ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ (ΚΡΙΤΙΚΗ-ΣΧΟΛΙΑ): 1. «Δεν φτάνει η ταπεινοφροσύνη» 2. «Ποια αλήθεια;» 3. «Μερικά ερωτήματα» 4. «Μια περισπούδαστη μελέτη»

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ

ΚΡΙΤΙΚΗ – ΣΧΟΛΙΑ

Δημοσιεύθηκε στο «λαϊκό λόγο» στη στήλη «Εκπαιδευτικά»

Γενάρης 1966 Αρ. φύλλου 6 σελ.7-10

Ο «λαϊκός λόγος» σε pdf:"ΛΑΪΚΟΣ ΛΟΓΟΣ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ

Το πρώτο είναι κριτική σε «επιφυλλίδα» του Ε.Π. Πααπανούτσου στο

« ΤΟ ΒΗΜΑ» στις 5/12/1965 με  τίτλο «Το ήθος της επιστήμης»

Το δεύτερο και το τρίτο  είναι κριτική σε άρθρα της Καλλιόπης Μουστάκα

 στην ίδια εφημερίδα («Το Βήμα»)

το πρώτο στις 21/11/1965 με τίτλο «ΑΓΩΓΗ ΑΛΗΘΕΙΑΣ»

 και το δεύτερο στις 5/12/1965 με τίτλο «ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ»   

Στο αρχείο του υπάρχουν τα αποκόμματα  της εφημερίδας.

Το τέταρτο είναι κριτική  στη μελέτη του εκπαιδευτικού

Κων/ντινου Κίτσου «Η παιδεία του ανθρώπου της εποχής μας». 

Δεν φτάνει η ταπεινοφροσύνη

Σε μια του επιφυλλίδα (στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» 5 του Δεκέμβρη 1965) ο φίλος Ε .Π. Παπανούτσος τονίζει, πως το «ήθος της επιστήμης» «με λίγες λέξεις είναι εφεκτικότητα, άγρυπνος έλεγχος και ταπεινοφροσύνη» γιατί οι θεωρίες αλλάζουν και «δεν αποκλείεται ακόμη να έχωμε καταδικαστή»  να μην καταχτήσουμε την αλήθεια. Παραθέτει μάλιστα και τη γνώμη του H.  Poincaré  (από το βιβλίο του «Η αξία της επιστήμης») πως «Όχι μόνο η επιστήμη δεν μπορεί να μας κάνει γνωστή τη φύση των πραγμάτων, αλλά και τίποτε άλλο δεν είναι ικανό να την κάνει γνωστή». Και καταλήγει ο φίλος Παπανούτσος «Αυτά όλα δεν σημαίνουν ότι ο επιστήμονας ερευνητής πρέπει ν’ απελπιστή. Αλλά μόνον ότι πρέπει να είναι ταπεινόφρων».

Μα πως μπορεί να μην απελπιστεί ο επιστήμονας, όταν του ενσταλάζουμε με το σκεπτικισμό  την αμφιβολία και μαζί και την απαισιοδοξία, όταν του λέμε, πως είμαστε καταδικασμένοι να μην καταχτήσουμε την αλήθεια; Η ιστορία των επιστημών μας προσφέρει πλουσιότατο υλικό, για να μελετήσουμε την πορεία, που βάδισε και βαδίζει η ανθρωπότητα, για να καταχτήσει την αλήθεια. Μας διδάσκει, πως ο άνθρωπος καταχτάει σιγά- σιγά την αλήθεια στην ανηφορική πορεία του να γνωρίσει και να κυριαρχήσει τη φύση. Η πάλη ανάμεσα στην αντικειμενική πραγματικότητα και την επιστήμη, είναι αδιάκοπη. Η επιστήμη αναθεωρεί, τροποποιεί και ξεπερνάει τον εαυτό της. Και σε κάθε ξεπέρασμα μάς δίνει μεγαλύτερη δύναμη επάνω στη φύση. Αδιάκοπα ο άνθρωπος καταχτάει την αλήθεια,  αδιάκοπα προχωρεί και προοδεύει η επιστήμη. «Δεν υπάρχουν αντικείμενα, πράματα, που να μην μπορούμε να τα γνωρίσουμε. Υπάρχουν μόνο αντικείμενα, πράγματα, που δεν τα γνωρίσαμε ακόμη, που θα τα γνωρίσουμε όμως με την επιστήμη και την πράξη». Ο επιστήμονας λοιπόν πρέπει να είναι αισιόδοξος.

