Η ΠΑΙΔΕΙΑ ("Ανταίος" Ιούλιος 1950)

Άρθρο του Κώστα Σωτηρίου που δημοσιεύθηκε

στον «Ανταίο» Περίοδος Β – χρόνος πέμπτος

 αρ. τ. 5-6 Ιούλιος 1950 σελ.. 172-178

Αντιλαϊκή, αντιπροοδευτική, κατασταλτική και υποδουλωτική για το λαό, διαποτισμένη με τη στείρα προγονοπληξία και την παθητική αρχαιολατρεία ήταν η παιδεία μας σ’ όλον τον 19^ο και 20^ο αιώνα. Η κυρίαρχη τάξη στη χώρα μας  φοβάται το φως. Θέλει την παιδεία όργανο του σκοταδισμού. «Όσο πιο χαλασμένη η παιδεία του λαού, όσο πιο απλωμένη η βασιλεία του σκοταδιού, τόσο πιο στερεωμένα τα προνόμια των ολίγων» γράφει ο δάσκαλος και ποιητής Κώστας Βάρναλης («Προοδευτικός Φιλελεύθερος» 13 Ιουνίου 1950).

Και ήρθε η διχτατορία της 4 Αυγούστου με την «κοσμογονία» της(!) και ακολούθησε η χιτλεροφασιστική κατοχή με πρόγραμμά της το σκοταδισμό για να κάνει και τον αδούλωτο ελληνικό λαό δούλο στην προνομιούχα φυλή των χιτλερικών «αφεντάδων» και ξανακάθισε στο σβέρκο του ελληνικού λαού η τετράχρονη λαοπροβλητία για να ξαναθεμελιώσει με την πιο ξετσίπωτη φαυλοκρατία τα προνόμια της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας στη χώρα μας.

Οι ιεροφάντες της αληθινής επιστήμης, οι προοδευτικοί λειτουργοί της παιδείας καταδιώκονται, παύονται, πιάνονται, εκτοπίζονται, φυλακίζονται, «αναμορφώνονται» στο Μακρονήσι. Ο δήμιός τους, ο υπουργός της Παιδείας, ο λαοπρόβλητος κ. Παπαδήμος αποσυνθέτει, διαλύει την παιδεία. Ο αναλφαβητισμός και η αγραμματοσύνη φουντώνουν. Πυκνό το σκοτάδι. Ερείπια επάνω σε ερείπια.

Οι  προγραμματικές «Δηλώσεις της Κυβερνήσεως» για την Παιδεία

Μπροστά σ’ αυτή την τραγική  για το λαό κατάσταση  της παιδείας, η Κυβέρνηση μένει ασυγκίνητη. Κλείνει θεληματικά τα μάτια της. Δεν αφιερώνει ούτε μια λέξη στις προγραμματικές δηλώσεις της, για να διαμαρτυρηθεί για το ολοκληρωτικό ξεχαρβάλωμα της παιδείας και να στιγματίσει τους αυτουργούς, δε βρίσκει ούτε μια λέξη για να εκφράσει τον πόνο του ελληνικού λαού, που προσπάθησαν με όλα τα μέσα να τον κρατήσουν βυθισμένο μέσα στο πνευματικό σκοτάδι. Σαν να καμαρώνει, αλήθεια, μπροστά στα ερείπια.

«Η Ελλάς» δηλώνει η Κυβέρνηση στη Βουλή, «είναι η Πατρίς του Πνεύματος, και είναι φυσικό, υπό την Ακρόπολιν, η παιδεία να θεωρείται πρώτη υπόθεσις. Άλλ’ εάν εις πάσαν εποχήν η εκπαίδευσις της Νεότητος είναι σημαντική, όμως εις την εποχήν μας έχει καταστεί περισσότερον κρίσιμος, διότι ο καθιερωμένος  πίναξ των ηθικών αξιών τίθεται υπό αμφισβήτησιν και ανήκει εις την παιδείαν το καθήκον, όπως μεταγγίση και εμπεδώση εις τα ψυχάς της Νεότητος τας αιωνίας αρχάς του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού – την Ελευθερίαν και την Δικαιοσύνην». Και προσθέτει: «Η Κυβέρνησις θα εκδηλώση ολόκληρον την στοργήν της και θα παράσχη πάσαν δυνατήν ενίσχυσιν εις την εκπαίδευσιν και τους λειτουργούς της».

Ούτε λέξη λοιπόν για την ανοικοδόμηση της ερειπωμένης παιδείας, ούτε λέξη για κάποια μεταρύθμιση ή για κάποιο νοικοκύρεμά της, ούτε λέξη για την προσαρμογή της παιδείας στις υλικές και πνευματικές  ανάγκες του λαού, ούτε λέξη για την εγκατάσταση «Κράτους Δικαίου» μέσα στην εκπαίδευση. Όλα φαίνεται, πάνε καλά. Τίποτε δεν χρειάζεται.

Βέβαια αναγνωρίζει η Κυβέρνηση, πως «η εκπαίδευσις της Νεότητος έχει καταστεί περισσότερον  κρίσιμος» όχι όμως επειδή είναι ερειπωμένο το οικοδόμημα της παιδείας, ούτε επειδή έχει στρογγυλοκάτσει, αληθινός βραχνάς «υπό» μα και υπέρ «την Ακρόπολιν» το πνεύμα του σκοταδισμού, ούτε επειδή έχει φουντώσει ο αναλφαβητισμός, ούτε επειδή έχει βεβηλωθεί ο ναός της Επιστήμης, ούτε επειδή καταπνίγεται η επιστημονική συνείδηση, ούτε επειδή το δρεπάνι του Χάρου θερίζει αλύπητα παιδικές ψυχές. Τίποτε απ’ όλα αυτά.

