ΕΙΣΗΓΗΣΗ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
Η μελέτη αυτή του Κώστα Σωτηρίου
γράφτηκε μετά από τη μελέτη του
«Εισήγηση για την παιδεία στο πρώτο
συνέδριο της ΕΠΟΝ»(Γενάρης 1946)ΕΙΣΗΓΗΣΗ
Το πρώτο μέρος της μελέτης είναι μια περίληψη της μελέτης του
«Η παιδεία μας στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας»
αλλά στη μελέτη αυτή προσθέτει και αναλύει
και τα άλλα δύο χαραχτηριστικά της παιδείας μας.
αλλά στη μελέτη αυτή προσθέτει και αναλύει
και τα άλλα δύο χαραχτηριστικά της παιδείας μας.
Τα άλλα δύο χαραχτηριστικά είναι : «Γ’ Η παιδεία μας είναι αντιεπιστημονική»
και
«Δ’ Η παιδεία μας είναι κατασταλτική και ατομιστική»
Στο δεύτερο μέρος με τίτλο : «Τι
πρέπει να γίνει» παρουσιάζει τις «εκπαιδευτικές θέσεις».
Η «Εισήγηση για την παιδεία στο πρώτο συνέδριο της ΕΠΟΝ»
αυτή τη μελέτη είχε σαν βάση.
Εδώ δημοσιεύεται το χειρόγραφο κείμενο
Το χειρόγραφο σε pdf:ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
Μέρος πρώτο: Η
ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΑΣ ΣΤΑ 120 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΤΕΡΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Μέσα στη φωτιά του
τετράχρονου σκληρού εθνικοαπαελευθερωτικού και λαολυτρωτικού αγώνα ξεπροβάλει
αιματόβρεχτη και δαφνοστεφανωμένη η ηρωική νεολαία μας. Αγωνίστηκε και
μεγαλούργησε. Ο ηρωισμός της άφταστος. Παραδειγματική η αυτοθυσία της. Μπροστά
μας σήμερα σωρός τα ερείπια. Βαρύ το αναδημιουργικό μας έργο. Βαριά και τα
καθήκοντα. Η νεολαία μας, ώριμη από τον αγώνα, έχει βαθιά συναίστηση για την
ιστορική της αποστολή.
Στην αναδημιουργία
αυτή, στην αληθινή αναγέννηση της πατρίδας μας βασικό ρόλο θα παίξει η παιδεία.
Πρέπει ν οδηγήσει τη νεολαία στο δρόμο της προόδου και να εφοδιάσει τους νέους
και τις νέες με όλα τα ψυχικά και πνευματικά όπλα, για να ξετυλίξουν χαρούμενα
όλη τη δημιουργική τους δράση, να γίνουν ειδικευμένοι εργάτες της ζωής και της
επιστήμης και να χτίσουν την ευτυχία και τη δική τους και του λαού.
Μπορεί όμως η
σημερινή παιδεία μας να εκπληρώσει τον προορισμό της τούτο; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά
αρνητική. Από οποιαδήποτε πλευρά κι αν την εξετάσουμε, πάντα θα καταλήγουμε στο
θλιβερό συμπέρασμα, πως η παιδεία μας από την πρώτη στιγμή που οργανώθηκε από
το νέο Κράτος μας έπειτα από την επανάσταση του 1821 μπήκε στον αντιπροοδευτικό
της δρόμο και εξακολουθεί ως σήμερα να είναι καθυστερημένη και αντιπροοδευτική,
ανίκανη να προετοιμάσει τη νεολαία μας για το διπλό της έργο, το καταλυτικό
και το αναδημιουργικό. Οι λιγοστές προσπάθειες που έγιναν στο μεταξύ για τη
μεταρύθμισή της δεν καρποφόρησαν. Οι κάποιες μικρές βελτιώσεις δεν άλλαξαν την
ουσία της.
Στα 120 χρόνια της
ελεύτερης ζωής μας ο λαός και η νεολαία έμειναν βυθισμένοι στο πνευματικό
σκοτάδι .Ζήσαμε στον τόπο μας και δοκιμάσαμε πικρά και την απόλυτη μοναρχία και
τη συνταγματική βασιλεία και την ψευτοαστική δημοκρατία και τη στρατοκρατία και
τελευταία και τη μοναρχοφασιστική διχτατορία της 4ης Αυγούστου. Μέσα
σ’ όλα αυτά τα πολιτεύματα ο ελληνικός λαός, ο δουλευτής λαός έζησε μέσα στην
πείνα και την εξαθλίωση. Δε γεύτηκε ούτε τα υλικά, και πολύ λιγότερο τα πνευματικά αγαθά. Οι αρώστειες τον έτρωγαν,
το δρεπάνι του χάρου θέριζε αλύπητα παιδικές ψυχές. Δεν έμαθε ο δουλευτής λαός
να εκμεταλλεύεται τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας. Δε γνώρισε τη γύρω του
φύση. Δεν οπλίστηκε στη δημιουργική του δράση με τα όπλα του σύγχρονου τεχνικού
πολιτισμού. Δεν υψώθηκε στο ανώτερο βιοτικό επίπεδο. Δε φωτίστηκε με το φως της
επιστήμης. Δε λυτρώθηκε με την αλήθεια. Οι προλήψεις τον τυραννούσαν, οι
δεισιδαιμονίες τον βασάνιζαν. Πυκνό πνευματικό σκοτάδι τον σκέπαζε.
Και δεν μπορούσε να
είναι διαφορετικά. Γιατί σ’ όλο αυτό το μακρόχρονο διάστημα ο ελληνικός λαός
δεν ήταν νοικοκύρης στον τόπο του. Δεν κρατούσε ο ίδιος την τύχη στα χέρια του.
Ήταν θύμα της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Αυτή κρατούσε την εξουσία και
χρησιμοποιούσε ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό για να περιφρουρήσει τα
συμφέροντά της. Αποκοίμιζε το λαό με απατηλά συνθήματα, του πρόβαλε τα
παραπλανητικά ιδανικά της προγονοπληξίας και πατριδοκαπηλίας, τον έριξε στη
μοιρολατρία και την αδράνεια, έβαλε φραγμούς στην πρόοδό του, τον πίεζε, τον
τυραννούσε, ώσπου στο τέλος του πέρασε τις αλυσίδες του φασισμού. Για τον ίδιο
αντιλαϊκό σκοπό χρησιμοποίησε και την παιδεία. Καθόρισε σύμφωνα με τα
συμφέροντά της και τα ιδανικά και το σκοπό της αγωγής, και το περιεχόμενο και
την οργάνωση της παιδείας, ακόμη και τα παιδαγωγικά μέσα, που έπρεπε να
χρησιμοποιηθούν. Αυτή κανόνιζε πάντα και την πνευματική τροφή της νεολαίας και
τον ιδεολογικό της εξοπλισμό. Έτσι στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας η
παιδεία έμεινε αντιπροοδευτική. Μα ας παρακολουθήσουμε την ιστορία της. Τραγική
είναι και για το λαό και για τη νεολαία.
Α! Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ
ΑΝΤΙΛΑΪΚΗ
1. Προσχολική ηλικία
Όλοι οι ψυχολόγοι και παιδαγωγοί παραδέχονται
σήμερα, πως η ηλικία αυτή των 0-6 χρονών είναι η σπουδαιότερη περίοδος για τη
σωματική και ψυχική εξέλιξη του παιδιού και τη διαμόρφωση του χαραχτήρα του.
Μπαίνουν οι πρώτες καταβολές για την προσωπικότητα. Και όμως η ηλικία αυτή ήταν
και είναι ολότελα αφημένη στην τύχη της. Αμορφωσιά των γονιών, άγνοια των
κανόνων υγιεινής, αποπνιχτική οικογενειακή ανατροφή, πείνα και υποσιτισμός,
ορφάνια, έλλειψη κάθε προστασίας, υποσκάβουν την υγεία των παιδιών και
βαρβαρώνουν την ψυχή τους. Γεννιούνται και ριζώνουν τα περισσότερα παιδικά
ελαττώματα, που τόσο βασανίζουν και τα ίδια τα παιδιά και την κοινωνία. Το
ελληνικό Κράτος θεώρησε την προσχολική ηλικία ατομική υπόθεση. Εγκληματική η
αδιαφορία του για τα παιδιά του λαού.
Καμιά σοβαρή
προσπάθεια να προστατέψει τη μητρότητα. Καμιά πρόνοια για τη βρεφική ηλικία.
Ούτε μαιευτικές κλινικές για τις άπορες επίτοκες, ούτε λαϊκά ιατρεία στα χωριά,
για να παρακολουθούν και να συμβουλεύουν τις επίτοκες γυναίκες, ούτε πουθενά
βρεφοκομικοί σταθμοί, ούτε συμβουλευτικοί. Καμιά επίσης πρόνοια για τη νηπιακή
ηλικία. Οι λιγοστοί παιδικοί σταθμοί που λειτούργησαν τα τελευταία χρόνια στην
Αθήνα και σε δυό τρείς άλλες πόλεις ήσαν στάχτη στα μάτια του λαού. Χρησίμεψαν
πιο πολύ για κοσμική κίνηση, για να επιδείξουν τη φιλανθρωπία (!) τους γνωστές
κυρίες της αριστοκρατίας. Η μόνη σοβαρή προσπάθεια για την ίδρυση παιδικών
σταθμών έγινε από την ΕΠΟΝ. Μα και η προσπάθεια αυτή πνίγηκε από το
μεταδεκεμβριανό φασιστικό Κράτος.
Κάποια φροντίδα πήρε
το Κράτος για τα παιδιά 4-6 χρονών με τα νηπιαγωγεία που ίδρυσε ως τώρα.
Σύμφωνα με την επίσημη στατιστική στα 1937-38 είχαμε 743 δημόσια και 23
ιδιωτικά νηπιαγωγεία. Φοίτησαν 33.381 από τις 340 χιλιάδες νήπια 4-6 χρονών σ’
όλη την Ελλάδα, δηλαδή 10%. Μα από τα 743 δημόσια νηπιαγωγεία λειτούργησαν 534
στη Μακεδονία, 102 στην Ήπειρο, 48 στη Θράκη και σ’ όλη την άλλη Ελλάδα μόνο
49. Ο λόγος είναι φανερός. Ο ελληνικό Κράτος πύκνωσε τα νηπιαγωγεία στις
βορινές επαρχίες, για να πετύχει τη γλωσσική αφομοίωση των ξενόφωνων πληθυσμών.
Και πως λειτούργησαν
τα λιγοστά αυτά νηπιαγωγεία; Μέσα στις πιο ελεεινές συνθήκες. Σχολικά χτίρια
ακατάλληλα και βλαβερά για την υγεία των παιδιών. Εποπτικά μέσα πολύ φτωχά, αν
όχι ανύπαρχτα. Καμιά φροντίδα για περίθαλψη και διατροφή. Καμιά σωστή
διαπαιδαγώγηση. Οι νηπιαγωγές ακατάρτιστες, και με μιστό μικρότερο από το μιστό
της πείνας που έπαιρναν οι συνάδελφοί τους, οι δασκάλοι. Κύριος σκοπός η
γλωσσική διδασκαλία. Μα ούτε το σκοπό αυτό δεν πετύχαιναν, αφού διαστρέβλωναν
το γλωσσικό αίστημα των παιδιών με τη νεκρή καθαρεύουσα, που τα δίδασκαν.
Εγκληματική λοιπόν η
αδιαφορία του Κράτους για την προσχολική ηλικία. Φυσικά τα παιδιά που υπόφεραν
μέσα στην τραγική αυτή κατάσταση ήσαν τα παιδιά του εργάτη, του αγρότη, του
φτωχού υπάλληλου.
2. Αναλφαβητισμός
Στην πατρίδα μας,
στην ωραία Ελλάδα, όπου άνθισε η φιλοσοφία και έλαμψε το φως της επιστήμης,
θριαμβεύει ακόμη και σήμερα ο αναλφαβητισμός και η αγραμματοσύνη. Βέβαια το
ελληνικό Κράτος μόλις ιδρύθηκε, θέσπισε την υποχρεωτική φοίτηση. Ποτέ όμως δεν
ενδιαφέρθηκε να την εφαρμόσει. Η υποχρεωτική φοίτηση έμεινε όπως και τόσα άλλα
στο χαρτί, ένα κι αυτή προκάλυμμα της αντιλαϊκότητας του Κράτους. Να τι μας
λένε οι αριθμοί:
Πόσα παιδιά φοίτησαν
|
Ποσοστό στον πληθυσμό %
|
Πόσα παιδιά έπρεπε να φοιτήσουν
|
Πόσα παιδιά δε φοίτησαν
|
|
1855
|
36.275
|
3,6%
|
148,000
|
111,725
|
1860
|
43,230
|
4,1%
|
164,321
|
121,091
|
1866
|
52,538
|
3,9%
|
198,820
|
146,282
|
1873
|
74,561
|
5,1%
|
215,553
|
140,992
|
1879
|
79,448
|
4,7%
|
251,965
|
179,517
|
1889
|
97,801
|
4,4%
|
328.080
|
230,279
|
1901
|
189,903
|
8,6%
|
330,060
|
140.097
|
1907
|
201.433
|
9,1%
|
343,774
|
142,343
|
1930
|
680,230
|
10,8%
|
937,500
|
257,272
|
Αναλφάβητοι στην Ελλάδα
1907 αρσενικοί από 10 χρονών και πάνω 40,48% θηλυκοί 79,49% μέσος όρος
56,56%
1920 αρσενικοί από 10 χρονών και πάνω 32,09% θηλυκοί 67,20% μέσος όρος
49,67%
1928 αρσενικοί από 10 χρονών και πάνω 23,47% θηλυκοί 57,47% μέσος όρος
40,72%
1938 ο μέσος όρος αδύνατο να είναι μικρότερος από τριάντα δύο στα εκατό
-32%.
Οι αριθμοί αυτοί μιλάνε μόνοι
τους, παρουσιάζουν ανάγλυφα την αντιλαϊκή εκπαιδευτική πολιτική του Κράτους. Η
Ελλάδα μαζί με την Πορτογαλία και την
Ισπανία έχουν τα πρωτεία στον αναλφαβητισμό μέσα στις πολιτισμένες χώρες. Αν
θυμηθούμε τώρα πως τα περισσότερα σχολεία έμειναν κλειστά τα 4 χρόνια της
μαύρης σκλαβιάς, και πως όσα άνοιξαν λειτούργησαν στις πιο χειρότερες συνθήκες,
θα ιδούμε το νέο κύμα του αναλφαβητισμού που πάει να πνίξει στην αμορφωσιά τη
χώρα μας. Φυσικά ο αναλφαβητισμός δεν κατανέμεται αναλογικά στους πλούσιους και
στους φτωχούς. Φωλιάζει στους φτωχούς, στους εργάτες και στους άπορους αγρότες.
Γι αυτό και η αδιαφορία του Κράτους για τη μόρφωση των παιδιών εγκληματική.
3,
Αγραμματοσύνη και αμάθεια
Από την ίδρυση του νέου Κράτους ως σήμερα το τετράχρονο δημοτικό
στάθηκε το μοναδικό σχολείο για τα παιδιά του λαού. Δεν ανταποκρίθηκε όμως στο
φτωχικό προορισμό του. Ο αναλφαβητισμός και η αγραμματοσύνη βύθισαν στην αμορφωσιά
το λαό.
Ακόμη στα 1890 τα ¾ των παιδιών, που είχαν τη σχολική ηλικία δεν
πατούσαν το πόδι τους στο σχολείο. Μα και από τότε ως σήμερα εκατοντάδες
χιλιάδες παιδιά δεν φοιτούν στο σχολείο. Έτσι στα
1933 από τα παιδιά που γράφτηκαν δεν φοίτησαν 75.305
1934 από τα παιδιά που γράφτηκαν δεν φοίτησαν 78.393
1935 από τα παιδιά που γράφτηκαν δεν φοίτησαν 75.886
1936 από τα παιδιά που γράφτηκαν δεν φοίτησαν 82.988
1937 δεν γράφτηκαν 150,000 και απ’ όσα γράφτηκαν δεν φοίτησαν 88.000
1938 δεν γράφτηκαν 155.000 και απ’ όσα γράφτηκαν δεν φοίτησαν 91.000
Από τα παιδιά αυτά ένα μικρό μέρος δε φοίτησαν ποτέ στο σχολείο και
έτσι έμειναν αναλφάβητα. Το μεγαλύτερο όμως μέρος διάκοψαν τη φοίτησή τους πριν
να τελειώσουν το δημοτικό σχολείο, που θα ειπεί φοίτησαν ένα δυό χρόνια μόνο
και έτσι έμειναν αγράμματα. Ας παρακολουθήσομε καλύτερα τη διαροή αυτή.
Σχολική χρονιά 1930-1931
|
||
Γράφτηκαν στην α! τάξη
|
Γράφτηκαν στην δ! τάξη
|
|
Στην Κεφαλληνία
|
2.548
|
1,053
|
Στην Κόνιτσα
|
818
|
359
|
Στην Κέρκυρα
|
4.417
|
1.512
|
Σε προάστια της Αθήνας
|
1.614
|
1.110
|
Στην περιφέρεια Μεσσολογγιού
|
2.798
|
1.327
|
Σε σχολεία μέσα στην Αθήνα
|
5.606
|
3.919
|
Σχολική χρονιά 1937-1938 σ’ όλη την Ελλάδα
|
||||
Τάξη
|
Φοίτησαν
|
Προβιβάστηκαν
|
Απορίφτηκαν
|
%
|
Α!
|
231.087
|
160.961
|
70.126
|
31%
|
Β!
|
180.655
|
149.040
|
31.615
|
18%
|
Γ!
|
169.743
|
137.266
|
32.477
|
20%
|
Δ!
|
140.432
|
120.848
|
19.584
|
7%
|
σύνολο
|
721.917
|
568.115
|
153.802
|
|
Βλέπουμε λοιπόν, πως τα μισά παιδιά που γράφονται στην α! τάξη δε
φτάνουν στην δ!. Στις αγροτικές μάλιστα περιφέρειες λιγότερα από το μισό.
Βλέπουμε ακόμη πως η μεγαλύτερη διαροή γίνεται από την α! στην β! τάξη. Στην α!
τάξη γράφτηκαν 231.000 και στη β! 180.000 δηλαδή 50.000 λιγότερα. Βλέπουμε
ακόμη πως στην α! τάξη δεν προβιβάστηκαν 70.126 ενώ δεν έπρεπε να μείνουν πάνω
από 20.000 -8%. Αυτό θα ειπεί πως από
τις άλλες 50.000 άλλα παιδιά δεν φοίτησαν κανονικά και άλλα διάκοψαν τη φοίτησή
τους. Έτσι δίπλα στις εκατοντάδες χιλιάδες αναλφάβητους έχουμε και στρατό
αμέτρητο αγράμματους. Η αγραμματοσύνη
όμως και η αμάθεια απλώνεται λίγο
πολύ και σ’ όλους που τελειώνουν το τετράχρονο δημοτικό και δεν πήγανε παραπάνω
ή δε μορφώθηκαν μόνοι τους. Γιατί τι μαθαίνουν τα παιδιά που τελειώνουν το
τετράχρονο δημοτικό.
Μέθοδες: Οι μέθοδες διδασκαλίας ασυγχρόνιστες,
αντιπαιδαγωγικές, βάρβαρες. Κύρια χαραχτηριστικά οι τιμωρίες, ο ξυλοδαρμός, και
η παθητική αποδοχή με την αποβλακωτική αποστήθιση της κούφιας σοφίας, που
αγωνιζόταν να μεταδώσει στα παιδιά ο δάσκαλος. Καμιά καλλιέργεια της
αυτενέργειας και της πρωτοβουλίας των παιδιών. Βέβαια τα τελευταία χρόνια
κάμποσοι φημισμένοι δασκάλοι επιχείρησαν με δική τους πρωτοβουλία να εφαρμόσουν
τις νεώτερες παιδαγωγικές μέθοδες. Όλοι τους όμως βρήκανε αντιμέτωπο το Κράτος
και καταδιώχτηκαν. Το επίσημο Κράτος πάντα έβλεπε κίντυνο πίσω από κάθε
καινοτομία στην παιδεία, κι αν ακόμη ήταν απλά μεθοδική.
Το πρόγραμμα: Το πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου υπόδουλο
στο λογιοτατισμό, πνιγμένο μέσα στο στείρο εγκυκλοπαιδισμό, με το βαρύ και
αχώνευτο για παιδιά 6-10 χρονών υλικό, έμεινε ολότελα απροσάρμοστο στις υλικές
και πνευματικές ανάγκες του λαού.
Ως τα 1890 ολόκληρο το πρόγραμμα του δημοτικού το αποροφούσε η γλωσσική
διδασκαλία με την υπερκαθαρεύουσα, τη γραμματική και την τεχνολογία. Τα παιδιά
μάλιστα διάβαζαν και παπαγάλιζαν, χωρίς να καταλαβαίνουν τίποτε, ρητά, γνωμικά,
αισώπειους μύθους, το «Ενύπνιον» του Λουκιανού, την Παραίνεσιν του Δημόνικου
του Ισοκράτη, τον προς Ευτρόπιον λόγον του Χρυσόστομου, όλα αυτά στο πρωτότυπο.
Διπλά βασανιστική για το δάσκαλο, διπλά μαρτυρική για τα παιδιά η γλωσσική
διδασκαλία. Απονέκρωνε τη ζωτικότητα των παιδιών. «Η σκιά της ηλιθιότητος
εκάλυπτε την τάξιν». Δεκαετηρίδες ολόκληρες στενάζει η παιδεία μας κάτω από το
βραχνά του λογιοτατισμού. Η κατάσταση έχει γίνει ανυπόφορη. Έτσι σιγά-σιγά
μπαίνουν στο δημοτικό όλοι οι κλάδοι των φυσικών επιστημών, η ανθρωπολογία, η
ζωολογία, η βοτανική, η φυσική, η χημεία, η γεωλογία. Το δημοτικό σχολείο
γίνεται μικρό Πανεπιστήμιο. Τα παιδιά πρέπει να τα μάθουν όλα, ν’ αποθηκέψουν
στη μνήμη τους ολόκληρη την επιστήμη, αδιάφορο αν οι γνώσεις που αποθηκεύουν δε
γίνονται κίνητρα για δράση. Δάσκαλος και επιθεωρητής για ένα μόνο
ενδιαφέρονται, να ελέγξουν «τι ξέρει να
πει το παιδί, όχι πραγματικά τι ξέρει και πολύ λιγότερο τι ξέρει να κάνει».
Μάθαιναν λοιπόν τα παιδιά ανάγνωση μα ως τα 1917 δεν καταλάβαιναν τι
διαβάζουν και πάθαιναν με την καθαρεύουσα γλωσσοδέτη. Και από τα 1917 που
κουτσομπήκε η δημοτική γλώσσα στην πρώτη τάξη του δημοτικού, καταλαβαίνουν λίγο
πολύ απλά βιβλία γραμμένα στη δημοτική, δεν είναι όμως σε θέση ούτε τους νόμους
του Κράτους, ούτε τις αποφάσεις των δικαστηρίων να ξεδιαλύνουν, ούτε τα
συμβόλαια που υπογράφουν ούτε τις εφημερίδες καλά- καλά να καταλάβουν, αφού
εξακολουθεί να είναι επίσημη γλώσσα η νεκρή καθαρεύουσα. Μάθαιναν ακόμη να
γράφουν και αποστήθιζαν ορθογραφικούς κανόνες, μα δεν μπορούσαν να διατυπώσουν
στο χαρτί τη σκέψη τους, το αίστημά τους. Η καθαρεύουσα, η γραμματική, η
ορθογραφία αχρήστευαν τη πένα στο χέρι τους. Μάθαιναν και μαθαίνουν σωρό
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, δε γνώρισαν όμως τη γύρω τους φύση, δεν αντίκρυσαν την
άμεση πραγματικότητα, δεν ένιωσαν την αξία του σύγχρονου πολιτισμού. Φορτώνουν
το κεφάλι τους με πλήθος γνώσεις, μα πραγματικά δεν ξέρουν τίποτε, γιατί τίποτε
δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν. Βγαίνουνε στη ζωή απροετοίμαστα,
ακατατόπιστα, με κάποια κουρέλια γνώσεις, ξεθωριασμένα στολίδια της αμάθειά
τους.
Ας ανακεφαλαιώσουμε: Τα μισά ελληνόπουλα ή δεν πατούν διόλου το πόδι
τους στο σχολείο, ή φοιτούν το πολύ ένα δυό χρόνια. Από τα άλλα μισά που
τελειώνουν το τετράχρονο δημοτικό 90% διακόπτουν οριστικά τη μόρφωση, χωρίς να
έχουν σχεδόν τίποτε. Έτσι το κύμα της αγραμματοσύνης και της αμάθειας απλώνεται
το λιγότερο στα 90% το πληθυσμού.
4!
Διδαχτικό προσωπικό
Συνέπεια της εγκληματικής αμέλειας, που έδειξε το Κράτος για τη μόρφωση
των παιδιών του λαού είναι και η αδιαφορία του για τον εργάτη του δημοτικού
σχολείου, το δάσκαλο. Ποτέ δε θέλησε να τον μορφώσει πραγματικά, ποτέ δεν
ενδιαφέρθηκε να του δώσει τη θέση που του αξίζει στην κοινωνία. Παραπεταμένο το
δημοτικό σχολείο, κακομοιριασμένος, ακατάρτιστος ή μισομορφωμένος και
εξαθλιωμένος και ο δάσκαλός.
