Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΠΡΟΝΟΜΙΟ ΤΩΝ ΟΛΙΓΩΝ

Άρθρο του Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

Δημοσιεύθηκε στις επιφυλλίδες

της εφημερίδας «Δημοκρατική»

 στις 6 Νοεμβρίου 1951

Εκατοντάδες  χιλιάδες ακόμη και σήμερα οι αναλφάβητοι. Πλήθος αμέτρητο οι αγράμματοι και οι αμόρφωτοι στη χώρα μας. Τόσες ιδιοφυΐες πάνε χαμένες, και τόσα ταλέντα μένουν ακαλλιέργητα συνθλίβονται και μαραζώνουν. Η αντιλαϊκή παιδεία μας δεν καλλιεργεί ούτε τις σωματικές ούτε τις ψυχικές ικανότητες των παιδιών του δουλευτή λαού.

Η μόρφωση  είναι απαραίτητη στο παιδί, όχι επειδή εμείς οι ενήλικοι, ούτε όταν εμείς οι ενήλικοι την κρίνουμε απαραίτητη. Η μόρφωση είναι δικαίωμα του παιδιού. Και είναι δικαίωμα γιατί, απαράλλαχτα όπως και την τροφή, τη ζητάει επιταχτικά ο ίδιος  ο παιδικός οργανισμός. Και τη ζητάει, επειδή η μόρφωση ικανοποιεί δύο από τις σπουδαιότερες  βιολογικές ανάγκες  της παιδικής ηλικίας, την ανάγκη να γνωρίσει το παιδί τη γύρω του πραγματικότητα, όπου μέσα θα αναπτυχθεί και θα ζήσει, και την ανάγκη να εξελίξει τις σωματικές και ψυχικές του ικανότητες. Έτσι θα εφοδιαστεί με τα απαραίτητα όπλα για τη δημιουργική του δράση.

Εγκληματικό το σημερινό Κράτος απέναντι στα παιδιά του λαού. Δεν αναγνωρίζει πραγματικά το ιερό δικαίωμα τους να μορφωθούν. Δεν παρέχει σ’  όλα  τα παιδιά τα απαραίτητα μέσα για την μόρφωση τους. Βάζει αξεπέραστους φραγμούς. Η παιδεία έχει γίνει και αυτή προνόμιο των λίγων.

Πώς – και κοκκινίζουν από θυμό (;ή από ντροπή) οι υπερασπιστές της ολιγαρχικής παιδείας- δεν είναι ανοιχτές οι πόρτες της παιδείας, από το νηπιαγωγείο  ως το πανεπιστήμιο, για όλα τα παιδιά; Δεν είναι ελεύτερος και ο εργάτης και ο αγρότης να στείλει το παιδί του και στη μέση και στην ανώτερη παιδεία; Ποιος εμποδίζει τα παιδιά του λαού να φοιτήσουν σ’ όποιο σχολείο θέλουν και ν’ αναδειχτούν άμα έχουν αξία; Το Κράτος μάλιστα έκανε κάτι παραπάνω. Δεν ψήφισε, μας λένε , από το 1834 εφτάχρονη και δωρεάν υποχρεωτική  παιδεία και πήρε όλα τα μέτρα, για να αναγκάσει  τους δύστροπους γονιούς να στέλνουν τα παιδιά τους στο δημοτικό σχολείο; Τι ωραία λόγια αλήθεια! Και όμως τα πράγματα φωνάζουν, πώς η παιδεία είναι προνόμιο των λίγων.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Στα 120 χρόνια της πολιτικά ελεύτερης ζωής μας χιλιάδες παιδιά δεν πάτησαν το πόδι τους στο σχολείο. Είναι οι αναλφάβητοι. Χιλιάδες πάλι άλλα παιδιά φοίτησαν ένα δυό ή τρία το πολύ χρόνια. Είναι οι αγράμματοι και οι αμόρφωτοι. Ποια είναι τα παιδιά αυτά; Από πού στρατολογούνται; Γιατί δεν πήγαιναν στο σχολείο και γιατί πολλοί γονιοί δε στέλνουν διόλου τα παιδιά τους να μάθουν γράμματα, ή τα στέλνουν μόνο ένα δύο χρόνια αφού μάλιστα είναι υποχρεωμένοι από το νόμο και τιμωρούνται άμα δεν τα στείλουν; Πολλές είναι οι αιτίες. Μα για όλες ευθύνεται το Κράτος.

1) Είναι αλήθεια πως το νομοθετικό Διάταγμα του 1834 καθορίζει τη δημοτική παιδεία υποχρεωτική, δωρεάν και εφτάχρονη. Όμως το εφτάχρονο δημοτικό σχολείο ποτέ δε λειτούργησε στη χώρα μας. Έμεινε στα χαρτιά μια απατηλή και παραπλανητική υπόσχεση του Κράτους. Στην πραγματικότητα από το 1834 που πρωτοϊδρύθηκε  η δημοτική παιδεία ως το 1929 κακολειτούργησε σχεδόν μοναδικά το τετράχρονο δημοτικό σχολείο. Από το 1929 με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Γόντικα έγινε εξάχρονο, για να ξαναγίνει στα 1937 τετράχρονο με την φασιστική αντιμεταρρύθμιση του Μεταξά, και μόλις στα 1947 ξαναγυρίσαμε στο εξάχρονο. Τόσο λοιπόν παραπεταμένο ήταν το λαϊκό σχολείο, το μοναδικό για τα παιδιά του λαού.