Ένας είναι ο καημός της, πως «ο καθιερωμένος πίναξ των ηθικών αξιών τίθεται υπό αμφισβήτησιν». Και μια η φροντίδα του: Να αποκαταστήσει τον καθιερωμένο πίνακα. Και αυτό θα το πετύχει άμα η παιδεία εμπεδώσει «εις τας ψυχάς της Νεότητος τας αιωνίας αρχάς του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού».

Τα ίδια συνθήματα πρόβαλε και η διχτατορία της 4 Αυγούστου, για να αλυσοδέσει τον ελληνικό λαό. Και αυτή θέλησε να εμπεδώσει την πειθαρχημένη ελευθερία και τη λιτότητα της αρχαίας Σπάρτης. Τα ίδια παχιά λόγια διακήρυξε και η τετράχρονη λαοπροβλητία, για στερεώσει «τα προνόμια των ολίγων». Τον ίδιο δρόμο βαδίζει και η σημερινή Κυβέρνηση. Τα ίδια φανταχτερά και απατηλά συνθήματα.

Κανείς δεν αρνιέται πως ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός κλείνει μέσα του πολλά γόνιμα στοιχεία. Και όλοι οι προοδευτικοί τονίζουν, πως τα  γόνιμα αυτά στοιχεία – άλλο ζήτημα ποια είναι αυτά – πρέπει  και μπορούν ν’ αξιολογηθούν μέσα στον καινούργιο πολιτισμό, που χτίζει σήμερα μπροστά στα μάτια μας με κόπο και ιδρώτα ολόκληρη η ανθρωπότητα. Μα για να γονιμοποιηθούν τα γόνιμα αυτά στοιχεία ένας είναι ο απαραίτητος όρος: Να χτίζουμε με το φως της επιστήμης την υλική και πνευματική ευημερία του λαού και όχι να την παρεμποδίζουμε βυθίζοντας το λαό στο σκοτάδι, να τραβάμε εμπρός και όχι να πισωγυρίζουμε, ν’ ανοίγουμε το δρόμο στην πρόοδο και όχι να τον φράζουμε, ν’ αναπτύξουμε τη δημιουργική δράση για την ευτυχία του συνόλου και όχι να πέφτουμε σε παθητικό άγονο θαυμασμό των «αρχαίων ημών προγόνων».

Δυό είναι οι «αιώνιες αρχές» του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού, τονίζει η Κυβέρνηση: «η Ελευθερία και η Δικαιοσύνη» κι αυτές προβάλλει για ιδανικά στη Νεολαία.

«Ελευθερία και Δικαιοσύνη» ωραίες, αλήθεια, λέξεις. Μα για να συγκινήσουν σήμερα την ψυχή της Νεολαίας, για να γίνουν ζωντανά ιδανικά, ακοίμητα κίνητρα για δημιουργική δράση, πρέπει να τις προβάλουμε με το αληθινό, το προοδευτικό περιεχόμενό τους. Ποια λοιπόν «ελευθερία» υψώνουμε σε ιδανικό; Την ασύδοτη ελευθερία των «αφεντάδων» για να καταδυναστεύουν τον λαό, ή την ελευθερία του λαού, το λυτρωμό του από την οικονομική και πολιτική σκλαβιά; Και ποια «δικαιοσύνη»; Την δικαιοσύνη που άγριος κέρβερος περιφρουρεί τα «προνόμια των ολίγων» ή την δικαιοσύνη για να καταλύσει τα προνόμια αυτά; Και γιατί πισωγυρίζουμε στον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό; Μήπως γιατί νοσταλγούμε την ελευθερία και τη δικαιοσύνη της αρχαίας Αθήνας και Σπάρτης, που καταδυνάστευαν και απομυζούσαν τους δούλους και είλωτες; Ή μήπως επειδή βλέπουμε πόσο ακοίμητη είναι η λαχτάρα του ελληνικού λαού να λυτρωθεί από την οικονομική σκλαβιά, και πόσο φλογερός είναι ο πόθος του να εξοπλιστεί με τη δύναμη της αληθινά δημοκρατικής παιδείας, για να χτίσει τον πολιτισμό του, θεμελιωμένο στην κοινωνική δικαιοσύνη;

Ο ελληνικός λαός έχει χορτάσει από παχιά λόγια και παραπλανητικά συνθήματα. Τα έργα είναι εκείνα, που θα ξεσκεπάσουν στα μάτια του το πραγματικό περιεχόμενο, που κρύβεται στα προγραμματικά λόγια της Κυβέρνησης.

Τα Έργα

Η «ΕΠ-ΑΝ»

Η επιστημονική Εταιρεία «Επιστήμη – Ανοικοδόμηση» (ΕΠ-ΑΝ) ιδρύθηκες στις 3 του Σεπτέμβρη του 1945. Είναι νόμιμο και αναγνωρισμένο σωματείο. Το καταστατικό της εγκρίθηκε από το Πρωτοδικείο Αθηνών (απόφαση 5768 του 1945).

Μέλη της οι πιο διαλεχτοί προοδευτικοί επιστήμονες στη χώρα μας. Πρόγραμμά της: Να ερευνήσει και να μελετήσει «τα οικονομικά, τεχνικά και κοινωνικά προβλήματα, που έχουν σχέση με την ανόρθωση και ανοικοδόμηση της χώρας» (άρθρο 2 του καταστατικού της) και να βοηθήσει με όλη της τη δύναμη να γίνει η ανοικοδόμηση για το καλό και όχι σε βάρος του ελληνικού λαού. Σκοπός της λοιπόν να εξυπηρετήσει τον ελληνικό λαό, να κάνει την επιστήμη όργανο για την υλική ευημερία και την πνευματική του εξύψωση.