Ως τα 1880 έχουμε αποκλειστικά τους δασκάλους της «Επιτροπής». Είναι
όλοι τους το πολύ τελειόφοιτοι του Ελληνικού σχολείου χωρίς καμιά παιδαγωγική
μόρφωση. Στα 1878 ίδρυσε το Κράτος το πρώτο διδασκαλείο στην Αθήνα και σε λίγο
ιδρύει άλλα τρία. Από το 1892 λειτουργούν παράλληλα και κάμποσα υποδιδασκαλεία.
Σ’ αυτά φοιτούσαν τελειόφοιτοι του ελληνικού σχολείου ένα μόνο χρόνο και
βγαίνανε κατώτεροι δασκάλοι «γραμματοδιδάσκαλοι» όπως τους έλεγαν. Ακόμη στα
1931 σε 12.887 δασκάλους που είχαμε οι 9.557 είναι πτυχιούχοι και οι 3.330
χωρίς καμιά ειδική παιδαγωγική μόρφωση. Μα και οι πτυχιούχοι δεν έπαιρναν τη
μόρφωση που έπρεπε. Το πρόγραμμα των διδασκαλείων ήταν και αυτό υπόδουλο στο
λογιοτατισμό και στο στείρο εγκυκλοπαιδισμό. Το προσωπικό των διδασκαλείων κάθε
άλλο παρά κατάλληλο. Οι περισσότεροι διευθυντές των διδασκαλείων σχολαστικοί,
ασυγχρόνιστοι, παιδαγωγοί του «γλυκού νερού».
Μα κι αν έβγαιναν οι δασκάλοι μας καλά καταρτισμένοι πάλι δεν θα
μπορούσαν να σταθούνε στο ύψος της αποστολής τους. Συντριφτικές ήσαν οι
συνθήκες, όπου δούλευαν και δουλεύουν. Η διοίκηση της παιδείας
ξεχαρβαλωμένη. Άρση κάθε λίγο της μονιμότητας. Οργανωμένοι από το Κράτος
διωγμοί, εξορίες, φυλακίσεις, οικονομική εξαθλίωση. Στα 1938 ακόμη όλοι οι
νέοι δασκάλοι έπαιρναν 1.600 δραχμές το μήνα μιστό. Και επάνω σ’ όλα αυτά βαρύ
και ασήκωτο φορτίο, που έφερναν στους ώμους τους, οι δασκάλοι. Να τι μα λένε οι
αριθμοί:
Δασκάλοι
|
Μαθητές
|
Σε κάθε δάσκαλο αναλογούν
|
|
1930
|
13.008
|
751.910
|
58
|
1938
|
15.620
|
940.00
|
60
|
Στην πραγματικότητα η κατάσταση είναι πολύ πιο τραγική. Εκατοντάδες
δασκάλοι δουλεύουν μέσα στην τάξη με 70,80,90,100 και 110 παιδιά. Έτσι στα 1930
Μαθητές
|
Δασκάλοι
|
Σε κάθε δάσκαλο
|
|
1ο δημοτικό στην Αθήνα
|
667
|
6
|
111
|
15ο δημοτικό στην Αθήνα
|
500
|
5
|
100
|
Δημ. Σχολείο στην Καλλιθέα
|
319
|
3
|
106
|
Δημ. Σχολείο στο Χαλάντρι
|
575
|
6
|
96
|
Αν λογαριάσουμε πως ένας δάσκαλος δεν πρέπει να έχει στην τάξη του
περισσότερο από 35 παιδιά, τότε στα 1930 έπρεπε να είχαμε 21.500 και στα 1938
26.800 δασκάλους, ώστε μας έλειπαν στα 1930 6.500 δασκάλοι και στα 1938 11
χιλιάδες. Αυτό φαίνεται καλύτερα από τον ακόλουθο συγκριτικό πίνακα.
Δασκάλοι
|
Σε κάθε δάσκαλο αναλογούν
|
|
Σουηδία
|
32.250
|
20
|
Ελβετία 1937
|
16.545
|
29
|
Βέλγιο 1937
|
34.508
|
28
|
Αγγλία 1936
|
170.995
|
31
|
Ενωμένες πολιτείες Αμερικής 1935
|
669.693
|
31
|
Βουλγαρία 1938
|
24.763
|
38
|
Ελλάδα
|
15.620
|
60
|
Διαφωτιστικός για τις αφόρητες
συνθήκες που δουλεύουν οι δασκάλοι μας είναι και ο ακόλουθος πίνακας.
1931-1932
|
1937-1938
|
|
4.931
|
4.977
|
Σχολεία με ένα δάσκαλο
|
1.251
|
1.522
|
Σχολεία με δυό δασκάλους
|
605
|
685
|
Σχολεία με τρείς δασκάλους
|
344
|
346
|
Σχολεία με τέσσερις δασκάλους
|
203
|
233
|
Σχολεία με πέντε δασκάλους
|
299
|
448
|
Σχολεία με έξι δασκάλους
|
7.639
|
8.211
|
Όπως βλέπουμε τα 60% από τα σχολεία λειτουργούν ακόμη και σήμερα με ένα
δάσκαλο, και άλλα 20% με δυό δασκάλους. Έχουμε λοιπόν όχι πληθωρισμό δασκάλων.
Αντίθετα έχουμε πληθωρισμό παιδιών για το δάσκαλο στις πολιτείες, και
πληθωρισμό σχολείων με ένα δάσκαλο στα χωριά. Τι εμπόδιο είναι ο διπλός αυτός
πληθωρισμός για τη μόρφωση των παιδιών, το καταλαβαίνει ο καθένας.
Μα ας ρίξουμε ακόμη μια ματιά
στη στατιστική του 1937-38. Βλέπουμε πως στη χώρα μας υπάρχουν 10.928 πολιτείες και χωριά μικρά και
μεγάλα, και 8.211 σχολεία. Από τα σχολεία αυτά 140 δεν λειτούργησαν διόλου, και
άλλα 1.000 περίπου είναι συγκεντρωμένα στις 38 μεγαλύτερες πόλεις. Τα υπόλοιπα
7.071 είναι σκορπισμένα στις 10.890 μικρά και μεγάλα χωριά. Αυτό θα ειπεί πως
(10.890-7.071=) 3.819 χωριά δεν έχουν δικό τους σχολείο. Και όμως το Κράτος
περιόριζε τα διδασκαλεία ώσπου τα έκανε στα 1936 μόνον οχτώ, προβάλλοντας για
δικαιολογία τον πληθωρισμό του διδαχτικού προσωπικού. Μα αν αυτό δεν είναι
συνειδητή απάτη, τι άλλο είναι;
Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες δούλευαν οι δασκάλοι.
Σακατεμένοι από τη δουλιά, οικονομικά εξαθλιωμένοι, κυνηγημένοι, πως μπορούσαν
ν’ αποδώσουν;
5!
Σχολικά χτίρια
Με φρίκη θυμούνται οι ενήλικοι τις τρώγλες αυτές, όπου πέρασαν τα
μαθητικά τους χρόνια. Χωρίς ήλιο, χωρίς αέρα, σαραβαλιασμένα, πένθιμα,
σωστή φυλακή για την παιδική ψυχή τα
σχολικά μας χτίρια, δείχνουν την απονιά του Κράτους, για την υγεία και την
μόρφωση των παιδιών του λαού και διαλαλούν κι αυτά την αντιλαϊκότητα της
παιδείας.
1834-1895 ολοκληρωτική αδιαφορία
1895-1910 χτίστηκαν 444 σχολικά χτίρια
1910-1920 χτίστηκαν 54 μόνο
1920-1929 χτίστηκαν 500
998
Επιθεωρήθηκαν
|
Υγιεινά
|
Μετρια+Αντιυγιεινά
|
|
1926-27
|
2.105
|
805
|
685+616=1.301 62%
|
1927-28
|
2.050
|
900
|
702+448=1.150 56%
|
1928-29
|
1.996
|
799
|
580+617=1.197 59%
|
1930-31
|
1.583
|
630
|
561+391= 953 60%
|
Ως τα 1929 λοιπόν μέσα σε 100 χρόνια έχουν χτιστεί 998 διδαχτήρια.
Ακόμη στα 1930 τα 60% είναι τρώγλες. Και μη λησμονάμε πως στις τρώγλες αυτές
φοιτούσαν τα παιδιά του λαού. Τα νοικοκυρόπουλα, τα πλουσιόπαιδα, εκτός που
ζούσαν σε πολύ καλύτερες κατοικίες και τρεφόντουσαν ασύγκριτα καλύτερα, είχαν
και τα δικά τους σχολεία, τα ιδιωτικά, που τα διδαχτήριά τους ήσαν πολύ πιο
υγιεινά από υα δημόσια.
Από τα 1929 ως τα 1933 χτίστηκαν 1.809 καινούργια διδαχτήρια, άρχισαν
να χτίζονται 1.178 και ήσαν «υπό ανέγερσιν» άλλα 178. Σύνολο 3.167. Το Κράτος
ξόδεψε 550 εκατομ. και από το υπόλοιπο 1
δισεκατομ. το μεγαλύτερο μέρος το διάθεσαν οι δήμοι και οι κοινότητες και το
άλλο καλύφτηκε από δωρεές, από εμβάσματα από ξενιτεμένους Έλληνες και άλλους
τοπικούς πόρους.
Το όψιμο αυτό ενδιαφέρο του Κράτους δε δείχνει αλλαγή στην εκπαιδευτική
πολιτική του, όπως πολλοί τότε διακήρυξαν, ούτε είναι πραγματική προσπάθεια για
την αναγέννηση της παιδείας μας. Το χτίσιμο των 3.167 διδαχτηρίων ήταν
απλούστατα η πιο ανώδυνη υποχώρηση του Κράτους – δεν είχε να φοβηθεί από τα
άψυχα σχολικά χτίρια- μπροστά στην έντονη λαϊκή πίεση. Τίποτε δεν άλλαξε. Τα
ίδια παραπλανητικά ιδανικά, το ίδιο περιεχόμενο, το ίδιο απαρχαιωμένο
πρόγραμμα, με μεγαλύτερη τώρα άνεση το ίδιο σχολαστικό πνεύμα. Τα καινούργια
διδαχτήρια δε χτίστηκαν με την προοπτική να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες μιας
αληθινά λαϊκής παιδείας, ούτε καν συγχρονίστηκαν με τις απαιτήσεις της νεότερης
παιδαγωγικής. Και όσο κι αν ήταν υγιεινά, σε λίγο θα είναι άχρηστα ή
μισοάχρηστα από παιδαγωγική άποψη. Έπειτα το ενδιαφέρο του Κράτους όπως ξαφνικά
άναψε, έτσι και ξαφνικά εξατμίστηκε. Από τα 1933 ξαναγύρισε το Κράτος στην
αδιαφορία του. Τα περισσότερα από τα μισοτελειωμένα σχολικά χτίρια δεν κατορθώθηκε να τελειώσουν. Έτσι στα 1938
στα 8.211 σχολεία που έχουμε, τα 281 είναι άστεγα, και 2.490 είναι ακατάλληλα
και αντιυγιεινά, και κάμποσα στεγάζονται σε ιδιωτικά σπίτια με νοίκι. Προσθέστε
τώρα και τα 3.189 χωριά και χωριουδάκια που δεν έχουν δικό τους σχολείο.
Βλέπουμε έτσι πως στα 1938 μας έλειπαν το λιγότερο 7.000 σχολικά χτίρια. Σήμερα
η κατάσταση είναι τρισχειρότερη. Οι βάρβαροι καταχτητές έκαψαν χίλια περίπου σχολεία και ρήμαξαν τα
περισσότερα από τα άλλα. Μένει λοιπόν άλυτο το διδαχτηριακό πρόβλημα, βαριά
κληρονομιά στη λαϊκή δημοκρατία. Το μεταδεκεμβριανό κρυφοφασιστικό Κράτος το
αγνόησε ολότελα.
6!
Η υγεία των παιδιών μας
Χιλιάδες παιδιά πεινούν, χιλιάδες παιδιά ζούνε μέσα στη βρώμα και την
κακομοιριά,μές αστη γύμνια και την ξυπολησιά, χιλιάδες παιδιά αδικοπεθαίνουν.
Το δρεπάνι του χάρου θερίζει κάθε χρόνο αλύπητα παιδικές ζωές, ωραία
μπουμπούκια πριν ακόμη ανοίξουν να χαρούν τον ήλιο, πριν ακόμη μοσκοβολήσουν
τον αέρα. Η χώρα μας έχει τη μεγαλύτερη θνησιμότητα στη βρεφική και παιδική
ηλικία. Μα για την εγκληματική αυτή απονιά, που έδειξε και δείχνει το ελληνικό
Κράτος στη νέα γενιά δε θα ειπώ περισσότερα. Η εισήγηση στο προηγούμενο θέμα,
ξετύλιξε μπροστά στα μάτια μας όλη την τραγική εικόνα. Ο πόνος μας πνίγει και
ξεχυλίζει ο θυμός μας.
7!
Τι ξοδεύει το Κράτος για την παιδεία
Για να συμπληρώσουμε την εικόνα για την καθυστερημένη και αντιλαϊκή
παιδεία μας παραθέτω ακόμη τους δυό παρακάτω πίνακες. Μιλάνε μόνοι τους. Δε
χρειάζεται κανένα σχόλιο.
Συγκριτικός πίνακας για την κρατική δαπάνη γι την παιδεία σε διάφορες
Ευρωπαϊκές χώρες
|
|
Σουηδία 1938-39
|
19% από τον κρατικό προϋπολογισμό
|
Αγγλία 1936-37
|
13% από τον κρατικό προϋπολογισμό
|
Πολωνία 1938-39
|
15,6% από τον κρατικό προϋπολογισμό
|
Ιταλία 1937-38
|
8,5% από τον κρατικό προϋπολογισμό
|
Γιουγκοσλαβία 1936-37
|
8,2% από τον κρατικό προϋπολογισμό
|
Αλβανία 1937-38
|
13% από τον κρατικό προϋπολογισμό
|
Βουλγαρία 1938
|
12,7& από τον κρατικό προϋπολογισμό
|
Ελλάδα 1937-38
|
5,89% από τον κρατικό προϋπολογισμό
|
Ο κρατικός μας προϋπολογισμός 1937-38
|
||
Σύνολο σε έξοδα
|
16.374.500.000
|
|
Για το Υπουργείο Παιδείας
|
964.400.000
|
5,89%
|
Για το Υπουργείο Εσωτερικών
|
817.700.000
|
5%
|
Για τα πολεμικά Υπουργεία
|
4.986.400.000
|
31%
|
Για το Υπουργείο οικονομικών
(μαζί και για το δημόσιο χρέος)
|
5.423.400.000
|
32,5%
|
Η πολεμική προετοιμασία και το τοκογλυφικό δημόσιο χρέος αποροφούν τα
63,55% από τον κρατικό προϋπολογισμό. Εκεί μας έφερε η αντιλαϊκή διοίκηση και η
ιμπεριαλιστική πολιτική της «Μεγάλης Ιδέας».
8!
Η παιδεία προνόμιο των λίγων
Το ελληνικό Κράτος δεν αναγνωρίζει στα παιδιά το ιερό δικαίωμά τους να
μορφωθούν. Δεν παρέχει σ’ όλα τα παιδιά τα απαραίτητα μέσα για τη μόρφωσή τους.
Βάζει αξεπέραστους φραγμούς. Η παιδεία έχει γίνει προνόμιο των λίγων.
Δημοτική παιδεία. Στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας
χιλιάδες παιδιά δεν πατούν το πόδι τους
στο σχολείο. Είναι οι αναλφάβητοι. Χιλιάδες πάλι άλλα παιδιά φοιτούσαν ένα δυό
χρόνια μόνο. Είναι οι αγράμματοι. Ποια είναι τα παιδιά αυτά; Από πού
στρατολογούνται; Γιατί τόσοι γονιοί δεν στέλνουν διόλου τα παιδιά τους στο
σχολείο ή τα στέλνουν ένα δυό χρόνια το πολύ, αφού μάλιστα είναι υποχρεωμένοι
από το νόμο και τιμωρούνται άμα δεν τα στέλνουν; Γιατί δεν εφαρμόστηκε ο νόμος
για την εξάχρονη υποχρεωτική φοίτηση; Πολλές είναι οι αιτίες . Μα για όλες
ευθύνεται το Κράτος. Αξεπέραστοι είναι οι φραγμοί που έβαλε στη μόρφωση των
παιδιών του λαού.
α! Τα παιδιά μίσησαν το σχολείο. Τα παιδιά δεν
αγάπησαν το δάσκαλο. Ξυλοδαρμοί, αγγαρεία. Πένθιμη η σχολική ζωή.
β! Ο λαός δε βρήκε ικανοποίηση από το σχολείο,
που του είχε προορίσει το Κράτος. Το δημοτικό σχολείο δεν εξυπηρέτησε τις
υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού. Το παιδί του φτωχού εργάτη και αγρότη
το ίδιο θα φυτοζωούσε και την ίδια απόδοση θα είχε στη δουλιά του είτε είχε
είτε δεν είχε τελειώσει το δημοτικό σχολείο.
γ! Η οικονομική εξαθλίωση του λαού. Το παιδί
από την ηλικία των οχτώ χρονών γίνεται οικονομικός παράγοντας.
δ! Η δημοτική παιδεία ποτέ δεν ήταν δωρεάν
(γραφική ύλη, βιβλία, χαρτόσημα)
ε! Το Κράτος ίδρυε με το σταγονόμετρο δημοτικά
σχολεία. 100 & 110 παιδιά σε μια τάξη. 3819 χωριουδάκια χωρίς σχολείο.
Ώστε οι αναλφάβητοι και οι αγράμματοι στρατολογούνται από την πλατιά
μάζα του λαού. Τα γράμματα λοιπόν προνόμιο των λίγων, των νοικοκυραίων.
Μέση παιδεία. Οι πόρτες της μέσης παιδείας τυπικά
ανοιχτές, είναι στην πραγματικότητα κλειστές για τα παιδιά του λαού. Ας ιδούμε
τι μας λένε οι αριθμοί.
Σχολική χρονιά
|
Πληθυσμός
|
Δημοτική παιδεία
|
Μέση παιδεία
|
Ποσοστό παιδιών που πάνε στη μέση
|
||
Σχολεία
|
Μαθητές
|
Σχολεία
|
Μαθητές
|
|||
1829-30
|
753.400
|
71
|
6.721
|
39
|
2.528
|
37,61%
|
1855-56
|
1.062.627
|
709
|
45.094
|
88
|
5.168
|
11,46%
|
1901-02
|
2.521.951
|
3.317
|
204.749
|
324
|
25.366
|
12,38%
|
1910-11
|
2.621.952
|
3.550
|
259.854
|
322
|
30.451
|
11,75%
|
1930-31
|
6.428.000
|
7.639
|
706.461
|
398
|
58.651
|
8,3%
|
1936-37
|
1.008.780
|
86.957
|
8,6%
|
|||
1938-39
|
1.017.825
|
123.722
|
11%
|
|||
Οι αριθμοί λοιπόν μας λένε, πως το 90% από
τα παιδιά φοιτούν μόνο στο δημοτικό σχολείο και μόνο 10% πάνε στη μέση παιδεία.
Η αιτία είναι η φτώχεια και οι οικονομικοί φραγμοί. Τα σχολεία μακριά, συσσίτια
δεν υπάρχουν, σπίτια-οικοτροφεία δεν υπάρχουν, βαριά εκπαιδευτικά τέλη,
χαρτόσημα, βιβλία κ.τ.λ. Το Κράτος συστηματικά κλείνει τις πόρτες. «Η μεγάλη
συρροή μαθητών» είναι «εθνικός κίντυνος» και «εμβάλλει τον καλόν μαθητήν εις
παντοειδείς αννησυχίας». Γι αυτό ζήτησαν να βάλει το Κράτος βαριά δίδαχτρα και
να καλύψει όλα του τα έξοδα για τη μέση παιδεία.
Είναι ακόμη τα παιδιά των μικροαστών και
μικροχτηματιών στις πόλεις και τα κεφαλοχώρια όπου λειτουργούν σχολεία της
μέσης παιδείας. Όλων αυτών όμως των παιδιών, που οι γονείς τους δεν έχουν τα
οικονομικά μέσα, παίρνει ολοένα και πιο βασανιστική μορφή η πορεία τους στη
γυμνασιακή μόρφωση. Η στατιστική μας λέει: Στα
1936-37 γράφτηκαν στη μέση παιδεία 86.957 και φοίτησαν 79.838, 7.117
λιγότερο. Βέβαια τα 7.117 αυτά παιδιά ούτε πέθαναν ούτε αρώστησαν βαριά γι αυτό
δε φοίτησαν. Η αιτία είναι η οικονομική εξαθλίωση των γονιών.
Μα πιο καθαρά φαίνεται από τον ακόλουθο
πίνακα. Στα 1936-37 γράφτηκαν σε δημόσια
Ημιγυμνάσια και αστικά σχολεία
|
Γυμνάσια, πραχτικά λύκεια και μέσες σχολές
|
Ανώτερα παρθεναγωγεία
|
σύνολο
|
|||
Αγόρια
|
Κορίτσια
|
Αγόρια
|
Κορίτσια
|
|||
Α! τάξη
|
4.453
|
963
|
12.164
|
6.714
|
331
|
24.629
|
Β! τάξη
|
2.812
|
543
|
8.723
|
4.563
|
222
|
16.863
|
Γ! τάξη
|
7.077
|
4.089
|
172
|
11.340
|
||
Δ! τάξη
|
6.380
|
3.139
|
140
|
9.659
|
||
Ε! τάξη
|
5.465
|
2.642
|
8.107
|
|||
Στ! τάξη
|
4.311
|
1.828
|
6.139
|
|||
7.265
|
1.506
|
44.120
|
22.975
|
865
|
76.737
|
|
Η διαροή των παιδιών είναι ολοφάνερη. Και
είναι πολύ μεγαλύτερη στα δυό πρώτα χρόνια. Τα ¾ από τα παιδιά στην α! τάξη δε
φτάνουν στην τελευταία, την έχτη. Ξέκοψαν στο μεταξύ όλα εκείνα τα παιδιά, και
ανάμεσά τους πολλά ικανά, που οι γονιοί τους δεν μπορούσαν ν’ ανθέξουν στα βαριά έξοδα. Η μέση παιδεία
λοιπόν έχει ορμητικά κλειστές τις πόρτες της στα παιδιά του λαού. Τόσες
ικανότητες, τόσες ιδιοφυίες πάνε χαμένες.
Ανώτερη
παιδεία. Αν στη μέση παιδεία δεν μπορεί ο δουλευτής λαός να στείλει τα παιδιά
του, πολύ λιγότερο βέβαια, μπορεί να τα στείλει στο πανεπιστήμιο και τις άλλες
ανώτερες σχολές. Βουνό οι φραγμοί. Να τι μας λένε οι αριθμοί. Στα 1937-38
γράφτηκαν
Δημοτική
|
Μέση
|
Ανώτερη παιδεία
|
1.008.780
|
94.438
|
11.140
|
Σύμφωνα με το επάγγελμα των γονιών τους από
τους φοιτητές που γράφτηκαν στα 1937-38 ανήκουν στο
Γεωργικό
|
Βιομηχανικό
|
Εμπορικό
|
Εργατικό
|
Ελεύθερα και μικροεπαγγελματίες
|
Εισοδηματίες
|
2.129
|
765
|
2.239
|
204
|
3.319
|
619
|
Οι αριθμοί λοιπόν μας λένε πως από τα 100
παιδιά που γράφονται στο δημοτικό σχολείο 10 το πολύ πάνε στη μέση και μόλις
ένα φτάνει στην ανώτερη παιδεία. Μας λένε ακόμη πως μόνο 2% είναι εργατόπαιδα.
Έτσι από τα παιδιά που πάνε στην ανώτερη παιδεία τα 4/5 το λιγότερο είναι παιδιά πλουσίων. Γι αυτά
ενδιαφέρεται άλλωστε το Κράτος. Αυτά θα αποτελέσουν «την πνευματικήν ηγέτιδα
τάξιν». Το άλλο 1/5 είναι παιδιά δημόσιων και ιδιωτικών υπαλλήλων, που όλοι μας
ξέρουμε με τι θυσίες και στερήσεις κατορθώνουν, όσα κατόρθωσουν, να σπουδάσουν.
Σύμφωνα με την στατιστική το ¼ από τους φοιτητές δεν «αποπερατώνουν τις σπουδές
τους». Φυσικά οι περισσότεροί τους, αν όχι όλοι, είναι φτωχοί φοιτητές, που ή
το πλήρωσαν με τη ζωή τους, ή αναγκάστηκαν από τη φτώχεια να διακόψουν τις
σπουδές τους.
Η
υποτέλεια. Δε φτάνουν οι αξεπέραστοι οικονομικοί φραγμοί και τα άλλα εμπόδια, που
έχει στήσει το Κράτος στη μόρφωση των παιδιών του λαού. Τον εκπαιδευτικό
οργανισμό τον έχει ακόμη παραλύσει και η υποτέλεια,
τρανή κι αυτή απόδειξη για την αντιλαϊκότητα της παιδείας μας. Ολόκληρο το
εκπαιδευτικό σύστημα είναι έτσι οργανωμένο, ώστε να εξυπηρετεί μόνο τα προνομιούχα παιδιά που
ανεβαίνουν στην ανώτερη παιδεία.
Αν ρίξουμε μια κριτική ματιά στο περιεχόμενο
της παιδείας, θα διαπιστώσουμε το θλιβερό φαινόμενο πως το δημοτικό σχολείο
είναι υπόδουλο στη μέση παιδεία, και η μέση παιδεία κοπέλι της ανώτερης
παιδείας. Το δημοτικό σχολείο ένα είχε στην πραγματικότητα σκοπό, να
προετοιμάζει τα παιδιά που πάνε στη μέση. Γι αυτό στενάζει κάτω από το
λογιοτατισμό. Γι αυτό ρίχνει το βάρος στη γλωσσική διδασκαλία.
