Εισήγηση για την παιδεία στο πρώτο συνέδριο της ΕΠΟΝ

Δελτίο Αντιπροσώπου 

Εισήγηση για την Παιδεία  του Κώστα Σωτηρίου

Στο  Α! ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟ

 ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΠΟΝ

13-20 ΓΕΝΑΡΗ 1946

Δημοσιεύεται το χειρόγραφο κείμενο.

Λήψη το χειρόγραφο σε pdf: ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ   

Μέσα από τη φωτιά του τετράχρονου σκληρού εθνικοαπελευθερωτικού και λαολυτρωτικού αγώνα ξεπροβάλλει αιματόβρεχτη και δαφνοστεφανωμένη η ηρωική νεολαία μας. Αγωνίστηκε και μεγαλούργησε. Μπροστά μας σωρός τα ερείπια. Βαρύ το αναδημιουργικό μας έργο. Βαριά και τα καθήκοντα. Η νεολαία μας, ώριμη από τον αγώνα, έχει βαθιά συναίστηση για την ιστορική της αποστολή.

Στην αναδημιουργία αυτή, στην αληθινή αναγέννηση της πατρίδας μας, βασικός παράγοντας θα είναι και η παιδεία. Μπορεί όμως η σημερινή παιδεία να εκπληρώσει τον προορισμό της, να προετοιμάσει και να οπλίσει τη νεολαία μας στο διπλό της έργο, το καταλυτικό και το ανοικοδομητικό; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά αρνητική! Η παιδεία μας από την πρώτη στιγμή που ιδρύθηκε, έπειτα από την επανάσταση του 1821 εξακολουθεί να είναι καθυστερημένη και αντιπροοδευτική. Οι λιγοστές προσπάθειες, που έγιναν στο μεταξύ για τη μεταρρύθμιση δεν καρποφόρησαν. Οι κάποιες μικρές βελτιώσεις δεν άλλαξαν την ουσία της.

Α! Κριτική ανασκόπηση της παιδείας

α! Η παιδεία μας είναι αντιλαϊκή

   Προσχολική ηλικία. Είναι η σπουδαιότερη περίοδος για την ψυχική εξέλιξη του παιδιού και τη διαμόρφωση του χαραχτήρα. Μπαίνουν οι πρώτες καταβολές για τη δημιουργία της προσωπικότητας. Και όμως η ηλικία αυτή ήταν και είναι ολότελα αφημένη στην τύχη της. Καμιά σοβαρή προσπάθεια για την προστασία της μητρότητας. Ούτε βρεφοκομικοί ούτε παιδικοί σταθμοί. Καμιά φροντίδα για τα παιδιά των 4-6 χρονών. Στα 1937-38 είχαμε 743 δημόσια και 123 ιδιωτικά νηπιαγωγεία. Φοίτησαν 33.381 παιδιά από τις 340 χιλιάδες, δηλαδή 10%. Μα και από τα 743 δημόσια νηπιαγωγεία λειτούργησαν 534 στη Μακεδονία, 102 στην Ήπειρο, 48 στη Θράκη και 49 σ’ όλη την άλλη Ελλάδα. Ο λόγος φανερός. Το Ελληνικό Κράτος πύκνωσε τα νηπιαγωγεία στις βόρειες επαρχίες για την γλωσσική αφομοίωση των ξενόφωνων πληθυσμών. Εγκληματική η αδιαφορία του Κράτους για την προσχολική ηλικία. Φυσικά, τα παιδιά που υπόφεραν ήσαν τα παιδιά του αγρότη, του εργάτη, του φτωχού υπάλληλου. Η κατάσταση είναι σήμερα ακόμη τραγικότερη.

Αναλφαβητισμός. Στην πατρίδα μας θριαμβεύει ακόμη και σήμερα ο αναλφαβητισμός, κι ας έχει ψηφιστεί από τα 1834 η υποχρεωτική φοίτηση.

Αναλφάβητοι στην Ελλάδα

1907   αρσενικοί πάνω από 10 χρονών   40,48%   θηλυκοί 79,49%                    μέσος όρος 56,56%

1920   αρσενικοί πάνω από 10 χρονών   32,09%   θηλυκοί 32,09%                    μέσος όρος 49,67%

1928   αρσενικοί πάνω από 10 χρονών   23,47%  θηλυκοί  57,47%                     μέσος όρος 40,72%

1938    μέσος όρος 32-33%

Σήμερα η κατάσταση πολύ χειρότερη. Χιλιάδες σχολεία στα χρόνια της μαύρης σκλαβιάς. Οι μεταδεκεμβριανές Κυβερνήσεις εξάρθρωσαν κυριολεχτικά την παιδεία[1]. Νέο κύμα αναλφαβητισμού πάει να πνίξει στην αμορφωσιά τη χώρα μας. φυσικά ο αναλφαβητισμός φωλιάζει στη φτωχολογιά. Κύρια αιτία η φτώχεια.

Αγραμματοσύνη. Χιλιάδες παιδιά φοιτούν το πολύ ένα, δυό ή τρία χρόνια στο παραπεταμένο δημοτικό σχολείο. Ακόμη στη σχολική χρονιά 1937-38 έχουμε την ακόλουθη κατάσταση.

	Φοίτησαν	Απορίφτηκαν
α! τάξη	231.087	70.126    31%
β! τάξη	180.655	31.615    18%
γ! τάξη	169.743	32.447    20%
δ! τάξη	140.432	19.584     7%
ε! τάξη	100.000
στ! τάξη	82.000

Ο πίνακας αυτός μας δείχνει καθαρά τη διαρροή. Τα μισά παιδιά απ’ όσα γράφτηκαν στην α! και στην β! τάξη δεν φτάνουν στην δ! τάξη. Η μεγαλύτερη διαρροή γίνεται από την α! στη β! τάξη. Φτάνει τα 20%. Και στην στ! τάξη φτάνει μόνο το 1/3 των παιδιών. Έτσι δίπλα στους χιλιάδες αναλφάβητους, στρατός αμέτρητος και οι αγράμματοι. Σήμερα η κατάσταση χειροτέρεψε πολύ. Από πληροφορίες έχουμε και στην κατοχή και σήμερα η φοίτηση των παιδιών μόλις φτάνει τα 60% σχετικά με την προπολεμική.

Η αγραμματοσύνη όμως και η αμάθεια απλώνεται λίγο πολύ και σ όλους που τελειώνουν το δημοτικό σχολείο και δεν πήγανε παραπάνω, ή δε μορφώθηκαν από μόνοι τους. Οι μέθοδες της διδασκαλίας ασυγχρόνιστες, αντιπαιδικές και βάρβαρες. Τιμωρίες και ξυλοδαρμός. Παθητική ακροαματική διδασκαλία με την αποβλακωτική αποστήθιση. Το πρόγραμμα  του δημοτικού σχολείου υπόδουλο στο λογιοτατισμό, πνιγμένο μέσα στο στείρο εγκυκλοπαιδισμό, ολότελα απροσάρμοστο στις υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού, με βαρύ και αχώνευτο υλικό για παιδιά 6-10 ή 12 χρονών. Οι γνώσεις που μαθαίνουν ασύνδετες, ξεκρέμαστες, δε γίνονται κίνητρα για δράση. Γραμματική, καθαρεύουσα. Τα παιδιά τελειώνουν το σχολείο απροετοίμαστα για τη ζωή, ακατάρτιστα, με κάποια κουρέλια γνώσεις, ξεθωριασμένα στολίδια της αμάθειάς τους. Γιατί το Ελληνικό Κράτος και αυτό το σχολείο που είχε προορίσει για τα παιδιά του λαού το είχε στην πραγματικότητα υποτάξει στη μέση παιδεία. Γι αυτό στενάζει κάτω από το λογιοτατισμό. Γι αυτό ρίχνει όλο το βάρος στη γλωσσική διδασκαλία.

Συμπέρασμα. Το κύμα του αναλφαβητισμού και της αγραμματοσύνης απλώνεται στα 90% του πληθυσμού (από τα παιδιά που τελειώνουν το δημοτικό σχολείο το πολύ το 10% πάνε στη μέση παιδεία). Το Ελληνικό Κράτος θεώρησε άχρηστη την παιδεία για τον ελληνικό λαό. Τον κράτησε συνειδητά στο πνευματικό σκοτάδι, μοιρολατρικό θύμα στην πολιτική και οικονομική εκμετάλλευση.