Και βέβαια πρέπει να είναι και «ταπεινόφρων» και όχι φουσκωμένος διάνος. Βέβαια η ταπεινοφροσύνη είναι στολίδι για τον επιστήμονα, μα και για κάθε δημιουργικό άνθρωπο. Μα δε φτάνει. Είναι στολίδι, όσο κι αν θέλετε λαμπερό. Πως μπορούμε όμως να αναγνωρίσουμε και να εχτιμήσουμε το στολισμένο με ταπεινοφροσύνη επιστήμονα, που γίνεται κακοποιός, όταν έχει θέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία των εχθρών του λαού;  Όταν δουλεύει για τους αχόρταγους ιμπεριαλιστές (Χιροσίμα, Βιετνάμ) και τους πολεμοκάπηλους;

Εκείνο, που θα πρέπει να διδάξει στους νέους επιστήμονες ο φίλος Παπανούτσος είναι, εκτός από τη ρεαλιστική αισιοδοξία, η βαθιά συναίστηση για την κοινωνική τους αποστολή. Στη συναίστηση αυτή συμπυκνώνεται το «ήθος του επιστήμονα». Ο επιστήμονας πρέπει να νιώσει το χρέος του να υπηρετεί το δουλευτή λαό και όχι τους εχθρούς του, το χρέος του  λοιπόν να αγωνίζεται με την επιστήμη στο πλευρό του λαού, για να χαρεί και ο λαός τα υλικά και πνευματικά αγαθά, που ενώ τα παράγει με κόπο και ιδρώτα, τα καρπώνονται οι λίγοι, οι εκμεταλλευτές του. Ο επιστήμονας είναι άξιος ιεροφάντης, μόνο άμα εξυπηρετεί το λαό.  

ΠΟΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ;

Η Κα Καλλιόπη Μουστάκα δίνει από τις στήλες μιας πρωινής εφημερίδας («ΤΟ ΒΗΜΑ» 21 Νοεμβρίου 1965) ωραιοποιημένες χωρίς όμως καθορισμένο περιεχόμενο, συμβουλές στους γονείς για τα παιδιά τους. Στο άρθρο της με τίτλο «Αγωγή αληθείας» ύστερα από μια σοφή μα επιφανειακή , ας την ειπούμε, κοινωνιολογική ανάλυση, καταλήγει: «Το κρίμα δεν είναι δικό τους (δηλαδή των παιδιών) αλλά δικό μας. και δική μας είναι η ευθύνη να ξαναφέρωμε τα παιδιά στη χαρά της αλήθειας». «Ας κάνωμε την αλήθεια πίστη μας σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής. Στο σπίτι, το σχολείο. Στη δουλειά….»

Βέβαια η αλήθεια είναι το φως και το λουλούδι της ζωής. Μα ποια αλήθεια; Θα ειπούμε εμείς οι γονείς και δασκάλοι στα παιδιά, πως το δόγμα Τζόνσον είναι συνειδητή απάτη; Θα ειπούμε πως ο Πρόεδρος Τζόνσον δε λέει την αλήθεια, όταν διαλαλεί, πως πολεμάει, για να χαρίσει την ελευθερία στους Νοτιοβιετναμέζους; Πως, ενώ ο σκοπός του είναι να απλώσει την ιμπεριαλιστική σκλαβιά στη χώρα τους, πνίγει την ελευθερία τους και μαζί και την αλήθεια στο αίμα; Θα ειπεί ο βιομήχανος στο παιδί του την αλήθεια, πως καρπώνεται, με το μεροκάματο της πείνας, τον κόπο και τον ιδρώτα του εργάτη; Και η μητέρα που ξημεροβραδιάζει χαρτοπαίζοντας, θα ειπεί την αλήθεια στην κόρη της, πως δεν είναι καλή μητέρα; Και ο δάσκαλος θα τολμήσει να ειπεί την αλήθεια στο παιδί για τη γοργή πρόοδο και την υλική ευημερία και την ψυχική ανάταση, που πραγματοποιείται στις σοσιαλιστικές δημοκρατίες;

Ποια λοιπόν αλήθεια; Μήπως είναι συνειδητή απάτη;

Η Κα Καλιόπη Μπουστάκα, τώρα μάλιστα που ανέβηκε στο παιδαγωγικό Ινστιτούτο, θα συναιστανθεί βαθύτερα την ευθύνη της, και θα δίνει, ελπίζω στους γονείς μεστές σε αληθινό περιεχόμενο συμβουλές και όχι ομορφοστολισμένες ρομαντικές ηθικολογίες….

ΜΕΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Σ’ ένα άλλο της άρθρο στην ίδια πρωινή εφημερίδα («ΤΟ ΒΗΜΑ» 5 του Δεκέμβρη 1965) καταπιάνεται η Κα Καλιόπη Μουστάκα με «το πρόβλημα των νέων». Έπειτα από μια σοφή και τούτη, μα επιφανειακή κοινωνιολογική και παιδαγωγική ανάλυση, καταλήγει: Για να ανοίξουμε το δρόμο στους νέους «τρία είναι τα μέσα: παιδεία, εργασία, ελεύθερος χρόνος».

Παιδεία: Η Κα Καλιόπη Μπουστάκα ζητάει «ελεύθερη και δημοκρατική αγωγή» βασισμένη «σε ύλη και σε μέθοδο σύγχρονη και ζωντανή». Καλά κάνει και ζητάει τέτοια «αγωγή». Πιστεύει όμως πως σ’ ένα Κράτος φασιστικό ή κρυφοφασιστικό – δεν προλάβαμε να λυτρωθούμε, και το Κράτος μας ξαναγίνεται αστυνομικό και αντιδημοκρατικό – πιστεύει λοιπόν, πως δεν θα είναι φασιστική ή κρυφοφασιστική και η παιδεία;

Μα, για να συνεννοηθούμε καλύτερα, ποια είναι η γνήσια «ελεύθερη και δημοκρατική» παιδεία; Γιατί δεν καθορίζεται το περιεχόμενό της; Γιατί δε δίνονται τα ουσιαστικά γνωρίσματά της; Μήπως δεν κακοποιείται και σήμερα από όλους τους αντιδραστικούς και τους ψευτοδημοκρατικούς η ελευθερία και η δημοκρατία; Έχουμε σήμερα και είχαμε ως τώρα – οι προσπάθειες που έγιναν ναυαγήσανε και γκρεμίστηκαν – ελεύθερη και δημοκρατική παιδεία; Και αφού δεν είχαμε, γιατί στην κοινωνιολογική ανάλυση δεν ξεσκεπάζονται οι σκοτεινές, μα ολοφάνερες, αντιδραστικές δυνάμεις, που έχουν επιβάλλει την ανελεύθερη και αντιλαϊκή παιδεία και κρατάνε το δουλευτή λαό βυθισμένο στην αμορφωσιά;

Μήπως και σήμερα ακόμη οι ίδιες αυτές αντιδραστικές δυνάμεις δεν έχουν εξορμήσει να ματαιώσουν και την πρόσφατη σε πολλά σημεία προοδευτική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που νομοθέτησε και άρχισε να εφαρμόζει η Κυβέρνηση του κ. Γ. Παπανδρέου;

Εργασία: Η εργασία μας λέει η Κα Μουστάκα, ανοίγει κι αυτή το δρόμο στους νέους. Μα ποια εργασία; Εδώ κάπως προσγειώνεται η Κα Μουστάκα. Αναγνωρίζει, πως πολλά παιδιά – πουλάνε κουλούρια, λουλούδια, όσα λουστραίνουν παπούτσια και κάνουνε θελήματα, καθώς και όσα δουλεύουνε σε Καφέ-Μπαρ και τόσα άλλα – όλα λοιπόν αυτά τα παιδιά τα τρώει η σκληρή πρόωρη δουλειά, και όλα «ζούνε αφύσικα… στο περιθώριο της αληθινής ζωής». Τα λυπάται βέβαια και αγαναχτεί, μα δεν πρέπει να πολυστεναχωριούνται οι αναγνώστες της, γιατί τα απόκληρα αυτά παιδιά «αποτελούνε πολύ μικρό ποσοστό, όταν τα συγκρίνωμε με τον μεγάλο αριθμό των παιδιών της χώρας μας, που ανατρέφονται κανονικά στο σπίτι και στο σχολείο»(!)