Μα και της μέσης παιδείας ο πραγματικός
σκοπός της είναι ακόμη ως σήμερα να προετοιμάζει τα παιδιά που θα πάνε στο
πανεπιστήμιο. «Το Κράτος ίδρυσε και διατηρεί τα σχολεία της μέσης παιδείας δια
να τροφοδοτεί τας ανωτάτας σχολάς με νέους σπουδαστάς». Έτσι λοιπόν το δημοτικό
σχολείο θυσιάζει τη μόρφωση των 90% των παιδιών για το χατήρι των 10%. Και η
μέση παιδεία φροντίζει μόνο για το 1% που πάνε στην ανώτερη. Έτσι ολόκληρη η
παιδεία θυσιάζει τα 99% των παιδιών για το χατήρι του ενός, του κανακάρη.
Ολόκληρος ο εκπαιδευτικός οργανισμός σχολείο, πρόγραμμα, δασκάλοι, βιβλία,
δουλεύουν και υπάρχουν για τα παιδιά των προνομιούχων. Γι αυτά όλη η στοργή.
Για τα άλλα τα παιδιά του «χυδαίου όχλου» φτάνουν τα λίγα κολυβογράμματα, και
πάλι πολύ τους είναι.
Συμπέρασμα. Από την ως τώρα
κριτική ανασκόπηση βεβαιωθήκαμε με τη γλώσσα των αριθμών, με στατιστικές
πληροφορίες που μας δίνει το ίδιο το Κράτος, πόσο αντιλαϊκή είναι η
εκπαιδευτική πολιτική στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας.
Β! Η παιδεία μας είναι αντιοικονομική
1! Δημοτική παιδεία
Οι αναλφάβητοι και οι αγράμματοι βγαίνουν,
φυσικά απροετοίμαστοι και ακατάρτιστοι στη ζωή. Μα και όσοι τελειώνουν το
τετράχρονο δημοτικό βγαίνουν κι αυτοί με λίγα κουρέλια γνώσεις, πραγματικά όμως
άοπλοι. Το Ελληνικό Κράτος δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να εξοπλίσει το λαό για τη
ζωή.
Ως τα 1895 ο σκοπός του δημοτικού σχολείου
ήταν «η ηθική και θρησκευτική μόρφωσις των μαθητών». Για πρώτη φορά στα 1895
μπαίνει για δεύτερος σκοπός «η διδασκαλία εις τον βίον χρησίμων γνώσεων». Μα ο
πραχτικός τούτος σκοπός δεν πραγματοποιήθηκε. Ο λογιοτατισμός απομυζούσε όλη
την εργασία του δημοτικού σχολείου. Οι λιγοστές «στοιχειώδεις» γνώσεις,
σκόρπιες και ξεκρέμαστες καταντούσαν βαρύ φορτίο στη μνήμη. Η διδασκαλία ακροαματική.
Μεσότοιχος αδιαπέραστος χωρίζει το σχολείο από τη ζωή. Καμιά εφαρμογή στην
πράξη. Ακόμη και σήμερα τα περισσότερα σχολεία δεν έχουν ούτε σχολικό κήπο.
Εκατομμύρια τα άγρια οπωροφόρα δέντρα και οι χωρικοί δεν έχουν φρούτα να φάνε,
και ζούνε μέσα στη βρώμα και τη λάσπη. Ακόμη και σήμερα καλλιεργούνε τη γη με
πρωτόγονα μέσα. Τσακίζονται στη δουλιά και ξερό ψωμί δε χορταίνουν. Το δημοτικό
σχολείο δεν ανταποκρίθηκε στον προορισμό του. Δεν είναι προσαρμοσμένο στις
υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού. Δεν έγινε όργανο εξυψωτικό, δεν
εξοπλίζει το λαό για τη ζωή.
2! Μέση παιδεία
Ο ελληνικός λαός περίμενε από τη μέση
παιδεία να το δώσει τα όπλα για να υψωθεί σε ανώτερο πνευματικό και υλικό
επίπεδο. Περίμενε οι απόφοιτοί της να γίνουν δημιουργικοί συντελεστές και
εργάτες στο χτίσιμο μιας καλύτερης πολιτισμένης ζωής. Οι ελπίδες του
διαψεύστηκαν. Η μέση παιδεία συνέχισε
την αντιδραστική βυζαντινή παράδοση, το
σχολαστικό, θεοκρατικό και αρχαιόπληχτο πνεύμα. Δε γονιμοποιήθηκε από τα
ζωντανά πνευματικά στοιχεία. Αγνόησε τα καινούργια προβλήματα και τις ανάγκες
του λαού, σα να είχε σταματήσει η ζωή. Κλείστηκε στο μεσαιωνικό πύργο της με το
πρόσωπο γυρισμένο προς τα περασμένα, δεν έβλεπε τη γύρω πραγματικότητα και
απολιθώθηκε προσδοκώντας την ανάσταση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού με τη
μανιακή τυπολατρεία.
Οργάνωσή της
Στην οργάνωσή της έμεινε μονόπλευρη και
μονοκόμματη. Θεμελιώθηκε στο τετράχρονο δημοτικό, του έπνιξε την αυτοτέλειά
του. Και χωρίστηκε σε δυό κύκλους, το τρίχρονο ελληνικό σχολείο και το τετράχρονο
ψευτοκλασικό γυμνάσιο. Σκοπός του ελληνικού σχολείου με τις 10-12 ώρες αρχαία
ελληνικά την εβδομάδα σε κάθε τάξη και με τα λατινικά, να προετοιμάσει τα
παιδιά που θα πήγαιναν στο γυμνάσιο. Καμιά προσαρμογή στις ανάγκες του λαού.
Και σκοπός του γυμνασίου να τροφοδοτήσει την ανώτερη παιδεία. Ύστερα από 100
ολόκληρα χρόνια στα 1930 ψηφίστηκε η πρώτη μεταρρύθμιση στην οργάνωση της
παιδείας, και γίνεται η μέση παιδεία από εφτάχρονη εξάχρονη με βάση το εξάχρονο
δημοτικό. Στα 1938 όμως με την αντιμεταρρύθμιση της φασιστικής διχτατορίας της
4 Αυγούστου γίνεται η μέση παιδεία οχτάχρονη και θεμελιώνεται πάλι στο τετράχρονο δημοτικό. Έτσι η μέση
παιδεία – προνόμιο των λίγων – έμεινε ως σήμερα μονόπλευρη και μονοκόμματη,
προσκολλημένη σαν στρείδι στη γλωσσική αρχαιοπληξία και όλο αποστεωνόταν μακριά
από τη ζωή και τα προβλήματά της.
Μέθοδες
Όπως στη δημοτική έτσι και χειρότερα ακόμη
και στη μέση παιδεία οι μέθοδες της διδασκαλίας ήσαν απαρχαιωμένες και βάρβαρες
συνταιριασμένες με το σχολαστικό πνεύμα, που την είχε ολόκληρη διαποτίσει. Και
στη μέση παιδεία κυριαρχεί ως σήμερα η παθητική αποδοχή από μέρος των παιδιών
της κούφιας σοφίας που αγωνιζόντουσαν να τους μεταδώσουν οι καθηγητές με
συνεργάτες του διαγωνισμούς, τις εξετάσεις, τους βαθμούς, τις απειλές, τις
τιμωρίες και όχι σπάνια και τον ξυλοδαρμό.
Το διδαχτικό προσωπικό της μέσης παιδείας
ολότελα ακατάρτιστο στα παιδαγωγικά. Ως τα 1912 οι καθηγητές της μέσης παιδείας
δε διδασκόντουσαν ούτε παιδαγωγική ούτε ψυχολογία του παιδιού. Μοναδικό κριτήριο για την αξία τους ο
σχολαστικός φιλολογισμός. Καλός καθηγητής ήταν ο εκστατικός τυπολάτρης της
αρχαίας ελληνικής και λατινικής, που έκλεινε μέσα στο σοφό κεφάλι του όλη τη
γραμματική και όλο το συνταχτικό της αρχαίας ελληνικής.
Πρόγραμμα- Περιεχόμενο
Τρία είναι τα κύρια χαραχτηριστικά του: ο
ψευτοκλασικισμός – ο ιστορισμός – και ο στείρος εγκυκλοπαιδισμός.
Ο
ψευτοκλασικισμός. Απόλυτος κυρίαρχος στη μέση παιδεία. Ακλόνητη ως
σήμερα η ειδωλολατρική αρχαιοπληξία. Κυριαρχικά μαθήματα στη μέση παιδεία τα
αρχαία Ελληνικά – 10 ώρες την εβδομάδα σε κάθε τάξη και τα λατινικά.
Βέβαια το αρχαίο ελληνικό δημοκρατικό πνεύμα,
ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός κλείνουν μέσα τους πολλά γόνιμα στοιχεία. Αυτά
θ’ αποτελέσουν τη ζωντανή κληρονομιά και πρέπει να τα χρησιμοποιήσουμε πολύπλευρα
στη γενική μόρφωση της νεολαίας.
Τι γίνεται όμως στη μέση παιδεία; Καμιά
κατανόηση του αρχαίου πνεύματος, καμιά γνωριμία με τους αρχαίους κλασικούς. Δεν
την ενδιαφέρει το πνεύμα. Την ενδιαφέρει ο νεκρός τύπος. Οι αρχαίοι κλασικοί
κατάντησαν στα σχολεία μας σκιάχτρα της χαράς, σκιάχτρα της ζωής.
Καλός μαθητής στα αρχαία ελληνικά, όποιος
ξέρει ορθογραφία και έμαθε απ’ έξω και ανακατωτά τους κανόνες της γραμματικής
και του συνταχτικού με τις αναρίθμητες εξαιρέσεις. Η βασανιστική θεματογραφία
κριτήριο για την αξία και την πνευματική υπεροχή του μαθητή.
Το επιχείρημα πως η γραμματική και το
συνταχτικό οξύνουν τη διάνοια και ακονίζουν την κρίση είναι φανταχτερή
δικαιολογία του ψευτοκλασικισμού. Δεν κατάλαβαν ακόμη, πως το μυαλό, «την
διάνυαν» το έδωσε η φύση στον άνθρωπο σαν το σπουδαιότερο όπλο για τη ζωή, και
πως τότε ακονίζεται πραγματικά, άμα το χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για το σκοπό που
του το έδωσε η φύση, για να λύνει τα ζωντανά προβλήματα, όποια κι αν είναι
αυτά, και να ικανοποιεί τις ανάγκες του.
Θλιβερές οι συνέπειες. Βαριά η θυσία που
προσφέρει η νεολαία στο βωμό του αποστεωμένου λογιοτατισμού: Ώρες ατέλειωτες
βασανίζονται τα παιδιά. Μα δεν ένοιωσαν τον παλμό της αρχαίας Ελλάδας, δεν
έζησαν «το αρχαίο θαύμα» δεν αναφτερώθηκαν στη δράση τους, δεν υψώθηκαν, δε
μορφώθηκαν. Δεν έμαθαν ούτε καν ορθογραφία. Ο λογιοτατισμός διαστρέβλωσε το
γλωσσικό τους αίστημα. Ο σχολαστικισμός αποξέρανε την εσωτερική πηγή τους.
Ο
ιστορισμός σημαντικό συμπλήρωμα του ψευτοκλασικισμού, η δεύτερη κατάρα ολόκληρης
και ιδιαίτερα της μέσης παιδείας, το καλύτερο όργανό της για να αποξενώσει τα
παιδιά από τη σύγχρονη ζωή και τα προβλήματά της.
Κλεισμένη η μέση παιδεία στο φεουδαρχικό
πύργο της, με άγρυπνη την προσοχή της να μη μπει στο κάστρο της ούτε ο
αντίλαλος από τη γύρω τραγική πραγματικότητα, καταγίνεται να μαζέψει και να
αποθηκέψει στο μυαλό των παιδιών γνώσεις, πολύ συχνά αμφισβητήσιμες
επιστημονικά, από τις πιο απομακρυσμένες εποχές της ζωής της ανθρωπότητας,
αρχίζοντας από την παλαιολιθική εποχή και τον κατακλυσμό του Νώε, και υψώνει
σινικά τείχη προς τη σύγχρονη ζωή. Φοβάται μη τυχόν και ιδούν τα παιδιά ό,τι
σάπιο, ό,τι γερασμένο και νεκρό έχει η γύρω πραγματικότητα, και γι αυτό εμπόδιο
στην πρόοδο, και νιώσουν την όρεξη και το χρέος να το γκρεμίσουν, για να
βαδίσουν στο χτίσιμο μιας καλύτερης ζωής. Ο ιστορισμός προμαχώνας της
αντίδρασης. Η μέση παιδεία δεν προετοιμάζει τη νεολαία στο αναδημιουργικό της
έργο.
Ενώ λοιπόν είναι παραγεμισμένο το πρόγραμμα
της μέσης παιδείας με τόσο άχρηστο και βλαβερό υλικό, λείπουν ολότελα τα
στοιχεία από τις οικονομικές και κοινωνικές επιστήμες, και η ιστορία όπως
διδάσκεται και όπως συχνά παραμορφώνεται, κάθε άλλο παρά βοηθεί τα παιδιά να
κατανοήσουν τη σημερινή κατάσταση. Η ιστορία δε φωτίζει, δεν κινητοποιεί τις
δυνάμεις της προόδου, δε γίνεται όπλο στα χέρια της νεολαίας και του λαού για
το λυτρωμό τους. Τα παιδιά διδάσκονται την ελληνική ιστορία μα δε φωτίζονται
γιατί δε λύθηκαν τα ζωτικά προβλήματα του ελληνικού λαού, ούτε ποιες είναι οι
πραγματικές αιτίες, που εμποδίζουν την προοδευτική λύση τους.
Τι είναι λοιπόν στο βάθος ο ιστορισμός; Ο
ιστορισμός, όπως και ο ψευτοκλασικισμός είναι φυγή από την πραγματικότητα. Σκοπός του ν’ απομονώσει τα
παιδιά και να τα αποξενώσει από τη σύγχρονη ζωή, για να διατηρηθεί ακλόνητη η
σημερινή κοινωνία στη μορφή που έχει πάρει. Είναι λοιπόν ο ιστορισμός ένα από
τα πιο αντιδραστικά μέτρα, ογκολιθικός φραγμός στην πρόοδο.
Ο
στείρος εγκυκλοπαιδισμός: η τρίτη κατάρα της παιδείας μας. Τρία είναι τα
ουσιαστικά γνωρίσματά του: Η ποσοτική διακοσμητική μάθηση – το στατικό
αντίκρυσμα της ζωής και της επιστήμης – και το διαζύγιο της θεωρίας με την
πράξη.
Ποσοτική διακοσμητική μάθηση: Όπως στη δημοτική
έτσι και χειρότερα και στη μέση παιδεία, μπήκανε, κάτω από την πίεση που
ασκούσε η μεσοαστική τάξη με τα προοδευτικά της στοιχεία, σιγά-σιγά όλοι οι
κλάδοι της επιστήμης, ο καθένας όμως για λογαριασμό του και ανεξάρτητα από τον
άλλο, χωρίς να θίξουν το θεοκρατικό σχολαστικό πνεύμα που κυριαρχούσε, χωρίς ν’
αναταράξουν τα πρασινισμένα στάσιμα νερά
του ψευτοκλασικισμού και να στρέψουν το πρόσωπο της παιδείας προς τη σύγχρονη
ζωή και τα προβλήματά της. Ασφυγχτικό το πρόγραμμα με 38-41 ώρες την εβδομάδα
σε κάθε τάξη. Αμέτρητα τα θεωρητικά μαθήματα, σωρός πολύτιμες γνώσεις. Τόσοι
κόποι, τόσα βάσανα και ο τρυγητός άκαρπος.
Τα παιδιά πρέπει όλα να τα μάθουν, να
καταχτήσουν ολόκληρη την επιστήμη με τη μνήμη. Θα γίνουν έτσι πολύμαθα μα
άσοφα, υδροκεφαλικά, και κατάφορτα εγκυκλοπαιδικά λεξικά.
Όλες οι γνώσεις πολύτιμες. Γι αυτό άλλωστε
γεννήθηκαν και υπάρχουν τα παιδιά για να τις φορτωθούν. Αγκομαχούν και
ιδροκοπούν τα παιδιά να σηκώσουν το ασήκωτο φορτίο τους και χίλιων ειδών
τεχνάσματα σοφίζονται για να ξεφύγουν. Καταφεύγουν στην κολακεία, στην πονηρία
στο ψέμα και στην υποκρισία για να πάρουν το χαρτί, αδιάφορο αν έτσι
διαστρεβλώνεται ο χαραχτήρας τους. Θλιβερές οι συνέπειες. Τα παιδιά μέσα στη
βασανιστική αυτή πολυμάθεια, δεν παίρνουν την παραμικρότερη ιδέα για το γύρω
τους τεχνικό πολιτισμό και τη χρησιμοποίησή του, και βγαίνουν από το γυμνάσιο
ανήξερα ν’ αντιπαλαίσουν στη ζωή. Ο χαραχτήρας τους διαστρεβλώνεται. Συνηθίζουν
στον εύκολο αναριχισμό. Ο πλούσιος δυναμισμός τους διοχετεύεται στον
παρασιτισμό. Οι πνευματικές τους ικανότητες ακαλλιέργητες ακόμα χειρότερα,
συνθλίβονται με τα αγγαρευτικά μαθήματα. Μπορεί να είσαι κατάφορτο
εγκυκλοπαιδικό λεξικό, και οι πνευματικές σου ικανότητες να έχουν έτσι
νεκρωθεί, ώστε να μην είσαι σε θέση να μοιράσεις δυό γαϊδάρων άχυρα. Τα παιδιά
μας λοιπόν δε μορφώνονται ποιοτικά. Δεν εξοπλίζονται για τη ζωή! Βγαίνουν
ακατάρτιστοι λογοκόποι θεσιθήρες.
Και τι λόγο έχει η ποσοτική μάθηση, ο
διδαχτικός ματεριαλισμός, όπως τη λένε; Διπλός ο σκοπός της: Η μέση παιδεία
έργο της να προετοιμάζει τα παιδιά για το πανεπιστήμιο. Πρέπει λοιπόν και στο
γυμνάσιο να διδάσκονται όλες οι επιστήμες, για να έχουν τα παιδιά τα στοιχεία
και από την επιστήμη που θα διαλέξουν, για να μπορούν έτσι να παρακολουθήσουν
τους σοφούς καθηγητάς των στη μετάδοση της ανώτερης πολυμάθειας. Μα υπάρχει και
ένας ειδικός λόγος. Η διακόσμηση, η εξωτερική εμφάνιση. Κριτήριο για την αξία
του μορφωμένου είναι η πολυμάθεια. Αξία στη σημερινή κοινωνία έχει όχι όποιος
δουλεύει, παρά όποιος θησαυρίζει, όποιος έχει εξωτερική παράσταση και
εμφανίζεται μεγαλόπρεπα. Τα ρούχα κάνουν τον άνθρωπο. Το ίδιο τα πνευματικά
ρούχα, το φορτωμένο μυαλό κάνουν το μορφωμένο. Η πλουτοκρατική ολιγαρχία δεν
έχει ανάγκη να εξοπλίζει τα παιδιά της για την παραγωγική δουλιά. Σ’ αυτά
ταιριάζει η διακοσμητική μάθηση γαρνιρισμένη με άκαρπη πολυμάθεια. Αν για τα
παιδιά του λαού είναι καταστρεφτική η
ποσοτική μάθηση, τόσο το χειρότερο γι αυτά.
Το στατικό αντίκρυσμα. Πολύτιμο στήριγμα
της ποσοτικής μάθησης και του ιστορισμού. Χίλιων λογιών γνώσεις από την πιο παμπάλαια εποχή ως σήμερα.
Όλοι οι κλάδοι της επιστήμης. Κοματιασμένη όμως η επιστήμη. Σωστό ανατομικό μουσείο
οι αίθουσες της παιδείας. Τα παιδιά δεν παίρνουν συνθετική εικόνα, δεν
κατανοούν τη ζωή και την επιστήμη. Λείπει η ενωτική γραμμή. Βλέπουν τα δέντρα,
μα δε βλέπουν το δάσος. Νεκρωμένη και σταματημένη η ζωή μπροστά τους. Δε
βλέπουν τα παιδιά τη ζωή στην αλληλεξάρτηση της με τα περασμένα και στην
προοπτική που ξανοίγεται. Δε βλέπουν πως η ζωή σε κάθε στιγμή είναι καρπός
κάποιας εξέλιξης, που βαδίζει με αναγκαιότητα. Γιατί δεν κάνει να ιδούν, πως
και η αλλαγή της πραγματικότητας, η αναμόρφωσή της, έρχεται με την ίδια πραγματικότητα. Και για να μην ιδούν την
απλή αυτή αλήθεια, προβάλλεται σαν μοναδική ερμηνεία η κυρίαρχη θεία πρόνοια με
την ανεξερεύνητη βούλησή της. Τόσο βαθιά ριζωμένο το θεοκρατικό πνεύμα προπάντων στη μέση παιδεία.
Έτσι σπρώχνονται τα παιδιά στη μοιρολατρία. Δεν πρέπει με κανένα τρόπο να
νοιώσουν τα παιδιά πως κρατούν την τύχη στα χέρια τους, για να μη γίνουν
καταλυτές και οικοδόμοι. Γι αυτό ο ιστορισμός, γι αυτό η ποσοτική μάθηση με το
στατικό αντίκρυσμα , γι αυτό το διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη.
Διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη. Η επιστήμη για
την επιστήμη και όχι για τη ζωή. Οι γνώσεις παίρνουν μεταφυσική οντότητα,
υπάρχουν έξω και πάνω από τη ζωή και γι αυτό έχουν δική τους εσωκείμενη αξία, έξω και πάνω από τη χρησιμοποίησή τους.
Χρέος των παιδιών να τις αποχτήσουν, να τις αποθηκέψουν μέσα τους, θα υψωθούν
τότε στην ανώτερη πνευματική σφαίρα και
θ’ απολάψουν την αληθινή ευτυχία, μακριά από κάθε ταπεινή απασχόληση. Νέα
είδωλα μέσα στον ασκητικό αυτόν παράδεισο.
Τα
παιδιά δεν κατάλαβαν τον αληθινό προορισμό της επιστήμης. Δεν ένιωσαν πως η
επιστήμη γεννήθηκε από τη ζωή και μέσα στη ζωή, μέσα στην τραγική πάλη του
ανθρώπου να χτίσει την ευτυχία του επάνω στη γη. Δεν είδαν πως αξία έχει μόνο η
πράξη, πως η θεωρία είναι όργανο για την πράξη, και πως κριτήριο για την
αλήθεια και την αξία της θεωρίας είναι η πράξη, μ’ άλλα λόγια πως τότε οι
γνώσεις έχουν αξία, άμα με τη χρησιμοποίησή τους προάγουν τη ζωή και ανοίγουν
το δρόμο για την πρόοδο.
Και τόσο βαθύ είναι το χάσμα, που χωρίζει τη
θεωρία από την πράξη, ώστε ούτε η μεθοδολογική απαίτηση να διδάσκονται εποπτικά
τα μαθήματα δεν έχει γίνει ως σήμερα αποδεχτή από την επίσημη παιδεία. Λείπουν
από τα σχολεία μας τα εποπτικά μέσα και όργανα διδασκαλίας όχι βέβαια γιατί το
Κράτος δεν είχε «πόρους» παρά γιατί τα θεωρούσε περιττά και άσκοπη την
αντίστοιχη δαπάνη.
Περιφρόνηση στην παραγωγική εργασία: Το καταστάλαγμα
της αντιλαϊκότητας και αντιοικονομικότητας της παιδείας μας. Έπειτα από το
διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη, δεν μπορούσε, φυσικά, να μην κατρακυλήσει η
παιδεία στο τελευταίο σκαλοπάτι της αντιλαϊκότητας. Έτσι έφτασε να καλλιεργεί
στα παιδιά τον ψευτοαριστοκρατισμό, να τα κάνει να περιφρνούν κάθε αποδοτική
εργασία και ιδιαίτερα την πραχτική εργασία του χεριού. Οι γνώσεις είναι υπεργήινες
και αυθύπαρχτες. Υποτιμητική η χρησιμοποίησή τους. Όποιος τις αποχτήσει
ανεβαίνει σε ανώτερη σφαίρα. Ώστε είναι αναξιόπρεπο να καταγίνεται με πραχτική
παραγωγική εργασία. Ξεπέφτει. Δεν έμαθε γράμματα για να δουλεύει. Φορτώθηκε
γνώσεις για να υψωθεί κοινωνικά. Η ψευτοαριστοκρατική αυτή διαπαιδαγώγηση ταιριάζει, όπως είπα, στα
παιδιά της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Αυτά θα ζήσουν παρασιτικά μέσα στην
πρόστυχη απόλαυση. Είναι όμως εγκληματική για τα παιδιά εκείνα, που οι γονείς
τους δεν είναι «ευκατάστατοι». Σπρώχνονται κι αυτά στον παρασιτισμό και στον
ψυχικό ξεπεσμό. Έτσι διαφθείρονται και πουλάνε τα περισσότερα την ψυχή τους.
Ας
ανακεφαλαιώσουμε: Αριστοκρατική και μονόπλευρη η μέση παιδεία στην
οργάνωσή της. Οι μέθοδες απαρχαιωμένες. Το πρόγραμμα υπόδουλο στον
ψευτοκλασικισμό, στον ιστορισμό και στο στείρο εγκυκλοπαιδισμό. Η μέση παιδεία
στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας είναι αντιοικονομική. Δεν έγινε
συντελεστής στην υλική και πνευματική εξύψωση του λαού, στην οικονομική
ανάπτυξη της χώρας.