Διδαχτικό προσωπικό. Παραπεταμένο το δημοτικό σχολείο, κακομοιριασμένος, ακατάρτιστος, εξαθλιωμένος και κυνηγημένος ο δάσκαλος και σακατεμένος από τη δουλειά.

Μέσα σε ποιες συνθήκες δουλεύουν οι δασκάλοι, μας το δείχνουν οι δυό παρακάτω πίνακες:

1938 – 15.620 δασκάλοι για 940.000 μαθητές, αναλογούν 60 σε κάθε δάσκαλο. Στην Βουλγαρία όμως την ίδια χρονιά αναλογούν 38 μαθητές σε κάθε δάσκαλο. Μας έλειπαν λοιπόν 11.000 περίπου. Την ίδια χρονιά είχαμε 4.977 σχολεία με έναν δάσκαλο, 1.522 με δυό, 685 με τρείς, 346 με τέσσερεις, 233 με πέντε, και 448 με έξι δασκάλους. Σήμερα η κατάσταση είναι τρισχειρότερη. Απολύθηκαν «ως διορισθέντες επί κατοχής» 1.000 δασκάλοι, μπήκαν σε διαθεσιμότητα άλλοι 2.000. Είναι φυλακισμένοι γιατί πήραν μέρος στην Εθνική αντίσταση πάνω από 200. Εκατοντάδες άλλοι καταδιώκονται για τον ίδιο λόγο. Τρείς χιλιάδες περίπου βρίσκονται σε μετάθεση. Και όπως καταγγέλλει το όργανο των δασκάλων «Το Διδασκαλικό Βήμα» (αρ. 15, 12 Δεκέμβρη 1945) τα 80% των δασκάλων «υφίστανται διώξεις, μεταθέσεις, συλλήψεις, διαπομπεύσεις, μεσαιωνικά βασανιστήρια, φόνους». Πολλά σχολεία είναι κλειστά από έλλειψη δασκάλων. Ο νομάρχης Καβάλας τηλεγραφεί, πως σε 322 θέσεις, οι 118 είναι κενές. Στην περιφέρεια Κερκύρας μένουν κλειστά 34 σχολεία. Ο Υπουργός της Παιδείας θέλει να διορίσει 2.000 δασκάλους. Μα 400 απολύονται με βάση την έκθεση της Ασφάλειας.

Σχολικά κτίρια. Ως τα 1930 τα 65% είναι τρώγλες. Στα 1938 μας έλειπαν 4.100 διδαχτήρια. Αν λογαριάσουμε πως 3.800 χωριουδάκια και συνοικισμοί δεν είχαν δικό τους σχολείο, άρα μας έλειπαν κάπου 8.000 διδαχτήρια. Σήμερα η κατάσταση είναι τραγικότερη. Οι βάρβαροι καταχτητές κάψανε πάνω από 1.000 από τα κρατικά διδαχτήρια. Ερείπωσαν περισσότερα ακόμη. Στις μεγάλες πόλεις είναι πάρα πολλά υποταγμένα από τις αγγλικές και ελληνικές υπηρεσίες. Και το μεταδεκεμβριανό Κράτος δεν παίρνει καμιά φροντίδα. Στα χωριά που ξαναχτίζονται, καμιά πρόβλεψη να ξαναχτιστούν σχολεία.

Η υγεία των παιδιών μας. Η προηγούμενη εισήγηση ξετύλιξε μπροστά στα μάτια μας όλη την τραγική εικόνα. Ο πόνος μας πνίγει και ξεχυλίζει ο θυμός μας.

Τι ξοδεύει το Κράτος για την παιδεία. Λιγότερο δυό και τρείς φορές από όλα τα πολιτισμένα Κράτη. Τα μισά από τη Βουλγαρία. Ξοδεύει μόνο τα 6% από τον κρατικό προϋπολογισμό. Στα 1938, 5,89%.

Συμπέρασμα. Φανερό λοιπόν ύστερα από όσα είπαμε, πόσο αντιλαϊκή είναι η παιδεία μας. για τα παιδιά του ελληνικού λαού το Ελληνικό Κράτος πιστεύει πως φτάνουν τα λίγα κολυβογράμματα και πάλι πολλά τους είναι.

β! Η παιδεία μας είναι αντιοικονομική

Δημοτική παιδεία. Το δημοτικό σχολείο δεν εξοπλίζει το λαό για τη ζωή. Ο λογιοτατισμός απορροφούσε όλη την εργασία του. Μεσότοιχος αδιαπέραστος το χωρίζει από τη ζωή. Οι λιγοστές γνώσεις δεν έβρισκαν καμιά εφαρμογή στην πράξη. Ακόμη και σήμερα τα περισσότερα δημοτικά στα χωριά δεν έχουν σχολικό κήπο. Εκατομμύρια τα άγρια οπορωφόρα δέντρα. Η καλλιέργεια γίνεται με πρωτόγονα μέσα. Οι χωρικοί ζούνε μέσα στην εξαθλίωση. Οι αρώστειες τους θερίζουν, οι προλήψεις  τους βασανίζουν, οι δεισιδαιμονίες τους τυραννούν.

Μέση Παιδεία. Δεν έγινε συντελεστής στην υλική και πνευματική εξύψωση του λαού, στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Δεν έδωσε τους ειδικευμένους εργάτες της ζωής και τεχνίτες. Δε δραστηριοποιεί τη δημιουργική δύναμη του λαού.

 Στην οργάνωσή της μονόπλευρη, χωρίς κανένα διακλαδισμό, μονομερής, αριστοκρατική, προνόμιο των «ευκατάστατων» με ερμητικά κλεισμένες τις πόρτες για τα παιδιά του λαού. Από τα 100 παιδιά που τελειώνουν το δημοτικό σχολείο , το πολύ τα 10 πάνε στη μέση παιδεία, και φυσικά, τα περισσότερα είναι παιδιά νοικοκυραίων και πλουσίων.

Οι μέθοδες της διδασκαλίας απαρχαιωμένες και βάρβαρες, συνταιριασμένες με το σχολαστικό πνεύμα που την είχε διαποτίσει.

Στο πρόγραμμα κυριαρχεί ο ψευτοκλασικισμός, με την ειδωλολατρική αρχαιοπληξία, την παθητική μίμηση, με την Γραμματική και το συνταχτικό της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γλώσσας. Βαρειά η θυσία που προσφέρει η νεολαία στο βωμό του ψευτοκλασικισμού. Δίπλα στον ψευτοκλασικισμό, ο ιστορισμός. Κλεισμένη η μέση παιδεία στο φεουδαρχικό πύργο της με γυρισμένο το πρόσωπό της προς τα πίσω, αγνοεί ολότελα την γύρω πραγματικότητα με τα προβλήματά της. Φοβάται μη τυχόν ιδούν τα παιδιά ό,τι σάπιο, ό,τι γερασμένο και γι αυτό εμπόδιο στην πρόοδο, έχει η γύρω πραγματικότητα, και νιώσουν την όρεξη να το γκρεμίσουν, για να βαδίσουν στο χτίσιμο μιας καλύτερης ζωής.

Χέρι με χέρι με τον ψευτοκλασικισμό, ο στείρος εγκυκλοπαιδισμός με την ποσοτική μάθηση, το μπούκωμα των παιδιών με γνώσεις ασύνδετες, ασυνάρτητες, χωρίς καμιά χρησιμοποίηση στη ζωή, με ολοκληρωτικό διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη.

Περιφρόνηση στην παραγωγική εργασία. Το καταστάλαγμα της αντιλαϊκότητας και αντιοικονομικότητας της παιδείας. Ύστερα από το διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη, κατρακύλησε η παιδεία στο τελευταίο σκαλοπάτι, έφτασε να καλλιεργεί στα παιδιά τον ψευτοαριστοκρατισμό, να τα κάνει να περιφρονούν κάθε παραγωγική εργασία, ιδιαίτερα την πραχτική εργασία του χεριού. Είναι λοιπόν αναξιόπρεπο να καταγίνεται με πραχτική παραγωγική εργασία όποιος μαθαίνει γράμματα. Δεν τα έμαθε για να δουλεύει. Φορτώθηκε γνώσεις για να υψωθεί κοινωνικά. Έτσι σπρώχνει η μέση παιδεία στον παρασιτισμό και γι αυτό και στον ψυχικό ξεπεσμό, και βγάζει στην κοινωνία θεσιθήρες μισομορφωμένους, απροσανατόλιστους στη σύγχρονη ζωή και τα προβλήματά της.

