ΑΠΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΑΠΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟ

ΕΞ ΑΦΟΡΜΗΣ ΤΩΝ ΑΦΟΡΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ 

ΑΠΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΑΠΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟ

Άρθρο του Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

 Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Αυγή» στις 26 Φεβρουαρίου 1955

ο τίτλος στο χειρόγραφο είναι «Η Ιερά Σύνοδος και η ελευθερία στη σκέψη»

Δεν είναι η πρώτη φορά, που αρχηγοί της  Εκκλησίας και σεβάσμιοι ιεράρχες έρχονται αντιμέτωποι με την Επιστήμη και την Τέχνη. Δεν είναι η πρώτη φορά, που επιχειρούνε να δεσμεύσουνε την ελευθερία στη σκέψη και να αντικόψουνε την προοδευτική πορεία της ανθρωπότητας.

Στο μεσαίωνα και αργότερα, οι αρχηγοί της Δυτικής Εκκλησίας οργάνωσαν το διωγμό  κάθε φιλελεύθερης επιστημονικής και κοινωνικής θεωρίας και επιχείρησαν με την «Ιερή Εξέταση» να πνίξουνε κάθε ελευθερία στη σκέψη και την επιστήμη. Δε δίστασαν, για να πετύχουνε τον ανίερο σκοπό τους, να χρησιμοποιήσουνε αφάνταστα σε σκληρότητα βασανιστήρια και να καίνε ζωντανούς στη φωτιά, μαζί με τα συγγράμματά τους , φιλελεύθερους φιλοσόφους και επιστήμονες.

Σε μας, στα νεότερα χρόνια, αρχηγοί της Εκκλησίας  και σεβάσμιοι ιεράρχες δεν κατέφυγαν βέβαια στα ιεροεξεταστικά βασανιστήρια, δε δίστασαν όμως να χρησιμοποιήσουνε τον αφορισμό, τον αναθεματισμό, τα απειλητικά κηρύγματα και άλλα ανελεύθερα μέτρα για να αποδιώξουν από τη χώρα μας την ελευθερία στη σκέψη.

Το Πατριαρχείο στις παραμονές της επανάστασης του 1821 παραγγέλνει να κατασχεθούνε και να καταστραφούνε τα φιλελεύθερα συγγράμματα του εθνομάρτυρα Ρήγα, και χαρακτηρίζει τον ίδιο «ολετήρα του Γένους». Η Ιερά Σύνοδος λίγο έπειτα από την απελευθέρωση καταδιώκει το δάσκαλο του Έθνους και φιλόσοφο Θ. Καϊρη για τις ιδέες του, θέλει να πνίξει τη φωνή του και ζητάει επίμονα την ποινική καταδίκη του. Η Ιερά Σύνοδος αργότερα αφορίζει και αναθεματίζει δύο σημαντικούς εκπροσώπους της νεότερης λογοτεχνίας μας, τον ποιητή Λασκαράτο, γιατί ξεσκέπασε μερικές πικρές αλήθειες για τον κλήρο, και το λογοτέχνη Ροϊδη , για το έργο του «Η πάπισα Ιωάννα», όπου ζωγραφίζεται  η κατάπτωση της παπικής Εκκλησίας και καυτηριάζονται οι ανήκουστες ανηθικότητες του κλήρου. Τα τελευταία πάλι πενήντα χρόνια συχνές είναι οι ανελεύθερες επεμβάσεις αντιπροσώπων της Εκκλησίας μας. Ο άγιος μητροπολίτης Δημητριάδος πρωτοστατεί στα «αθεϊκά» του Βόλου, και αγωνίζεται να πνίξει στα πρώτα βήματα την προσπάθεια να βελτιωθεί και να συγχρονιστεί η μέθοδος της  διδασκαλίας στα σχολεία μας. Ταυτόχρονα άλλοι σεβασμιότατοι ιεράρχες υποθάλπουν  και ενισχύουν το διωγμό της Δημοτικής ,της γλώσσας του λαού, υιοθετούν τις συκοφαντίες εναντίον των οπαδών της, των «μαλλιαρών» ζητούν να αφοριστούν οι πρωτεργάτες της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και γίνονται πρόθυμοι συνεργοί στη μεθοδική προσπάθεια, που κάνει το Κράτος να κρατήσει στην αμορφωσιά και στο πνευματικό σκοτάδι το λαό.

Και σήμερα πάλι, μέσα στις τραγικές ημέρες που περνάει ο κόσμος και ιδιαίτερα ο ελληνικός λαός, και ενώ πυκνώνουν απειλητικά τα σύννεφα του πολέμου, η Ιερά Σύνοδος θέλησε να επιβάλει «εκκλησιαστικές κυρώσεις» να αφορίσει δηλαδή και να αναθεματίσει το μεγάλο συγγραφέα και λογοτέχνη Ν. Καζαντζάκη και ζητάει από το Κράτος να απαγορευθούνε και να κατασχεθούνε τα έργα του.