3! Τεχνική και επαγγελματική μόρφωση
Το ελληνικό Κράτος πιστεύει απόλυτα, πως δεν
χρειάζεται. Αυτό δείχνει η εκπαιδευτική του πολιτική. Όλοι ομολογούν πως είναι
σχεδόν ανύπαρχτη στον τόπο μας και η γεωργική και η τεχνική και η επαγγελματική
εκπαίδευση.
Και πιστεύει πως δεν χρειάζεται, γιατί η
παιδεία, όπως είπαμε, είναι προνόμιο των λίγων, και τα προνομιούχα παιδιά, δε
χρειάζονται καμιά πραχτική μόρφωση, αφού ούτε γεωργοί θα γίνουν, ούτε τεχνίτες,
ούτε εργάτες. Τα παιδιά πάλι του λαού παίρνουν την επαγγελματική προετοιμασία
από τον πατέρα τους, από το μάστορή τους. Φτάνει αυτό. Το ελληνικό Κράτος δε
χρειάζεται μορφωμένους αγρότες, και ειδικευμένους τεχνίτες και εργάτες, γιατί η
πλουτοκρατική ολιγαρχία – που όργανό της είναι το Κράτος δεν ενδιαφέρθηκε για την
παραγωγική ανάπτυξη της χώρας, επειδή ζει παρασιτικά και αποκομίζει τεράστια
κέρδη. Η χώρα μας βρίσκεται σε πολύ χαμηλή οικονομική ανάπτυξη. Τι να τους
κάνουμε τους χημικούς, τους μηχανικούς, τους γεωπόνους, όταν μένουν
ανεκμετάλλευτες οι πλουτοπαραγωγικές πηγές;
Αντίστοιχη λοιπόν με την οικονομική
καθυστέρηση είναι και η καθυστέρηση στη γεωργική, τεχνική και επαγγελματική
μόρφωση του λαού. Ως τα 1898 δεν υπάρχει ούτε ίχνος από τεχνική και
επαγγελματική εκπαίδευση. Μοναδική δημόσια τεχνική σχολή είναι σήμερα –
λειτουργεί από το 1920 – η «Σχολή Υπομηχανικών Πολυτεχνείου». Όλες οι άλλες –
και είναι τόσο λιγοστές – τεχνικές σχολές είναι σωματειακές. Το ίδιο γίνεται
και με τις επαγγελματικές σχολές. Και από αυτές οι περισσότερες δεν είναι
κρατικές. Μα ας ιδούμε τι μας λένε οι αριθμοί.
Από τον προϋπολογισμό για την παιδεία
ξόδεψαν για την επαγγελματική
εκπαίδευση:
Το Βέλγιο στα 1936
|
13%
|
Η
Ελλάδα λοιπόν ξοδεύει για την επαγγελματική εκπαίδευση δεκαεφτά φορές
λιγότερο από τη Βουλγαρία και σαράντα τρείς φορές λιγότερο από το Βέλγιο. Και
άμα θυμηθούμε πως η Ελλάδα ξοδεύει συνολικά για την παιδεία δυό και τρείς
φορές λιγότερο, η αναλογία γίνεται δυό και τρείς φορές ακόμη μικρότερη.
|
Η Ιταλία στα 1937
|
12%
|
|
Η Γαλλία στα 1938
|
4,5%
|
|
Η Γιουγκοσλαβία στα 1936
|
4,6%
|
|
Η Βουλγαρία
στα 1938
|
5%
|
|
Η Τουρκία στα 1938
|
10%
|
|
Και η Ελλάδα στα 1939
|
0,3%
|
Στατιστικές πληροφορίες 1938
|
||
Σχολεία για γενική μόρφωση
|
||
Ημιγυμνάσια
|
173
|
Σύνολο μαθητών 77.723 σε πληθυσμό 6.973.200
|
Αστικά σχολεία
|
11
|
|
Γυμνάσια
|
176
|
|
Πραχτικά λύκεια
|
15
|
|
Σχολεία μέσης εκπαιδεύσεως
|
9
|
|
Ανώτερα παρθεναγωγεία
|
7
|
|
Σύνολο
|
391
|
|
Σχολεία για επαγγελματική και τεχνική
μόρφωση
|
||
Γεωργικά σχολεία
|
||
Μέσες δημόσιες γεωργικές σχολές
|
2
|
Γράφτηκαν 148 μαθητές
|
Πραχτικά γεωργικά σχολεία δημόσια
|
9
|
Γράφτηκαν 224 μαθητές
|
Πραχτικά γεωργικά σχολεία ιδιωτικά
|
4
|
Γράφτηκαν 221 μαθητές
|
Σύνολο
|
15
|
593
|
Εμπορικές σχολές
|
||
Δημόσιες εμπορικές σχολές
|
21
|
Γράφτηκαν 3.163 μαθητές
|
Ιδιωτικές ισότιμες σχολές
|
1
|
Γράφτηκαν 95 μαθητές
|
Ημερήσιες ιδιωτικές σχολές
|
4
|
Γράφτηκαν
344 μαθητές
|
Νυχτερινές ιδιωτικές σχολές
|
15
|
Γράφτηκαν 2.761 μαθητές
|
Ξένες εμπορικές σχολές
|
4
|
Γράφτηκαν
430 μαθητές
|
Φροντιστήρια για ξένες γλώσσες και
στενογραφία
|
6
|
Γράφτηκαν
707 μαθητές
|
Σύνολο
|
51
|
7.500
|
Σχολές εμπορικής ναυτιλίας
|
||
Δημόσιες
|
1
|
Γράφτηκαν
111 μαθητές
|
Ιδιωτικές
|
4
|
Γράφτηκαν 1.474 μαθητές
|
Σύνολο
|
5
|
1.585
|
Βιοτεχνικές σχολές
|
||
Επαγγελματικές σχολές
|
36
|
Γράφτηκαν 2.537 μαθητές
|
Επαγγελματικές σχολές στις φυλακές
|
3
|
Γράφτηκαν 1.088 μαθητές
|
Τεχνικές σχολές
|
23
|
Γράφτηκαν 5.440 μαθητές
|
Δημόσια Σχολή Υπομηχανικών Πολυτεχνείου
|
1
|
Γράφτηκαν
206 μαθητές
|
Σύνολο
|
63
|
9.271
|
Σύνολο 140 σχολές με 19.546 μαθητές
Από τους κατοίκους της Ελλάδας στα 1929
καταγίνονται
|
||
Σ’ ελεύθερα επαγγέλματα
|
8,50%
|
Και έχουν 391 γυμνάσια
|
Στο εμπόριο και ανταλλαγή
|
9,46%
|
Και έχουν 51 εμπορικές σχολές
|
Στη βιομηχανία και μεταλλεία
|
23,86%
|
Και έχουν 63 επαγγελματικά και τεχνικά
σχολεία
|
Σε αγροτικές εργασίες
|
58,09%
|
Και έχουν 15 γεωργικά σχολεία
|
Διαπιστώνουμε λοιπόν πως οι τύποι των
σχολείων είναι αντίστροφα ανάλογοι με τις πραγματικές ανάγκες του λαού.
Ολοφάνερο πόσο παρασιτική και αντιοικονομική είναι η μέση παιδεία. Ολοφάνερο
πόσο παρασιτική και αντιοικονομική είναι η μέση παιδεία. Οι αγρότες στο σύνολό
τους δεν παίρνουν καμιά γεωργική μόρφωση. Από τις 464 χιλιάδες τεχνίτες και
επαγγελματίες – σύμφωνα με την στατιστική του 1929 -που εργάζονται σε 35 από 74
βιοτεχνικά επαγγέλματα στην Ελλάδα, 90% είναι ολότελα αμόρφωτοι και
ακατάρτιστοι. Και παράλληλα στα σχολεία της γυμνασιακής μέσης παιδείας
θριαμβεύει ο ψευτοκλασικισμός και ο στείρος εγκυκλοπαιδισμός και καλλιεργείται
ο παρασιτισμός, η θεσιθηρία και η περιφρόνηση στην παραγωγική εργασία.
Πως λειτουργούν
Τα λίγα αυτά τεχνικά και επαγγελματικά
σχολεία που έχουμε, λειτουργούν μέσα στις πιο χειρότερες συνθήκες με
αποτελέσματα κάθε άλλο παρά ικανοποιητικά. Και να γιατί.
α! Αν εξαιρέσουμε
τις εμπορικές σχολές, σ’ όλα τα άλλα τεχνικά και επαγγελματικά σχολεία
καλλιεργούν μονόπλευρα τον επαγγελματισμό και παραμελούν ολότελα τη γενική
μόρφωση. Τα παιδιά που τελειώνουν τα σχολεία αυτά βγαίνουν στεγνοί
επαγγελματίες, κοντόθωροι τεχνίτες, ακαλλιέργητοι πνευματικά. Και είναι
παιδαγωγικό έγκλημα, θα έλεγα, η παραμέληση της γενικής μόρφωσης, γιατί τα
παιδιά περνούν την εφηβική ηλικία, και χρειάζονται όλη τη στοργή και την πιο
προσεχτική καθοδήγηση.
Μα και ο επαγγελματικός καταρτισμός τους δεν
είναι ικανοποιητικός. Το διδαχτικό προσωπικό ακατάλληλο χωρίς καμιά παιδαγωγική
μόρφωση. Λείπουν τα εποπτικά μέσα, τα εργαστήρια, όσα υπάρχουν, φτωχικά.
β! Η κρατική
παρακολούθηση και εποπτεία ασυνάρτητη. Υπάγονται σε εφτά διαφορετικά Υπουργεία.
Ο ίδιος τύπος σχολείων εξαρτιέται από τρία και τέσσερα Υπουργεία. Δεν υπάρχει
καμιά κεντρική αρχή, ένα ειδικό συμβούλιο, που να ρυθμίζει ενιαία τη λειτουργία,
να δίνει ενιαία κατεύθυνση, να κανονίζει στις βασικές γραμμές το πρόγραμμα.
Στις ειδικές υπηρεσίες στα Υπουργεία για τις τεχνικές και επαγγελματικές σχολές
οι διευθυντές και το άλλο προσωπικό δεν έχουν καμιά ιδέα από παιδαγωγική. Οι
περισσότεροι, αν όχι όλοι, είναι πτυχιούχοι της νομικής, ο καθένας με δικές του
αντιλήψεις, με δικό του σύστημα.
γ! Η κρατική δαπάνη
είναι ασήμαντη και αστεία η κρατική επιχορήγηση. Το Ελληνικό Κράτος ξοδεύει
είκοσι ως τριάντα φορές λιγότερο, απ’ ό,τι ξοδεύουν και αυτές οι βαλκανικές
χώρες. Έτσι για 49 νυχτερινές εμπορικές , τεχνικές και επαγγελματικές σχολές –
και είναι όλες αυτές σωματειακές – που υπάγονται στο Υπουργείο Εθνικής
Οικονομίας, η κρατική επιχορήγηση στα 1939 έφτασε στις 550 χιλιάδες.
Και πως συντηρούνται οι σχολές αυτές; Δύο
είναι οι πόροι. Ορισμένα κληροδοτήματα και οι συνδρομές των σωματείων, που τις
έχουν ιδρύσει. Και δεύτερο, τα τσουχτερά δίδαχτρα, από 400-2.000 δρχ. το χρόνο,
που πληρώνουν τα παιδιά. Έτσι οι σχολές αυτές χαροπαλεύουν για να συντηρηθούν.
Και από το άλλο μέρος το Κράτος ορθώνει οικονομικούς φραγμούς. Οι πόρτες της
τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι κλειστές για τα άπορα παιδιά.
Εκπαιδευτικά τέλη, βαριά δίδαχτρα, έξοδα για βιβλία, έξοδα για υλικό. Πρέπει να κόψουν και το ψωμί τους, για να μπορέσουν
να κουτσοκαταρτιστούν στο επάγγελμά τους.
δ! Σ’ όλες τις
δημόσιες και σωματειακές τεχνικές και επαγγελματικές σχολές γράφονται το χρόνο
6.000 μαθητές. Οι 1.500 φοιτούν σε ημερήσιες και οι 4.500 στις νυχτερινές από
τις 7-10 το βράδυ. Σωστό ξεθέωμα για τα παιδιά, που δουλεύουν όλη την ημέρα.
Και όμως το ελληνικό Κράτος αδιαφορεί μπροστά στον ηρωισμό αυτών των παιδιών
και δεν παίρνει κανένα προστατευτικό μέτρο.
Συμπέρασμα
Το γενικό συμπέρασμα για τη μέση παιδεία
έρχεται μόνο του. Η μέση παιδεία, διαποτισμένη με το σχολαστικό,
αντιπροοδευτικό πνεύμα, είναι πέρα για πέρα αντιοικονομική. Καμιά προσαρμογή
στις υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού. Καμιά διαφοροποίηση. Κανένας
διακλαδισμός. Ένας τύπος σχολείου, το
ψευτοκλασικό γυμνάσιο, για όλα τα παιδιά. Όλα παίρνουν την ίδια ανούσια
ποσοτική και διακοσμητική μάθηση.
Τραγικές οι συνέπειες για το λαό. Η μέση
παιδεία δεν εξοπλίζει το λαό για τη ζωή. Δεν έγινε συντελεστής στην ευημερία
του. Στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής δεν έδωσε ούτε τους τεχνικούς , που
χρειαζόμαστε, ούτε τους ειδικευμένους τεχνίτες και εργάτες, ούτε τους
μορφωμένους αγρότες, ούτε τους καταρτισμένους για το επάγγελμά τους
επαγγελματίες. Δε δραστηριοποίησε τη δημιουργική δύναμη του λαού. Δεν τον
βοήθησε να αξιοποιήσει τον εθνικό πλούτο. Αντίθετα η μέση παιδεία καλλιεργεί
τον παρασιτισμό, την περιφρόνηση στην αξία του τεχνικού πολιτισμού, την
αποστροφή από τη παραγωγική εργασία. Ακόμη τραγικότερες οι συνέπειες για τη
νεολαία. Η νεολαία μας δε μορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες της πατρίδας μας.
Δε γίνεται παραγωγική. Σπρώχνεται στον παρασιτισμό, στη μοιρολατρική
δουλοπρέπεια. Ούτε μορφώνεται σύμφωνα με τις ατομικές της ικανότητες. Όλα τα
παιδιά στο ίδιο καλούπι της ψευτοκλασικής μάθησης. Και συνθλίβεται η προσωπικότητά
τους, και στερεύει η εσωτερική πηγή τους, και σβύνει η ορμή τους. Δε
μετουσιώνεται ο δυναμισμός τους σε γόνιμη δημιουργική δράση. Η ζημία αφάνταστα
μεγάλη για το έθνος και για το άτομο.
4! Ανώτερη παιδεία
Αντιλαϊκή και αντιοικονομική η δημοτική και
η μέση παιδεία. Αντιοικονομική και αντιλαϊκή και η ανώτερη παιδεία και σε πολύ
μεγαλύτερο βαθμό. Αν το καλοεξετάσουμε η ανώτερη παιδεία είναι η καθαυτό
υπεύθυνη. Γιατί η δημοτική και η μέση, δουλικά υποταγμένες στην ανώτερη, έχουν
μοναδικό σκοπό να προετοιμάζουν τα παιδιά που θα φοιτήσουν στο πανεπιστήμιο και
τις άλλες ανώτερες σχολές. Η ανώτερη λοιπόν παιδεία δίνει τον γενικό τόνο. Αυτή
χαράζει την κατεύθυνση. [ το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι]
Και πραγματικά δεν μπορούσε παρά να είναι
αντιοικονομική προπάντων η ανώτερη παιδεία. Είναι οργανωμένη και λειτουργεί
«κατ’ εικόνα και ομοίωσιν» της οικονομικής καθυστέρησης του τόπου. Η επιστήμη
είναι εξάρτημα της οικονομικής ζωής. Έτσι η επιστήμη δεν ενδιαφέρθηκε για την
ευημερία του λαού, για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Είχε άλλους «υψηλούς»
πνευματικούς σκοπούς.
Και στην ανώτερη παιδεία θριαμβεύει το
διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη, της επιστήμης με τη ζωή. Μένει ασυγκίνητη
μπροστά στην τόση δυστυχία και εξαθλίωση του λαού. Δε μελέτησε τα ζωτικά
προβλήματα της χώρας. Δεν καταπιάστηκε με τα περισσότερά τους. Και όσα
ερεύνησε, τα μελέτησε με τέτοιο τρόπο για να δώσει τη λύση, που θα ικανοποιούσε
τη πλουτοκρατική ολιγαρχία. Άφησε ανεξερεύνητες τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, και
είναι ανέτοιμη να πάρει στα χέρια της την ανοικοδόμηση της Ελλάδας από τα
ερείπια της φασιστικής σκλαβιάς. Όσοι πονούν και αγωνίζονται για το λυτρωμό του
λαού καταγγέλνουν την κατάπτωση και την ανεπάρκεια της ανώτερης παιδείας. Δεν
εξυπηρετεί τις ανάγκες της ζωής. Ούτε μας έδωσε το ανώτερο επιστημονικά
μορφωμένο προσωπικό για την αναγέννηση του τόπου. Δε δημιουργεί τους
ειδικευμένους φλογερούς εργάτες της ζωής και της επιστήμης για να προκόψει η
πατρίδα. Μας λείπουν οι καθολικά μορφωμένοι και ειδικά καταρτισμένοι γεωλόγοι,
δασολόγοι, εδαφολόγοι, γεωπόνοι, χημικοί. Και ενώ αυτή είναι η κατάσταση,
μιλούν για υπερτροφία στη μέση και ανώτερη παιδεία.
5! Η υπερτροφία στη μέση και ανώτερη παιδεία
Μέση
παιδεία: Όπως είδαμε, στη μέση παιδεία γράφονται 9-10% από τα παιδιά που φοιτούν
στο δημοτικό σχολείο. Το ποσοστό τούτο το θεωρούν πολύ μεγάλο και για να το
περιορίσουν προτείνουν το πιο αυστηρά κατασταλτικά μέτρα. Για να αποδείξουν
μάλιστα πόσο έχουν δίκιο, συγκρίνουν την Ελλάδα με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες
και βγάζουν το συμπέρασμα πως η Ελλάδα «κατέχει την πρώτην θέσιν ως προς τον
αριθμόν των μαθητών εν αναλογία με τον πληθυσμόν αυτής». Έτσι αναλογεί στην
Ελλάδα ένας μαθητής της μέσης παιδείας σε 100 κατοίκους, ενώ στη Βουλγαρία ένας
σε 190, στην Τσεχοσλοβακία ένας στους 160, στη Σουηδία ένας σε 205 κατοίκους.
Πώς να εξηγήσουμε το φαινόμενο τούτο; Τρείς
είναι οι σπουδαιότερες αιτίες που το προκαλούν:
α! Η ατροφική,
σχολαστική και ασυγχρόνιστη δημοτική παιδεία. Σε καμιά πολιτισμένη χώρα δεν
είναι παραπεταμένο το δημοτικό σχολείο όπως σε μας. Εκεί λειτουργεί σε
καλύτερες συνθήκες, η φοίτηση είναι πιο μακρόχρονη, το πρόγραμμα συγχρονισμένο
και τα παιδιά που το τελειώνουν βγαίνουν λίγο πολύ εξοπλισμένα στη ζωή. Εκεί
υπάρχουν ακόμη κατώτερες επαγγελματικές σχολές, και σε πολλά Κράτη υπάρχουν και
επιμορφωτικές τάξεις. Έτσι εκεί τα παιδιά φοιτούν ωσότου συμπληρώσουν τα 14
τους χρόνια.
Σε μας η δημοτική παιδεία βρίσκεται σε
αξιοθρήνητη κατάσταση. Η φοίτηση εξακολουθεί ως σήμερα να είναι στην
πραγματικότητα τετράχρονη. Τα παιδιά τελειώνουν το δημοτικό σχολείο στα 10 τους
χρόνια. Τι να τα κάνουν οι γονιοί τους; Που να τα στείλουν; Αναγκαστικά τα στέλνουν στη μέση παιδεία ένα
δυό, τρία χρόνια, αφού δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Να τι μας λένε οι αριθμοί.
Από τα 1855 ως τα 1929 το ποσοστό των
παιδιών που φοιτούν στη μέση παιδεία είναι 11,5%-12%. Στα 1930 έπεσε στα 8,3%
γιατί τότε το δημοτικό σχολείο εξάχρονο. Στα 1938 ανεβαίνει πάλι στα 11% γιατί
τότε με την αντιμεταρύθμιση το δημοτικό ξανάγινε τετράχρονο. Είδαμε ακόμη
παραπάνω πως στα 1936-37 γράφτηκαν στην α! τάξη των σχολείων της μέσης παιδείας
24.629 παιδιά, ενώ στη β! τάξη 16.863 – οχτώ χιλιάδες λιγότερα – και στην γ!
τάξη 11.340 – άλλες πέντε χιλιάδες λιγότερα. Κι αυτό θα ειπεί πως από τα παιδιά
που γράφονται στην α! τάξη τα μισά φοιτούν ένα ή δυό το πολύ χρόνια, ωσότου
μεγαλώσουν λιγάκι, ώστε να συμπληρώσουν τα 13 ή 14 τους χρόνια.
β! Η βαθιά ριζωμένη
πρόληψη για την αξία της ψευτοκλασικής και στείρας μάθησης. Την πρόληψη αυτή
την καλλιέργησε συστηματικά στο λαό το Κράτος με την αντιοικονομική πολιτική
του. Το ψευτοκλασικό ιδανικό διαποτίζει ολόκληρη την παιδεία. Ολοκληρωτική
αδιαφορία για την τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση. Τα σχολεία αυτά είναι
χειροναχτικά, κατάλληλα για το «χυδαίο όχλο» για τα αλητόπαιδα. Δεν υψώνουν
κοινωνικά τους μαθητές. Ο λαός δεν τα εχτίμησε, δεν πίστεψε στη χρησιμότητά
τους. Θεωρεί άλλωστε την εργασία καταδίκη στη σκλαβιά. Γι αυτό η κραυγή από τις
επαρχίες να ιδρύει το Κράτος ημιγυμνάσια και γυμνάσια. Και όσοι μπορούσαν
έστελναν όσο μπορούσαν τα παιδιά τους στη μέση παιδεία.
γ! Και
λαχταρούσαν όλοι να τα στείλουν. Λαχταράει ο κάθε γονιός ο κάθε
μικρονοικοκύρης χωρικός ο κάθε μικροαστός να καλυτερέψει τη ζωή του παιδιού
του, να βελτιώσει την κοινωνική του θέση. Ο μόνος τρόπος είναι να μάθει το
παιδί του γράμματα. Έτσι θα πάρει αξία. Και κάνει ό,τι μπορεί να του δώσει το
χαρτί του γυμνασίου. Αυτό είναι το μαγικό ραβδί. Κάποια θεσούλα, κάποια «καλή
τύχη».
Αυτοί είναι οι ιδιαίτεροι λόγοι για τη χώρα μας, που προκαλούν «την μεγάλην
συρροήν των μαθητών» στη μέση παιδεία. Έχουμε όμως πραγματικά υπερτροφία στη
μέση παιδεία; Και τι είδος είναι η υπερτροφία αυτή;
Από όσα είπαμε παραπάνω είναι ολοφάνερο,
πως: 1) έχουμε υπερτροφία στη ψευτοκλασική μέση παιδεία. 2) Σχετικό πληθωρισμό
στην εμπορική εκπαίδευση 51 εμπορικές σχολές με 7.500 μαθητές είναι συγκριτικά
με τις ανάγκες της χώρας πολλές. Και 3)
επικίντυνη ατροφία στη γεωργική, τεχνική και επαγγελματική μέση παιδεία. Ο κίντυνος από την κατάσταση
αυτή πραγματικά εθνικός. Όχι βέβαια με το νόημα που του δίνει το επίσημο Κράτος
και οι σύμβουλοί του, όχι επειδή δημιουργεί υπερτροφία στην ανώτερη παιδεία –
ενώ στην πραγματικότητα μας λείπουν χιλιάδες επιστήμονες, ούτε επειδή
προλεταροποιεί τους επιστήμονες. Αλλού είναι ο εθνικός κίντυνος. Η μέση παιδεία
με την υπερτροφική ψευτοκλασική μάθηση σπρώχνει τη νεολαία στον παρασιτισμό και
τη μοιρολατρεία, και με την ατροφία της στους παραγωγικούς κλάδους δε γίνεται
συντελεστής στην ευημερία του λαού και στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Δε
δραστηριοποιεί λοιπόν τη δημιουργική δύναμη του λαού. Δεν τον εξοπλίζει για τη
ζωή. Με τα κατασταλτικά μέτρα που παίρνουν, για να αποκλείσουν τα παιδιά του
λαού, ο εθνικός κίντυνος γίνεται απειλητικότερος. Για να τον αποφύγουμε ένας
μόνο τρόπος υπάρχει. Να προσαρμοστεί η μέση παιδεία στις υλικές και πνευματικές
ανάγκες του λαού. Μα τότε πρέπει η μέση παιδεία να γίνει πολύπλευρη, να
διακλαδιστεί ανάλογα με τις ανάγκες της
χώρας και τις τοπικές συνθήκες και ν’ ανοίξουν διάπλατα οι πόρτες της για
όλους τους ικανούς. Θα περιοριστούν τότε αυτόματα τα κλασικά γυμνάσια, και
θα τροφοδοτηθούν πλούσια οι άλλοι κλάδοι της μέσης παιδείας, οι γεωργικές,
τεχνικές, βιομηχανικές και
επαγγελματικές σχολές, όπου τα παιδιά παράλληλα με τη ζωντανή
ανθρωπιστική μόρφωση, θ’ αποχτήσουν τις ειδικές σε κάθε κλάδο γνώσεις. Με τη
ριζική αναδιοργάνωση της μέσης παιδείας ο αριθμός των παιδιών που θα φοιτούν θα
γίνει δυό και τρείς φορές μεγαλύτερος. Αυτό απαιτεί το συμφέρο του Έθνους, το
συμφέρο του λαού και της νεολαίας.