Τεχνική και επαγγελματική μόρφωση. Πόσο αντιοικονομική είναι η παιδεία μας το δείχνει και η σχεδόν ανύπαρχτη τεχνική γεωργική και επαγγελματική εκπαίδευση. Και αυτό είναι φυσικό, αφού η οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας είναι τόσο καθυστερημένη. Τι να τους κάνουμε τους χημικούς, τους γεωπόνους κ.τ.λ. όταν μένουν ανεκμετάλλευτες οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας μας;

Το Ελληνικό Κράτος ξοδεύει 0.3% από τον προϋπολογισμό της παιδείας για την επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση, 17 φορές λιγότερο από τη Βουλγαρία και 43 φορές λιγότερο από το Βέλγιο.

Έχουμε 391 γυμνάσια, προγυμνάσια (σχολεία για γενική μόρφωση) στα 1938 με 77.723 μαθητές και 140 τεχνικές και επαγγελματικές σχολές με 19.546 μαθητές. Έτσι ενώ καταγίνονται από τους κατοίκους στην Ελλάδα :

Σ ελεύθερα επαγγέλματα 8,59% έχουμε 391 γυμνάσια κ.τ.λ. με 77.728 μαθητές

Στο εμπόριο και ανταλλαγή 9,46% έχουμε 51 εμπορικές σχολές με 7.500 μαθητές.

Στη βιομηχανία και βιοτεχνία 23,86% έχουμε 63 τεχνικά και επαγγελματικά σχολεία με 9.271 μαθητές.

Και σε αγροτικές εργασίες 58,09% έχουμε 15 γεωργικές σχολές με 598 μαθητές.

Έτσι οι αγρότες στο σύνολό τους δεν παίρνουν καμιά γεωργική μόρφωση. Και από τις 464 χιλιάδες τεχνίτες και επαγγελματίες- σύμφωνα με την στατιστική του 1929 – που εργάζονται σε 35 από τα 74 βιοτεχνικά επαγγέλματα στην Ελλάδα, 90% δεν έχουν καμιά ειδική μόρφωση.

Και τα λίγα αυτά επαγγελματική σχολεία που έχουμε, λειτουργούν μέσα σε ελεεινές συνθήκες, με αποτελέσματα κάθε άλλο παρά ικανοποιητικά. Και αυτό γιατί: α!. Καλλιεργείται μονόπλευρα ο επαγγελματισμός και παραμελείται ολότελα η γενική μόρφωση. Τα παιδιά που τελειώνουν, βγαίνουν κοντόθωροι τεχνίτες, στεγνοί επαγγελματίες. Μα και ο επαγγελματικός καταρτισμός όχι ικανοποιητικός. Το διδαχτικό προσωπικό ακατάλληλο. Λείπουν τα εποπτικά μέσα, τα εργαστήρια κ.τ.λ.

β! Αν εξαιρέσουμε τις 21 εμπορικές σχολές και μερικά επαγγελματικά σχολεία στα δημόσια ορφανοτροφεία, όλα τα άλλα είναι ιδιωτικά και σωματειακά. Η κρατική παρακολούθηση και εποπτεία ασυνάρτητη. Υπάγονται σε έξι Υπουργεία και δεν υπάρχει καμιά κεντρική αρχή, ένα ειδικό συμβούλιο, που να ρυθμίζει ενιαία τη λειτουργία, να δίνει ενιαία κατεύθυνση, να κανονίζει στις βασικές γραμμές το πρόγραμμα.

γ! Η κρατική δαπάνη είναι ασήμαντη, και αστεία η κρατική επιχορήγηση. Τα παιδιά που φοιτούν πληρώνουν βαρειά δίδαχτρα (400-2.000 δρχ. το χρόνο προπολεμικές). Οι πόρτες της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι κλειστές για τα άπορα παιδιά.

δ! Σ όλες αυτές τις σχολές γράφονται 6.000 μαθητές το χρόνο. Από αυτούς οι 4.500 φοιτούν στις νυχτερινές από τις 7-10 το βράδυ. Σωστό ξεθέωμα για τα παιδιά που δουλεύουν όλη την ημέρα. Το Ελληνικό Κράτος αδιαφορεί και δεν παίρνει κανένα προστατευτικό μέτρο.

Ανώτερη Παιδεία. Αντιλαϊκή και αντιοικονομική είναι και η ανώτερη παιδεία και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Προνόμιο των πλουσίων λειτουργεί «κατ’ εικόνα και αφομοίωσιν» της οικονομικής καθυστέρησης του τόπου. Και στην ανώτερη παιδεία διαπιστώνουμε το διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη, της επιστήμης με τη ζωή. Δε μελέτησε τα ζωτικά προβλήματα της χώρας. Άφησε ανεξερεύνητες τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και είναι ανέτοιμη να πάρει στα χέρια της την ανοικοδόμηση της Ελλάδας από τα ερείπια. Η ανώτερη παιδεία δε μας έδωσε το ανώτερο επιστημονικό μορφωμένο προσωπικό, τους φλογερούς εργάτες της επιστήμης για την προκοπή της πατρίδας, για την ευημερία του λαού.

Η υπερτροφία στη μέση και ανώτερη παιδεία.

Στη μέση παιδεία έχουμε υπερτροφία στα ψευτοκλασικά γυμνάσια και προγυμνάσια, σχετικό πληθωρισμό στην εμπορική εκπαίδευση -51 εμπορικές σχολές με 7.500 μαθητές – και επικίντυνη ατροφία στην τεχνική, γεωργική και επαγγελματική εκπαίδευση. Ο κίντυνος εθνικός, όχι με το νόημα που του δίνει το επίσημο κράτος και οι σύμβουλοί του, όχι επειδή δημιουργεί υπερτροφία στην ανώτερη παιδεία, όχι επειδή συντελεί στην προλεταριοποίηση των επιστημόνων. Ο κίντυνος είναι εθνικός επειδή η μέση παιδεία με την υπερτροφική ψευτοκλασική μάθηση, σπρώχνει τη νεολαία στο παρασιτισμό και την μοιρολατρία, επειδή δεν την εξοπλίζει για τη ζωή. Με τα κατασταλτικά μέτρα που προτείνουν, για ν’ αποκλείσουν τα παιδιά του λαού, ο κίντυνος γίνεται απειλητικότερος. Για να τον αποφύγουμε χρειάζεται να προσαρμοστεί η μέση παιδεία στις υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού, να διαφοροποιηθεί, και ν’ ανοίξουν διάπλατα οι πόρτες της παιδείας για όλα τα ικανά παιδιά. Θα περιοριστούν τότε αυτόματα τα κλασικά γυμνάσια, και θα τροφοδοτηθούν πλούσια οι άλλοι κλάδοι της μέσης παιδείας, οι γεωργικές, τεχνικές και επαγγελματικές σχολές, όπου τα παιδιά παράλληλα με τη ζωντανή ανθρωπιστική μόρφωση, θ’ αποχτήσουν και τις ειδικές σε κάθε κλάδο γνώσεις.