*

Κάθε φορά που οι αρχηγοί της Εκκλησίας ορθώνουνε το ιερό τους ανάστημα , για να αντικόψουνε την πρόοδο και να δεσμεύσουνε την ελευθερία στη σκέψη, το ίδιο πάντα προβάλουν επιχείρημα, διατυπωμένο, φυσικά, με τις αντίστοιχες σε κάθε περίπτωση φράσεις. Προβαίνουν, λένε, στα ανελεύθερα μέτρα, για να σώσουνε τη Θρησκεία και το Έθνος από τους  «ολετήρες» να διαφυλάξουνε την πίστη και να περιφρουρήσουνε τα χρηστά ήθη του λαού. Έτσι και σήμερα η Ιερά Σύνοδος ζητάει να κατασχεθούνε τα  έργα του λογοτέχνη Καζαντζάκη  «διότι ταύτα προσβάλλουν την Θρησκεία, το Έθνος, τα χρηστά ήθη των πολιτών και κηρύσσουν αρχάς κομμουνιστικάς».

Και ρωτάει ο απλός άνθρωπος και καλόπιστος χριστιανός: Είναι αντιθρησκευτική η θεωρεία του Γαλιλαίου, πως η γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο; Είναι αντιθρησκευτική και αντεθνική και φθείρει τα χρηστά ήθη η ευεργετική για την ανθρωπότητα θεωρία επιστημονική του Δάρβιν;  Δεν αγαπούνε λοιπόν την επιστημονική αλήθεια οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας; ‘Η μήπως είναι αντιθρησκευτικά και αντεθνικά τα εθνοσωτήρια κηρύγματα του εθνομάρτυρα Ρήγα, που τόσο βαθειά έσπειραν το σπόρο του ξεσηκωμού στα 1821; ’Η αντιθρησκευτική και αντεθνική η σάτυρα του Λασκαράτου και του Ροϊδη, επειδή καυτηριάζονται ορισμένες παρεκτροπές του κλήρου; ‘Η μήπως είναι αντιθρησκευτικός και αντεθνικός ο  αγώνας των δημοτικιστών; ‘Η είναι ολετήρες του Έθνους και φθείρουν τα χρηστά ήθη οι ριζοσπάστες μεταρρυθμιστές της Παιδείας, επειδή αγωνίζονται να λυτρώσουνε τον ελληνικό λαό από την αμορφωσιά, όπου τον κρατάει βυθισμένο η κυρίαρχη τάξη, και θέλουνε να ανοίξουνε τις πόρτες της παιδείας για όλα τα παιδιά;

Και είναι αντιθρησκευτικά και κομμουνιστικά τα έργα του Καζαντζάκη, όταν υμνεί στα τελευταία του έργα – που τόσο σκανδάλισαν ορισμένους ιεράρχες – τους αγώνες του λαού για τον Εθνικό και κοινωνικό ξεσκλαβωμό του;

Από τους αγίους Συνοδικούς έχει την αξίωση ο καλόπιστος χριστιανός να κρίνουν με ψυχραιμία και άμα θέλουνε να αξιολογήσουνε λογοτεχνικά και επιστημονικά έργα, να χρησιμοποιούνε κριτήρια που δεν απομακρύνονται από την αλήθεια , και ούτε, για να κάνουνε πιστευτή την κρίση τους, να προβάλλουνε πότε τον ένα και πότε τον άλλο μπαμπούλα. Και όταν δεν εγκρίνουν ορισμένα έργα τέχνης, ή δε βρίσκουνε σωστές ορισμένες θεωρίες , δικαίωμα και χρέος τους να τις αντικρούσουνε με επιστημονικά επιχειρήματα και ψύχραιμη συζήτηση. Πρώτο τους όμως χρέος  να σέβονται τις δημοκρατικές ελευθερίες, που με τόσους αγώνες κατάχτησε ο ελληνικός λαός και κατοχυρώνει και το Σύναγμα, και πρώτα απ’ όλες χρέος τους να σέβονται την ελευθερία στη σκέψη.