Μα πραγματικά τα απόκληρα αυτά παιδιά «αποτελούνε μικρό ποσοστό»; Μήπως μας ξεγελάει κάποια επίσημη στατιστική; Μια έρευνα στα χωριά, προπάντων τα ορεινά – και στις εργατικές συνοικίες θα μας έπειθε, πως το ποσοστό είναι πολύ μεγάλο. Και έπειτα τα βασανισμένα αυτά παιδιά ποιος τα έχει καταδικάσει «στη σκληρή και άωρη δουλιά»; Η τύχη; Γεννήθηκαν απόκληρα; Και θα τα παρατήσουμε στην κακομοιριά τους; Ή μήπως υπάρχουν ορισμένες αιτίες, που δημιουργούνε την απάνθρωπη αυτή κατάσταση; Και ποιες είναι οι αιτίες αυτές; Και γιατί στις άλλες τις γνήσια δημοκρατικές χώρες έχει εξαφανιστεί η «σκληρή και άωρη δουλιά»; Μήπως γιατί στις σοσιαλιστικές αυτές χώρες  έχουνε ξεριζωθεί οι αιτίες που τη γεννούσανε; Και στη χώρα μας; Θα μείνουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί με σταυρωμένα τα χέρια;

Ελεύθερος χρόνος: Διαπιστώνει ακόμη στο άρθρο της η Κα Μουστάκα, πως «για τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών και των νέων, πολύ μικρή ή ανύπαρκτη είναι η μέριμνα στη χώρα μας». Οι νέοι καταφεύγουνε «στο καφενείο, στο σινεμά (!) σχεδόν πάντα κακής ποιότητας και σε …άλλα πολύ χειρότερα και πολύ πιο βλαβερά».

Θλιβερή λοιπόν η κατάσταση; Μα ποιος φταίει; Ποιος φταίει για τα πορνογραφήματα, τα πορνοθεάματα και τα άλλα «τα πολύ χειρότερα»; Και πως θα λυτρωθούνε τα παιδιά; Και πως μπορεί να οργανωθεί δημιουργικά ο «ελεύθερος χρόνος» των παιδιών, όταν το Κράτος, ύστερα από μια μικρή διακοπή, εξακολουθεί να είναι αστυνομικό, ανελεύθερο, αντιδημοκρατικό; Ή μήπως ένα τέτιο Κράτος ευνοεί αυτά «τα άλλα πολύ χειρότερα και πολύ πιο βλαβερά»;

Ίσως η κριτική μου να φανεί πολύ αυστηρή. Τα ελατήρια όμως δεν είναι προσωπικά. Ο σκοπός μου είναι καθαρά εκπαιδευτικός. Οι αληθινοί λειτουργοί της παιδείας χρέος έχουν να αγωνίζονται με ενθουσιασμό στις επάλξεις της προοδευτικής δημοκρατικής παιδείας για το καλό των παιδιών. Και τέτια αγωνίστρια πρέπει να υψωθεί η Κα Μουστάκα. Έχει όλη την ικανότητα.

ΜΙΑ ΠΕΡΙΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ

Στο αξιόλογο περιοδικό : «Ηπειρωτική Εστία» στο τριπλό τεύχος 158-160 δημοσιεύει ο εκπαιδευτικός «Κων/τινος Κίτσου» το  πρώτο μέρος της μεγαλόστομης μελέτης του «Η παιδεία του ανθρώπου της εποχής μας». Το διάβασα με προσοχή. Τρία πράματα, ανάμεσα στα τόσα άλλα, μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση. Τα σημειώνω, να τα θαυμάσετε και σεις, αν συμφωνείτε:

α! Η Γλώσσα: Αντιγράφω την πρώτη φράση της μελέτης. «Πληθυσμιακή έκρηξη»(!) «Ο άνθρωπος των καιρών μας απλώνοντας τις κεραίες του στο σύγχρονο κόσμο, συλλαμβάνει ένα πρωτοφανή ρυθμό επιταχυνομένων εξελίξεων στην πληθυσμιακή σύνθεση των κοινωνιών». Μη μου ειπήτε, πως δεν είναι πετυχημένη σαλάτα. Θαυμάσια ανακατεμένη η καθαρεύουσα σε μεγάλη δόση, η δημοτική σε πολύ μικρή δόση και το καμάρι μας η νεοδημοτική μαζί με το προσωπικό ύφος του γλωσσοχαλαστή συγγραφέα. Φαίνεται πως έχει τις δικές του γλωσσικές θεωρίες και όλη την ασυδοσία να ανακατεύει όπως του καπνίσει. Θέλει την προσωπική του γλώσσα! Αυτή θα διδάξει και θα επιβάλει στους μαθητές του; Και με κριτήριο τις γλωσσικές  θεωρίες του, θα κρίνει και θα διορθώνει τα διδαχτικά βιβλία;