Ανώτερη
παιδεία. Και για την ανώτερη παιδεία φωνάζουν, πως είναι επικίντυνα υπερτροφική.
Έχουμε υποστηρίζουν, πολύ περισσότερους επιστήμονες απ’ ότι χρειαζόμαστε και
από όσους μπορεί να θρέψει η χώρα μας. Ο κίντυνος εθνικός. Γι αυτό το Κράτος
ολοένα και αυστηρότερα κάνει τα κατασταλτικά μέτρα και περιορίζει ολοένα και
περισσότερο τους «εισακτέους» στην ανώτερη παιδεία. Έτσι μπήκανε στο
πανεπιστήμιο της Αθήνας
1933-34
|
2.747 τελειόφοιτοι μέσης παιδείας
|
1934-35
|
2.162 τελειόφοιτοι μέσης παιδείας
|
1935-36
|
1.788 τελειόφοιτοι μέσης παιδείας
|
1936-37
|
1.635 τελειόφοιτοι μέσης παιδείας
|
1937-38
|
1.194 τελειόφοιτοι μέσης παιδείας
|
Αντίστοιχος είναι ο περιορισμός και στο
πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο Πολυτεχνείο και τις άλλες ανώτερες σχολές.
Έχουμε όμως πραγματικά υπερτροφία στην
ανώτερη παιδεία; Πλεονάζουν οι επιστήμονες στον τόπο μας; Ας ιδούμε τι μας λένε
οι αριθμοί:
1. Πανεπιστήμιο της Αθήνας
Γράφτηκαν από την ίδρυσή του (1837) ως τις
31 Δεκέμβρη 1932
|
|||||
Φοιτητές
|
φοιτήτριες
|
Σύνολο
|
%
|
||
Στη θεολογία
|
2.004
|
22
|
2.026
|
2,56%
|
|
Στη φυσικομαθηματική
|
|||||
Τμήμα φυσικών
|
2.110
|
67
|
2.177
|
2,76%
|
11,65%
|
Τμ. μαθηματικών
|
2.329
|
62
|
2.391
|
3,03%
|
|
Τμήμα χημικών
|
1,137
|
29
|
1.166
|
1,47%
|
|
Τμ. φαρκευτικών
|
3.095
|
379
|
3.474
|
4,39%
|
|
Στη φιλοσοφική σχολή
|
9.703
|
686
|
10.389
|
13,15%
|
|
Στην Ιατρική
|
17.453
|
474
|
17.927
|
22,69%
|
24,61%
|
Στην οδοντοϊατρική
|
1.029
|
494
|
1.523
|
1,92%
|
|
Στη Νομική
|
37.596
|
370
|
37.966
|
48,04%
|
|
Σύνολο
|
76.456
|
2.583
|
79.039
|
||
2. Γράφτηκαν τη σχολική χρονιά 1936-37
|
||||||
Στο Πανεπιστήμιο Αθήνας
|
Στο Πανεπιστήμιο Θες/νίκης
|
Σύνολο
|
%
|
|||
Φοιτητές
|
φοιτήτριες
|
Φοιτητές
|
φοιτήτριες
|
|||
Στη Θεολογία
|
165
|
6
|
-
|
-
|
171
|
1,8
|
Φυσικομαθηματική
|
475
|
77
|
52
|
18
|
622
|
6,5
|
Γεωπονική-Δασονομική
|
-
|
-
|
416
|
14
|
430
|
4,6
|
Φιλοσοφική
|
179
|
188
|
75
|
72
|
514
|
5,4
|
ιατρική
|
1.643
|
134
|
-
|
-
|
1.777
|
21,6
|
Οδοντοϊατρική
|
190
|
107
|
-
|
-
|
297
|
|
Νομική
|
2.417
|
167
|
873
|
62
|
3.519
|
36,7
|
Στην Πάντειο σχολή
|
1.162
|
95
|
1.257
|
13,4
|
||
Στην ανωτάτη Σχολή Εμπ. & Οικονομικών
|
918
|
57
|
975
|
10,2
|
||
Στο Πολυτεχνείο
|
515
|
6
|
521
|
|||
Στην Ανωτάτη σχολή καλών τεχνών
|
103
|
44
|
147
|
|||
Σύνολο
|
10.230
|
|||||
Αν συγκρίνουμε το δεύτερο πίνακα με τον
πρώτο, βλέπουμε σημαντική αύξηση στο ποσοστό των φοιτητών της νομικής από 48%
στα 60 % (36,7%+13,4%+10,2%=60,3%) και αντίστοιχη πτώση στο ποσοστό των
φοιτητών στη φιλοσοφική σχολή –από 13,15% σε 5,4% - και των φοιτητών, που
σπουδάζουν φυσικομαθηματικά. Η πτώση αυτή είναι δικαιολογημένη. Οι δυό αυτές
σχολές τροφοδοτούν με καθηγητές τη μέση παιδεία. Και όταν τόσοι πτυχιούχοι
χρόνια περιμένουν να διοριστούν, φυσικό είναι να μην προσελκύουν μαθητές.
Γενικά μπορούμε να πούμε πως από την ίδρυση
της ανώτερης παιδείας ως σήμερα, οι μισοί φοιτητές γράφονται στη νομική σχολή,
το ένα τέταρτο στην ιατρική και το άλλο ένα τέταρτο σ’ όλε στις άλλες
πανεπιστημιακές σχολές και στο πολυτεχνείο.
Διαπιστώνουμε λοιπόν τρομαχτικό πληθωρισμό
στη νομική σχολή. Φουρνιές κάθε χρόνο οι δικηγόροι. Δεν τρέχουν, βέβαια, σωρό
οι νέοι στη νομική σχολή, από έρωτα στη νομική επιστήμη. Άλλοι είναι οι λόγοι:
α! Η σπουδή στη
νομική είναι πολύ πιο ξεκούραστη. Δεν έχει εργαστηριακές απαιτήσεις, και οι
φροντιστηριακές εργασίες είναι περισσότερο τυπικές παρά ουσιαστικές. Περισσεύει
καιρός ώστε να μπορούν να δουλεύουν όσοι έχουν ανάγκη και να σπουδάζουν. Τόσοι
και τόσοι δημόσιοι υπάλληλοι πήρανε το πτυχίο της νομικής χωρίς να αποχωρήσουν
από την υπηρεσία. Και είναι εύκολο να πάρει κανείς το πτυχίο της νομικής με τα
γνωστά ιδιωτικά νομικά φροντιστήρια. Κάνουν χρυσές δουλιές.
β! Το πτυχίο της
νομικής, όπως είναι οργανωμένη η κοινωνία μας, ανοίγει όλες τις πόρτες. Είναι
κι αυτό μαγικό ραβδί. Έτσι βλέπουμε τα 4/5 από τους δημόσιους υπαλλήλους να
είναι πτυχιούχοι της νομικής.
γ! Η αντιλαϊκή
οργάνωση και η κακή λειτουργία της δικαιοσύνης, και γενικά η φαυλοκρατική
διοίκηση με την πολυνομία και τα γνωστά παραθυράκια στους νόμους ανοίγουν «ευρύ
στάδιον» εις το επάγγελμα του δικηγόρου.
Δεν μπορεί κανείς να κουνηθεί στον τόπο μας, αν δεν έχει δίπλα του το δικηγόρο.
δ! Η καθυστερημένη
και αντιπαραγωγική οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Μέσα σ’ αυτή την κατάσταση
αδύνατο να αναπτυχτούν και ν’ ανθίσουν οι θετικές, οι πραχτικές επιστήμες. Οι
επιστήμονες στους παραγωγικούς κλάδους δε βρίσκουν δουλιά. Δεν υπάρχει ζήτηση.
Έτσι εξηγείται γιατί έχουμε επικίντυνη για το Έθνος ατροφία στις θετικές
επιστήμες. Και αυτό αποδείχνει άλλη μια φορά πόσο αντιοικονομική είναι η
ανώτερη παιδεία.
Έχουμε λοιπόν υπερτροφία στη νομική σχολή,
μεγάλο πληθωρισμό στους δικηγόρους, και παράλληλα επικίντυνη για το έθνος
ατροφία στις άλλες επιστήμες. Δε γέμισε ο τόπος επιστήμονες. Αντίθετα μας
λείπουν πολλές χιλιάδες. Έχουμε πολύ λιγότερους απ’ ό,τι έχουν τα άλλα
πολιτισμένα Κράτη. Και το έλλειμμα θα γίνει ακόμη μεγαλύτερο, μόλις αρχίσουμε
την ανοικοδόμηση. Να τι μας λένε πάλι οι αριθμοί.
Έχουμε 5.500-6.000 γιατρούς. Οι 4.000 είναι
εγκαταστημένοι στις 6 μεγαλύτερες πόλεις. Περισσεύουν 1.500-2.000 για τις άλλες
πόλεις και τις 10.000 μεγάλα και μικρά χωριά. Ώστε μας λείπουν το λιγότερο
άλλοι 6.000 γιατροί.
Έχουμε σήμερα 1.000 γεωπόνους, και αυτοί
είναι αποροφημένοι στο Υπουργείο Γεωργίας και Αγροτική Τράπεζα. Για να
αναπτύξουμε την αγροτική οικονομία μας λείπουν το λιγότερο 6-7.000 γεωπόνοι.
Έχουμε 150 χτηνίατρους. Μας λείπουν κι εδώ
όχι λίγοι. Έχουμε 1.200 μόνο χημικούς, 3.500 μηχανικούς και 500 μόνο εργοδηγούς
και κατώτερο τεχνικό προσωπικό. Για να αξιοποιήσουμε τον εθνικό πλούτο με παραγωγικά έργα κ.τ.λ. χρειαζόμαστε
χιλιάδες χημικούς, άλλους 3.500 μηχανικούς και 14-15.000 μεσαίο τεχνικό
προσωπικό. Και τέλος έχουμε 15.000 δασκάλους. Για να λειτουργήσουν σήμερα τα
σχολεία μας λείπουν 9.000 το λιγότερο – η Βουλγαρία στα 1936 είχε 24.000
δασκάλους – και για να εφαρμόσουμε το οχτάχρονο δημοτικό μας λείπουν 15-20.000
δασκάλοι.
Αυτή είναι η κατάσταση –αληθινά τραγική. Ο
«εθνικός κίνδυνος» άμεσος. Το φως της επιστήμης δε λάμπει στη χώρα μας. Είμαστε
άοπλοι επιστημονικά. Και κιντυνεύουμε μα την οικονομική καθυστέρηση και το
επιστημονικό σκοτάδι να καταποντιστούμε, να αφανιστούμε σαν Έθνος.
Σωρός σήμερα τα ερείπια. Ο λαός και η
νεολαία λαχταρούν να ριχτούν στην ανοικοδόμηση της πατρίδας. Μας χρειάζονται
χιλιάδες μορφωμένα στελέχη, χιλιάδες καθολικά μορφωμένοι και πλούσια
επιστημονικά καταρτισμένοι ειδικοί επιστήμονες. Οι πόρτες της ανώτερης παιδείας
πρέπει να ανοίξουν διάπλατα. Όλα τα ικανά παιδιά πρέπει να σπουδάσουν. Αυτά θα
γίνουν ενθουσιαστικοί οικοδόμοι του
νεοελληνικού πολιτισμού.
Γ! Η παιδεία μας είναι αντιεπιστημονική
Το τρίτο χαραχτηριστικό γνώρισμα της
παιδείας στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας είναι η αντιεπιστημονικότητα. Τη
συναντάμε σε κάθε βήμα μας.
Δε θα μιλήσω ιδιαίτερα για τη δημοτική
και μέση παιδεία. Απ’ όσα είπαμε ως
τώρα, είναι ολοφάνερο πόσο είναι αντιεπιστημονικές. Μα για να μας μείνει καμιά
αμφιβολία, ας ξαναθυμηθούμε μερικά απ’ όσα συναντήσαμε στην κριτική μας
ανασκόπηση.
Οι
μέθοδες της διδασκαλίας και της διαπαιδαγώγησης είναι, είπαμε, βάρβαρες και
απαρχαιωμένες. Δε στηρίζονται στα πορίσματα της σύγχρονης παιδαγωγικής και της
παιδικής ψυχολογίας. Ξεκινούν από αντιλήψεις ξεπερασμένες πια πέρα για πέρα αντιεππιστημονικές, και
ιδιαίτερα από την αντίληψη, πως το παιδί είναι άβουλο και παθητικό πλάσμα με
μοναδική ιδιότητα την παθητική αποδοχή, ενώ η σύγχρονη ψυχολογία παραδέχεται
πως η βασική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας είναι η ενεργητικότητα.
Το διδαχτικό προσωπικό είναι αμόρφωτο
παιδαγωγικά και ακατάρτιστο επιστημονικά.
Επικρατεί η ποσοτική μάθηση και το διαζύγιο
της θεωρίας με την πράξη. Τα παιδιά αποθηκεύουν γνώσεις, μόνο γνώσεις. Μα δεν
κατανοούν τι θα ειπεί επιστήμη, δεν καλλιεργείται το επιστημονικό πνεύμα, δεν
αποχτούν την επιστημονική μέθοδο και δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τις
γνώσεις στη ζωή. Βγαίνουν λοιπόν στη ζωή ανερμάτιστα και αμόρφωτα.
Ανώτερη παιδεία
Είναι πικρή η αλήθεια, μα πρέπει να το
ομολογήσουμε, πως, τα ανώτατα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα δεν είναι ναοί της
επιστήμης. Στα πανεπιστήμια και στις άλλες ανώτερες σχολές ούτε καλλιεργείται
ούτε διδάσκεται η σωστή επιστήμη. «Η συμβολή μας στην επιστήμη είναι μηδαμινή
είτε ανύπαρχτη». Υπάρχουν βέβαια, κάποιες τιμητικές εξαιρέσεις. Μα οι λιγοστές
αυτές εξαιρέσεις δεν κλονίζουν το βασικό τούτο γνώρισμα. Δεν μπορεί να γίνει
σοβαρός λόγος για επιστήμη στον τόπο μας. Ας ρίξουμε μια γοργή ματιά, να ιδούμε
τι μας λένε τα πράματα.
Το
προσωπικό
Από τα 1837 που ιδρύθηκε το πανεπιστήμιο της
Αθήνας ως τα 1912 οι καθηγητές διορίζονται από το Υπουργείο της Παιδείας «κατά
την κρίσιν» του. Το να γίνει λοιπόν κανείς καθηγητής ήταν μεγάλο κομματικό
ρουσφέτι. Το κάθε κόμμα επεδίωκε να έχει στυλοβάτες υποταχτικούς στο
πανεπιστήμιο. Έπρεπε μάλιστα να διαδηλώσει ο υποψήφιος την αφοσίωσή του στο
κόμμα «τιθέμενος επί κεφαλής διαδηλώσεως».
Μόλις στα 1922 απόχτησε το πανεπιστήμιο δικό
του οργανισμό, όπου καθιερώνεται η αυτοτέλειά του. Σύμφωνα με τον οργανισμό η
εκλογή των καθηγητών γίνεται από την «οικεία» σχολή, και ο Υπουργός είναι
υποχρεωμένος να διορίσει αυτόν και όχι άλλον. Μα η βασιλομεταξική διχτατορία
της 4 Αυγούστου τροποποίησε τον οργανισμό σε τέτιο σημείο και με τις γνωστές
υπερβάσεις του Υπουργού Σπέντζα κατάργησε ουσιαστικά την αυτοτέλεια. Οι
καθηγητές περίφοβοι συμμορφωνόντουσαν και ικανοποιούσαν τις απαιτήσεις του
διχτάτορα. Θα μείνει αιώνιο στίγμα η δουλικότητά τους. Χαραχτηριστική για τον
ηθικό ξεπεσμό τους είναι η περιβόητη «αίτησις» του υγιώς σκεπτομένου καθηγητή
Α. Χατζή.
Μα και με την αυτοτέλεια, όσα χρόνια
εφαρμόστηκε δεν είχαμε καλύτερα αποτελέσματα. Δεν εξασφαλίστηκε η εκλογή του
καλύτερου από τους υποψηφίους. Φύγαμε από τη «Σκύλλα» την κομματική και πέσαμε
στη Χάρυβδη της πανεπιστημιακής φατρίας και συναλλαγής. Το πανεπιστήμιο έγινε
φέουδο των καθηγητών. Μοίραζε τις θέσεις ανάλογα με το κέφι τους, με τα
συμφέροντά τους, με τις κομματικές αντιλήψεις τους. Οι έδρες βγαίνανε στη
δημοπρασία, προσφερόταν προίκα για τις κόρες ή τις ανιψιές των φεουδαρχών
καθηγητών, και μοιράζονται σε ομόφρονες χωρίς να λογαριάζεται η επιστημονική
αξία των υποψηφίων. Είναι γνωστός ο γλωσσαμυντωρικός φατριασμός στη φιλοσοφική
σχολή. Και είπε αδιάντροπα ο Ν. Εξαρχόπουλος « Και Βιλλαμύβιει να είναι δε θα
μάθεις» για ένα υποψήφιο δημοτικιστή. Τα ίδια και χειρότερα γίνονται και στη
Φυσικομαθηματική σχολή, στην Ιατρική κ.τ.λ.
Έτσι όσοι αποβλέπουν να γίνουν μια μέρα
καθηγητές πρέπει για να το πετύχουν και τον ισχυρό της ημέρας να προσκυνήσουν
και να λιβανίζουν και να εξυμνούν τους καθηγητές, να χάσουν τη αξιοπρέπεια και
μαζί και τη πρωτοβουλία, τον όρεξή τους, και να γίνουν δουλόπρεποι.
Μα και η διοικητική αυτοτέλεια, η εκλογή των
πανεπιστημιακών αρχών, πρύτανη, συγκλητικών κ.τ.λ δείχνει τη μουχλιασμένη
ατμόσφαιρα των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ψηφοθηρίες, φατριασμός, μέσα,
προστριβές, ανωμαλίες, ταραχές, ανήθικη συναλλαγή. Έτσι πολλοί που προσκύνησαν
και εξευτελίστηκαν για να γίνουν καθηγητές, μόλις το πέτυχαν και ασφαλίστηκαν
παράτησαν την επιστήμη και τη διδασκαλία και ρίχτηκαν με πάθος στην
μικροπολιτική. Τα ανώτερα ιδρύματα μεταβλήθηκαν σε παλαίστρα. Εκεί εξαντλείται
η λίγη ζωτικότητα των περισσότερων καθηγητών. Έτσι για πολλούς η επιστήμη
καταντάει πάρεργο και κύριο έργο τους γίνεται ο φατριασμός. Οι γενικές
συνελεύσεις, οι συνεδριάσεις των σχολών παρουσιάζουν αυτή την πνιχτική
ατμόσφαιρα. Καμιά ανώτερη σκέψη, καμιά συζήτηση σοβαρή για παιδαγωγικά ή
οργανικά ζητήματα. Κι αν καμιά φορά παρουσιάζεται, τορπιλίζεται αμέσως.
Βιάζονται να έρθουν στα προσωπικά. Οι
παρατάξεις έρχονται στις συνεδριάσεις πανέτοιμες και δίνουν αποκαρδιωτικό τόνο
μικρότητας.
Μεγάλη πληγή, που αποδείχνει την
αντιεπιστημονικότητα της ανώτερης παιδείας, είναι και ο επαγγελματισμός των
καθηγητών, ιδιαίτερα στην Ιατρική και νομική σχολή. Οι καθηγητές της ιατρικής
κύριο έργο τους έχουν το επάγγελμα, για να θησαυρίζουν. Οι καθηγητές της
νομικής γίνονται νομικοί σύμβουλοι σε τράπεζες και άλλους οργανισμούς. Σ’ αυτόν
τον επαγγελματισμό, το εύκολο πλουτισμό, χρωστιέται και η έλλειψη επιστημόνων.
Οι άγονες επαγγελματικά επιστήμες στη φιλοσοφική, φυσικομαθηματική και
θεολογική σχολή. Δεν παρουσιάζονται, δεν υπάρχουν, υποψήφιοι για να καταλάβουν
τις έδρες. Η φιλοσοφική σχολή στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης τρείς φορές
μέσα σε 10 χρόνια προκήρυξε τις έδρες της αρχαίας ελληνικής και ιστορίας και
δεν παρουσιάστηκε κανένας υποψήφιος που να άξιζε κάτι. Αυτή τη στιγμή δεν
έχουμε ένα, έναν ειδικευμένο στα Λατινικά.
Και τόση είναι η ανικανότητα και η
ανεπάρκεια των περισσότερων καθηγητών, που ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν να
δημιουργήσουν φυτώριο από επιστήμονες. Άλλοι φοβούνται μην ξεσκεπαστούν,
μερικοί φοβούνται μη υποσκελιστούν. Αφάνταστος ο μισονεϊσμός τους. Απελπιστική
είναι η κατάσταση του επιστημονικού προσωπικού που έχει δίπλα του ένας
καθηγητής. Ο επιμελητής, ο βοηθός του αλοίμονό του αν αναπτύξει πρωτοβουλία, αν έχει δική του
διαφορετική γνώμη. Και όχι λίγες φορές εργασία πρωτότυπη, που ετοίμασε ο
επιμελητής τη βλέπουμε να δημοσιεύεται σαν κοινή εργασία του καθηγητή και
αυτουνού. Τους υφηγητές ελάχιστοι καθηγητές τους χρησιμοποιούν. Για να διδάξει
ένας υφηγητής πρέπει να πάρει την άδεια από τον καθηγητή της αντίστοιχης έδρας.
Συστηματική είναι η αντίδραση των καθηγητών για τους υφηγητές και ιδιαίτερα
τους έκτακτους καθηγητές. Δεν τους θέλουν. Φοβούνται. Θέλουν να είναι οι
μονοκράτορες στην επιστήμη τους. Δεύτερη γνώμη να μην υπάρχει.
Πως λοιπό με τέτιο καθηγητικό προσωπικό,
μπορεί να καλλιεργηθεί η επιστήμη στον τόπο μας; Και πως μπορεί να δείξουν οι
τέτιοι καθηγητές ζήλο και αγάπη για την επιστήμη, να γίνουν ερευνητές, να
συμβάλλουν στην πρόοδό της;
Μα και ο διδαχτικός ζήλος λείπει στους
περισσότερους. Πάμπολλοι είναι οι «αγραφιώτες» , αυτοί που από τη στιγμή
που μπήκανε στο πανεπιστήμιο παράτησαν την επιστήμη και δεν έγραψαν τίποτε καινούργιο
επιστημονικό. Το αίστημα της ασφάλειας που απόχτησαν είναι «το λίπασμα της
ρουτίνας τους». Όλος τους ο ζήλος εξαντλείται στη νυσταχτερή πολλές φορές
παράδοση του ξερού μαθήματός τους.
Η
διδασκαλία στα ανώτερα εκπ. Ιδρύματα
Οι ημέρες της διδασκαλίας στο πανεπιστήμιο και τι άλλες ανώτατες σχολές
κανονικά δεν είναι παραπάνω από 133 (1 Νοέμβρ- 20 Μαϊου=201μέρες-68 Κυριακές
και εορτές=133). Αν λογαριάσουμε κάτι ξαφνικές αργίες – πολύ συνηθισμένες –
μόλις φτάνουν τις 120μέρες. Και αν λογαριάσουμε ακόμη τις αδιαθεσίες και κάτι
άλλα τέτια, ευχαριστημένοι να είμαστε αν οι ημέρες της διδασκαλίας φτάνουν τις
110. Και όμως καμιά διαμαρτυρία δεν ακούστηκε ως σήμερα από στόμα καθηγητών για
το κατάντημα αυτό.
Τα προγράμματα δεν καταρτίζονται
παιδαγωγικά. Συχνά μεταθέτονται μαθήματα με Διατάγματα από τον ένα χρόνο στον
άλλο, και γεννιέται έτσι όχι μικρή ανωμαλία στις σπουδές, ή διδάσκονται
μαθήματα πριν από άλλα, που αυτά τα δεύτερα έπρεπε να προηγηθούν για να μπορεί
να παρακολουθήσει ο φοιτητής τα πρώτα. Γενικά καμιά σχολή δεν έχει σωστό
πρόγραμμα εργασίας και διδασκαλίας. Σ’ ένα δυό είναι υποφερτό μόνο για τον
επαγγελματικό καταρτισμό των φοιτητών, όχι όμως για την επιστημονική μόρφωση.
Το πρόγραμμα είναι τις περισσότερες φορές «τυχαίο άθροισμα από γνώσεις
σημαντικές και ασήμαντες και συχνά περιττές, βάρος αβάσταχτο για το φοιτητή» με
μπούκωμα της μνήμης του.
Και ο καταρτισμός του ωρολογίου
προγράμματος γίνεται με το χειρότερο για τους φοιτητές τρόπο. Εδώ στον τόπο
μας γίνονται αλήθεια ωραία πράματα! Την ίδια ώρα π.χ. 11-12 ο φοιτητής σύμφωνα
με το πρόγραμμα είναι υποχρεωμένος ν’
ακούσει δυό και κάποτε και τρία μαθήματα. Αδύνατο να τακτοποιηθεί το
απλό τούτο ζήτημα, γιατί κανένας καθηγητής δεν ενοεί ν’ αλλάξει την ώρα. Έχει,
βλέπετε, τις δουλιές του! Έπειτα ενώ σύμφωνα με τον οργανισμό οι ώρες
διδασκαλίας δεν επιτρέπεται να είναι
πάνω από 30, όμως περνούν τις 30, και όχι σπάνια ανεβαίνουν στις 40, 6-7 δηλαδή
ώρες καθημερινή ακροαματική διδασκαλία.