2) Και τα παιδιά δεν αγάπησαν το σχολείο αυτό. Δεν αγάπησαν ούτε το δάσκαλο. Και με το δίκιο τους. Τα διδαχτήρια στάβλοι και τρώγλες τα περισσότερα. Το σχολείο  φυλακή. Πένθιμη και ασκητική η σχολική ζωή. Βαριά η ατμόσφαιρα. Τα μαθήματα αγγαρεία. Η  χαρά αποδιωγμένη. Ο δάσκαλος δεσμοφύλακας.  Βάρβαρες οι τιμωρίες. Με ποια καρδιά να φοιτήσουν σ’ ένα τέτοιο σχολείο τα παιδιά; Ποιος φταίει για την κατάσταση αυτή; Το Κράτος και μόνο το Κράτος. Απόδειξη: Όπου  καλυτέρεψαν οι συνθήκες, όπου ο δάσκαλος ήταν καλός και είχε επίγνωση για το μορφωτικό του έργο, εκεί και η φοίτηση των παιδιών πυκνότερη και κανονικότερη. Μα και την ατομική αυτή πρωτοβουλία των δασκάλων δεν την έβλεπε και τόσο με καλό μάτι το Κράτος. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια όσοι φωτισμένοι λειτουργοί της παιδείας επιχείρησαν να εφαρμόσουν νεώτερες παιδαγωγικές μέθοδες, οι περισσότεροι τους βρήκανε αντιμέτωπο το Κράτος και καταδιώχθηκαν. Το επίσημο Κράτος θέλει να κρατάει το λαό βυθισμένο στο πνευματικό σκοτάδι και τόση είναι η προοδοφοβία του, ώστε βλέπει κίντυνο πίσω από κάθε καινοτομία στην παιδεία, και αν ακόμη η καινοτομία αυτή είναι  απλά μεθοδολογική.

3) Ο λαός δε βρήκε ικανοποίηση από το σχολείο που του είχε προορίσει το Κράτος. Το δημοτικό σχολείο δεν ανταποκρίθηκε ούτε στο φτωχικό προορισμό του. Δεν εξυπηρετούσε ούτε τις στοιχειώδεις μορφωτικές ανάγκες του λαού. Οι μέθοδες της διδασκαλίας βάρβαρες. Το πρόγραμμα απαρχαιωμένο και υπόδουλο στο λογιοτατισμό και το στείρο διακοσμητικό εγκυκλοπαιδισμό. Και τα παιδιά, που τέλειωναν το τετράχρονο δημοτικό βγαίνανε ακατάρτιστα στη ζωή. Φυσικό να μην το εκτιμούσαν οι γονιοί. Δεν έβλεπαν τη χρησιμότητα του. Το παιδί του φτωχού αγρότη και εργάτη το ίδιο θα φυτοζωούσε και την ίδια περίπου απόδοση θα είχε στη δουλειά του, είτε είχε, είτε δεν είχε τελειώσει το δημοτικό σχολείο. Μεγάλη η θυσία του φτωχού πατέρα και ασήμαντο το κέρδος για το παιδί. Αρκετό λοιπόν να πάει το παιδί ένα δύο χρόνια στο σχολείο και να μάθει να κουτσοδιαβάζει και να κουτσογράφει. Ποιος φταίει πάλι για όλα αυτά; Το Κράτος. Ποτέ δε θέλησε να μορφώσει πραγματικά τα παιδιά του λαού και να τα εξοπλίσει για τη ζωή.

4)  Άλλη αιτία η σπουδαιότερη: η οικονομική εξαθλίωση του λαού. Ποτέ με όλη τη σκυλίσια δουλειά, δεν μπόρεσε ο δουλευτής λαός να υψώσει το βιοτικό του επίπεδο, ποτέ δεν μπόρεσε να χορτάσει ψωμί. Ο φτωχός αγρότης και εργάτης δεν είχε τα οικονομικά μέσα να στέλνει τα παιδιά του στο σχολείο. Και για να τα βγάλει πέρα, και να μπορέσει να ζήσει την πολυμελή οικογένεια του, μόλις το παιδί του έκλεινε τα οχτώ χρόνια, το έβαζε στη δουλειά. Το κορίτσι το κρατούσε στο σπίτι να βοηθάει, ή το  έβαζε υπηρετριούλα  σε κανένα νοικοκυρόσπιτο. Το αγόρι πάλι βοηθούσε τον πατέρα, ή ξενοδούλευε και αυτό – υπηρετάκος, λούστρος – να βγάζει το ψωμί του. Το παιδί λοιπόν από την πιο τρυφερή ηλικία γινόταν οικονομικός παράγοντας.  Τι έκανε το Κράτος μπροστά στην τραγική αυτή κατάσταση; Ψήφισε νόμους στο χαρτί για την υποχρεωτική φοίτηση. Δε χτύπησε όμως το κακό στη ρίζα του. Δε φρόντισε για τη διατροφή των παιδιών, δε φρόντισε για το ντύσιμο τους, για την υγεία τους. Ολότελα παραπεταμένο τα δημοτικό σχολείο. Ήταν βλέπετε το σχολείο του «χυδαίου όχλου».