Στην ανώτερη παιδεία το Κράτος παίρνει ολοένα και αυστηρότερα μέτρα – δίδαχτρα, εξέταστρα, εισαγωγικές εξετάσεις, ορισμένος αριθμός – για να περιορίσει την υπερτροφία της. Φωνάζουν πως έχουμε πολύ περισσότερους επιστήμονες από όσους χρειαζόμαστε, από όσους μπορεί να θρέψει η χώρα μας. Στην πραγματικότητα, όμως έχουμε τρομαχτική υπερτροφία στη νομική σχολή -55% από τους φοιτητές και σπουδαστές γράφονται στη νομική σχολή αφ’ ότου ιδρύθηκε το πανεπιστήμιο- και παράλληλα επικίντυνη για το Έθνος ατροφία σ’ όλους τους άλλους κλάδους της επιστήμης. Δε γέμισε ο τόπος από επιστήμονες. Αντίθετα μας λείπουν πολλές χιλιάδες. Έχουμε 5.500-6.000 γιατρούς. Οι 4.500 είναι εγκαταστημένοι στις έξι μεγαλύτερες πόλεις. Μας λείπουν το λιγότερο άλλοι 6.000 γιατροί. Έχουμε 1.000 γεωπόνους. Μας λείπουν το λιγότερο 6-7.000. Έχουμε το πολύ 150 χτηνίατρους, 900 μόνο χημικούς, 8.500 μηχανικούς και 500 μόνο εργοδηγούς και κατώτερο τεχνικό προσωπικό. Για να αξιοποιήσουμε τον εθνικό μας πλούτο, χρειαζόμαστε χιλιάδες χημικούς, άλλους 3.500 μηχανικούς και 1.400 μεσαίο τεχνικό προσωπικό. Και τέλος έχουμε 15.000 δασκάλους – η Βουλγαρία είχε στα 1936 24.000 – και μας λείπουν για να εφαρμόσουμε το οχτάχρονο δημοτικό το λιγότερο 15-20.000. Αυτή είναι η κατάσταση, αληθινά τραγική. Το φως της επιστήμης δε λάμπει στη χώρα μας. Είμαστε άοπλοι επιστημονικά και κοντεύουμε να αφανιστούμε σαν Έθνος. Οι πόρτες της ανώτερης παιδείας πρέπει ν’ ανοίξουν διάπλατα. Όλα τα ικανά παιδιά πρέπει να σπουδάσουν. Αυτά θα γίνουν οι οικοδόμοι του νεοελληνικού πολιτισμού.

γ! Η παιδεία μας είναι αντιεπιστημονική

Το τρίτο χαραχτηριστικό γνώρισμα. Τα συναντούμε σε κάθε μας βήμα και στη δημοτική, και στη μέση και στην ανώτερη παιδεία.

Ανώτερη παιδεία. Είναι πικρή η αλήθεια, μα πρέπει να το ομολογήσουμε, πως τα ανώτατα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα δεν είναι ναοί της επιστήμης. Η συμβολή μας στην επιστήμη είναι μηδαμινή είτε ανύπαρχτη.

Το προσωπικό ως τα 1912 οι καθηγητές διορίζονται από τον Υπουργό της παιδείας «κατά την κρίσιν του». Από τα 1922 η εκλογή γίνεται από την «οικεία» σχολή. Η τυραννία της 4ης Αυγούστου –Σπέντζας- ουσιαστικά κατάγρησε την αυτοτέλεια. Χαραχτηριστική για τον ηθικό ξεπεσμό των καθηγητών, η περιβόητη «αίτηση του υγιώς σκεπτομένου» καθηγητή Χατζή. Ποτέ λοιπόν δεν εξασφαλίστηκε η εκλογή των καλύτερων. Κομματική και εσωπανεπιστημιακή συναλλαγή. Οι έδρες μοιράζονται ανάλογα με τις απαιτήσεις του κόμματος και το κέφι, τα συμφέροντα των καθηγητών. Βγαίνανε στη δημοπρασία, προσφέρονταν προίκα για την κόρη ή τις ανιψιές. Όσοι θέλουν να γίνουν καθηγητές, πρέπει να λιβανίζουν, να γίνονται οσφυοκάμπτες.

Μεγάλη πληγή είναι και ο επαγγελματισμός των καθηγητών, ιδιαίτερα στην ιατρική και νομική σχολή. Κύριο έργο των καθηγητών να θησαυρίσουν. Γι αυτό έχουμε έλλειψη επιστημόνων σε άγονες επαγγελματικά επιστήμες. Δεν υπάρχουν καν υποψήφιοι σε πολλές έδρες. Δεν έχουμε αυτή τη στιγμή ούτε έναν ειδικευμένο στα Λατινικά.

Ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν οι καθηγητές να δημιουργήσουν φυτώριο από επιστήμονες. Αφάνταστος ο μισονεϊσμός τους. Ο επιμελητής, ο βοηθός, ο υφηγητής αλλοίμονό του αν έχει διαφορετική γνώμη από τον καθηγητή αν αναπτύξει πρωτοβουλία.

Μα και ο διδαχτικός ζήλος λείπει στους περισσότερους. Πάμπολοι είναι οι «αγραφώτες» που παράτησαν την επιστήμη και δεν έγραψαν τίποτε το καινούργιο επιστημονικό. Πως λοιπόν με τέτοιο καθηγητικό προσωπικό μπορεί να καλλιεργηθεί η επιστήμη στη χώρα μας;

Η διδασκαλία στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα:

Οι ημέρες διδασκαλίας μόλις φτάνουν τις 120 το χρόνο, χωρίς να λογαριάσουμε τις αδιαθεσίες κ.τ.λ.

Οι μέθοδες της διδασκαλίας αντιπαιδαγωγικές, χειρότερες από τη μέση παιδεία. Κύριο γνώρισμά τους η παθητική αποδοχή της κούφιας πολλές φορές σκέψης των καθηγητών, με μοναδικό σκοπό την ποσοτική μάθηση, και όχι την επιστημονική μόρφωση. Δε γίνεται καμιά ή σχεδόν καμιά καλλιέργεια του επιστημονικού πνεύματος. Δε διδάσκεται στους φοιτητές η επιστημονική μέθοδος της έρευνας. Οι φροντιστηριακές εργασίες – οι εξαιρέσεις είναι λιγοστές- είναι σωστή τραγωδία. Καμιά συζήτηση. Καμιά ελευτερία στη σκέψη. Κυριαρχεί η αυθεντία. Η πραχτική άσκηση στα εργαστήρια – είναι τόσο λιγοστά- και ποσοτικά και ποιοτικά ελαττωματική. Τα βιβλία των καθηγητών πανάκριβα, σωστή «μαύρη αγορά». Οι βιβλιοθήκες φτωχές. Στην ανώτερη παιδεία δε διδάσκεται σωστά η επιστήμη. Ο φοιτητής κοιτάζει πώς να πάρει το χαρτί.

Περιεχόμενο. Στο πανεπιστήμιό μας δεν καλλιεργείται η σωστή επιστήμη. Γόνιμες επιστημονικές θεωρίες –θεωρία της εξέλιξης, διαλεχτικός και ιστορικός υλισμός, ψυχανάλυση κ.τ.λ. – ή δε διδάσκονται καθόλου, ή διδάσκονται παραμορφωμένες, και συκοφαντούνται.

Στην ανώτερη παιδεία έχει θρονιαστεί το σχολαστικό πνεύμα. Θριαμβεύει ο ψευτοκλασικισμός, και ο στείρος εγκυκλοπαιδισμός με το διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη, της επιστήμης με τη ζωή, με ξεθεωτικό μπούκωμα των φοιτητών με γνώσεις, με την ποσοτική μάθηση.

Οι εξετάσεις. Άλλη πληγή για τους φοιτητές, όπως γίνονται σήμερα, το πιο ισχυρό όπλο των καθηγητών να επιβληθούν να πνίξουν την πρωτοβουλία των φοιτητών. Μοναδικό κριτήριο για την αξία του φοιτητή, η ποσότητα των γνώσεων. Ο καθηγητής δεν ενδιαφέρεται να εξακριβώσει αν ο υποψήφιος σκέπτεται επιστημονικά, αν είναι σε θέση να λύση ένα πρόβλημα. Αντιεπιστημονική λοιπόν είναι η ανώτερη παιδεία. Τραγική η εικόνα. Η Ελληνική επιστήμη έμεινε μακριά από το Έθνος και τις ανάγκες του. Δεν εξυπηρέτησε το λαό. Δεν έγινε λαϊκό απόχτημα.

Σπουδαστικά ζωή. Η εικόνα εδώ γίνεται τραγικότερη. Καμιά φροντίδα για την υγεία, τη διατροφή, την κατοικία των σπουδαστών. Καμιά φροντίδα για τη χαρά. Καμιά αυτοδιοίκηση. Θέλουν τον φοιτητή άβουλο, ετεροκίνητο, τυφλά πειθαρχικό, χωρίς γνώμη δική του για τα ζητήματά του, δουλόπρεπο, δοχείο για γνώσεις ξεκρέμαστες.

Ο ξεπεσμός της Ελληνικής επιστήμης, ο παρασιτικός της χαραχτήρας αναγκαίο επικολούθημα της παρασιτικής και καθυστερημένης οικονομικής ανάπτυξης στη χώρα μας.