Γόνιμη και εθνωφέλιμη η επιστημονική της δράση: διαλέξεις των μελών της, ανακοινώσεις για σπουδαία ζητήματα, εκδόσεις επιστημονικών μελετών, πλούσια σε περιεχόμενο δημοσιεύματα στον «Ανταίο». Η επιστημονική της δράση έγινε γνωστή και έξω από τα σύνορα της χώρας μας.

Η ΕΠ-ΑΝ κράτησε θαρραλέα στα χέρια της το φως της αληθινής επιστήμης. Δε θέλησε να υποτάξει την επιστήμη στα συμφέροντα της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Και αυτό είναι το έγκλημά της. Και το πλήρωσε ακριβά. Το Κράτος της λαοπροβλητίας ζήτησε με όλα τα αστυνομικά μέτρα να παραλύσει και να σταματήσει την επιστημονική δράση της ΕΠ-ΑΝ. Και δε δίστασε να προχωρήσει και στην τυπική διάλυσή της με απόφαση (αρ.155) της Επιτροπής Ασφάλειας Αττικής. Έτσι στο όνομα της «Ελευθερίας» σφαγιάστηκε η ελευθερία στην επιστημονική έρευνα και ποδοπατήθηκε η επιστημονική συνείδηση.

Το ότι πολλά μέλη της ΕΠ-ΑΝ συκοφαντήθηκαν, το ότι άλλα μέλη της δεινοπάθησαν και δεινοπαθούν ακόμη και σήμερα, είναι μια απόδειξη για τη συστηματική προσπάθεια να φιμωθεί η επιστημονική συνείδηση στη χώρα μας και να αλυσοδεθεί η ελευθερία στην επιστήμη.

Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως και στις προεκλογικές ομιλίες του και στις προγραμματικές δηλώσεις του υποσχέθηκε πως θα αποκαταστήσει το «Κράτος Δικαίου» και θ’ ανοίξει το δρόμο για τη Δημοκρατία. Ο υπουργός του Εφοδιασμού κ. Μανέτας σε επίσημο έγγραφό του χαραχτηρίζει την ΕΠ-ΑΝ «εν εκ των σπουδαιοτέρων επιστημονικών Σωματείων»[1]. Ο υπουργός όμως της Δημοσίας Τάξεως δεν εννοεί  να καταργήσει την αντισυνταγματική, την ανελεύθερη και αντιδραστική απόφαση για τη διάλυση της ΕΠ-ΑΝ , ούτε έχει μάλιστα το θάρρος να την αναστείλει.

Και ο υπουργός της Παιδείας; Ο υπουργός της Παιδείας κ. Αθανασιάδης – Νόβας βυθισμένος στη μακαριότητα, καμαρώνει το διωγμό της επιστήμης. Αυτή λοιπόν την «Ελευθερία» θέλει να προβάλει για ιδανικό στη φοιτητική Νεολαία;

 Το Αναμορφωτήριο

Ιδρύθηκε πανηγυρικά στο Μακρονήσι. Χιλιάδες οι τρόφιμοί του. Εκεί παραμένουν ακόμη και σήμερα, μαζί με τόσους άλλους, εκατοντάδες επιστήμονες και καλλιτέχνες, εκατοντάδες λειτουργοί της παιδείας. «Αναμορφώνονται με τη γνωστή σαδιστική παιδαγωγική μέθοδο».

«Μα ο ύπνος έχει φύγει

απ’ το άγριο τούτο κάτεργο…

Κι απαίσια φαντάσματα έρχονται

μεσ’ στα πηχτά μεσάνυχτα!

Μας σέρνουνε κατάγυμνους

μέσ’ στις χαράδρες που μας ζώνουν.

Να μπόραγες ν’ ακούσεις

πως γιομίζουν τα μεσάνυχτα

ανθρώπινη οδύνη»[2]

Εκεί λοιπόν διδάσκονται οι λειτουργοί της Επιστήμης, της Τέχνης και της Παιδείας μέσα στις πιο απάνθρωπες συνθήκες τι θα ειπεί εξευτελισμός του «ανθρωπισμού» και μαθαίνουν τι θα ειπεί καταράκωση της επιστημονικής συνείδησης και αξιοπρέπειας. Γενική η κατακραυγή σ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Και ο υπουργός της Παιδείας εξακολουθεί να μένει ασυγκίνητος μπροστά στο διωγμό του Πνεύματος. Ποια λοιπόν «Ελευθερία» και ποιο «Κράτος Δικαίου» προβάλει για ιδανικό στη Νεολαία;

Η απεργία των Εκπαιδευτικών

Εξαθλιωμένοι από την πείνα και τη γύμνια, ταπεινωμένοι από την κρατική αναλγησία, περισσότερο από όλους τους άλλους δημόσιους υπάλληλους, οι λειτουργοί της παιδείας, σωματικά και ψυχικά ανίκανοι να σταθούν στο ύψος «της μεγάλης των αποστολής». Πώς να σταθούν στα πόδια τους με τις 520.000 δραχμές που έπαιρναν οι πρωτοδιορισμένοι και τις 900.000 που έπαιρνε ο γυμνασιάρχης ύστερα από εικοσάχρονη και πάνω υπηρεσία;

Στις ικεσίες τους για ένα κομμάτι ψωμί για τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους, το Κράτος έδινε πλούσιες υποσχέσεις, μα τους έλεγε να κάνουν υπομονή αφού ζούσαν στη σφαίρα του Πνεύματος. Ο δημόσιος προϋπολογισμός, τόνιζαν οι αρμόδιοι υπουργοί, δε μπορούσε να σηκώσει νέα βάρη. Και με το δίκιο τους! Που να περισσέψουν λεφτά για τους δασκάλους! Η φαυλοκρατία οργίαζε, βουνό οι καταχρήσεις. Εκατόν δέκα οχτώ (118) δισεκατομμύρια δραχμές ξοδευόντουσαν το χρόνο, παρ’ όλες «τις αιματηρές οικονομίες» μόνο για τα 1950 κρατικά αυτοκίνητα, που λέει, πως τα κατάργησε η σημερινή Κυβέρνηση.

