάδου.

5.   Να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των γονιών στα διοικητικά όργανα της παιδείας –( εποπτικά συμβούλια, σχολικές εφορείες ) για να αναπτυχτεί το ενδιαφέρο και η δραστηριότητα του λαού στην επίλυση των εκπαιδευτικών προβλημάτων.