δ! Η παιδεία μας είναι κατασταλτική και ατομιστική

Το τέταρτο βασικό γνώρισμα της παιδείας μας. Για να διαπαιδαγωγήσει ηθικά και κοινωνικά τη νέα γενιά η παιδεία μας χρησιμοποιεί τη βάρβαρη εξωτερική πειθαρχία και καλλιεργεί τον εγωισμό των παιδιών.

Με την εξωτερική πειθαρχία πνίγει την πρωτοβουλία των παιδιών , παραλύει τη θέλησή τους και την ελεύτερη δημιουργική τους δράση, πιέζει την προσωπικότητά τους και καλλιεργεί το δουλικό φρόνημα. Θέλει να κάνει τα παιδιά άβουλα, υπάκουα, να δέχονται παθητικά και να εκτελούν δουλικά κάθε εντολή. Το Ελληνικό Κράτος σ’ όλες τις μορφές που πήρε ως σήμερα τέτοιους άβουλους και ψυχικά ανάπηρους πολίτες χρειάζεται.

Παράλληλα η παιδεία μας και ιδιαίτερα η μέση και η ανώτερη είναι ατομιστική. Παρουσιάζει στα μάτια των νέων για ηθικό ιδανικό την ευτυχία του ατόμου στην πιο αντικοινωνική μορφή, τον εύκολο δηλαδή πλουτισμό και την πρόστυχη καλοπέραση σε βάρος των άλλων. Και ας μη μας φανεί παράξενο. Γιατί και η προνομιούχα εκείνη μερίδα της κοινωνίας που όργανό της είναι και η παιδεία, στηρίζεται στον πιο άκρατο και υλιστικό ατομισμό.

Καλλιεργεί η παιδεία μας στη σχολική πράξη τον εγωισμό των παιδιών με όλα τα γνωστά μέσα, τους βαθμούς, τις διακρίσεις, τα βραβεία, και από το άλλο μέρος παρεμποδίζει τη συνεργασία τους, δεν καθορίζει ποτέ ομαδικά έργα, ούτε καλλιεργεί το ομαδικό πνεύμα. Δε λογαριάζει τα κοινά ενδιαφέροντα, που πηγάζουν από τις κοινές βιολογικές ανάγκες της παιδικής ηλικίας, και αφήνει αχρησιμοποίητα, τα καταδικάζει σε ατροφία, τα κοινωνικά συναιστήματα της νεολαίας, την αμοιβαία αγάπη, την αλληλεγγύη, το συναίστημα της ευθύνης, την αυτοθυσία για το γενικό καλό. Έτσι η παιδεία μας σπρώχνει τα παιδιά στον ανήθικο αριβισμό, στην εγωιστική φιλοδοξία, στην επικράτηση του ατόμου με κάθε μέσο. Πλάθει λοιπόν η παιδεία μας τον τύπο του δουλόπρεπου αναρριχητή.

Β! ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ

α! Οι εκπαιδευτικές μας θέσεις

1. Γενικές θέσεις

α! . Η παιδεία μας πρέπει να διαποτιστεί με τα ζωντανά προοδευτικά λαϊκά ιδανικά. Και αυτά είναι το ιδανικό της Εθνικής λευτεριάς και ανεξαρτησίας, το αντιφασιστικό  ιδανικό της λαϊκής δημοκρατίας, το αντιϊμπεριαλιστικό ιδανικό της ειρήνης και το δημιουργικό ιδανικό του νεοελληνικού πολιτισμού, όπου ανώτατο κοινωνικό λειτούργημα θα είναι η δημιουργική, παραγωγική εργασία.

β!   Η παιδεία να γίνη αληθινά λαοκρατική. Να προσαρμοστεί πραγματικά στις υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού, και να προσανατολιστεί στις βασικές μορφές της ελληνικής ζωής, όπως φυσικά ξετυλίγεται με τη ζωντανή τους ιδιορυθμία στο μεγάλο ρεύμα της παγκόσμιας ζωής. Να προσανατολιστεί στο βιομηχανικογεωργικό, στον τεχνικό και παράλληλα στον πνευματικό πολιτισμό.

γ!   Ν’ αναγνωριστεί το δικαίωμα της ολοκληρωτικής μόρφωσης σε όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση και την οικονομική τους κατάσταση. Να δοθούν σε όλους τους νέους και τις νέες όλα τα μέσα να μορφωθούν ανάλογα με τις ικανότητές τους.

δ!   Να φυσήξει στην παιδεία πνεύμα καθαρά επιστημονικό. Κάθε γνώση είτε από τη φύση είτε από την κοινωνία, να δίνεται διαλεχτικά. Τα νιάτα πρέπει να νιώσουν πως όλα γύρω τους δεν ήσαν πάντα έτσι ούτε θα μείνουν πάντα έτσι, και ακόμη πως η αλλαγή και η πρόοδος δεν έρχονται μοιρολατρικά, παρά τα προκαλούν οι άνθρωποι με τη δημιουργική δράση, με τον αγώνα.

ε!   Η σημερινή παιδεία είναι ατομιστική. Ζητούμε να προβάλλει η παιδεία για ιδανικό την ευτυχία του συνόλου, όπου μέσα θα ξεπηδήσει και η ατομική προκοπή και ευτυχία.

στ!   Η λαϊκή δημοκρατία χρειάζεται πολίτες ελεύτερους, δραστήριους, με πλούσια αναπτυγμένο το συναίστημα της ευθύνης, και με απόλυτη συμμετοχή στην οργάνωση του Κράτους. Ζητούμε η σχολική ζωή να οργανωθεί με βάση την εσωτερική πειθαρχία και να καλλιεργεί το πνεύμα της ομαδικής συνεργασίας, της ευθύνης και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Και αυτό θα το πετύχει η παιδεία μόνο με την πραγματική αυτοδιοίκηση.

ζ!   Όργανο γλωσσικό σε όλους τους βαθμούς της παιδείας να είναι η δημοτική γλώσσα, η γλώσσα του λαού.

2. Ειδικές θέσεις

η!   Ζητούμε σχολείο από τα σπλάχνα του λαού. Και αυτό είναι το ενιαίο διαφοροποιημένο σχολείο εργασίας. Ζητούμε δηλαδή εκπαιδευτικό σύστημα που θα αρχίζει με ένα κοινό και υποχρεωτικό για όλα τα παιδιά σχολείο, και που θα διακλαδίζεται προς τα πάνω ανάλογα με τις πνευματικές και υλικές ανάγκες του λαού, σύμφωνα με τις τοπικές συνθήκες, με βάση και αντικείμενό του την επιστημονικά οργανωμένη κοινωνικά χρήσιμη εργασία. Οι ποικίλες ανάγκες της πατρίδας μας, η ανάπτυξη του βιομηχανικού, του γεωργικού και τεχνικού πολιτισμού, η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας μας, και παράλληλα το ανέβασμα του πνευματικού επιπέδου του Ελληνικού λαού θα καθορίσουν και τη μορφή και τους τύπους των σχολείων της μέσης και ανώτερης παιδείας. Όλοι αυτοί οι τύποι των σχολείων θα έχουν τα ίδια δικαιώματα και την ίδια αξία, γιατί ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα από τη βάση ως την κορυφή, θα το διαποτίζει το ίδιο προοδευτικό πνεύμα, και ο ίδιος σκοπός. Η επιστημονικά οργανωμένη ανθρώπινη εργασία.

θ!   Η παιδεία να γίνει καθολική. Ν’ αγκαλιάσει τη νέα γενιά από τις πρώτες μέρες της ζωής ως τα 22 χρόνια. Έτσι θα ζούνε τα νιάτα μέσα στο στοργικό θερμοκήπιο της αγωγής.

ι!   Ο πρώτος βαθμός της παιδείας (δημοτική παιδεία) να είναι οχτάχρονος αυτότελος, υποχρεωτικός για όλα τα παιδιά. Όπως υποχρεωτικά θα είναι και επιμορφωτικά σχολεία, για όσα παιδιά δεν επαρκούν οι δυνατότητές του για ανώτερη σπουδή.

ια!   Ο δεύτερος βαθμός της παιδείας (μέση παιδεία) να είναι τετράχρονος αυτότελος, διαφοροποιημένος, πλούσια διακλαδισμένος, για να εξυπηρετεί τη ραγδαία ανάπτυξη των διαφόρων κλάδων της οικονομίας και να ικανοποιεί τις πνευματικές ανάγκες του λαού και της νεολαίας. Η μέση παιδεία δε θα είναι στενά επαγγελματική. Τα παιδιά θα παίρνουν και πλούσια γενική μόρφωση.