β! Η κοινωνιολογική ανάλυση. Πλούσιες στατιστικές, πλούσια –αστική – βιβλιογραφία. Περισπούδαστη, αν θέλετε, ανάλυση, μα επιφανειακή. Ο συγγραφέας διαπιστώνει, περιγράφει, μα δεν ερμηνεύει. Παρουσιάζει κάποιους παράγοντες, δε μας δίνει όμως τις πραγματικές αιτίες.

Να ένα παράδειγμα: Σύμφωνα με την αντίληψη του καθηγητή Ζακ Μεϊνώ, υπάρχουν, μας λέει ο κ. Κίτσου «στη διεθνή πολιτική, μερικές ομάδες πιέσεως, οι οποίες ενεργούν ως αόρατες δυνάμεις και επηρεάζουν την εσωτερική και εξωτερική πολιτική των Κρατών». Τέτοιες «ομάδες πιέσεως, που ενεργούν ως αόρατες (!) δυνάμεις» ανάμεσα στις άλλες είναι η μυστική κομμουνιστική υπηρεσία, η αμερικάνικη υπηρεσία Κ.Υ.Π., η Ιντέλιτζες Σέρβις, τα καπιταλιστικά  τραστ, το Βατικανό, και τα εθνικά κινήματα.

Απορώ αλήθεια, πως ο συγγραφέας δεν ξεχωρίζει μερικά τόσο απλά πράματα. Δε βλέπει, πως από αυτές τις «ομάδες πιέσεως» οι τρεις πρώτες είναι όργανα κρατικά για ορισμένο σκοπό, και εκτελούν εντολές,  που τους έχει αναθέσει το Κράτος; Η αμερικάνικη υπηρεσία Κ.Υ.Π.  αυτή λοιπόν γέννησε τον εμφύλιο πόλεμο στο Κογκό, στον Άγιο Δομίνικο; Η αμερικάνικη Κ.Υ.Π. πνίγει στο αίμα το απελευθερωτικό κίνημα στο Βειτνάμ; Αυτή χαντακώνει την Κύπρο; Αυτή είναι φιλοπόλεμη και θέλει, λάμια αχόρταγη, να πίνει ανθρώπινο αίμα; Και τα  πραγματικά αίτια απαγορεύεται να τα παρουσιάσουμε; Γιατί τάχα; Δε φαντάζομαι, βέβαια, πως ο τόσο μελετημένος συνάδελφος κ. Κίτσου τα αγνοεί.

γ! Η παιδεία: Η παιδεία μας λέει ο συγγραφέας – αυτό  είναι το πρώτο συμπέρασμα – «έργο της έχει» να καλλιεργήσει « στους πλούσιους λαούς την ανθρωπιστική ευαισθησία» και στους «φτωχούς να δείξη το δρόμο της προόδου» και να αναπτύξει «τις ικανότητές των»

Θα σωθεί λοιπόν τότε ο κόσμος! Θα βασιλέψει η ειρήνη και η ευημερία! Οι υποανάπτυχτοι και καθυστερημένοι λαοί θα προκόψουνε, θα υψωθούνε στον πολιτισμό! Και θα εξαφανιστεί ο αναλφαβητισμός και η αμορφωσιά! Τίποτε άλλο δεν χρειάζεται. Ούτε αγώνας, ούτε, για όνομα του Θεού, εθνικά κινήματα. Οι παπάδες του Βατικανού με την αγιαστούρα θα ξορκίσουνε τα δαιμόνια, και οι εκπαιδευτικοί με την ηθικολογία τους θα συγκινήσουνε τους πλούσιους – άτομα και λαούς – και θα εξανθρωπίσουνε τις Κυβερνήσεις όλων των Κρατών.

Αληθινά,  λοιπόν, …. περισπούδαστη μελέτη!!

Κ.Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