Και περίμεναν με αγωνία οι δασκάλοι και καθηγητές. Τον πόνο τους ήρθε να τον γλυκάνει ο αναμορφωτής της παιδείας υπουργός κ. Τσάτσος. Τέλειωσαν λοιπόν τα ψέματα. Συνεργάστηκε ο κ. Τσάτσος με τις Ομοσπονδίες των λειτουργών της παιδείας, σκόρπισε γενναιόδωρα υποσχέσεις, κατάρτισε τα αναμορφωτικά του νομοσχέδια, χάρισε βαθμούς στο χαρτί, και διπλασίασε στο χαρτί τις αποδοχές των καθηγητών της μέσης παιδείας. Μα ο καιρός περνούσε και τα νομοσχέδια δεν ψηφιζόντουσαν. Ο εμπαιγμός εξακολουθούσε. Το μαχαίρι τρύπησε και το κόκκαλο. Οι λειτουργοί της μέσης παιδείας κατάλαβαν πια, πως χωρίς αγώνα τίποτε δεν θα πετύχουν. Και κήρυξαν απεργία. Τα σχολεία κλείσανε. Απειλές, βροχή από ανακοινωθέντα. Που ματακούστηκε, να απεργήσουν και οι καθηγητές!

Μα η απεργία εξακολουθούσε. Είκοσι μέρες τα σχολεία κλειστά. Οι γονείς διαμαρτυρήθηκαν. Μπροστά στη γενική κατακραυγή η Κυβέρνηση Τσαλδάρη – Βενιζέλου – Κανελλόπουλου, υποχώρησε και ψήφισε τους νόμους 1358 και 1359, και κόψε από εδώ, ράψε απ’ εκεί, κουτσούρεψε τις υποσχέσεις, που πανηγυρικά είχε δώσει ο κ. Τσάτσος, και πέταξε ένα ξεροκόκαλο στους εκπαιδευτικούς από 150-300 χιλιάδες δραχμές το μήνα.

Οι εκπαιδευτικοί όμως δε δέχτηκαν την ελεημοσύνη αυτή. Η απεργία τους δεν έσπασε. Και η Κυβέρνηση με απόφαση του υπουργικού Συμβουλίου τροποποίησε τον νόμο 1359 και αύξησε το επίδομα σε 250-500 χιλιάδες το μήνα για τους καθηγητές της μέσης παιδείας. Τους δασκάλους τους λησμόνησε.

Μα κι απ’ αυτό το επίδομα μόλις πρόφτασαν να πάρουν το μισό λίγο πριν από τα Χριστούγεννα. Η Κυβέρνηση που τη διαδέχτηκε αρνήθηκε με τους γνωστούς δικολαβισμούς της να χορηγήσει το περίφημο επίδομα. Καινούργιος λοιπόν εμπαιγμός.

Μα και καινούργιος αναβρασμός, καινούργια απειλή για απεργία. Ο σημερινός υπουργός της Παιδείας, αληθινά πονόψυχος, «εξεδήλωσε όλην την στοργήν και παρέσχε πάσαν δυνατήν ενίσχυσιν εις τους λειτουργούς της παιδείας». Τα κατάφερε να χορηγήσει στους δασκάλους 75-120 χιλιάδες το μήνα και στους καθηγητές 150-300 χιλιάδες επίδομα. Άξιος, αλήθεια, ο μισθός του! Γιατί και με το τόσο στοργικό τούτο επίδομα, πάλι οι λειτουργοί της παιδείας αμείβονται πολύ λιγότερο από τους άλλους δημόσιους υπαλλήλους, που πληρώνονται ξεχωριστά, για φανταστικές πολλές φορές υπερωρίες.

Η μαθητική απεργία

Καλά-καλά δεν είχε σταματήσει ο αναβρασμός των εκπαιδευτικών, και ξέσπασε καινούργια αναταραχή, η απεργία των μαθητών. Τι ωραία που λύνονται τα ζητήματα στον τόπο μας!

Για να πάρουν οι εκπαιδευτικοί το κουτσουρεμένο επίδομά τους, χωρίς φυσικά να επιβαρυνθεί ο δημόσιος προϋπολογισμός  - είπαμε, δεν άντεχε σε καινούργια βάρη – η Κυβέρνηση δέχτηκε «την ευγενή προσφοράν των κηδεμόνων των μαθητών». Για να το ειπούμε πιο απλά, η Κυβέρνηση βρήκε σωστό και δίκαιο να πληρώσουν τα σπασμένα οι γονείς των μαθητών, και για να «εκδηλώση όλην την στοργήν της εις την παιδείαν» καθόρισε κεφαλιάτικο χαράτσι για κάθε σχεδόν μαθητή της μέσης παιδείας 225 χιλιάδες δραχμές. Και το χαράτσι αυτό έπρεπε να πληρωθεί σε τέσσερεις δόσεις  μέσα σε δύο μήνες, το Μάιο και τον Ιούνιο. Φυσικά, όσα παιδιά δε θα πλήρωναν μέσα στην ορισμένη προθεσμία, οι Γυμνασιάρχες ήσαν υποχρεωμένοι να τους διώξουν. Έτσι τα παιδιά αυτά θα έχαναν τη χρονιά τους. Μοναδικός, αλήθεια, παιδαγωγικός τρόπος για να αποχτήσουν οι καθηγητές την ψυχική επαφή με τους μαθητές τους, και ζωντανή διδασκαλία για να καταλάβουν τα παιδιά τι θα ειπεί κοινωνική δικαιοσύνη. Και σοφό, αλήθεια, το μέτρο, αφού άλλωστε, όπως έγραψε και ο καθημερινός τύπος, οι εισπράξεις από το εκπαιδευτικό χαράτσι ξεπερνούν τη δαπάνη για το επίδομα, και το περίσσευμα θα πήγαινε στο δημόσιο προϋπολογισμό.