ιβ!   Στη θέση της ποσοτικής μάθησης να μπει η ποιοτική μόρφωση. Η παιδεία πρέπει να καλλιεργεί μέσα στη ζωή και με τη δημιουργική δράση την σωματική και πνευματική ικανότητα των παιδιών, για να αναπτυχθεί πλούσια ο δυναμισμός της ηλικίας τους. Και οι γνώσεις που θα δίνονται πρέπει να έχουν για κριτήριο της αξίας τους, τη χρησιμοποίησή τους, πρέπει δηλαδή να γίνονται όργανα στην ικανοποίηση των αναγκών.

ιγ!   Η παιδεία να οργανώσει τη σωματική αγωγή, έτσι ώστε να διαπλάσει τα νιάτα γερά και χαρούμενα.

ιδ!   Ζητούμε συνεκπαίδευση σ’ όλους τους βαθμούς της παιδείας. Η σχολική κοινωνία είναι συνυφασμένη με την κοινωνική ζωή, και παραμένει φυσικά και αβίαστα κοινωνία αγοριών και κοριτσιών. Το σχολείο θα προβλέψει να διαπαιδαγωγήσει σε ιδιαίτερες ώρες τα ξεχωριστά τους ενδιαφέροντα.

ιε!   Η τέχνη ν’ αποτελέσει μαζί με την επιστημονικά οργανωμένη παραγωγική εργασία τη βάση της μόρφωσης της νεολαίας. Το σχολείο θα καλλιεργήσει από τις πρώτες μέρες της σχολικής ζωής στο παιδί τη δημιουργική ορμή και τη συνήθεια στο ωραίο.

ιστ!   Η παιδεία ν’ απλωθεί και στην προσχολική ηλικία και ν’ αναλάβει την προοδευτική διαπαιδαγώγησή της. Να ιδρυθούν βρεφοκομικοί και παιδικοί σταθμοί και δίχρονα νηπιαγωγεία σ’ όλα τα χωριά και τις πόλεις. Η φοίτηση στα νηπιαγωγεία να γίνει υποχρεωτική.

ιζ!   Η παιδεία να οργανώσει την πρόνοια για την παιδική και νεανική ηλικία (συσσίτια, ιματιοθήκες, λουτρά, ιατρική περίθαλψη κ.τ.λ.).

ιη!   Και ακόμη να οργανώσει την περισχολική και μετασχολική ζωή της νεολαίας ( παιδικό θέατρο, παιδικός κινηματογράφος, κουκλοθέατρο, παιδικό βιβλίο, εκπαιδευτικά ταξίδια, αθλητικοί αγώνες κ.τ.λ.).

ιθ!   Ζητάμε δάσκαλο με ανώτατη και καθολική μόρφωση, με εξυψωμένη την επαγγελματική σταδιοδρομία, λυτρωμένο από τον διοικητικό συγκεντρωτισμό και τον πνευματικό καταναγκασμό.

κ!   Να οργανώσει η παιδεία τον αγώνα κατά του αναλφαβητισμού και της αγραμματοσύνης, και ν’ αναλάβει τη λαϊκή διαφώτιση στον πνευματικό τομέα.

3. Θέσεις για την ανώτερη παιδεία

α!   Η ανώτερη παιδεία προετοίμασε ιδεολογικά το φασισμό στη χώρα μας και μένει και σήμερα ακόμη πειθήνιο όργανό του. Να διαποτιστεί η ανώτερη παιδεία με τα ζωντανά, προοδευτικά ιδανικά. Να γίνει ορμητήριο της εθνικής λευτεριάς, και ανεξαρτησίας, προμαχώνας της λαϊκής δημοκρατίας, στυλοβάτης της συνεργασίας με τους άλλους λαούς για το χτίσιμο της ειρήνης και του γνήσιου ανθρωπισμού.

β!   Η ανώτερη παιδεία να μπει ολοκληρωτικά στην υπηρεσία του ελληνικού λαού. Η επιστήμη για τη ζωή. Έργο της επιστήμης να συλλάβει, να ερευνήσει, να φωτίσει τα προβλήματα, που αδιάκοπα προβάλλει η ζωή και να οδηγήσει στην πραχτική λύση τους. Τότε γίνεται η επιστήμη δύναμη εξυψωτική και απολυτρωτική.

Ζητούμε λοιπόν η ανώτερη παιδεία να γίνει συντελεστής στην πολύπλευρη ανάπτυξη της χώρας και να καταρτίσει μέσα στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα το απαραίτητο για την ανασυγκρότηση της ερειπωμένης πατρίδας μας, άρτια μορφωμένο επιστημονικό προσωπικό.  

γ!   Να φυσήξει ο αέρας της προόδου στην ανώτερη παιδεία. Ζητούμε τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα να καλλιεργούν με απόλυτη ελευθερία στη σκέψη το πνεύμα της αληθινής επιστήμης.

δ!   Διασπασμένη η επιστήμη σε ανεξάρτητους κλάδους, στατικό το αντίκρυσμα της ζωής και της επιστήμης. Ζητούμε οι επιστημονικές γνώσεις να δίνονται διαλεχτικά. Η φοιτητική νεολαία πρέπει να κατανοήσει την αλληλοεξάρτηση των κλάδων της επιστήμης και να ιδεί τη σημερινή πραγματικότητα στην εξάρτησή της με τα περασμένα και στην πραχτική της με το αύριο. Απαραίτητο λοιπόν να διδάσκεται σ’ όλες τις πανεπιστημιακές και τις άλλες ανώτερες σχολές η φιλοσοφία, η κοινωνιολογία και η ιστορία. Τα μαθήματα αυτά, υποχρεωτικά για όλους τους σπουδαστές, δε θα είναι πάρεργα. Θα πάρουν βασική θέση στο πρόγραμμα.

ε!   Η ανώτερη παιδεία δημιουργεί κοντόθωρους, αποξενωμένους από τη ζωή επιστήμονες, που δε βλέπουν πέρα από την ειδικότητά τους.

Η ανώτερη παιδεία ζητούμε να καταρτίζει καθολικά μορφωμένους και άρια εκπαιδευμένους επιστήμονες, που να κατανοούν συνολικά τα φαινόμενα της ζωής, και να κυριαρχούν στην ειδικότητά τους. Εκτός λοιπόν από τη φιλοσοφική και κοινωνιολογική μόρφωση να δοθεί στους σπουδαστές και η πλατειά επιστημονική βάση, όπου θα στηριχτούν οι ειδικές για κάθε κλάδο γνώσεις.

στ!   Η ανώτερη παιδεία δε βγάζει αληθινούς επιστήμονες, με συναίστηση για την κοινωνική τους αποστολή, με ριζωμένη την ευθύνη για την προκοπή ολόκληρης της κοινωνίας. Δημιουργεί παράσιτους θεσιθήρες και στεγνούς επαγγελματίες, που δε βλέπουν παρά το ατομικό τους συμφέρο.

Η ανώτερη παιδεία να προβάλλει για ιδανικό την ευτυχία του συνόλου και να δημιουργεί καθολικά μορφωμένους επιστήμονες ,προσανατολισμένους στα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, πρόθυμους ν’ αγωνιστούν για την προκοπή του Έθνους, για την ευτυχία του λαού.

ζ!   Στη θέση της ποσοτικής μάθησης να μπει και στην ανώτερη παιδεία η ποιοτική μόρφωση. Η ανώτερη παιδεία να βασιστεί επάνω στην επιστημονικά οργανωμένη εργασία και να μορφώνει με την εργασία. Η προφορική λοιπόν από την έδρα διδασκαλία να περιοριστεί, να είναι απλή εισαγωγή. Το βάρος να πέσει στα φροντιστήρια, στην ατομική και συλλογική μελέτη και έρευνα με τη στοργική καθοδήγηση και  συνεργασία με τον καθηγητή και των βοηθών του, και ιδιαίτερα στη συμμετοχή των σπουδαστών στην παραγωγική εργασία, όπου μέσα θα καλλιεργήσουν οι σπουδαστές το επιστημονικό πνεύμα.