Οι μέθοδες διδασκαλίας είναι αντιπαιδαγωγικές,
πρωτόγονες, χειρότερες από τη μέση παιδεία. Κύριο γνώρισμά τους η παθητική
αποδοχή της κούφιας πολλές φορές σοφίας τν καθηγητών με μοναδικό σκοπό την
ποσοτική μάθηση και όχι την επιστημονική μόρφωση.
Ο τρόπος της διδασκαλίας πολύ συχνά νυσταχτερός,
αηδιαστικός. Πολλοί καθηγητές δε διδάσκουν καν. Διαβάζουν μόνο από τα βιβλία
τους ή από τις σημειώσεις τους, «πολλές φορές γραμμένες σε παμπάλαια τετράδια
κιτρινισμένα και λιγδωμένα από τον καιρό και τη χρήση». Άλλοι πάλι ρητορεύουν
παπαγαλίστικα το μάθημά τους. Άλλοι διδάσκουν χωρίς αρχή και τέλος και για να
κάνουν προσελκυστικό το μάθημά τους ξεφεύγουν σε ανέκδοτα, σε ιστορίες και δεν
είναι σπάνιο, να μιλάει ο καθηγητής της φυσικής για το Ναβουχοδονόσορα και το
Ναστρατίν Χότζα. Άλλοι πάλι διδάσκουν τον πρώτο τόμο από το τρίτομο βιβλίο τους
κι αυτόν όχι ολόκληρο και ζητούν στις εξετάσεις
από τον φοιτητή να έχει αποστηθίσει και τους τρείς τόμους.
Παράλληλα δε γίνεται καμιά ή σχεδόν καμιά
καλλιέργεια του επιστημονικού πνεύματος. Δεν ανοίγονται οι επιστημονικοί
ορίζοντες, ούτε διδάσκεται η επιστημονική μέθοδος της έρευνας. Οι
φροντιστηριακές εργασίες – οι εξαιρέσεις είναι πολύ λιγοστές- είναι σωστή
κωμωδία. Οι περισσότεροι καθηγητές στα φροντιστήρια δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά
να εξετάζουν ορισμένες σελίδες από το βιβλίο τους μάθημα. Καμιά συζήτηση. Καμιά
ελευτερία ούτε στο λόγο ούτε στη σκέψη. Κυριαρχεί απόλυτα η αυθεντία. Και αν
σπάνια γίνει ανάπτυξη κανενός θέματος από κανένα φοιτητή οι λύσεις πρέπει να
είναι απόλυτα σύμφωνες με τις γνώμες του καθηγητή. Αυτός τα ξέρει όλα. Είναι
αλάνθαστος.
Η πραχτική άσκηση των φοιτητών σε εργαστήρια
είναι και ποσοτικά και ποιοτικά πάρα πολύ ελαττωματική. Λείπει συχνά η
καθοδήγηση. Η εργαστηριακή εργασία παίρνει κι αυτή μορφή αγγαρείας. Και το
χειρότερο τα εργαστήρια είναι λιγοστά, και δεν επαρκούν να ασκηθούν όσο πρέπει
οι φοιτητές. Έτσι η Ιατρική Σχολή μόλις πριν λίγα χρόνια απόχτησε εργαστήρια
στο Γουδί, μα κι αυτά δεν επαρκούν. Χειρότερη είναι η κατάσταση στη
Φυσικομαθηματική Σχολή. Το εργαστήριο π.χ. της ανόργανης χημείας μόλις είχε 35
θέσεις διαθέσιμες για τους φοιτητές. Μπαίνανε όμως προπολεμικά 100-125 φοιτητές
στη Χημεία. Γι αυτό για να μπαλωθούν τα πράματα γινόντουσαν τρείς σειρές το
χρόνο, έτσι που οι φοιτητές δεν καλοπρόφταιναν όχι να ασκηθούν, μα ούτε καλά-
καλά να μάθουν τα όργανα. Στο Ανατομικό τα ταριχευμένα πτώματα είναι ελάχιστα.
Η άσκηση των φοιτητών της Ιατρικής περιορίζεται σε απλή υπόδειξη. Αυτή είναι η
θλιβερή κατάσταση. Έπειτα οι βιβλιοθήκες στα σπουδαστήρια είναι αφάνταστα
φτωχές. Λείπουν πολλά συγγράμματα, και από όσα έχουν τα αντίτυπα είναι λίγα,
που αδύνατο να εξυπηρετηθούν οι σπουδαστές. Βέβαια η σπουδαιότερη αιτία είναι
το περιορισμένο υλικό μέσα. Όμως σημαντική αιτία είναι και ο εγωισμός των
καθηγητών. Θεωρούν το πανεπιστήμιο φέουδό
τους, και τον κλάδο της επιστήμης ατομική ιδιοχτησία τους. Δεν πονούν το
φοιτητή. Δε συνενοούνται έτσι που ο
καθένας να διαθέσει το εργαστήριο, και τη βιβλιοθήκη και στους συναδέλφους και
προπάντων για τους φοιτητές.
Διδαχτικά συγγράμματα: Οι περισσότεροι
καθηγητές έχουν γράψει και συράψει πολυσέλιδα δίτομα και τρίτομα βιβλία. Λίγοι
είναι όσοι έχουν γράψει σύντομα, και μεθοδικά διδαχτικά συγγράμματα για τους φοιτητές. Και οι φοιτητές είναι
υποχρεωμένοι ν’ αποστηθίζουν τα πολυσέλιδα βιβλία για να περάσουν στις εξετάσεις.
Μπουμπουνίζει πια το μυαλό τους. Μα δεν αρκεί αυτό. Πρέπει και ν’ αγοράσουν τα
πανάκριβα αυτά βιβλία. Είναι γνωστή η «μαύρη αγορά» που αδιάντροπα ασκούν οι
καθηγητές σε βάρος των φοιτητών. Γνωστά τα τεχνάσματα, γνωστός ο ανήθικος
εκβιασμός τους, ολοφάνερος ο ηθικός ξεπεσμός τους. Έφτασαν να τα διατιμήσουν
σήμερα σε χρυσές λίρες και ζητούν από τους φοιτητές λίρες. Δράμα για τους
φτωχούς φοιτητές. Μα τι θέλουν τώρα αυτοί να σπουδάσουν; Η ανώτερη παιδεία
προνόμιο των λίγων, των πλουσίων.
Συμπέρασμα: απ’ όσα
διαπιστώσαμε ως τώρα βγαίνει μόνο του το συμπέρασμα, πως οι φοιτητές μας δε
μορφώνονται, ούτε καταρτίζονται επιστημονικά. Τα μαθήματα στα πανεπιστήμια και
στις άλλες ανώτερες σχολές σέρνονται, χωρίς πολλές φορές να ξέρει ούτε από
μακριά ο φοιτητής τον καθηγητή, με τις πιο απαρχαιωμένες μέθοδες, με αφάνταστη
ασυδοσία, με φροντιστήρια για τον τύπο.
Καμιά σωστή καθοδήγηση του φοιτητή. Δεν του
δίνεται η μέθοδος της επιστημονικής έρευνας, δεν καλλιεργείται το επιστημονικό
πνεύμα. Στην ανώτερη παιδεία, στο ναό της επιστήμης δε διδάσκεται η
επιστήμη.
Οι συνέπειες θλιβερές. Ο φοιτητής για ένα
μόνο ενδιαφέρεται: όχι να μορφωθεί, παρά να πάρει το χαρτί του- το πτυχίο- να
ξεμπερδέψει όπως-όπως για να βρει κάποια δημόσια ή ιδιωτική τέχνη, ή να
εξασκήσει όπως-όπως το επάγγελμα για βιοπορισμό και εύκολο πλουτισμό. Ιδανικό
του η ατομική ευτυχία. Η επιστήμη –το πτυχίο του – μέσο πλουτισμού και «καλής
τύχης».
Μα όχι μόνο δε διδάσκεται η επιστήμη, μα
ούτε καλλιεργείται η σωστή επιστήμη
στην ανώτερη παιδεία. Και αυτό δείχνει αναμφισβήτητα την αντιεπιστημονικότητά
της. Πρώτα πρέπει να τονίσω, πως γόνιμες επιστημονικές θεωρίες δε
διδάσκονται διόλου, ή διδάσκονται παραμορφωμένες και γελοιοποιούνται, ή
διαστρεβλώνονται και κατασυκοφαντούνται. Έτσι η θεωρία της εξέλιξης, ο
ιστορικός υλισμός, η ψυχανάλυση και άλλες επιστημονικές θεωρίες αγνοούνται
ολότελα, ή κακοποιούνται με τον πιο ασυνείδητο τρόπο. Και αν τολμήσει κανείς
φοιτητής να γίνει οπαδός τους, στιγματίζεται, καταδιώκεται, και όχι σπάνια
παραδίδεται στην ειδική ασφάλεια, γιατί
είναι υπονομευτής της «πατρίδας, της θρησκείας».
Το περιεχόμενο. Και στην ανώτερη
παιδεία έχει θρονιαστεί το αντιδραστικό, σχολαστικό πνεύμα. Και ειδικά
θριαμβεύει ο ψευτοκλασικισμός, και ο στείρος εγκυκλοπαιδισμός, με την ποσοτική
μάθηση, το στατικό αντίκρυσμα, και το διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη.
Στρογγυλοκαθισμένη η καθαρεύουσα στον πιο ισχυρό προμαχώνα της,
στην ανώτερη παιδεία. Άγριος ο πόλεμος και ιδιαίτερα στη φιλοσοφική σχολή κατά
της εθνικής, της λαϊκής γλώσσας. Ένα ορθογραφικό λάθος καταδικάζει και τον πιο
καλό επιστήμονα. Ακόμη και σήμερα κυριαρχεί ο αποστεωμένος λογιοτατισμός, και η
ειδωλολατρική αρχαιοπληξία. Η γόνιμη αρχαιοελληνική κληρονομιά γίνεται εμπόδιο
στην πρόοδο, ασήκωτο φορτίο.
Η Ιστορία βουτηγμένη στον ιστορισμό. Δε
φωτίζει, δε γονιμοποιεί τη δράση. Και πολύ σωστά ο Γιάννης Κορδάτος γράφει:
«Στο πανεπιστήμιο οι σημερινοί καθηγητές της ιστορίας είναι κομπογιανίτες και
μερικοί και κουφιοκεφαλάκιδες».
Θρονιασμένη και στην ανώτερη παιδεία η
ποσοτική μάθηση. Μπούκωμα με γνώσεις ασύνδετες, με λεπτομέρειες, περιττό και
ασήκωτο βάρος. Πολύτιμο σύνεργο των καθηγητών για την ποσοτική μάθηση οι
εξετάσεις.
Οι εξετάσεις άλλη πληγή για
τους φοιτητές, το πανίσχυρο όπλο των καθηγητών να επιβληθούν και να πνίγουν την
πρωτοβουλία και την αληθινή επιστημονική έρευνα και δράση των φοιτητών.
Παλαιότερα ήσαν μόνο οι πτυχιακές μα εδώ και 20-25 χρόνια καθιερώθηκαν
οι τμηματικές. Η σπουδαιότερη αιτία ήταν να εκβιαστούν οι φοιτητές να
παρακολουθούν τα μαθήματα, γιατί με τις πτυχιακές εξετάσεις πολλοί φοιτητές
–προπάντων στη νομική σχολή – μια μόνο φορά πατούσαν το πόδι τους στο
πανεπιστήμιο –τη μέρα που θα έδιναν εξετάσεις.
Μα
και στις πτυχιακές και πολύ περισσότερο στις τμηματικές μοναδικό κριτήριο για
την αξία του φοιτητή είναι η ποσότητα στις γνώσεις του, η αποστήθιση των γνωμών
του καθηγητή του. Ο καθηγητής δεν ενδιαφέρεται να εξακριβώσει αν ο υποψήφιος
σκέπτεται επιστημονικά, ούτε αν είναι σε θέση να λύσει ένα πρόβλημα. Μα και οι
τμηματικές εξετάσεις κατάντησαν τώρα τελευταία σωστή κωμωδία. Δε γίνονται μια
φορά το χρόνο. Με διάφορες δικαιολογίες φτάσαμε σε ατέλειωτες εξεταστικές
περίοδες. Η ζημία μεγάλη. Κατάντησε να τρώνε όλη την πανεπιστημιακή χρονιά.
Όμως και ένα σημαντικό κέρδος. Οι παντοκράτορες καθηγητές προπάντων στη νομική
και ιατρική σχολή τριπλασιάζουν και πενταπλασιάζουν τα παχιά εξέταστρα. Δωρεάν
θέλεις να δουλεύουν οι άνθρωποι; Με τον τεράστιο όμως αυτόν εξεταστικό
πληθωρισμό γίνονται όχι λίγες αδικίες.
Οι καθηγητές λαχανιασμένοι να προφτάσουν και να εισπράξουν περιορίζονται σε μια
ή δυό ερωτήσεις, και έτσι η επιτυχία του φοιτητή κρίνεται ολοκληρωτικά από την
τύχη, και από το κέφι και την ιδιοτροπία του ιεροεξεταστή πολλές φορές
καθηγητή.
Θριαμβευτικά εγκαθιδρυμένο στην ανώτερη
παιδεία είναι και το διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη. Η αντιπροοδευτική
αντίληψη «η επιστήμη για την επιστήμη» και όχι για τη ζωή ακλόνητη στα ανώτερα
εκπαιδευτικά μας ιδρύματα. «Η επιστήμη ασκείται δια την επιστήμην» δογματίζει ο
καθηγητής της κοινωνιολογίας. Έτσι υψώνεται αξεπέραστος μεσότοιχος ανάμεσα στο
πανεπιστήμιο και τη ζωή.
Η ανώτερη παιδεία λοιπόν είναι
αντιεπιστημονική. Ούτε διδάσκεται, ούτε καλλιεργείται η σωστή επιστήμη. Και δε
μου φαίνεται να είναι ούτε άδικοι ούτε υπερβολικοί οι χαραχτηρισμοί που κάνει η
«Revue d’ Athenes» στις 23-4-1945 «Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στο πιο
βαθύ σκοτάδι» «Το πανεπιστήμιο είναι ένα παζάρι όπου πουλάνε τα παλιά βιβλία
τους που τα έχουν αντιγράψει, και οι φοιτητές είναι υποχρεωμένοι να τ’
αγοράσουν, αν δε θέλουν ν’ αποκλειστούν από τις εξετάσεις» «Το πανεπιστήμιο
είναι μια αίθουσα, όπου εκθέτονται ταριχεμένες
αυθεντίες …..καταφύγιο για ανάπαψη, άσυλο γερόντων, φιάλη, όπου
διατηρούνται μέσα σε οινόπνευμα ατροφικά κεφάλια»
Αυτή την τραγική για το Έθνος εικόνα μας
παρουσιάζει η ανώτερη παιδεία. Αντιλαϊκή, αντιοικονομική και αντιεπιστημονική,
όργανο κι αυτή στα χέρια της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας, κατάντησε ο προμαχώνας της αντίδρασης. Η ελληνική
επιστήμη έμεινε μακριά από το Έθνος και τις ανάγκες του. Δεν εξυπηρέτησε το
λαό. Φραγμός στην πρόοδό του. Δεν έγινε λαϊκό απόχτημα.
Μα η τραγική αυτή εικόνα γίνεται ακόμη
τραγικότερη, άμα αντιμετωπίσουμε τη σπουδαστική ζωή των φοιτητών μας. Καμιά
φροντίδα για την υγεία, τη διατροφή, την κατοικία. Καμιά φροντίδα για τη χαρά.
Αβάσταχτα δίδαχτρα και εξέταστρα. Η ανώτερη παιδεία προνόμιο των λίγων, είπαμε.
Καμιά επίσης μέριμνα για την άρτια μόρφωση.
Ούτε βιβλιοθήκες, ούτε διδαχτικά συγγράμματα.
Και το χειρότερο επικρατεί η αυθεντία του
καθηγητή και η βάρβαρη εξωτερική πειθαρχία. Καμιά ελευτερία στη σκέψη και στο
λόγο. Η σπουδαστική ζωή κανονισμένη ως την τελευταία λεπτομέρεια «άνωθεν». Καμιά
αυτοδιοίκηση. Θέλει η ανώτερη παιδεία το φοιτητή άβουλο, ετεροκίνητο, τυφλά
πειθαρχικό, χωρίς γνώμη δική του για τα δικά του ζητήματα, δουλόπρεπο,
υποταχτικό, δοχείο για γνώσεις ασυνάρτητες και ασύνδετες.
Και δεν πρέπει να μας φανεί παράξενος ο
ξεπεσμός της ελληνικής επιστήμης, η αντιεπιστημονικότητα της ανώτερης παιδείας.
Ο παρασιτικός και αντιεπιστημονικός χαραχτήρας της είναι αναγκαίο επακολούθημα,
όπως είπαμε, της παρασιτικής και καθυστερημένης οικονομικής ανάπτυξης, κι αυτή
αναγκαία συνέπεια της παρασιτικής και τοκογλυφικής οικονομικής πολιτικής της
πλουτοκρατικής ολιγαρχίας, που 120 χρόνια κυβερνάει τον τόπο μας. Η
επιστημονική πρόοδος είναι αναπόσπαστα συνδεμένη με τη γενική και ιδιαίτερα την
οικονομική πρόοδο.
Δ! Η παιδεία μας είναι κατασταλτική και ατομιστική
Το τέταρτο βασικό γνώρισμα της παιδείας μας
στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής μας. Αντιπροοδευτικός είναι ο δρόμος, που
ακολουθούμε ως σήμερα στην ηθική και κοινωνική διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς.
Η παιδεία μας αγνοεί τα διδάγματα της σύγχρονης παιδικής ψυχολογίας και
διαστρεβλώνει την πνευματική εξέλιξη τν παιδιών μας. Για να διαπαιδαγωγήσει
ηθικά και κοινωνικά τη νέα γενιά χρησιμοποιεί τη βάρβαρη εξωτερική πειθαρχία
και καλλιεργεί τον εγωισμό των παιδιών.
Με την αυστηρή εξωτερική πειθαρχία πνίγει
συστηματικά την πρωτοβουλία των παιδιών, αλυσοδένει την ελευτερία τους,
παραλύει τη θέλησή τους, και την χαρούμενη δημιουργική τους δράση, πιέζει την
προσωπικότητά τους και καλλιεργεί το δουλικό φρόνημα. Απόλυτος κυρίαρχος ο
δάσκαλος, ο καθηγητής. Τα παιδιά ετεροκίνητα, σα να είναι άψυχα πλάσματα. Τα
μαθήματα αγγαρεία. Ολόκληρη η σχολική ζωή κανονισμένη ως την τελευταία
λεπτομέρεια, χωρίς να λογαριάζονται οι σωματικές και ψυχικές ανάγκες της
παιδικής και νεανικής ηλικίας. Το σχολείο φυλακή. Πνιγηρή η ατμόσφαιρά του. Η χαρά αποδιωγμένη. Υπέρτατη
αρετή για το παιδί η τυφλή υπακοή.
Είναι φανερό που αποβλέπει η παιδεία μας με
την αντιψυχολογική, την κατασταλτική αυτή διαπαιδαγώγηση. Θέλει να κάνει τα
παιδιά άβουλα και υπάκουα, να δέχονται παθητικά και να εκτελούν δουλικά κάθε
εντολή από τον ανώτερό του. Και δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά η παιδεία
μας. Γιατί το ελληνικό Κράτος σ’ όλες τις μορφές που πήρε ως σήμερα, και με την
απόλυτη μοναρχία και με τη συνταγματική βασιλεία και με την ψευτοδημοκρατία,
και ιδιαίτερα με τη βασιλομεταξική τυραννία της 4 Αυγούστου, τέτιους άβουλους,
και ψυχικά ανάπηρους πολίτες χρειάζεται, για να δέχονται δουλικά και να
εξυπηρετούν τα προνόμια της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας, που όργανό της είναι το
Κράτος.
Και τα παιδιά πως αντιδρούν μέσα στο βάρβαρο
τούτο σύστημα της εξωτερικής πειθαρχίας; Τα παιδιά για να ελαφρύνουν κάπως τις
αλυσίδες της σκλαβιάς τους, καταφεύγουν στην υποκρισία και τη σεμνοτυφία, στο
ψέμα, στην αυθάδεια και την αναίδεια, στο κλείσιμο στον εαυτό τους, στο
σφιχτομαντάλωμα της ψυχής τους μπροστά στον διαπαιδαγωγητή τους, και γενικά
στον ενήλικα. Έτσι η παιδεία μας, με τα πιεστικά, με τα κατασταλτικά της μέτρα,
διαστρεβλώνει την ψυχική εξέλιξη των παιδιών, τα σπρώχνει στο ψυχικό ρεμπελιό
και τροφοδοτεί πλούσια τα παιδικά ελαττώματα, τα αμυντικά αυτά όπλα των
παιδιών, που τα φέρνουν λίγο ή πολύ μαζί τους από το σπίτι, διαμορφωμένα από τη
στενόκαρδη πολλές φορές οικογενειακή ανατροφή, γιατί και η οικογενειακή
ανατροφή στην εξωτερική πειθαρχία στηρίζεται.
Το επιχείρημα, πως το παιδί δεν ξέρει τι
είναι το καλό, ούτε τι το ωφελεί, και γι αυτό πρέπει να υπακούει και να κάνει
ό,τι του λένε, είναι πρόσχημα και στηρίζεται σε δυό ψυχολογικές πλάνες. Πως
είναι πρόσχημα, φαίνεται καθαρά, αφού η εξωτερική πειθαρχία εφαρμόζεται με
ιδιαίτερη μάλιστα αυστηρότητα και στους φοιτητές, που οι περισσότεροι περνούν ή
πέρασαν κιόλας στην αντρική ηλικία και πρέπει να έχουν μάθει τι είναι το καλό
και τι τους ωφελεί. Και όμως, όπως είπα, και στην ανώτερη παιδεία κυριαρχεί η
αυθεντία και η μονοκρατορία του καθηγητή. Αυτός είναι ο ρυθμιστής της
σπουδαστικής ζωής. Ο φοιτητής ένα χρέος έχει : Να υπακούει.
Μα στηρίζεται, όπως είπα, και σε δυό
ψυχολογικές πλάνες. Οι παιδαγωγοί, οι οπαδοί της εξωτερικής πειθαρχίας,
ξεκινούν από την σφαλερή αντίληψη, πως η βασική χαραχτηριστική ιδιότητα της
παιδικής ηλικίας είναι η εύπλαστη παθητικότητα, και ακόμη – και τούτη είναι η
δεύτερη πλάνη σε στενή συνάρτηση με την πρώτη και συνέπειά της – πως το παιδί
δεν έχει δικαιώματα, παρά μόνο υποχρεώσεις. Παραδέχονται δηλαδή, πως το παιδί
είναι έτσι πλασμένο, ώστε μπορούμε εμείς να το κάνουμε ό,τι θέλουμε, όπως ένα
κομάτι μαλακό κερί, και αυτό δέχεται παθητικά, χωρίς καμιά αντίδραση, την
επενέργειά μας επάνω του και επομένως έχει την υποχρέωση να πάρει τη μορφή που
του δίνουμε. Βλέπουμε καθαρά, πως κάτω από την αντίληψη αυτή κρύβεται
ξαναφρεσκαρισμένη η γνωστή παλιά θεωρία πως η ψυχή είναι άγραφο χαρτί, όπου
επάνω έχουμε το δικαίωμα εμείς οι ενήλικοι να γράψουμε και να χαράζουμε τους
σκοπούς μας, ό,τι μας αρέσει.
Η σύγχρονη όμως ψυχολογία του παιδιού, έχει
καταλήξει στο βέβαιο πόρισμα, πως η βασική χαραχτηριστική ιδιότητα της παιδικής
ηλικίας είναι η ενεργητικότητα – και όχι η παθητικότητα – και πως το παιδί έχει
δικαιώματα – και όχι μόνο υποχρεώσεις – που πηγάζουν από τις βιολογικές του
ανάγκες, και ίσα-ίσα χρησιμοποιεί την πλούσια ενεργητικότητά του – τη
δημιουργική του δράση όπως αλλιώς τη λέμε – για να ικανοποιήσει τα δικαιώματά
του, τις βιολογικές του δηλαδή ανάγκες.
Αν καλοεξετάσουμε το παιδί, θα ιδούμε πως
είναι ένας ιδιαίτερος οργανισμός – αυτό θα ειπεί πως διαφέρει και ποσοτικά και
προπάντων ποιοτικά από την ενήλικο – που έχει για κύριο και μοναδικό προορισμό
να ωριμάσει και να γίνει ενήλικος. Μ’ άλλα λόγια η βασική βιολογική ανάγκη της
παιδικής ηλικίας, απ’ όπου πηγάζουν όλες οι άλλες, είναι η ανάγκη της
ανάπτυξης, η ανάγκη δηλαδή να αναπτυχτεί, να εξελιχτεί το παιδί και να γίνει
ενήλικος. Μα η εξέλιξη και η ανάπτυξη βαδίζει σύμφωνα με καθορισμένη πορεία,
σύμφωνα με την πορεία, που έχει καθορίσει η φύση, και περνάει από στάδια που
πρέπει με τη σειρά να τα περάσει το παιδί, για να ωριμάσει. Και ακόμη έχει το
παιδί την εσωτερική δύναμη την εσωτερική φλόγα, πλούσια την εσωτερική ώθηση –
αυτό εδώ παράγει η ενεργητικότητά του – να βαδίσει την καθορισμένη από τη φύση
πορεία στην ανάπτυξή του, και να φτάσει στο ωρίμασμά του. Το παιδί λοιπόν
αυτοεξελίσσεται, αυτοαναπτύσσεται και σωματικά και ψυχικά. Δεν μπορούμε εμείς
να το κάνουμε ό,τι θέλουμε, και είναι εγκληματικό να του πνίγουμε την
ενεργητικότητά του, την εσωτερική του
ώθηση να αυτοαναπτυχτεί. Έχει μ’ άλλα λόγια το παιδί πλούσιο εσωτερικό, δικό
του δυναμισμό, και αυτόν πρέπει να χρησιμοποιήσει για να ανθίσει και να
ωριμάσει, να γίνει τέλειος ώριμος ενήλικος.