Μπροστά στο βέβαιο κίντυνο να αποκλειστούν από τα σχολεία τους, κήρυξαν οι μαθητές απεργία. Η μαθητική απεργία απλώθηκε σ’ όλα τα σχολεία στην Αθήνα και στον Πειραιά και γενικεύτηκε στη Θεσσαλονίκη, στη Καβάλα, στη Λάρισα, στην Πάτρα, στο Ναύπλιο, στη Χαλκίδα και σε άλλες επαρχιακές πόλεις. Τα σχολεία είναι τώρα ανοιχτά, μα με αδειανά  θρανία. Τα παιδιά του λαού αγωνίζονται για  το δίκιο τους. Διψούν για μόρφωση, μα το Κράτος «της Ελευθερίας και Δικαιοσύνης» σοφίζεται κάθε μέτρο για να τα κρατήσει στο πνευματικό σκοτάδι.

Οι γονείς των παιδιών, που πριν λίγες μέρες ξεσηκώθηκαν και ανάγκασαν το Κράτος ν’ αναγνωρίσει στους δασκάλους και καθηγητές το δικαίωμα να ζήσουν και να τους δώσει το επίδομα, ξεσηκώνονται τώρα με ασυγκράτητη αγανάχτηση, μπροστά στην καινούργια μέθοδο που ανακάλυψε το Κράτος, για να ρίξει και πάλι το βάρος στη ράχη του λαού – οι πλούσιοι στέλνουν τα παιδιά τους στα ιδιωτικά σχολεία και τα περίφημα Κολλέγια. Που να βρουν τις 225 χιλιάδες οι πεινασμένοι υπάλληλοι, οι εξαθλιωμένοι συνταξιούχοι, οι τσακισμένοι μικροεπαγγελματίες, οι υποσιτισμένοι εργάτες, οι ξετιναγμένοι αγρότες;

Οι Σύλλογοι λοιπόν  των γονέων, οι Σύλλογοι πολυτέκνων, οι εργατικές Οργανώσεις, και τόσα άλλα λαϊκά Σωματεία διαμαρτύρονται έντονα και ζητούν επιταχτικά να καταργηθεί το εκπαιδευτικό χαράτσι.

Καινούργια αναταραχή. Τα αστυνομικά όργανα σε δράση. Για να μη «διασαλευθή η τάξις» καλοπεριποιήθηκαν τα παιδιά έτσι που «πολλοί αστυνομικοί θα κοκκίνιζαν από ντροπή, αν διάβαζαν τις σχετικές γι αυτούς εντυπώσεις πολλών παιδιών», γράφει μια καθημερινή εφημερίδα. Ο υπουργός της Παιδείας σπάει το κεφάλι του «προς εξεύρεσιν», όπως δήλωσε, «καλυτέρας λύσεως του προκύψαντος ζητήματος». Ύστερα από διαβούλια και συμβούλια βρέθηκε η καλύτερη λύση. Το χαράτσι δε θα το πληρώσουν όλοι οι μαθητές – εξαιρούνται τα παιδιά που φοιτούν στα νυχτερινά γυμνάσια, αυτά άλλωστε πληρώνουν 20.000 το μήνα δίδακτρα, εξαιρούνται ακόμη τα παιδιά των πολυτέκνων και κάποια άλλα – και όσα παιδιά πληρώσουν το χαράτσι θα καταβάλουν τις 225 χιλιάδες σε 11 δόσεις από 20.000 το μήνα. Έτσι με τα ημίμετρα αυτά σταμάτησε προσωρινά η απεργία. Μένει όμως βαθιά ριζωμένη στους γονείς η αγανάχτηση. Είναι ολοφάνερη η προσπάθεια να απαλλαγεί το Κράτος από την ασήκωτη, όπως λέει, δαπάνη για τη μέση και ανώτερη παιδεία, κι ας αποκλειστούν τα παιδιά του λαού, αφού δεν μπορούν να πληρώσουν. Μα ίσα αυτό επιθυμεί η πλουτοκρατική ολιγαρχία που εξακολουθεί να κυβερνάει τον τόπο μας. Θέλει την παιδεία προνόμιό της.

‘Άλλοι θωρούν ευλογία τον πόθο του λαού να μορφωθεί, εδώ σε μας τον θεωρούν κατάρα και το Κράτος κοιτάει πώς να τον πνίξει. Αλλού ανάβουν το φως της παιδείας, εδώ σε μας βυθίζουν τα παιδιά του λαού στην αγραμματοσύνη. Αλλού ανοίγουν διάπλατα τις πόρτες της μέσης και ανώτερης παιδείας για να υψώσουν το μορφωτικό επίπεδο του λαού και να δημιουργήσουν καλά καταρτισμένα στελέχη για την ανοικοδόμηση, εμείς εδώ τις κλείνουμε και τις αμπαρώνουμε. Αλλού η παιδεία δικαίωμα όλων των παιδιών, σ’ εμάς εδώ προνόμιο των λίγων. Και αντί να χτίσουμε κι εμείς την αληθινά δημοκρατική παιδεία και να την κάνουμε όργανο στα χέρια του λαού για την υλική και πνευματική ευημερία του, πισωγυρίζουμε νοσταλγικά στα περασμένα και με προκάλυμμα τις «αιώνιες αρχές» παρεμποδίζουμε τη μόρφωση.