5)  Η δημοτική παιδεία ποτέ δεν ήταν δωρεάν. Και στο νομοθετικό Διάταγμα του 1834 και σ’ όλα τα Συντάγματα που ψηφίστηκαν στο μεταξύ το Κράτος δίνει επίσημα την υπόσχεση, πως θα είναι δωρεάν η δημοτική παιδεία. Ποτέ όμως δεν τήρησε την υπόσχεση του. Γνωστή η δικαιολογία. Δεν είχε, λέει, τα υλικά μέσα, κι’ ας σπαταλούσε χιλιάδες εκατομμύρια σε καταχρήσεις και σε αντιπαραγωγικές και αντιλαϊκές δαπάνες. Φανερή λοιπόν η πρόθεση του να κρατάει τα παιδιά του λαού στην αμορφωσιά. Έτσι τα χαρτόσημα και τα ένσημα ποτέ δεν έλειψαν  στο δημοτικό σχολείο. Δίπλα σ’ αυτά η συνδρομή στο σχολικό ταμείο, οι συνεισφορές για διάφορους άλλους σκοπούς. Επάνω από αυτά η γραφική ύλη τα τετράδια, τα μολύβια και τόσα άλλα καθημερινά μικροέξοδα. Και επάνω από όλα αυτά τα πανάκριβα βιβλία του Κρατικού «Οργανισμού» και τα περίφημα «βοηθητικά» που τα περισσότερα τους είναι της κακής ώρας κερδοσκοπικά κατασκευάσματα. Που να βρει ο φτωχός γονιός όλα αυτά τα έξοδα.

6) Το Κράτος με μεγάλη δυσκολία ίδρυε δημοτικά σχολεία. Ακόμη και σήμερα τρομαχτικό το στρίμωγμα των παιδιών. Έχουμε τάξεις με 100, 110, 120 παιδιά. Το Κράτος δε συγκινείται δεν ιδρύει καινούργια σχολεία. Οι δαπάνες για τη δημοτική παιδεία είναι πολύ μικρές και οι πιστώσεις δίνονται με το σταγονόμετρο. Στα 1938, ύστερα από 120 χρόνια αφότου ιδρύθηκε το νεοελληνικό Κράτος 3.700 χωριά και μικροσυνοικισμοί  δεν είχαν δικό τους σχολείο. Σε πολλά πάλι χωριά δε λειτουργεί το σχολείο τους, είτε γιατί είναι άστεγο, είτε γιατί δεν υπάρχει δάσκαλος. Ας θυμηθούμε πως μας λείπουν χιλιάδες δασκάλοι. Και ποια είναι τα χωριά αυτά, όπου δεν υπάρχει σχολείο; Είναι τα ποιο απόμερα, τα ποιο φτωχικά, όπου κατοικούν φτωχοί αγρότες και κτηνοτρόφοι πού δουλεύουν σκληρά και δεν μπορούν να φάνε ούτε ένα κομμάτι μπομπότα. Έχουμε ακόμη στις ορεινές περιφέρειες και κάμποσα άλλα χωριά, που η μία άκρη τους από την άλλη  απέχει δύο και τρείς ώρες. Πού θα στείλουν οι γονιοί σ’ όλα αυτά τα χωριά και χωριουδάκια τα παιδιά τους να μάθουν γράμματα; Στο πιο κοντινό σχολείο; Μα η συγκοινωνία είναι πρωτόγονη και απέχει δύο τρείς και τέσσερεις ώρες το κοντινό σχολείο. Και πως θα πηγαίνουν με τη βροχή ή το χειμώνα που κλείνονται οι κατσικόδρομοι μήνες ολόκληρους από το χιόνι. Και τι θα τρώνε τα παιδιά αυτά μακριά από τα σπίτια τους; Και πως μπορούν να περπατάνε τόσες ώρες και να πηγαινοέρχονται; Το συμπέρασμα βγαίνει στο χαρτί, για να σκεπάζει την απονιά του Κράτους για τα παιδιά του λαού, και να κρύβει την πρόθεση του  να κρατάει πυκνό το πνευματικό σκοτάδι.

Από πού λοιπόν στρατολογούνται οι αναλφάβητοι και οι αγράμματοι; Από την πλατειά μάζα του λαού. Ώστε; Ώστε τα γράμματα είναι προνόμιο των λίγων. Αυτοί προνομιούχοι στα υλικά αγαθά, είναι προνομιούχοι και στα πνευματικά αγαθά, και πρώτα από όλα στην παιδεία.