Φυσικά θα καταργηθούν οι σημερινές βάρβαρες εξετάσεις. Κριτήριο για την αξία και την πρόοδο του φοιτητή πρέπει να γίνει η κριτική του ικανότητα, η απόχτηση και η ανάπτυξη του επιστημονικού πνεύματος, η ορμή για αυτενέργεια και η δημιουργική του επιστημονική δράση.

η!   Να ιδρυθούν όλα τα απαραίτητα εργαστήρια και να λειτουργούν άνετα. Να πλουτιστούν οι φροντιστηριακές βιβλιοθήκες, να βελτιωθούν τα κάθε λογής επιστημονικά βοηθήματα, να γραφούν ή να μεταφραστούν συγγράμματα με ευσύνοπτη ύλη, να γραφούν βιβλία οδηγητικά για την εργασία στα εργαστήρια, να δοθούν πηγές και να καταρτιστούν σχεδιαγράμματα για τα πειράματα.

θ!   Η οργάνωση της ανώτερης παιδείας να γίνει με βάση τις υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού. Σύμφωνα με την πραγματική ανάγκη της χώρας μας να ιδρύονται οι ανώτατες σχολές και οι έδρες σε κάθε σχολή – και όχι όπως γίνεται συχνά για το χατήρι των υποψηφίων – και αντίστοιχα με τις ανάγκες αυτές να κατανέμονται οι σπουδαστές σε κάθε σχολή. Η κατανομή θα είναι φυσιολογική έπειτα από τη διαφοροποίηση της μέσης παιδείας και ανάλογη με τις ατομικές ικανότητες και τα ενδιαφέροντα των σπουδαστών.

ι!   Σήμερα πολύτιμοι κλάδοι της επιστήμης θεωρούνται «άγονοι» και ερημώνονται από την ανισότητα στις απολαυές.

Ζητούμε όλοι οι επιστήμονες, αληθινοί λειτουργοί της κοινωνίας να έχουν απολαυές που θα τους εξασφαλίζουν ζωή άνετη, απαλλαγμένη από τις σημερινές συντριφτικές για πολλούς οικονομικές φροντίδες. Έτσι οι διάφοροι κλάδοι της επιστήμης  θα τροφοδοτούνται με άξιους καλλιεργητές, και όλοι οι επιστήμονες θα αφοσιωθούν στην εξυπηρέτηση του συνόλου.

ια!   Να δημιουργηθεί και στη χώρα μας πλούσιο φυτώριο από νέους επιστήμονες. Να οργανωθούν έτσι οι επιστημονικές σπουδές, ώστε οι λιγοστοί από τους σπουδαστές που διακρίθηκαν για την ικανότητα και το ενδιαφέρο τους  για την επιστημονική έρευνα, να παρατείνουν τρία ακόμη χρόνια τις σπουδές τους στην ειδικότητα που διάλεξαν μέσα σ’ ανώτερο κύκλο μαθήματα.

Παράλληλα και μάλιστα στα πρώτα χρόνια της λαϊκής δημοκρατίας να σταλούν όσο γίνεται περισσότεροι νέοι επιστήμονες στο εξωτερικό για να συμπληρώσουν τις σπουδές τους. Άφθονες λοιπόν κρατικές και κοινοτικές  υποτροφίες. Η υποτροφία μετακλητή για τους όχι μεταδοτικούς. Από όλους αυτούς τους πρώτους και τους δεύτερους, θα στρατολογείται το διδαχτικό προσωπικό στην ανώτερη παιδεία, οι βοηθοί, ο επιμελητής, ο υφηγητής, οι έκτακτοι και ταχτικοί καθηγητές. Έτσι ο καθηγητής θα προετοιμάζεται από τα χρόνια της σπουδής του. Η προαγωγή θα γίνεται αβίαστη και η επιλογή φυσιολογική.

ιβ!   Στην αναγεννημένη ανώτερη παιδεία τρία πρέπει να είναι τα κριτήρια για την κατάληψη καθηγητικής έδρας: Η άρτια και πλατιά επιστημονική συγκρότηση, η διδαχτική ικανότητα, και το προοδευτικό επιστημονικό πνεύμα. Ζητούμε ο καθηγητής να είναι ανώτερη προοδευτική προσωπικότητα, για να γίνει άξιος καθοδηγητής της νεολαίας.

ιγ!   Τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα να καθαριστούν από τους δουλόπρεπους αναρριχητές, από τους στυλοβάτες του φασισμού, τους ανάξιους για το Έθνος και την πατρίδα καθηγητές.

ιδ!    Επίσημη γλώσσα  στην ανώτερη παιδεία και στην ελληνική επιστήμη να είναι η δημοτική, η ζωντανή γλώσσα του λαού.

ιε!   Οι πόρτες της παιδείας ν’ ανοίξουν διάπλατα για όλους τους ικανούς. Να γκρεμιστούν όλοι οι οικονομικοί φραγμοί – δίδαχτρα, εξέταστρα – και να δοθούν όλα τα μέσα – υποτροφίες, σπουδαστικός μιστός – για την άνετη και χαρούμενη σπουδή της φοιτητικής νεολαίας.

Παράλληλα οι σπουδαστές να συνειδητοποιήσουν την υποχρέωση και την ευθύνη τους για την άρτια σπουδή τους, για να γίνουν άξιοι εργάτες της ζωής και της επιστήμης.

ιστ!   Να σπάσει η μονοκρατορία των καθηγητών, η αυθεντία. Ν’ αναπτυχτεί η πρωτοβουλία των σπουδαστών, η δημιουργική τους ορμή, το πνεύμα της συνεργασίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Οι σπουδαστές να οργανώσουν την αυτοδιοίκηση στη σπουδαστική ζωή με βάση την εσωτερική πειθαρχία, και με συμμετοχή στη λύση των σπουδαστικών προβλημάτων.

ιζ!   Ν’ αξιοποιηθεί ο σπουδαστής στην κοινωνική του αποστολή και ιδιαίτερα τώρα στην ανοικοδόμηση της ερειπωμένης πατρίδας μας, να γίνει ο σπουδαστής διαφωτιστής του λαού, μαχητής στο πλευρό του, πρωτοπόρος στην υλική και πνευματική αναγέννηση της χώρας.

β! Άμεσα αιτήματα

(Για τη ζωή –υγεία, διατροφή κ.τ.λ. ασχολήθηκε η προηγούμενη εισήγηση)

Για τη μόρφωση των παιδιών

1. Να λυθούν από την επίταξη τα επίταχτα διδαχτήρια. Να επισκευαστούν τα κατεστραμένα. Να χτιστούν καινούργια σχολικά χτίρια στα καμένα χωριά , που ξαναχτίζονται.

2. Να επισκευαστούν τα σχολικά έπιπλα και να φτιαχτούν καινούργια.

3. Να εφοδιαστούν τα σχολεία με εποπτικά μέσα και όργανα και από τις επανορθώσεις που θα πάρουμε και με την βοήθεια της Ούνρα.

4. Να ιδρυθούν σχολικοί κήποι παντού και να ανεφοδιαστούν με τα απαραίτητα εργαλεία με τη βοήθεια της Ούνρα.

5. Ν’ αρχίσουν να ιδρύονται (εισφορά δήμων και εργοδοτών) στις εργατικές συνοικίες βρεφοκομικοί και παιδικοί σταθμοί. ( Η ίδρυσή τους να γίνει αίτημα των εργατικών σωματείων και στα χωριά από γεωργικούς συνεταιρισμούς και κοινότητες). Οι επονίτες και οι επονίτισες μ’ όλη τους τη δύναμη στη λειτουργία τους.

6. Να ξεριζωθεί το φασιστικό πνεύμα από τα σχολεία μας. Ν’ απαγορευθεί η κυκλοφορία των φασιστικών βιβλίων της 4ης Αυγούστου. Να κυκλοφορήσουν τα εγκεκριμένα πριν από το 1936. α)  Το Κράτος να φροντίσει να γραφτούν το συντομώτερο καινούργια σχολικά βιβλία, όπου θα καλλιεργείται το δημοκρατικό πνεύμα, θα χτυπιέται το φυλετικό μίσος και ο ατομισμός, και θα καλλιεργείται η συνεργασία με τους άλλους λαούς στο χτίσιμο του νέου πολιτισμού. Ιδιαίτερα στα βιβλία της Ιστορίας να τονιστεί ο λαϊκός παράγοντας, ο αγώνας των λαών για την πρόοδο και το λυτρωμό τους. β) Ν’ αξιοποιηθεί ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας και στα διδαχτικά βιβλία και στη διδασκαλία, και να στιγματιστεί ο δοσιλογισμός.

