Ο ΣΩΒΙΝΙΣΜΟΣ ΒΑΣΙΚΗ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΙΔΑΝΙΚΟΥ

ΜΙΑ ΧΡΗΣΙΜΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Ο ΣΩΒΙΝΙΣΜΟΣ

 ΒΑΣΙΚΗ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ

 ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΙΔΑΝΙΚΟΥ

Άρθρο του Κ. Δ. Σωτηρίου

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Αυγή»

 στις 12 Μαρτίου 1958

Σε μια προηγούμενη συνομιλία μας τόνισα, όπως θα θυμάστε, πως πολύ συχνά προβάλλεται παραμορφωμένο το πατριωτικό ιδανικό και με νοθευμένο το περιεχόμενό του. Στην ίδια συνομιλία μας («Αυγή» 19 Φεβρουαρίου) σας εξήγησα πως στις ταξικές κοινωνίες κάθε κοινωνική τάξη έχει τα δικά της ιδανικά, γιατί η κάθε κοινωνική τάξη έχει τις δικές της ανάγκες, τους δικούς της πόθους, τα δικά της συμφέροντα.

Δυό είναι οι βασικές παραμορφώσεις του πατριωτικού ιδανικού, ο σωβινισμός ή εθνικισμός και ο κοσμοπολιτισμός. Και τις δυό αυτές παραμορφώσεις τις προβάλλει ταυτόχρονα σήμερα η κυρίαρχη τάξη, η πλουτοκρατική ολιγαρχία, γιατί και οι δυό εξυπηρετούνε τα συμφέροντά της.

*

Τρία είναι τα κύρια γνωρίσματα του σωβινισμού:

Α’) Ξέρουμε πως κινητήρια δύναμη για να δημιουργηθούνε στη νεώτερη εποχή τα «έθνη» είναι η αστική τάξη. Η αστική τάξη πάλεψε σκληρά να λυτρωθεί από την φεουδαρχική σκλαβιά και να γκρεμίσει τα τελωνειακά κιγκλιδώματα, που είχε στήσει ο κάθε φεουδάρχης στην επικράτειά του. Ήθελε ν’ ανοίξει την εσωτερική αγορά και να κινείται ελεύθερα το εμπόριο σ’ όλες τις περιοχές της χώρας, σ’ ολόκληρη, ας πούμε, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία, πού ήταν κομματιασμένες  σε μικρά, συχνά εχθρικά, φεουδαρχικά κρατίδια.

Αγωνίστηκε, λοιπόν, η αστική τάξη να ενωθούνε και να αποτελέσουν «εθνικό» έδαφος όλες οι περιοχές μιάς χώρας, όπου όλοι οι κάτοικοι μιλούσανε την ίδια γλώσσα, είχανε κοινή οικονομική ζωή, κοινή ψυχολογική ιδιομορφία και κοινό πολιτισμό. Αυτό απαιτούσαν τότε τα συμφέροντα της αστικής τάξης. Η «εθνική ενότητα» ήταν απαραίτητη για την πρόοδο και την ευημερία, κήρυχναν οι θεωρητικοί της αστικής τάξης. Η αστική τάξη αγωνίστηκε για την εθνική ανεξαρτησία, καλλιέργησε την αγάπη στο έθνος, αναγνώρισε τα κυριαρχικά δικαιώματά τους σ’ όλα τα έθνη και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης σ’ όλους τους λαούς.

Στην προοδευτική αυτή πορεία της η αστική τάξη εκπροσωπούσε, μπορούμε να ειπούμε, τα συμφέροντα όλου του έθνους. Ο αστικός πατριωτισμός ήτανε τότε προοδευτικός.

Από την στιγμή, όμως, πού η αστική τάξη με τον αγώνα της, και ιδιαίτερα με τη Γαλλική επανάσταση, παίρνει την εξουσία στα χέρια της, από τη στιγμή αυτή υψώνει τα δικά της συμφέροντα σε εθνικά. «Έθνος» θεωρεί πιά τον ίδιο τον εαυτό της. Το πατριωτικό ιδανικό που προβάλλει εξυπηρετεί τα δικά της συμφέροντα και από εθνικό που έπρεπε να είναι, γίνεται εθνικιστικό. Ο πατριωτισμός αλλάζει περιεχόμενο και στη θέση του γνήσιου πατριωτισμού μπαίνει ο εθνικισμός. Ο εθνικισμός στην αρχή παρουσιάζεται με εθνικό προκάλυμμα, γρήγορα όμως ξεσκεπάζεται, γίνεται ολοένα πιο ωμός και παίρνει οριστικά την αληθινή μορφή του, τη μορφή του σωβινισμού.

Ο σωβινισμός, λοιπόν, εξυπηρετεί τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης, τα συμφέροντα  της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Αυτό είναι το πρώτο κύριο γνώρισμά του και σ’ αυτό το σημείο παρουσιάζει παραμορφωμένο το γνήσιο πατριωτισμό. Γιατί για το γνήσιο πατριωτισμό, όπως είδαμε, έθνος είναι ο λαός, εθνικά είναι τα συμφέροντα του δουλευτή λαού και αγάπη στη πατρίδα είναι η αγάπη στο λαό.