*

Και ρωτάει και πάλι και απορεί ο απλός άνθρωπος και καλόκαρδος χριστιανός: Αφού οι άγιοι Συνοδικοί και σεβασμιότατοι Ιεράρχες ενδιαφέρονται να περιφρουρήσουνε τα χρηστά ήθη και να τονώσουνε τη χριστιανική πίστη ποια μέτρα πήρανε για να αναστηλώσουνε το κλονισμένο για τους γνωστούς λόγους θρησκευτικό συναίσθημα και τι έκαναν για να επαναφέρουνε την ψυχική γαλήνη, ύστερα από τις αποκαλύψεις, που έγιναν στις δύο τελευταίες δίκες, στην Αθήνα και στα Χανιά με την περιζήτητη Σωφρονία; Και πως δε ζήτησαν ακόμη από το Κράτος να καταργήσει τα μοναστήρια και να μοιράσει τις περιουσίες τους στους ακτήμονες γεωργούς, ύστερα από τα εγκλήματα που έγιναν και στο μοναστήρι στην Κρήτη και στο μοναστήρι της οσίας Μαριάμ στην Κερατιά της Αττικής; Και αφού ενδιαφέρονται για την ηθική και την θρησκευτική ανάταση του ελληνικού λαού, πως ανέχονται τα πορνογραφήματα και τα αδιάντροπα πορνοθεάματα και τις γκαγκστερικές ταινίες, που παίζονται και στην τελευταία επαρχιακή πόλη; Γιατί δεν οργανώνουνε τη σταυροφορία εναντίον στη διαφθορά και στα εγκλήματα, που πληθαίνουνε κάθε μέρα; Δε βλέπουν οι άγιοι Συνοδικοί τον κίνδυνο, που διατρέχει η νεολαία; Δε βλέπουνε, που την οδηγούνε οι οπαδοί της θεωρίας  «της εθνικής υποτελείας» ; Και γιατί δεν πληθαίνει μέσα τους η δίκαιη οργή μπροστά στο εμπόριο λευκής σάρκας, μπροστά στον εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, μπροστά στα τόσα διαφθορεία, που συγκλονίζουνε συθέμελα την ελληνική οικογένεια; Γιατί  κάθονται με σταυρωμένα τα χέρια μπροστά στον εθνικό κίνδυνο από τα ποικιλώνυμα ναρκωτικά, που απλώνονται και στη χώρα μας;

Και εξακολουθεί να απορεί και να ρωτάει ο πιστός χριστιανός; Τι έκαναν και τι κάνουν οι άγιοι Συνοδικοί μπροστά στην εξαθλίωση του ελληνικού λαού; Πως δεν επαναστατεί η συνείδησή τους; Πως δεν αναταράσσεται η χριστιανική καρδιά τους, όταν χιλιάδες παιδιά πεινούν, μαραζώνουν  και τα θερίζει αλύπητα το δρεπάνι του χάρου; Δεν είναι ο αγώνας για την σωτηρία του παιδιού και την ηθική ανύψωση της νεολαίας ένα από τα ύψιστα χριστιανικά τους καθήκοντα; Πως δεν αξιώνουν από το Κράτος να αποκαταστήσει  την εσωτερική ομαλότητα; Η ειρήνευση και η αγάπη στον πλησίον δεν είναι ύψιστη χριστιανική αρετή ; Και δεν είναι ύψιστη χριστιανική εντολή να βασιλέψει «επί της γης» η ειρήνη; Πως οι άγιοι Συνοδικοί και σεβασμιότατοι ιεράρχες δεν αγωνίζονται στο πλευρό του ελληνικού λαού για να θεμελιωθεί  η ειρήνη, τη στιγμή που οι σκοτεινές δυνάμεις οργανώνουνε τον πόλεμο και απειλούνε να καταστρέψουνε την ανθρωπότητα με τα καινούργια «ατομικά» όπλα;

Γιατί λοιπόν; ρωτάει ο απλός άνθρωπος και πιστός χριστιανός: Δεν κινδυνεύει η ελληνική οικογένεια και ο ελληνικός λαός από τη διαφθορά , και την εξαθλίωση, και τον πόλεμο, και κινδυνεύει από τα λογοτεχνικά έργα του Νίκου Καζαντζάκη. Και σκέπτεται, και κάτι αρχίζει να καταλαβαίνει , και ανεβαίνει μόνο του στα χείλη του το τελευταίο του ερώτημα: Μήπως οι αρχηγοί της Εκκλησίας και οι σεβασμιότατοι ιεράρχες έρχονται συχνά αντιμέτωποι με την Επιστήμη και την Τέχνη, για να προβάλουν εμπόδια στην πρόοδο, κάθε φορά που η πρόοδος δε συμφέρει σε μια ορισμένη τάξη; Μήπως αντιμάχονται την ελευθερία στη σκέψη κάθε φορά που νομίζουνε πως κινδυνεύουνε, πραγματικά ή φανταστικά ορισμένα προνόμια; Και δε βλέπουνε πως το αλυσοδέσιμο της ελευθερίας στη σκέψη βυθίζει περισσότερο στη δυστυχία και την εξαθλίωση τον ελληνικό λαό;