Δεν ξέρει, βέβαια, το παιδί από το γύρω του
πολιτισμό από τη γύρω του πραγματικότητα τι το ωφελεί, τι του είναι καλό,
κατάλληλο για την ανάπτυξη και το μέστωμά του, γιατί του λείπει, όπωε λέμε, η
ιστορική πείρα. Γι αυτό για να αυτοαναπτυχτεί ο πλούσιος δυναμισμός της
παιδικής ηλικίας και ν’ ανθίσει η προσωπικότητα του παιδιού χρειάζεται
αναμφισβήτητα την καθοδήγηση, και το διαφωτισμό από μέρος του ενήλικου. Μα πιο
πολύ χρειάζεται τον ήλιο της ενσυνείδητης αγάπης μας και το δροσερό αέρα της
ελευτερίας του. Δεν πρέπει – είναι παιδαγωγικό έγκλημα – με τις αυταρχικές
εντολές και τις απαγορέψεις, με τους αλόγιστους περιορισμούς και τη βάρβαρη
αυθεντία μας, μ’ άλλα λόγια με την εξωτερική πειθαρχία, να συσωρεύουμε βουνό τα
εμπόδια στην πορεία της αυτοανάπτυξής του. Δεν πρέπει να του δεσμεύουμε την
εσωτερική του ώθηση, την ελευτερία του, και να του πνίγουμε την πρωτοβουλία
του. Δεν πρέπει να του ψαλιδίζουμε τα φτερά. Χρέος εμάς των ενήλικων είναι να
σκύψουμε με αληθινή στοργή στην παιδική και νεανική ψυχή, να νοιώσουμε τον παλμό της, να ιδούμε
τις ανάγκες της, και να δώσουμε στα παιδιά όλα τα μέσα , να του δημιουργήσουμε
δηλαδή όλες τις ευνοϊκές συνθήκες, και να το εφοδιάσουμε με τον κατάλληλο
εξοπλισμό, που έχει δημιουργήσει η ανθρωπότητα στη βασανιστική πορεία της, για
να ικανοποιεί μόνο του τις επιταχτικές εσωτερικές του ανάγκες. Τότε και μόνον
τότε θα αναπτύξει την αυτενέργειά του, και θα ξετυλίξει χαρούμενα τη
δημιουργική του δράση. Αλοίμονο αν πεδουκλώσουμε το νήπιο και το απαγορέψουμε
την ελευτερία στην κίνηση. Δε θα μάθει ποτέ να περπατήσει και θα μείνει
παράλυτο. Αλοίμονο αν απαγορέψουμε και παρεμποδίσουμε στο βρέφος το λάλημα, που
τόσο πολλές φορές μας ενοχλεί. Δε θα μάθει ποτέ να μιλήσει, όσες σοφές κι αν
είναι οι συμβουλές μας.
Και αυτό παθαίνει το παιδί στο σχολείο με τη
νεκρή καθαρεύουσα. Μπαίνει στο σχολείο με αναπτυγμένο το γλωσσικό του αίστημα
και βγαίνει άγλωσσο. Αλοίμονο αν αλυσοδέσουμε με την εξωτερική πειθαρχία την
παιδική ψυχή. Θα μείνει ανάπηρη και διαστρεβλωμένη. Πρέπει λοιπόν να
οργανώσουμε δημοκρατικά τη ζωή των παιδιών, με βάση την εσωτερική ελευτερία
τους, μ’ άλλα λόγια με βάση την αυτοδιοίκησή τους σ’ όλες τις βαθμίδες της
παιδείας. Ας το καταλάβουμε καλά. Έχει και η παιδική ηλικία τα δικαιώματά της.
Πηγάζουν από τις βασικές βιολογικές ανάγκες του παιδιού. Έχει το δικαίωμα της
αυτοανάπτυξης, το δικαίωμα της ζωής, το δικαίωμα της χαράς, το δικαίωμα της
μόρφωσης και του εκπολιτισμού. Και έχει πλούσιο το δυναμισμό, την
ενεργητικότητα για να ικανοποιήσει τα δικαιώματά του. Χρέος εμάς των ενήλικων
να τα σεβαστούμε. Και το αξίζει περισσότερο από κάθε άλλη φορά η νεολαία μας.
Αγωνίστηκε ηρωικά και μεγαλούργησε. Πρέπει να σταθούμε γεμάτοι αγάπη και
θαυμασμό στο πλευρό της νεολαίας μας, να την καθοδηγήσουμε στο δρόμο της προόδου,
για να βαδίσει θαραλέα και ελεύτερη τον ανηφορικό δρόμο, να επιτελέσει το
καταλυτικό και αναδημιουργικό της έργο και να εκπληρώσει τον ιστορικό της
προορισμό.
Παράλληλα η παιδεία μας, και ιδιαίτερα η
μέση και η ανώτερη, είναι ατομιστική. Παρουσιάζει στα μάτια των παιδιών για
ηθικό ιδανικό την ευτυχία του ατόμου στην πιο αντικοινωνική μορφή, τον
εύκολο δηλαδή πλουτισμό και την πρόστυχη καλοπέραση σε βάρος των άλλων. Κι ας μη μας φανεί παράξενο. Γιατί και
η προνομιούχα εκείνη μερίδα της κοινωνίας, η πλουτοκρατική ολιγαρχία, που
όργανο στα χέρια της είναι και η παιδεία, στηρίζεται στον πιο άκρατο και
υλιστικό ατομισμό.
Καλλιεργεί λοιπόν η παιδεία μας συστηματικά
τον εγωισμό των παιδιών με όλα τα γνωστά μέσα, με τις αμοιβές και τις
διακρίσεις, με τους βαθμούς και τους επαίνους, με τα ατομικά βραβεία και τους
διαγωνισμούς. Και από το άλλο μέρος παρεμποδίζει, θα έλεγα απαγορεύει, τη
συνεργασία των παιδιών, δεν καθορίζει ποτέ ομαδικά έργα ούτε μέσα ούτε έξω από
το σχολείο, ούτε καλλιεργεί το ομαδικό πνεύμα. Δε λογαριάζει τα κοινά
ενδιαφέροντα, τους κοινούς, σ’ όλα τα παιδιά πόθους, που πηγάζουν από τις
κοινές βασικές βιολογικές ανάγκες της παιδικής ηλικίας, και αφήνει
αχρησιμοποίητα, τα καταδικάζει σε μαρασμό και ατροφία, τα κοινωνικά
συναιστήματα της νεολαίας, την αμοιβαία αγάπη, την αλληλεγγύη, τα συναίστημα
της ευθύνης, την αυτοθυσία, τον ηρωισμό για το γενικό καλό. Και όμως οι
κοινωνικές αυτές αρετές φλογίζουν τη νεανική ψυχή, όπως μας το απόδειξε άλλη
μια φορά ο ηρωικός αγώνας της νεολαίας μας κάτω από την ένδοξη σημαία της ΕΠΟΝ,
για την ανάχτηση της λευτεριάς, για το
ξερίζωμα του φασισμού και την εξασφάλιση
της ανεξαρτησίας μας.
Έτσι η παιδεία μας σπρώχνει συνειδητά τα
παιδιά μας, στον ανήθικο αριβισμό, στην εγωιστική φιλοδοξία, στην επικράτηση
του ατόμου με κάθε μέσο, ακόμη κι αν χρειαστεί να πατήσει σε πτώματα.
Κι ω μη μου ειπεί κανείς, πως διδάσκονται τα
παιδιά στο σχολείο και την αγάπη στον «πλησίον», τη φιλανθρωπία, την αυτοθυσία.
Το ξέρω πως διδάσκονται και παραδιδάσκονται. Γεμάτα είναι τα «αναγνωστικά» με
ηθικοπλαστική διδασκαλία. Υπάρχει μάλιστα στα Γυμνάσια και ιδιαίτερο μάθημα η
Χριστιανική Ηθική. Η αλήθεια όμως είναι,
πως μέσα στα σχολεία μας έχει εγκαθιδρυθεί – και δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς –
η διπλή ηθική της σημερινής κοινωνίας, η ηθική της φαινομενικής, της
υποκριτικής αγάπης και της επιδειχτικής φιλανθρωπίας με παχιά λόγια, παράλληλα
η ηθική του πιο σκληρού και ανήθικου στα έργα εγωισμού. Η περίφημη
ηθικοδιδασκαλία στα σχολεία μας
περιορίζεται μόνο σε λόγια. Μα από τα λόγια δε βγαίνει τίποτα. Στην πράξη
γίνεται το αντίθετο. Διδάσκονται την αγάπη στον πλησίον, μα στην πράξη δεν
βοηθούν τον πλησίον. Διδάσκονται την αλληλεγγύη, μα στην πράξη κάνουν το
αντίθετο. Τα παιδιά μέσα στη πνιγηρή και ατομιστική ατμόσφαιρα του σχολείου δε
ζούνε τις κοινωνικές αρετές. Η σχολική ζωή είναι έτσι οργανωμένη, ώστε ποτέ δεν
παρουσιάζεται στα παιδιά η ευκαιρία να τις εφαρμόσουν. Και γι αυτό άμα βρεθούν
στο δίλημμα να θυσιάσουν κάτι από τον εαυτό τους, πισοδρομούν εμπρός στη θυσία,
λησμονούν τα ωραία λόγια, γιατί επικρατούν τα εγωιστικά ελατήρια. Μόνο αυτά
καλλιεργούνται συστηματικά μέσα στη σχολική δράση, μέσα στη σχολική ζωή. Ας
θυμηθούμε, πως ένα από τα μεγαλύτερα σχολικά εγκλήματα είναι να βοηθήσει το ένα
παιδί το άλλο στα μαθήματα και τις αντίστοιχες γραφτές εργασίες. Απαγορεύεται
αυστηρά. Το κάθε παιδί, μας λένε, πρέπει να εκτελεί μόνο του «τα σχολικά
καθήκοντα» γιατί μόνον έτσι, τονίζουν, αναπτύσσεται η αυτενέργεια των παιδιών –
άλλο τούτο ασυγχώρητο παιδαγωγικό σφάλμα, γιατί στην πραγματικότητα με τον
τρόπο αυτόν διαστρεβλώνεται η ηθική τους εξέλιξη – και μόνον έτσι θα μπορεί ο
καθηγητής να βαθμολογεί ευσυνείδητα και ακριβοδίκαια τις εργασίες των παιδιών,
σα να μην υπάρχουνε τόσοι άλλοι
επιστημονικοί τρόποι να παρακολουθούμε και να ελέγχουμε την πρόοδό τους.
Ας ανακεφαλαιώσουμε: Η παιδεία μας με την
ηθική και κοινωνική διαπαιδαγώγηση που δίνει στη νεολαία μας, επιδιώκει να
διαπλάσει τον τύπο του δουλόπρεπου αναριχητή, του τύπου δηλαδή του ανθρώπου που
φροντίζει αποκλειστικά για τα δικά του συμφέροντα και πουλάει την ψυχή του, που
προσπαθεί με κάθε μέσο να αναριχηθεί και να επικρατήσει, που σκύβει δουλικά το
κεφάλι και διπλώνει τη μέση του εμπρός στον ισχυρό, ενώ συμπεριφέρεται σκληρά
και βάναυσα στον κατώτερό του. Από τέτιους ανθρώπους – εχτρούς του λαού – είναι
γεμάτη, η «καλή» όπως τη λένε, κοινωνική τάξη.
Φτάσαμε στο τέλος της κριτικής ανασκόπησης της παιδείας μας.
Δε μίλησα για τα Ιδανικά της παιδείας μας , γιατί για το ζήτημα τούτο έγινε
πλατύς λόγος στην προηγούμενη εισήγηση.
Γενικό συμπέρασμα:
Η παιδεία μας στα 120 χρόνια της
ελεύτερης ζωής μας έμεινε αντιπροοδευτική, όργανο στα χέρια της πλουτοκρατικής
ολιγαρχίας και αυτής τα συμφέροντα εξυπηρέτησε. Για να προετοιμάσει τη νέα
γενιά στο διπλό της έργο το καταλυτικό και το ανοικοδομητικό, χρειάζεται ριζική
μεταρύθμιση, χρειάζεται να γίνει η παιδεία όργανο στα χέρια του λαού, για να
εξυπηρετεί τα δικά του συμφέροντα. Μα για να πραγματοποιηθεί η ριζική
αναγέννηση της παιδείας, απαραίτητο να πάρει πρώτα ο λαός την εξουσία στα χέρια
του. Απαραίτητο λοιπόν να εγκαθιδρυθεί και να θεμελιωθεί η Λαϊκή Δημοκρατία.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ
Α! ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΜΑΣ ΘΕΣΕΙΣ
1! Γενικές θέσεις
Θέση α! Η
νεοελληνική παιδεία στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωής ήταν διαποτισμένη με τα
πιο παραπλανητικά ιδανικά και ιδιαίτερα με το στείρο ψευτοκλασικισμό και το
τυχοδιωχτικό πατριδοκαπηλικό ιδανικό της «Μεγάλης Ιδέας».
Ζητούμε η παιδεία μας να διαποτιστεί με τα ζωντανά
προοδευτικά λαϊκά ιδανικά. Και αυτά είναι το ιδανικό της εθνικής λευτεριάς και
ανεξαρτησίας, το αντιφασιστικό ιδανικό της λαϊκής δημοκρατίας, το
αντιϊμπεριαλιστικό ιδανικό της ειρήνης, και το δημιουργικό ιδανικό του
νεοελληνικού πολιτισμού, όπου ανώτατο κοινωνικό λειτούργημα θα είναι η
δημιουργική, η παραγωγική εργασία.
Θέση β! Η
παιδεία μας είναι αντιλαϊκή και αντιοικονομική.
Ζητούμε η παιδεία να γίνει αληθινά λαοκρατική και να
προσαρμοστεί στις πραγματικές ανάγκες του λαού και της νεολαίας. Μόνον έτσι θα
γίνει όργανο της προόδου για το λαό και τη νεολαία.
Θέση γ! Η
σημερινή παιδεία είναι προνόμιο των λίγων.
Ζητούμε να αναγνωριστεί το δικαίωμα της ολοκληρωτικής
μόρφωσης σε όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, ανεξάρτητα από την κοινωνική
τους θέση και την οικονομική τους κατάσταση. Ζητούμε η παιδεία να οργανωθεί
λαοκρατικά και η δημοκρατικά οργανωμένη κοινωνία να δώσει όλα τα μέσα σε όλα τα
παιδιά, σε όλους τους νέους και τις νέες
να μορφωθούν ανάλογα με τις σωματικές και τις πνευματικές ικανότητές τους.
Θέση δ! Η σημερινή παιδεία αντιλαϊκή όπως είναι,
δείχνει εγκληματική αδιαφορία ιδιαίτερα για την προσχολική ηλικία.
Ζητούμε η παιδεία να αγκαλιάσει τα νιάτα από τις πρώτες
μέρες της ζωής τους ως τα 22 χρόνια. Ζητούμε να γίνει καθολική. Έτσι θα ζούνε
τα νιάτα και θα ανθούνε μέσα στο στοργικό θερμοκήπιο της αγωγής.
Θέση ε! Η
σημερινή παιδεία είναι αντιοικονομική.
Ζητούμε να φυσήξει στην παιδεία πνεύμα καθαρά επιστημονικό.
Κάθε γνώση είτε από τη φύση, είτε από την κοινωνία, πρέπει να δίνεται
διαλεχτικά, με βάση την απλή αλήθεια, «η επιστήμη για τη ζωή». Τα νιάτα πρέπει
να νιώσουν, πως όλα γύρω τους δεν ήταν πάντα έτσι, ούτε θα μείνουν πάντα έτσι,
κι ακόμα πως η αλλαγή και η πρόοδο δεν έρχονται μοιρολατρικά, παρά τις
προκαλούν οι άνθρωποι με τη δημιουργική τους δράση. Πρέπει δηλαδή να ιδούν τα
νιάτα τη σημερινή πραγματικότητα στην αλληλοεξάρτησή της με τα περασμένα και στην προοπτική της
για το αύριο και να νιώσουν πως κρατούν την τύχη στα χέρια τους. Έτσι θα
νιώσουν βαθιά μέσα τους τη μεγάλη τους ευθύνη μα και τη λαχτάρα να γίνου
οικοδόμοι του νεοελληνικού πολιτισμού και τη ευτυχίας και της δικής τους και
του λαού επάνω στη γη.
Θέση στ! Η
σημερινή παιδεία είναι ατομιστική. Προβάλλει για ηθικό ιδανικό την ευτυχία του
ατόμου, την επικράτηση του ατόμου με κάθε μέσο και καλλιεργεί εντατικά και
εγωιστικά ελατήρια. Αποτέλεσμα είναι ο υπερτροφικός εγωισμός και ο ανήθικος και
έξαλλος αριβισμός.
Ζητούμε η παιδεία να προβάλλει για ιδανικό την ευτυχία του
συνόλου, όπου μέσα θα ξεπηδήσει και η ατομική προκοπή και ευτυχία.
Θέση ζ! Η
σημερινή παιδεία είναι κατασταλτική. Στηρίζεται στο κύρος, στην αυθεντία, στην
εξωτερική πειθαρχία, γιατί το κεφαλαιοκρατικό σύστημα και ο φασισμός
χρειάζονται πολίτες υποταχτικούς.
Αντίθετα η λαϊκή δημοκρατία χρειάζεται πολίτες ελεύτερους,
δραστήριους, με πολύπλευρη πρωτοβουλία και πλούσια ανεπτυγμένο το συναίστημα
της ευθύνης, και με απόλυτη συμμετοχή
στην οργάνωση του Κράτους.
Ζητούμε λοιπόν η σχολική ζωή να οργανωθεί με βάση την
εσωτερική πειθαρχία και να καλλιεργεί το πνεύμα της ομαδικής συνεργασίας, της
ευθύνης και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Και αυτό θα το πετύχει μόνο με την
πραγματική αυτοδιοίκηση. Μόνον τότε θα γίνουν οι νέοι και οι νέες ελεύτεροι,
δημιουργικοί και συντελεστές στην ευτυχία του συνόλου, με ξεκαθαρισμένη τη
συνείδηση για τους σκοπούς και την ουσία της λαϊκής δημοκρατίας.
2! Ειδικές θέσεις
Θέση η! Η
σημερινή παιδεία διαποτισμένη με το στείρο ψευτοκλασικισμό και αποκλεισμένη στο
μεσαιωνικό της φρούριο με το πρόσωπο γυρισμένο προς τα περασμένα, είναι ολότελα
ξένη προς τη ζωή και τη σημερινή πραγματικότητα.
Ζητούμε η παιδεία μας να προσανατολιστεί στις βασικές μορφές
της ελληνικής ζωής, όπως φυσικά ξετυλίγονται με τη ζωντανή τους ιδιορυθμία στο
ίδιο μεγάλο ρέμα της παγκόσμιας ζωής. Ζητούμε δηλαδή να προσανατολιστεί στο
βιομηχανικογεωργικό και τεχνικό πολιτισμό, και παράλληλα και στον πνευματικό
μας πολιτισμό.
Θέση θ! Η
σημερινή παιδεία είναι όργανο της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας.
Ζητούμε σχολείο θρεμένο με τα ζωντανά και προοδευτικά
ιδανικά της νεολαίας και του λαού, σχολείο σπλάχνο από τα σπλάχνα τους. Και
αυτό είναι το ενιαίο διαφοροποιημένο σχολείο εργασίας.
Ζητούμε δηλαδή εκπαιδευτικό σύστημα, που θα αρχίζει με ένα
κοινό για όλα τα παιδιά σχολείο, και που θα διακλαδίζεται προς τα πάνω ανάλογα
με τις πνευματικές και υλικές ανάγκες του λαού, σύμφωνα με τις τοπικές
συνθήκες, με βάση και περιεχόμενό της την επιστημονικά οργανωμένη κοινωνικά
χρήσιμη εργασία.
Οι ποικίλες ανάγκες της πατρίδας μας, η ανάπτυξη του
βιομηχανικογεωργικού και τεχνικού πολιτισμού, η επιστημονική εκμετάλλευση όλων
των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας μας και παράλληλα το ανέβασμα του πνευματικού
επιπέδου του δουλευτή λαού, θα καθορίσουν τη μορφή και τους τύπους της μέσης
και ανώτερης παιδείας. Πλούσια επαγγελματική εκπαίδευση με κοινή γενική
μόρφωση, σωστή και δημιουργική κλασική παιδεία, ποικίλες τεχνικές σχολές θα
εξυπηρετήσουν πραγματικά τις υλικές και πνευματικές ανάγκες μας.
Όλοι όμως αυτοί οι τύποι των σχολείων θα έχουν τα ίδια
δικαιώματα και την ίδια αξία, γιατί ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα από τη
βάση ως την κορυφή θα το διαποτίζει το ίδιο προοδευτικό πνεύμα, και ο ίδιος
σκοπός, η επιστημονικά οργανωμένη ανθρώπινη εργασία.
Η εργασία πνευματική και πραχτική, θ’ αποτελέσει τη βάση και
το αντικείμενο της παιδείας. Η ανάγκη να ανοικοδομήσουμε την πατρίδα μας
επιβάλλει να διαπαιδαγωγούνται οι νέοι και οι νέες μέσα στην παραγωγή και για
την παραγωγή, και την υλική και την πνευματική. Το σχολείο πρέπει να γίνει ένας
βαθμός της παραγωγής. Έτσι τα νιάτα δε θα ζούνε μέσα στο σχολείο τον ανθρώπινο
κόπο με λόγια μόνο. Οι νέοι και οι νέες μας θα μεγαλώσουν με την παραγωγική
δουλιά, και μέσα εκεί θα πραγματώσουνε την επιστήμη.
Θέση ι! Ζητούμε
ο πρώτος βαθμός της παιδείας (δημοτική παιδεία) να είναι οχτάχρονος, αυτότελος,
και υποχρεωτικός για όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια. Όπως υποχρεωτικά θα
είναι και τα επιμορφωτικά σχολεία, όπου θα συμπληρώνουν τη μόρφωσή τους με
επαγγελματική και γενική εκπαίδευση όσα παιδιά αφήνουν το
σχολείο άμα τελειώσουν το δημοτικό, επειδή οι πνευματικές τους ικανότητες δεν
επαρκούν για ανώτερες σπουδές. Με τα επιμορφωτικά λοιπόν σχολεία θα
εξακολουθήσουν τα παιδιά αυτά τη μόρφωσή τους από τα 11 τους χρόνια ως τα 17 το
λιγότερο.
Θέση ια! Ζητούμε
ο δεύτερος βαθμός της παιδείας (μέση παιδεία) να είναι τετράχρονος, ενιαίος,
αυτότελος, ανοιχτός σε όλους τους ικανούς, να εξυπηρετεί τη ραγδαία και
αρμονική ανάπτυξη των διαφόρων κλάδων της οικονομίας, και να ικανοποιεί τις
πνευματικές ανάγκες του λαού και της νεολαίας.
Η μέση παιδεία δεν θα είναι πια διακοσμητική και
εγκυκλοπαιδική. Θα είναι γενικά, και όχι στενά, επαγγελματική. Τα παιδιά θα
παίρνουν και πλούσια γενική μόρφωση, για
να μορφωθούν καθολικά, και θα γνωρίσουν τον πολιτισμό μας από τη σωστή του
πλευρά. Στη μέση παιδεία τα εργαζόμενα νιάτα θα βρουν την τεχνική αρμοδιότητα,
την πολιτική δεξιοσύνη και τα δικαίωμα να επιβάλλουν την προοδευτική συνείδησή
τους στην πορεία της ελληνικής ιστορίας.
Θέση ιβ!
Ζητούμε ο τρίτος βαθμός της παιδείας (ανώτερη παιδεία) το πανεπιστήμιο και όλες
οι ανώτατες σχολές, να είναι προσιτές σε όλους τους ικανούς, ανεξάρτητα από
τυπικά προσόντα. Έτσι μόνο θα σταματήσει η κοινωνική αδικία, που εξακολουθεί
ακόμη να γίνεται σε όσους έχουν τα πνευματικά χαρίσματα μα δεν μπόρεσαν και δεν
μπορούν για οικονομικούς λόγους να πάρουν ανώτερη μόρφωση. Λιγόχρονη
προπαίδευση θα διορθώσει την αδικία
αυτή. Προπάντων όμως ζητούμε στα ανώτερα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα να
καλλιεργείται, με απόλυτη ελευτερία στο λόγο και στη σκέψη το πνεύμα της
αληθινής επιστήμης, με βάση την ποιοτική μόρφωση των φοιτητών.
Θέση ιγ! Η σημερινή παιδεία στηρίζεται στην ποσοτική
διακοσμητική μάθηση.