Β’) Η κυρίαρχη τάξη, για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα και τους δικούς της σκοπούς, καλλιεργεί συστηματικά στο λαό, που εκμεταλλεύεται, την ιδέα, πως αυτός είναι ο «περιούσιος» λαός και το έθνος του είναι ανώτερο από τα άλλα έθνη και γι’ αυτό πρέπει να κυριαρχήσει και να επικρατήσει σε βάρος των άλλων. Σε κάθε ευκαιρία η κυρίαρχη τάξη με τα πλούσια μέσα που έχει στη διάθεσή της, εξυμνεί όλα τα «πάτρια», προβάλλει ορισμένες κακομοιριές για εθνικές αρετές – το «λιτοδίαιτον του Έλληνος» - προβάλλει παραπλανητικά συνθήματα και προσπαθεί να φανατίζει το λαό και να τον κάνει να καμαρώνει και να υπερηφανεύεται. Έτσι η εθνική φιλοτιμία κούφια σε ουσιαστικό περιεχόμενο παθαίνει υπερτροφία και γίνεται σωβινιστική και ο φανατισμός φουντώνει. Θυμηθείτε τον πόλεμο στην Κορέα. Η πλουτοκρατική ολιγαρχία, η ξένη και ντόπια, έστειλε τα παιδιά του λαού να χύσουνε το αίμα τους για τα δικά της συμφέροντα, με το σύνθημα πως ο ελληνικός λαός πρέπει να είναι υπερήφανος για τη συμμετοχή του στον πόλεμο αυτό, για την εξαιρετική τιμή που του έκαναν οι «σύμμαχοι» να τον δεχτούν να συμπολεμήσει.

Η υπερτροφική εθνικιστική φιλοτιμία και ο τυφλός φανατισμός είναι το δεύτερο κύριο γνώρισμα του σωβινισμού. Αυτό είναι το δεύτερο σημείο όπου ο πατριωτισμός παθαίνει παραμόρφωση.

Γ’) Παράλληλα με τον τυφλό φανατισμό και την υπερτροφική εθνικιστική φιλοτιμία η κυρίαρχη τάξη, η πλουτοκρατική ολιγαρχία, καλλιεργεί την περιφρόνηση, το μίσος και τη διαμάχη προς τους άλλους λαούς.

Η περιφρόνηση και το μίσος προς τους άλλους λαούς και η διαμάχη αναμεταξύ τους, εξυπηρετούνε τα συμφέροντα της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας από δύο απόψεις:

1) τα συναιστήματα αυτά γίνονται το βάθρο, όπου στηρίζει η πλουτοκρατική ολιγαρχία την καταχτητική  πολιτική της, για να απλώσει σε ξένα εδάφη και σε άλλους λαούς την οικονομική εκμετάλλευση.

2) Μέσα στον εθνικιστικό αναβρασμό που δημιουργεί η πλουτοκρατική ολιγαρχία και μπροστά στον κίντυνο από εξωτερική επίθεση, που προβάλλει, εντείνει τους εξοπλισμούς. Φορτώνει όλα τα βάρη στην πλάτη του λαού, του ζητάει απεριόριστες θυσίες, τον εκμεταλλεύεται ακόμη πιο άγρια, και με την δικαιολογία πως κιντυνεύουνε τα εθνικά συμφέροντα, κρατάει το λαό υποταχτικό στους αντιλαϊκούς σκοπούς της με τα αστυνομικά μέτρα που παίρνει. Χρόνια τώρα ζούμε κι’ εμείς μέσα στην καταθλιπτική αυτή ατμόσφαιρα, με τους εξοντωτικούς εξοπλισμούς, με τις αβάσταχτες στρατιωτικές δαπάνες, ενώ και η ξένη και η ντόπια πλουτοκρατική ολιγαρχία αποκομίζει τεράστια κέρδη.

Προέκταση και στήριγμα του σωβινισμού είναι και η θεωρία για ανώτερες και κατώτερες φυλές, για ανώτερους και κατώτερους λαούς. Για τη θεωρία αυτή είπα δυό λόγια στην προηγούμενη συνομιλία μας («Αυγή» 5 Μαρτίου). Την παραπλανητική τούτη θεωρία την καλλιέργησαν συστηματικά μαζί με το σωβινισμό, όλοι οι αποικιοκράτες και όλοι οι ιμπεριαλιστές, που ονειρεύτηκαν την κοσμοκρατορία.

Ο γνήσιος πατριωτισμός, όπως είδαμε, τροφοδοτεί την αγάπη στους άλλους λαούς, στις άλλες πατρίδες. Ο γνήσιος πατριωτισμός συμφιλιώνει και ενώνει όλους του λαούς. Αντίθετα ο σωβινισμός χωρίζει τους λαούς και καλλιεργεί την περιφρόνηση, το μίσος και τη διαμάχη αναμεταξύ τους. Αυτό είναι το τρίτο γνώρισμα του σωβινισμού, και το τρίτο σημείο, όπου παθαίνει παραμόρφωση το πατριωτικό ιδανικό.

Αντιπροοδευτικό λοιπόν ιδανικό είναι ο σωβινισμός. Πηγή για διαμάχη και πολέμους , ο σωβινισμός φράζει το δρόμο στην πρόοδο και βυθίζει το λαό στη δυστυχία  και την εξαθλίωση.

Ο σωβινισμός παρουσιάστηκε με δύο μορφές στη χώρα μας. Με τη μορφή του ψευτοκλασικού ιδανικού και με τη μορφή της «Μεγάλης Ιδέας». Για τα δύο αυτά ιδανικά θα συνεχίσουμε τη συνομιλία μας την ερχόμενη Τετάρτη.