Πιστός θεματοφύλακάς τους ο υπουργός της Παιδείας διαλαλεί και πουλάει πανάκριβα την πραμάτεια του. Πώς να την αγοράσουν τα παιδιά του λαού; Αυτή λοιπόν τη δικαιοσύνη προβάλλει για ιδανικό στη Νεολαία;

Οι φτωχοί φοιτητές σε διωγμό

Το Πανεπιστήμιο, το μεσαιωνικό αυτό εξεταστήριο, με τις τόσες του «σοφές» μηδαμινότητες, δεν τα βγάζει πέρα. Ποιος θα καλύψει το οικονομικό του έλλειμμα;  Για το επιστημονικό έλλειμμα, ούτε λόγος να γίνεται. Τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει! Ποιος λοιπόν; Οι φτωχοί φοιτητές. Ποιος άλλος θέλετε;

Και οι αρμόδιοι συσκέφτηκαν και αποφάσισαν: Ν’ αυξηθούν τα δίδαχτρα, να διπλασιαστούν, ν’ ανέβουν στο εκατομμύριο το χρόνο, και να το ξεπεράσουν. Και που να βρούνε τα λεφτά οι φτωχοί σπουδαστές; «Όσοι έχουν λεφτά αυτοί να σπουδάσουν», δηλώνει ο σοφός πρύτανης, χωρίς να ντρέπεται. Και ο υπουργός της Παιδείας τρίβει τα χέρια του και τον καμαρώνει.

Προπαρασκευαστικά φροντιστήρια για τις εισαγωγικές εξετάσεις, φροντιστήρια για τις τμηματικές χρονιάτικες εξετάσεις, εξέταστρα κάθε λίγο και λιγάκι, αβάσταχτα δίδαχτρα! Δε φτάνουν όλα αυτά τα μεγαλοέξοδα. Είναι και τα βιβλία, που ιδροκόπησαν να τα συγγράψουν οι «σοφοί» καθηγητές. Εκεί μέσα στις σελίδες τους είναι η πεμπτουσία της σοφίας. Και για να την αποθηκέψουν στο μυαλό τους οι φοιτητές ένας μόνο τρόπος υπάρχει, ν’ αγοράσει κάθε φοιτητής όλα τα βιβλία των καθηγητών του.  Πρέπει να ζήσουν άλλωστε και οι σοφοί καθηγητές. Δεν αγόρασες τα βιβλία; Δεν περνάς αλλιώς στις εξετάσεις. Είναι ακριβά, πανάκριβα. Φτηνή σοφία δεν πουλάει το Πανεπιστήμιο. Δεν έχεις λεφτά; Τι θέλεις να σπουδάσεις εσύ φτωχόπαιδο; Δεν κατάλαβες πως η παιδεία είναι προνόμιο των πλούσιων; Και πρόσεχε καλά, δεν  επιτρέπεται ούτε να το δανειστείς, ούτε να τ’ αγοράσεις από δεύτερο χέρι. Καινούργιο με άκοπα φύλλα πρέπει να το αγοράσεις και από ορισμένο βιβλιοπωλείο, αν δε θέλεις από μένα τον ίδιο.

Μια επιτροπή από φοιτητές της ιατρικής καταγγέλνει, πως αναγκάζονται οι φοιτητές να αγοράζουν τα συγγράμματα των καθηγητών από «ορισμένα βιβλιοπωλεία». Οι βιβλιοπώλες αυτοί κρατούν «κατ’ εντολήν των καθηγητών τα ονόματα εκείνων που αγοράζουν τα βιβλία τους» και στέλνουν τον κατάλογο στους καθηγητές. « Ένας μάλιστα καθηγητής» έβγαλε τεύχος  κάποιες σημειώσεις από το μάθημά του, και «πουλάει μόνο 75.000 δραχμές» τη συμπυκνωμένη αυτή σοφία του. Και ο υπουργός της Παιδείας καμαρώνει για τον εκβιασμό αυτό, για την ανήθικη αυτή εκμετάλλευση!

Μα τι έπαθαν και διαμαρτύρονται οι φοιτητές; Το Κράτος δε φροντίζει για την υγεία τους, δεν έχει ιδρύσει το φοιτητικό συσσίτιο; Δε δίνει τα τρόφιμα «βάσει διατακτικής»; Δεν τρώνε και του πουλιού το γάλα;

Και βέβαια λειτουργεί τόσο περίφημα το φοιτητικό συσσίτιο, που ακόμη και το περιοδικό «Θησαυρός» ανησυχεί: «Για ν’ αναγκάζονται οι σιτιζόμενοι  άποροι φοιτητές να καταφεύγουν σε μικροταβέρνες ή να περνάνε με ψωμοτύρι και ελιές, θα πει πως η κατάστασις είναι αθλία. Φαίνεται πως τα παράπονά τους  - τελεία έλλειψις καθαριότητος, σκεύη ανύπαρκτα, πίνουν νερό με τη φούχτα τους, φαγητό άθλιο – δεν είναι αδικαιολόγητα» .Και οι υπουργοί της Προνοίας και της Παιδείας «ενδιαφέρθηκαν, μελέτησαν το ζήτημα» και υποσχέθηκαν «ότι θα ληφθούν μέτρα βελτιώσεως της καταστάσεως». Και το ψωμοτύρι εξακολουθεί, και η φυματίωση θερίζει. Τόσο το καλύτερο, τι μας χρειάζονται τόσοι επιστήμονες!!

Νέες δηλώσεις – Νέες υποσχέσεις

Ο υπουργός της Παιδείας κ. Αθανασιάδης – Νόβας, έπειτα από πολυήμερη περιοδεία δήλωσε:

Πως δε βιάζεται «να εξαγγείλη μεταρρυθμίσεις, αι οποίαι θα έμεναν μόνον εις τα χαρτιά». «Πρόγραμμά μου είναι να γεμίσω τα σχολεία με δασκάλους, να επιδιώξω την βαθμολογικήν και μισθολογικήν των τακτοποίησιν, να λύσω το διδακτηριακόν πρόβλημα». «Όταν επιλύσω τα βασικά αυτά προβλήματα» τότε θα έχει δημιουργηθεί «το κατάλληλον έδαφος δια περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, αι οποίαι είναι και αυταί απαραίτητοι, διότι ούτε εις το παμπάλαιον αναλυτικόν πρόγραμμα του 1911 δυνάμεθα να παραμείνωμεν, ούτε εις την σημερινήν ποιότητα των διδακτικών βιβλίων, ούτε και να αδιαφορήσωμεν επιτρέπεται δια την υπερπαραγωγήν αποφοίτων της μέσης εκπαιδεύσεως» («Βήμα»  16 Ιουνίου 1950 σελ.4)

Δυό μήνες λοιπόν έσκυψε ο κ. υπουργός στα ερείπια της παιδείας, μελέτησε, ζύγιασε τα προβλήματα, κατάταξε μεθοδολογικά και χρονολογικά τη λύση τους, κατάρτισε το πρόγραμμά του και δίνει την υπόσχεση, πως θα δράσει. Του ευχόμαστε να πετύχει το νοικοκύρεμα, που λέει πως θα κάνει. Έχουμε όμως κάμποσες αμφιβολίες.

α! Με ποιους συνεργάτες, με ποιους συμβούλους του θα βάλει εμπρός το «πρόγραμμά του» και με ποιους θα προετοιμάσει τις «περαιτέρω μεταρρυθμίσεις»; Λησμόνησε, πως ο προκάτοχός του, ο σφαγιαστής Παπαδήμος, «εξυγίανε» όλους τους προοδευτικούς λειτουργούς της Παιδείας; Δεν ξέρει, πως οι σημερινοί διευθυντές στο υπουργείο του, και εκπαιδευτικοί σύμβουλοι, είναι φανατικοί τοποτηρητές, πιστά όργανα της λαοπροβλητίας, και συνεργάστηκαν με όλο τους το ζήλο στο σημερινό αξιοθρήνητο κατάντημα της Παιδείας; Δεν κατάλαβε λοιπόν ο κ. υπουργός, πως  το πρώτο που έπρεπε να κάνει, ήταν να ξεκαθαρίσει τη μουχλιασμένη, αποπνιχτική, φαυλοκρατική ατμόσφαιρα του υπουργείου του;

Κάτι πήγε, αλήθεια, να κάνει, και πήρε γενικό γραμματέα του τον κ. Παπανούτσο. Ανησύχησαν όμως, ταράχτηκαν οι δεξιές φατρίες. Ανησύχησαν για τους ανθρώπους των, και φοβήθηκαν, μήπως γίνει κάποια αλλαγή και μπει κάποια αχτίνα φως στην Παιδεία. Τα μεγάφωνά τους άρχισαν την επίθεση. Ρίχτηκαν του Παπανούτσου, φώναξαν με τρίστηλα άρθρα, πως κιντυνεύει η πατρίδα, η φυλή, οι  εθνικές παραδόσεις, οι «αιώνιες ηθικές αρχές». Άδικα όμως. Γιατί ο κ. Παπανούτσος σ’ όλη του τη συγγραφική και διδαχτική δράση, φοράει βέβαια, προοδευτικό περίβλημα, κάτω όμως από το προοδευτικό αυτό προκάλυμμα ξετυλίγει τις  τόσες του ικανότητες για να συγκρατήσει το οικοδόμημα της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας και επιστήμης. Καταλήγει λοιπόν να υποστηρίζει στο βάθος την ίδια ανασταλτική για κάθε πρόοδο ιδεολογία. Αν οι δεξιές φατρίες δεν ήσαν βουτηγμένες στη φαυλοκρατική προοδοφοβία, έπρεπε να επικροτήσουν το διορισμό του κ. Παπανούτσου. Είναι  προοδευτικός μόνο στη μορφή. Και γι αυτό με απόλυτη συνέπεια με τον αληθινό εαυτό του έσπευσε να δηλώσει ο κ. Παπανούτσος, πως θ’ αποφύγει «τους νεωτερισμούς» στην παιδεία. Κάποιο νοικοκύρεμα λοιπόν, για να στρογγυλοκάτσει αναπαυτικότερα το πνεύμα  του σκοταδισμού.

β! Υπόσχεται ο κ. υπουργός πως «θα γεμίσει τα σχολεία δασκάλους». Για να γίνει αυτό, για να γεμίσουν οι σημερινές κενές θέσεις, χρειάζονται, μας είπε, 8.178 δασκάλοι και 1.969 καθηγητές. Και αν δεχτούμε πως τόσοι μόνο δασκάλοι μας λείπουν – η αλήθεια είναι, πως αν θέλουμε να λειτουργήσει κανονικά το σημερινό δημοτικό σχολείο, μας λείπουν το λιγότερο 15.000 δασκάλοι – που θα τους βρει; Μήπως θα σπείρει δόντια και θα φυτρώσουν δασκάλοι; Δεν ξέρει πως οι χίλιοι το πολύ δασκάλοι που βγαίνουν κάθε χρόνο από τις σημερινές παιδαγωγικές ακαδημίες, μόλις φτάνουν για να αντικατασταίνουν όσους από τους σημερινούς δασκάλους βγαίνουν φυσιολογικά από την  υπηρεσία; Λογάριασε πόσες καινούργιες παιδαγωγικές ακαδημίες μπορεί να ιδρύσει – που θα βρει τους κατάλληλους παιδαγωγούς – και πόσα χρόνια θα χρειαστούν για να δημιουργηθούν οι δασκάλοι που λείπουν;

Και αν θέλει να πιστέψουμε, πως οι υποσχέσεις τους δεν είναι κούφιες, δεν έπρεπε να επαναφέρει τις 3.000 «εξυγιασθέντες» εκπαιδευτικούς, που σφαγίασε ο αλησμόνητος προκάτοχός του Παπαδήμος; Αλήθεια, κάτι επιχείρησε να κάνει. Λένε, πως με ειδικά διατάγματα επανέφερε δύο -2 – καθηγητές και ετοιμάζεται να επαναφέρει 5-6 δασκάλους!

γ!  Και το «διδακτηριακόν πρόβλημα» πως θα το λύσει; «Χίλια διδακτήρια» λέει ο κ. υπουργός, «είναι ανεπισκεύαστα, περί τα 1200 ημιτελή, και υπάρχουν περί τας 600 κοινότητας που στερούνται παντελώς διδακτηρίων». Και αν υποθέσουμε, πως οι αριθμοί αυτοί ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα – εμείς ξέρουμε, πως προπολεμικά χιλιάδες σχολικά χτίρια ήσαν αντιυγιεινά ρίξτε μια ματιά ακόμη και σήμερα στην Αθήνα και στον Πειραιά, και ξέρουμε ακόμη πως πάνω από 2500 κοινότητες και μικροσυνοικισμοί στις ορεινές προπάντων περιοχές δεν έχουν ακόμη αποκτήσει σχολείο, γι αυτό θεριεύει ο αναλφαβητισμός στην παιδική ηλικία – πως λοιπόν θα χτιστούν όλα αυτά τα σχολικά χτίρια; Με τι λεφτά; Από τις «επανορθώσεις» που δεν πήραμε, ή από το «Σχέδιο Μάρσαλ»; Μα ξέρουμε που πάνε τα λεφτά αυτά, και τι είδους ανασυγκρότηση γίνεται. Και πόσα χρόνια θα χρειαστούν, και πόσα χρόνια θα περιμένουν στο χρονοντούλαπο οι «περαιτέρω μεταρρυθμίσεις»;

δ! Και πως θα πετύχει ο κ. υπουργός «την βαθμολογικήν και μισθολιγικήν τακτοποίησιν των εκπαιδευτικών»; Βαθμούς και επαίνους μπορεί να χαρίσει. Μα που θα βρει τα λεφτά για να δώσει κάποιο υποφερτό μιστό στους δασκάλους; Αλλοίμονο στο φτωχό λαό! Βάλαμε δίδαχτρα στη μέση παιδεία και αυξήσαμε τα εκπαιδευτικά. Εύκολη λύση. Μήπως θα βάλουμε δίδαχτρα και στη δημοτική παιδεία, ή τίποτε καινούργια βιβλιόσημα; Κάτι τέτοιο ακούμε να μαγειρεύεται !

ε!  Ωσότου λυθούν όλα αυτά τα ζητήματα, οι «περαιτέρω μεταρρυθμίσεις» αδύνατο, λέει ο κ. υπουργός, να πραγματοποιηθούν.

Μα σοβαρά μιλάμε; Πρέπει πρώτα να επισκευάσουμε τα σχολικά χτίρια και έπειτα να αλλάξουμε το «παμπάλαιον αναλυτικόν πρόγραμμα» και έπειτα να φροντίσουμε για τα διδαχτικά βιβλία; Και στο μεταξύ η νέα γενιά που φοιτάει στα σχολεία θα τρέφεται με τις παμπάλαιες κονσέρβες του αναλυτικού προγράμματος, και με την αχώνευτη αχυρένια πολλές φορές ύλη, που της προσφέρουν τα σημερινά διδαχτικά βιβλία;

Γιατί δεν ομολογεί ο κ. υπουργός, πως άλλη είναι η πραγματική αιτία που δε βιάζεται να προβεί σε «μεταρρυθμίσεις»; Γιατί δεν ομολογεί, πως δε θέλει τέτοιο πράμα, ή, αν τυχόν θέλει, πως  φοβάται, ή, αν τυχόν θέλει και δεν φοβάται, δεν τολμάει όμως γιατί ξέρει και καλοξαίρει, πως δεν θα του το επιτρέψει η πλουτοκρατική ολιγαρχία και τα κόμματά της, και τότε, σα φιλότιμος άνθρωπος, θα πρέπει να παραιτηθεί, για να μη τον διώξουν;

στ! Και βέβαια «δεν επιτρέπεται να αδιαφορήσωμεν δια την υπερπαραγωγήν αποφοίτων της μέσης εκπαιδεύσεως». Και ούτε αδιαφόρησε δα ο κ. υπουργός. Δεν έβαλε το εκπαιδευτικό χαράτσι για να αποσυμφορήσει τη μέση παιδεία και να αποκλείσει τα παιδιά του λαού; Και πολύ σωστά! Στον ευλογημένο τόπο μας δε χρειαζόμαστε καλά καταρτισμένα  ειδικά στελέχη για την ανοικοδόμηση και την ευημερία του λαού. Ζούμε στη χώρα «του Πνεύματος, υπό την Ακρόπολιν». Και τους «πλουτοπαραγωγικούς μας πόρους» δε θα τους αναπτύξουμε; Δε χρειάζεται. Όλοι μας ξέρουμε ποιοι ντόπιοι και ξένοι τους εκμεταλλεύονται, και πως τους εκμεταλλεύονται.

Από το σύντομο τούτον απολογισμό για την παιδεία, ένα είναι το συμπέρασμα: Απατηλά είναι τα συνθήματα που έριξε με τα προγραμματικά της λόγια η Κυβέρνηση, και κούφιες οι πλούσιες υποσχέσεις. Η σημερινή Κυβέρνηση φοβάται κάθε ουσιαστική αλλαγή στην παιδεία.

---

[1] Εφημερίδα «Εστία» 12 Μαΐου 1950 σελ. 3,στήλη 5

[2] Από τα ποίημα «Μεγάλη Παρασκευή» του καλλιτέχνη Τ. Καρούσου γραμμένο στο Μακρονήσι και δημοσιευμένο στο «Δημοκρατικό Τύπο», 18 Ιουνίου 1950