7. Να συμφιλιωθεί το σχολείο με τη ζωή. Να γίνει κέντρο εκπολιτισμού (καθαριότητα, υγεία, λαϊκές εορτές, θέατρο, χορωδία κ.τ.λ.)

8. Ν’ αρχίσει η προσαρμογή του σχολείου στις ανάγκες του λαού. α) Να εισαχτεί μοναδική η δημοτική γλώσσα και στη δημοτική και στη μέση παιδεία. β) Να ξεκαθαριστεί το πρόγραμμα από το άχρηστο υλικό και να μπει καινούργιο χρήσιμο. [ Η ΕΠΟΝ να οργανώσει  τα σχετικά συνεργία από εκπαιδευτικούς για να υποδείξουν το άχρηστο υλικό και το νέο που πρέπει να μπει.] π.χ. Ιστορία, Γεωγραφία.

9. Ιδιαίτερα για τη μέση παιδεία, να περιοριστεί στο ελάχιστο η γραμματική και το συνταχτικό της αρχαίας. Να καταργηθεί η θεματογραφία. Να γίνουν τα Λατινικά προαιρετικά. Να διδάσκονται οι κλασικοί σε μετάφραση με βάση την κατανόηση και την αξιολόγηση του αρχαίου κλασικού πολιτισμού.

10. Ν’ αρχίσει να γίνεται, (να έχουν σχετική ευχέρεια οι καθηγητές) η διδασκαλία μέσα στην πράξη (παραγωγή) και με την πράξη. Να εισαχτεί στη μέση παιδεία (βάσει προμελετημένου σχεδίου)  η φροντιστηριακή διδασκαλία με την ομαδική συνεργασία των παιδιών. Να εισαχτούν τα ελεύτερα απογέματα, για ομιλίες, διαλέξεις από μαθητές και συζητήσεις, καθώς και για την ψυχαγωγία των παιδιών.

11. Να εισαχτεί η αυτοδιοίκηση και στη δημοτική και στη μέση παιδεία. τα παιδιά ν’ αναλάβουν τη φροντίδα για το πρεπισμό και την καθαριότητα του σχολείου, την οργάνωση εκδρομών, ψυχαγωγίες, τη βοήθεια στα άπορα παιδιά, κ.τ.λ.

12. Να καταργηθούν τα χαρτόσημα, ένσημα και κάθε ειδική φορολογία στη δημοτική παιδεία. Να γίνει πραγματικά δωρεάν. Στη μέση παιδεία ν’ απαλλαχτούν από εκπαιδευτικά τέλη, χαρτόσημα κ.τ.λ. όλα τα άπορα παιδιά.

13. Να δίνονται τα βιβλία και η γραφική ύλη δωρεάν στα άπορα παιδιά. Να ζητηθεί η βοήθεια της Ούνρα για χαρτί και γραφική ύλη.

14. Να γίνει το δημοτικό σχολείο εξάχρονο και εξάχρονη η μέση παιδεία. Στη μέση παιδεία θ μπαίνουν τελειόφοιτοι του εξάχρονου δημοτικού.

15. Να χτυπηθεί η ποσοτική μάθηση. Ν’ αλλάξει το σημερινό σύστημα των εξετάσεων, διαγωνισμών, που είναι σύνεργο της ποσοτικής μάθησης. Οι εξετάσεις να ελέγχουν την ποιοτική μόρφωση των παιδιών.

16. Να οργανωθούν σχολικές, μαθητικές και λαϊκές βιβλιοθήκες.

17. Να ιδρυθούν σχολεία στα χωριά και  τους συνοικισμούς, όπου δεν υπάρχουν ως τώρα, και να προαχτούν τα πληθωρικά σχολεία με βάσει ένας δάσκαλος το πολύ 40 μαθητές.

18. τα παιδιά να χαρούν τη χαρά. α) Παιχνίδια και αγωνίσματα β) Εκδρομές γ) Παιδικό θέατρο – χορωδία. Η τέχνη να μπει στο σχολείο απ’ όλες τις πόρτες.

19. Να ιδρυθούν κατώτερες και μέσες σχολές. Να αρχίσει η μόρφωση ειδικού διδαχτικού προσωπικού. Να υπαχτεί η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση στο Υπουργείο της Παιδείας, για να έχει ενιαία κατεύθυνση και πρόγραμμα. Να επιχορηγήσει το Κράτος τα σημερινά σωματειακά τεχνικά και επαγγελματικά σχολεία, και να καταργηθούν τα βασικά δίδαχτρα, χαρτόσημα και εκπαιδευτικά τέλη. Τα νυχτερινά τεχνικά και επαγγελματικά σχολεία να γίνουν απογεματινά. Οι ώρες διδασκαλίας να είναι ώρες δουλειάς και να πληρώνονται από τον εργοδότη. Να ιδρυθούν τεχνικά σχολεία στα εργοστάσια.

20. Ν’ αρχίσει η μάχη κατά του αναλφαβητισμού.

21. Για το διδαχτικό προσωπικό: Να καθαριστεί ο εκπαιδευτικός κλάδος (δημοτική, μέση και ανώτερη παιδεία) από όλους τους δοσίλογους. Απαραίτητη η ηθική κάθαρση. Να πάψει ο διωγμός των λειτουργών της παιδείας για τη συμμετοχή τους στην Εθνική Αντίσταση και τα φρονήματά τους. να διοριστούν όλοι όσοι παύτηκαν και όλοι οι αδιόριστοι. Να επανέλθουν από τη διαθεσιμότητα στην υπηρεσία. Να τελειώσει η φετεινή χρονιά στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες το αργότερο στις 15 Μαρτίου, και η ερχόμενη χρονιά χωρίς διακοπές 15 Αυγούστου. Τόσες είναι οι κενές θέσεις. Να ιδρυθούν και άλλες παιδαγωγικές ακαδημίες με ενός χρόνου φοίτηση για να συμπληρωθούν οι κενές θέσεις. Να δοθεί η πρώτη αυτοδιοίκηση στον εκπαιδευτικό κλάδο με αιρετούς αντιπροσώπους σ’ όλα τα συμβούλια ανώτερα και κατώτερα.

Για να μπουν σ’ εφαρμογή τα άμεσα αιτήματα χρειάζεται:

α!   Ν’ αναπτύξει όλη τη δραστηριότητά της η ΕΠΟΝ και να κινητοποιεί τους επονίτες και τις επονίτισες, ιδιαίτερα τους μαθητές της μέσης παιδείας.

β!   Να προσπαθήσουμε να επιτύχουμε τη μαθητική ενότητα. Η μαθητική ενότητα να γίνει κύριο καθήκον της ΕΠΟΝ και του περιοδικού «Μαθητής».

γ!   Να κινητοποιηθούν όλοι οι προοδευτικοί λειτουργοί της παιδείας και να προσαρμόσουν την εργασία τους στο σχολείο στα αιτήματα.

δ!   Να γίνουν διαφωτιστικές ομιλίες στο λαό και στο τελευταίο χωριό από τους δασκάλους, επονίτες κ.τ.λ.

ε!   Να επανιδρυθούν οι σχολικές επιτροπές

στ!   Να κινητοποιηθούν οι γονείς. Να γίνουν ακόμη και σύλλογοι γονέων.

ζ!   Να κινητοποιηθούν τα εκπαιδευτικά σωματεία –( Εκπαιδευτικός Όμιλος, Εταιρεία Επιστήμη-Ανοικοδόμηση, Εταιρεία για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού)- διάφοροι γυναικείοι σύλλογοι – και οι διδασκαλικοί σύλλογοι. Σκόπιμο είναι να γίνει κοινή σύσκεψη όλων αυτών των σωματείων και συλλόγων για κοινό πρόγραμμα δράσης με κοινή συντονιστική επιτροπή.

η!   Να αρχίσει καμπάνια από τις καθημερινές εφημερίδες και περιοδικά για τα εκπαιδευτικά ζητήματα. 

---

[1]Για τη σημερινή κατάσταση συγκεντρώνονται τώρα τα στοιχεία. Στο συνέδριο θα τα αναφέρω. Ελπίζω να έχουν συγκεντρωθεί αρκετά.