Ζητούμε στη θέση της ποσοτικής μάθησης να μπει η ποιοτική
μόρφωση. Η παιδεία πρέπει να καλλιεργεί
μέσα στη ζωή και με τη δημιουργική δράση των παιδιών τις σωματικές και
ψυχικές τους ικανότητες, για να αναπτυχτεί πλούσια και ν’ ανθίσει ο δυναμισμός
της ηλικίας τους. Και οι γνώσεις που θα δίνονται πρέπει να έχουν για κριτήριο
της αξίας τους, τη ζωντανή χρησιμοποίησή τους, πρέπει δηλαδή να γίνουν όργανο
στην ικανοποίηση των αναγκών και στην επίλυση ζωντανών προβλημάτων.
Θέση ιδ!
Ζητούμε η παιδεία να οργανώσει τη σωματική αγωγή έτσι ώστε να διαπλάσει τα
νιάτα γερά και χαρούμενα. Τότε αγόρια και κορίτσια, με το σώμα γερό και με ψυχή
χαρούμενη, ακμαία και αισιόδοξα θα πετύχουν τη μεγαλύτερη απόδοση σε όλα τα
επίπεδα και της υλικής και της πνευματικής εργασίας.
Θέση ιε!
Ζητούμε συνεκπαιδευση σ’ όλους τους βαθμούς της παιδείας. Η σχολική κοινωνία
δεν επιτρέπεται να χωρίζει τεχνητά τα δύο φύλα. Η σχολική κοινωνία είναι
συνυφασμένη με την κοινωνική ζωή και παραμένει φυσικά και αβίαστα κοινωνία
αγοριών και κοριτσιών. Αυτό δεν θα ειπεί, πως δεν αναγνωρίζουμε διαφορές
ανάμεσα στα δυό φύλα. Γι αυτό το σχολείο θα προβλέψει να διαπαιδαγωγήσει σε
ιδιαίτερες ώρες τα ξεχωριστά ενδιαφέροντα των αγοριών και των κοριτσιών.
Θέση ιστ!
Ζητούμε η τέχνη ν’ αποτελέσει μαζί με την επιστημονικά οργανωμένη παραγωγική
εργασία τη βάση της μόρφωσης της νεολαίας. Καλλιεργώντας στο σχολείο από τις
πρώτες μέρες της σχολικής ζωής στο παιδί τη δημιουργική ορμή και τη συνήθεια
στο ωραίο, θα πετύχει να γυρίσει η τέχνη στο λαό και ο καλλιτέχνης να μην
αποτελεί εξαίρεση στη ζωή μας. Έτσι τα νιάτα θρεμένα μέσα στην επιστημονικά
οργανωμένη παραγωγική εργασία, μέσα στην καλλιτεχνική δημιουργία και τον καλλιτεχνικό εθισμό θα
γίνουν ικανά να γευτούν και να προάγουν τις ανώτερες αξίες της ζωής.
Θέση ιζ!
Όργανο γλωσσικό σε όλους τους βαθμούς της παιδείας ζητούμε να είναι η δημοτική
γλώσσα, η γλώσσα του λαού.
Θέση ιη!
Ζητούμε η παιδεία να απλωθεί και στην προσχολική ηλικία και ν’ αναπλάσει τη
διαπαιδαγώγησή της. Ζητούμε δηλαδή να ιδρυθούν βρεφοκομικοί και παιδικοί
σταθμοί, και δίχρονα νηπιαγωγεία σ’ όλα τα χωριά και τις πόλεις. Η φοίτηση στα
νηπιαγωγεία να είναι υποχρεωτική.
Θέση ιθ! Ζητούμε
η παιδεία οργανώσει την πρόνοια για την παιδική και νεανική ηλικία. Συσσίτια,
ρουχισμός, πραγματική ιατρική παρακολούθηση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη,
λουτρά, μέσα υγιεινής, παιδικές εξοχές, νοσοκομεία, αναρωτήρια, συμβουλευτικοί
σταθμοί με πολλαπλή αρμοδιότητα, σπίτια για τους ξενιτεμένους μαθητές, δωρεά
βιβλία και γραφική ύλη, μαθητικά αναγνωστήρια, σχολικές βιβλιοθήκες. Μόνον έτσι
θα εξασφαλιστεί η σωστή σωματική ανάπτυξη και η ηθική και πνευματική εξέλιξη
της νεολαίας.
Θέση κ! Ζητούμε
ακόμη η παιδεία να οργανώσει την περισχολική και μετασχολική ζωή της νεολαίας
μα βάση τη δημιουργική χαρά. Να οργανώσει παιδικό θέατρο, παιδικό
κινηματογράφο, κουκλοθέατρο, χορό, παιδική φιλολογία, παιδικές βιβλιοθήκες,
αναγνωστήρια , ομιλίες. Ακόμη να υποστηρίξει την ίδρυση φιλολογικών,
εκδρομικών, και αθλητικών συλλόγων, αθλητικών αγώνων, εκπαιδευτικών ταξιδιών
κ.τ.λ.
Θέση κα!
Ζητούμε ακόμη ο λειτουργός της παιδείας να είναι άριστα καταρτισμένος για να
γίνει άξιος για τη σπουδαία του αποστολή. Ζητούμε δάσκαλο με ανώτατη και
καθολική μόρφωση, με εξυψωμένη την επαγγελματική σταδιοδρομία
του, λυτρωμένο από το διοικητικό
συγκεντρωτισμό και τον πνευματικό καταναγκασμό. Οι λειτουργοί όλων των βαθμίδων
της παιδείας πρέπει να έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση.
3! Θέσεις για την ανώτερη παιδεία
α! Η
ανώτερη παιδεία διαποτισμένη με τα γνωστά αντιπροοδευτικά ιδανικά, ιδιαίτερα με
το στείρο ψευτοκλασικό ιδανικό της προγονοπληξίας και με το πατριδοκαπηλικό
ιδανικό της «Μεγάλης Ιδέας» έγινε το προπύργιο της αντίδρασης. Προετοίμασε
ιδεολογικά το φασισμό στη χώρα μας και μένει ακόμη και σήμερα πειθήνιο όργανό
του.
Ζητούμε η ανώτερη παιδεία να διαποτιστεί με τα ζωντανά
προοδευτικά ιδανικά του λαού, να γίνει το ορμητήριο για την εθνική λευτεριά και
την ολοκληρωτική ανεξαρτησία της πατρίδας μας, ο προμαχώνας της λαϊκής
δημοκρατίας, συντελεστής της συνεργασίας με τους άλλους λαούς για το χτίσιμο
της ειρήνης επάνω στη γη και του γνήσιου κοινωνικού ανθρωπισμού.
β! Η
ανώτερη παιδεία, όργανο κι αυτή της πλουτοκρατίας που 120 χρόνια κυβερνάει τον
τόπο μας, θεμελιωμένη στο αντιοικονομικό πλανερό δόγμα «η επιστήμη για την
επιστήμη», στο διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη, και αποξενωμένη έτσι από τη
ζωή, άφησε ανεξερεύνητους τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας και δεν έδωσε
τους φλογερούς εργάτες της επιστήμης, για να προκόψει η πατρίδα και να
ευημερήσει ο λαός. Αντίθετα καλλιέργησε την εγκληματική αντίληψη, πως το έδαφος
είναι άγονο και η χώρα μας φτωχή, και έσπρωξε από την πρώτη στιγμή που ιδρύθηκε
το λαό στο φυλετικό μίσος και στο σφαγείο της «Μεγάλης Ιδέας».
Ζητούμε η ανώτερη παιδεία να μπει ολοκληρωτικά στην υπηρεσία
του ελληνικού λαού. Η επιστήμη όχι για την επιστήμη. Η επιστήμη για τη ζωή, για την κοινωφέλιμη χρησιμοποίησή της
στη ζωή, και η θεωρία – οι επιστημονικές γνώσεις – εναρμονισμένη με την πράξη,
να γίνει όργανό της. Έργο της επιστήμης να συλλάβει, να ερευνήσει, να φωτίσει
τα προβλήματα, που αδιάκοπα προβάλλει η ζωή, και να οδηγήσει στην πραχτική λύση τους. Τότε γίνεται η επιστήμη δύναμη εξυψωτική και απολυτρωτική.
Ζητούμε λοιπόν η ανώτερη παιδεία να εξυπηρετεί τις υλικές
και πνευματικές ανάγκες του λαού, να γίνει πολύτιμος συντελεστής στην
ανοικοδόμηση της ερειπωμένης πατρίδας, στην πολύπλευρη ανάπτυξη της χώρας.
Ζητούμε ακόμη η ανώτερη παιδεία να καταρτίσει μέσα στο πιο
σύντομο χρονικό διάστημα το απαραίτητο για την ανασυγκρότηση της Ελλάδας άρτια
μορφωμένο επιστημονικό προσωπικό.
γ!
Θρονιασμένο και στην ανώτερη παιδεία το σχολαστικό αντιδραστικό πνεύμα. Στραγγαλισμένη η ελευτερία στη σκέψη
και στο λόγο.
Ζητούμε να φυσήξει ο αέρας της προόδου στην ανώτερη παιδεία.
Ζητούμε τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα να καλλιεργούν με απόλυτη ελευτερία το
πνεύμα της αληθινής επιστήμης.
δ!
Θριαμβευτικά εγκαθιδρυμένο και στην ανώτερη παιδεία ο στείρος εγκυκλοπαιδισμός,
με τη διάσπαση της επιστήμης σε ολοένα περισσότερους ανεξάρτητους κλάδους, και
με το στατικό αντίκρυσμα της ζωής και της επιστήμης.
Ζητούμε οι επιστημονικές γνώσεις να δίνονται διαλεχτικά. Η
φοιτητική νεολαία πρέπει να κατανοήσει την αλληλοεξάρτηση των κλάδων της
επιστήμης και να ιδεί τη σημερινή πραγματικότητα στην εξάρτησή της με τα
περασμένα και στην προοπτική της με το αύριο. Έτσι τα νιάτα θα ιδούν πως η
αλλαγή και η πρόοδος δεν έρχεται μοιρολατρικά και θα νιώσουν την ευθύνη να γίνουν οικοδόμοι του πολιτισμού
και της ευτυχίας και της δικής τους και του λαού. Απαραίτητο λοιπόν σ’ όλες τις
πανεπιστημιακές και τις άλλες ανώτερες
σχολές να διδάσκεται η φιλοσοφία, η κοινωνιολογία και η ιστορία. Τα
μαθήματα αυτά, υποχρεωτικά για όλους τους σπουδαστές, δε θα είναι πάρεργα. Θα
πάρουν κυρίαρχη θέση στο πρόγραμμα.
ε! Η
ανώτερη παιδεία δημιουργεί κοντόθωρους αποξενωμένους από τη ζωή επιστήμονες,
που δε βλέπουν πέρα από τη στενή ειδικότητά τους.
Ζητούμε η ανώτερη παιδεία να καταρτίζει καθολικά μορφωμένους και άρτια ειδικευμένους
επιστήμονες, που να κατανοούν συνολικά τα φαινόμενα της ζωής, και να κυριαρχούν
έτσι την ειδικότητά τους, ώστε να μπορούν να την καλλιεργούν με την πράξη και
μέσα στην πράξη. Ζητούμε λοιπόν, εκτός από τη φιλοσοφική και κοινωνιολογική
μόρφωση να δοθεί στους σπουδαστές και η πλατιά επιστημονική βάση, όπου θα
στηριχτούν οι ειδικές για κάθε κλάδο γνώσεις.
στ! Η
ανώτερη παιδεία δε βγάζει αληθινούς επιστήμονες, με άσβεστη τη φλόγα για το
επιστημονικό τους έργο, με συναίστηση για την κοινωνική τους αποστολή, με βαθιά
ριζωμένη την ευθύνη για την προκοπή ολόκληρης της κοινωνίας. Δημιουργεί
παράσιτους θεσιθήρες και στεγνούς επαγγελματίες, που δε βλέπουν παρά το ατομικό
τους συμφέρο, και χρησιμοποιούν το λιγοστό φως της επιστήμης που πήρανε, για
τον εύκολο πλουτισμό τους, για την ασύστολη πολλές φορές εκμετάλλευση του λαού.
Ζητούμε η ανώτερη παιδεία να προβάλλει για ηθικό ιδανικό την
ευτυχία του συνόλου και να δημιουργεί καθολικά μορφωμένους επιστήμονες,
προσανατολισμένους επιστημονικά στα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, πρόθυμους
ν’ αγωνιστούν με όλη τους τη δύναμη για την προκοπή του Έθνους, για την ευτυχία
του λαού, όπου μέσα θα βρούνε και την ατομική τους ευτυχία.
ζ! Και
στην ανώτερη παιδεία θριαμβεύει η βασανιστική ποσοτική μάθηση, το εξαντλητικό
καταναγκαστικό μπούκωμα των σπουδαστών με κούφια σοφία.
Ζητούμε στη θέση της ποσοτική μάθησης να μπει η ποιοτική
μόρφωση. Η ανώτερη παιδεία να βασιστεί επάνω στην επιστημονικά οργανωμένη και
κοινωνικά ωφέλιμη εργασία και να μορφώνει με την εργασία. Η προφορική λοιπόν
από την έδρα διδασκαλία να περιοριστεί στο ελάχιστο, να είναι απλή εισαγωγή
στον επιστημονικό κλάδο. Το βάρος να πέσει στα φροντιστήρια, στην ατομική και
συλλογική μελέτη και έρευνα με τη στοργική καθοδήγηση και συνεργασία του
καθηγητή και των βοηθών του και ιδιαίτερα στη συμμετοχή των σπουδαστών στην
παραγωγική εργασία, όπου μέσα θα πραγματώσουν οι σπουδαστές την επιστήμη και θα
καλλιεργήσουν το επιστημονικό πνεύμα.
Φυσικά και θα καταργηθούν οι σημερινές βάρβαρες και
πνευματοχτόνες εξετάσεις , αντίστοιχο σύνεργο της ποσοτικής μάθησης. Κριτήριο
για την αξία και την πρόοδο του φοιτητή πρέπει να γίνει η κριτική του
ικανότητα, η απόχτηση και ανάπτυξη του επιστημονικού πνεύματος, η ορμή του για
αυτενέργεια και η δημιουργική του επιστημονική του δράση, μ’ άλλα λόγια η
ποιοτική του μόρφωση.
η! Έργο της σημερινής ανώτερης παιδείας έχει καταντήσει η
μεταφόρτωση γνώσεων. Φτωχά είναι τα επιστημονικά βοηθήματα για την καλλιέργεια
του επιστημονικού πνεύματος και πολλές φορές ανύπαρχτα.
Ζητούμε να ιδρυθούν όλα τα απαραίτητα εργαστήρια και να
λειτουργούν άνετα. Να πλουτιστούν οι φροντιστηριακές βιβλιοθήκες και να
αυξηθούν και να βελτιωθούν ποιοτικά κάθε λογής επιστημονικά βοηθήματα, και
ιδιαίτερα τα διδαχτικά, να γραφούν ή και να μεταφραστούν συγγράμματα, που να
περιέχουν ευσύνοπτα την ύλη, να γραφούν
βιβλία οδηγητικά για την εργασία στα
εργαστήρια και στα φροντιστήρια, να δοθούν πολλές πηγές, και να καταρτιστούν
σχεδιαγράμματα για τα πειράματα.
θ! Ο
διακλαδισμός της ανώτερης παιδείας σε σχολές και ο καθορισμός των εδρών σε κάθε
σχολή, συχνά γίνεται για να ικανοποιηθεί η προσωπική φιλοδοξία των υποψηφίων να
τις καταλάβουν. Έτσι έχουμε ατροφία σε ορισμένους κλάδους της επιστήμης, με
παράλληλο πληθωρισμό σε άλλους, ανεπάρκεια σε ορισμένες σχολές με παράλληλη
πολυτέλεια σε άλλες.
Ζητούμε η οργάνωση της ανώτερης παιδείας να γίνει με βάση
τις υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού. Σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες
της χώρας μας να ιδρύονται οι ανώτατες σχολές και οι έδρες σε κάθε σχολή, και
αντίστοιχα με τις ανάγκες αυτές να κατανέμονται οι σπουδαστές σε κάθε σχολή. Θα
είναι φυσιολογική έπειτα από τη διαφοροποίηση της μέσης παιδείας και θα γίνεται
σύμφωνα με τις ατομικές ικανότητες και τα ενδιαφέροντα των νέων σπουδαστών.
ι! Στη
σημερινή ανώτερη παιδεία πολύτιμοι κλάδοι της επιστήμης θεωρούνται «άγονοι» και
ερημώνονται από την ανισότητα που επικρατεί στις απολαυές.
Ζητούμε όλοι οι επιστήμονες, αληθινοί λειτουργοί της
κοινωνίας, από τον παραγκωνισμένο δάσκαλο, που η συμβολή του στο κοινωνικό
σύνολο είναι από τις πολυτιμότερες, ως το γιατρό, το μηχανικό και τον
αρχιτέκτονα, να έχουν απολαυές που θα τους εξασφαλίζουν ζωή άνετη, απαλλαγμένη
από τις σημερινές συντριφτικές για πολλούς οικονομικές φροντίδες. Έτσι οι
διάφοροι κλάδοι της επιστήμης θα τροφοδοτούνται με άξιους καλλιεργητές, και
όλοι οι επιστήμονες θα αφοσιωθούν στην εξυπηρέτηση του συνόλου.
ια! Δεν
υπάρχει σήμερα φυτώριο της επιστήμης. Δεν το δημιουργεί η ανώτερη παιδεία. Για
πολλές έδρες «άγονες» ιδιαίτερα στη φιλοσοφική και φυσικομαθηματική σχολή
λείπουν ακόμη και οι υποψήφιοι. Σε πολλές άλλες αναριχώνται με μέσα που δε
συμβαδίζουν με το επιστημονικό ήθος και όχι σπάνια ούτε με την ηθική, ανίκανοι και ακατάρτιστοι.
Ζητούμε και στη χώρα μας να δημιουργηθεί πλούσιο φυτώριο από
νέους επιστήμονες, άρτια καταρτισμένους, για ν’ ανθίσει η επιστήμη και στην
Ελλάδα, όπου πρωτογεννήθηκε. Ζητούμε να οργανωθούν έτσι οι επιστημονικές
σπουδές, ώστε από όλους τους σπουδαστές οι λιγοστοί που διακρίθηκαν για την
ικανότητά τους, για το ζωντανό ενδιαφέρο τους για την επιστημονική έρευνα, να
παρατείνουν τρία παραπάνω από τους άλλους χρόνια τις σπουδές τους στην ειδικότητα που διάλεξαν
μέσα σε ανώτερο κύκλο μαθήματα, για να εμβαθύνουν στην επιστημονική έρευνα, να
αναπτύξουν την επιστημονική δημιουργική δράση και να τελειοποιηθούν στην
ειδικότητά τους.
Ζητούμε παράλληλα και μάλιστα στα πρώτα χρόνια, να σταλούν
όσο γίνεται περισσότεροι νέοι επιστήμονες στο εξωτερικό, για να συμπληρώσουν
τις σπουδές και να καταρτιστούν άρτια. Κρατικές και κοινοτικές υποτροφίες
άφθονες, με σύστημα, με κρατική επίβλεψη και στοργική μέριμνα για όλη τη ζωή
των υπότροφων. Η υποτροφία μετακλητή για τους όχι αποδοτικούς.
Από όλους αυτούς, τους πρώτους και τους δεύτερους, θα
στρατολογιέται το διδαχτικό προσωπικό
στην ανώτερη παιδεία, οι βοηθοί, οι υφηγητές, οι έκτακτοι και τακτικοί
καθηγητές. Έτσι ο καθηγητής στην ανώτερη παιδεία θα προετοιμάζεται από τα
χρόνια των σπουδών του. Η προαγωγή θα γίνεται αβίαστα και η επιλογή
φυσιολογική.
ιβ! Στη
μεγάλη τους πλειοψηφία οι σημερινοί καθηγητές στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα
διακρίνονται για την επιστημονική τους ανεπάρκεια. Σε πολλούς λείπει η
διδαχτική ικανότητα. Και τόσοι πάλι κρύβουν το αληθινό τους φρόνημα και
προσαρμόζονται χωρίς δισταγμό κάθε φορά στην κατάσταση για να κρατήσουν τη θέση
τους. Πολλοί πάλι έχουν μετατρέψει την επιστήμη και τον τίτλο τους σε
κερδοσκοπική επιχείρηση.
Στην αναγεννημένη όμως ανώτερη παιδεία τρία πρέπει να είναι
τα κριτήρια για την κατάληψη καθηγητικής έδρας: Η άρτια και πλατειά
επιστημονική συγκρότηση, η διδαχτική ικανότητα και το προοδευτικό επιστημονικό
φρόνημα. Ζητούμε λοιπόν ο καθηγητής να είναι άρτια συγκροτημένος στην
ειδικότητά του, πολύπλευρα και καθολικά μορφωμένος, και καταρτισμένος
παιδαγωγικά με βαθιά γνώση της ψυχολογίας της εφηβικής ηλικίας. Ζητούμε ακόμη ο
καθηγητής να είναι προοδευτική προσωπικότητα, ιεροφάντης της επιστήμης για την
εξυπηρέτηση του λαού. Έτσι θα είναι άξιος καθοδηγητής της φοιτητικής νεολαίας.
ιγ! Η
φασιστική διχτατορία της 4 Αυγούστου και τα τρία χρόνια της μαύρης σκλαβιάς
έδειξαν τη βαθύτατη κρίση, τον ηθικό ξεπεσμό της πνευματικής ηγεσίας. Οι
καθηγητές στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στη μεγάλη τους πλειοψηφία πρόδωσαν
το αξίωμά τους, έσκυψαν δουλικά το κεφάλι, φυγομάχησαν στον
εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του Ελληνικού λαού. Μερικοί μάλιστα κατρακύλησαν ως
το τελευταίο σκαλοπάτι και έγιναν συνεργάτες και όργανο του βάρβαρου καταχτητή.
Ζητούμε να καθαριστούν τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα από
τους δουλόπρεπους αναριχητές τους στυλοβάτες του φασισμού, τους ανάξιους για το
έθνος και την πατρίδα καθηγητές.
ιδ!
Ζητούμε μοναδική γλώσσα στην ανώτερη παιδεία και στην επιστήμη να είναι η
δημοτική, η ζωντανή γλώσσα του ηρωικού Ελληνικού λαού.
ιε! Και η
ανώτερη παιδεία είναι προνόμιο των λίγων. Ερμητικά κλειστές οι πόρτες της για
τα παιδιά του λαού.
Ζητούμε οι πόρτες της ανώτερης παιδεία ν’ ανοίξουν για όλους
τους ικανούς, ανεξάρτητα από την κοινωνική θέση και την οικονομική τους
κατάσταση. Ζητούμε η λαοκρατικά οργανωμένη πολιτεία να εξασφαλίσει σε όλους
τους ικανούς την εισαγωγή και την άνετη και χαρούμενη σπουδή τους στα ιδρύματα
της ανώτερης παιδείας.
Ζητούμε δηλαδή να γκρεμίσουν όλοι οι οικονομικοί φραγμοί,
που έχει υψώσει το αντιλαϊκό Ελληνικό Κράτος, να καταργηθούν τα δίδαχτρα και
εξέταστρα, να δοθούν όλα τα οικονομικά μέσα (υποτροφίες, σπουδαστικός μιστός)
για την ανεμπόδιστη σπουδή τους, να παρθούν όλα τα μέτρα για την υγεία, τη
διατροφή, την κατοικία και τη χαρά των σπουδαστών, για να γίνει η φοιτητική
νεολαία γερή στο σώμα και ακμαία και χαρούμενη στην ψυχή. Έτσι καμιά ιδιοφυία
δε θα πάει χαμένη και θα αξιοποιηθεί η δημιουργική δύναμη του λαού.
Παράλληλα όμως και οι
σπουδαστές πρέπει να συνειδητοποιήσουν την υποχρέωση και την ευθύνη τους για
την άρτια σπουδή τους και να αφοσιωθούν στον επιστημονικό τους καταρτισμό και
την επιστημονική δημιουργική δράση για
να γίνουν άξιοι εργάτες της ζωής και της επιστήμης.
ιστ! Και η
ανώτερη παιδεία στηρίζεται στην αυθεντία, στο κύρος, στην εξωτερική πειθαρχία.
Ζητούμε να σπάσει η μονοκρατορία των καθηγητών. Να
δημιουργηθεί στενή ψυχική επαφή των καθηγητών με τους σπουδαστές, με βάση τη
συνεργασία. Να εδραιωθεί η αντίληψη, πως η εργασία των καθηγητών και των
σπουδαστών και η συνεργασία τους, είναι ανώτατη κοινωνική λειτουργία στην
υπηρεσία του συνόλου.
Ζητούμε ν’ αναπτυχτεί η πρωτοβουλία των σπουδαστών, η
δημιουργική τους ορμή, το πνεύμα της ομαδικής συνεργασίας, της κοινωνικής
αλληλεγγύης. Ζητούμε λοιπόν οι σπουδαστές, ελεύτεροι και με βάση την εσωτερική
πειθαρχία να οργανώσουν την αυτοδιοίκησή τους στη σπουδαστική τους ζωή με
συμμετοχή τους και στη διοίκηση της ανώτερης παιδείας για τη λύση των
σπουδαστικών προβλημάτων. Μόνον τότε θα γίνουν άξιοι επιστήμονες και πολίτες
της λαϊκής δημοκρατίας.
ιζ! Ζητούμε
ν’ αξιοποιηθεί ο σπουδαστής στην κοινωνική του αποστολή και ιδιαίτερα τώρα στην
ανοικοδόμηση της ερειπωμένης πατρίδας μας. Όχι πια αποξενωμένος ο σπουδαστής
από τη ζωή. Ο σπουδαστής πρέπει να γίνει διαφωτιστής του λαού, μαχητής στο
πλευρό του, πρωτοπόρος εργάτης στην υλική και πνευματική αναγέννηση της χώρας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου