ΔΕΝ ΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Άρθρο του Κ.Δ.Σωτηρίου

Δημοσιεύθηκε στη εφημερίδα «Αυγή»

στις 13 Φεβρουαρίου 1958 στη στήλη

 «Γύρω από την ανατροφή και τη μόρφωση»

Συχνά έρχονται γονείς και με ρωτάνε, με ζωγραφισμένη την ανησυχία στο πρόσωπό τους, για τα παιδιά τους. Δεν είναι ευχαριστημένοι, μου λένε. Πολλοί παραπονιούνται για διάφορα ελαττώματα και ιδιοτροπίες των παιδιών τους και δεν ξέρουνε πώς να φερθούνε. Άλλοι πάλι γονείς παραπονιούνται για την καθυστέρηση των παιδιών τους στα μαθήματα. Αποφεύγουνε, μου λένε, το διάβασμα ή κουτσοδιαβάζουνε τα παιδιά τους χωρίς όρεξη και έχουνε το νου τους στο παιχνίδι, στον κινηματογράφο και στα αστυνομικά και ψευτοηρωικά βιβλιαράκια. Αυτά τα ρουφάνε κυριολεχτικά, παρ’ όλες τις  απαγορεύσεις.

Χρέος μου, νομίζω, να μεταφέρω, με μια σειρά σημειώματά μου στην παιδαγωγική στήλη της «Αυγής», κάπως συστηματοποιημένες τις συζητήσεις μου με τους γονείς.

Όμως , θέλω από την πρώτη στιγμή να τονίσω πως δεν πρόκειται  με τα παιδαγωγικά σημειώματά μου να δώσω συνταγές, όπως γίνεται συχνά σε μερικά περιοδικά με πλατειά κυκλοφορία  ή και σε κάποια βιβλία, γραμμένα, όπως λένε οι συγγραφείς τους, επίτηδες για γονείς.

Οι «παιδαγωγικές» αυτές συνταγές συχνά κάνουνε κακό. Πρέπει καλά να βάλουμε στο μυαλό μας πως το παιδί είναι ζωντανός οργανισμός με δική του φυσιογνωμία και μια «παιδαγωγική» συνταγή μπορεί στο ένα παιδί να κάνει καλό, αλλά να βλάψει το άλλο, γιατί οι αιτίες, που επενεργούν, είναι πολλές και διαφορετικές από τη μια περίπτωση στην άλλη.

Η προσπάθειά μου, λοιπόν, θα είναι να βοηθήσω τους γονείς στο έργο τους. Θέλω να συζητήσω μαζί τους, όσο μπορώ πιο απλά, και θα είμαι βαθειά ικανοποιημένος αν κατορθώσω να τους κάνω να αντικρίζουνε παιδαγωγικά τα παιδιά τους. Είμαι βέβαιος, πως θα μπορέσουνε να προλάβουνε πολλά από τα λάθη, που γίνονται σήμερα στην ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών.

*

Πολλά είναι τα λάθη αυτά και πολλές οι αιτίες  που τα προκαλούν. Θα παρουσιάσω σήμερα, με λίγες γραμμές, τέσσερις, τις  σπουδαιότερες:

Α’) Πρώτη και βασική αιτία είναι η άγνοια και η ημιμάθεια, συχνά διαποτισμένες από βαθιά ριζωμένες προλήψεις. Πολλοί γονείς δεν είναι διόλου κατατοπισμένοι στα προβλήματα τα σχετικά με την ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών, και το χειρότερο ακόμη είναι δεμένοι με λαθεμένες αντιλήψεις και προλήψεις και δε βλέπουνε το στραβό δρόμο που έχουνε δώσει στην ανατροφή των παιδιών τους.

Άλλοι πάλι κάτι ξέρουνε, κάτι άκουσαν,  κάτι διάβασαν και έχουνε κάποια ιδέα, μα κι’ αυτή λαθεμένη. Πόσο έχει κακοπάθει στα χέρια τους η κληρονομικότητα, για να φέρω ένα παράδειγμα, και πόσο εύκολα τα φορτώνουν όλα στο συναίσθημα της κατωτερότητας, και δε βλέπουνε τις πραγματικές αιτίες. Μα έτσι είναι ελεύθερο το έδαφος για να δράσουν ανεμπόδιστα οι αιτίες αυτές και να κάνουνε μεγάλη ζημιά στα παιδιά τους.

Β’) Ο εγωισμός των γονιών. Πολύ συχνά ο εγωισμός των γονιών, τροφοδοτούμενος από την άγνοια και τις προλήψεις, τραυματίζει ψυχικά το παιδί. Με το επιχείρημα  πως το παιδί δεν ξέρει τι το ωφελεί και τι το βλάπτει, υψώνουν οι γονείς κυριαρχικά τη βούληση και την αυθεντία τους – και αργότερα και την αυθεντία του δασκάλου – και απαιτούν από το παιδί να υπακούει τυφλά σε ό,τι του λένε. Σαν να είναι χτήμα τους το παιδί, σαν να μην έχει δικές του ανάγκες, δικά του κίνητρα, δική του βούληση.

Γ’) Συχνά επίσης επενεργούνε βλαβερά στην ανατροφή και την μόρφωση των παιδιών μας ξεπερασμένες και λαθεμένες επιστημονικές αντιλήψεις, ενισχυμένες από αντιπροοδευτικές φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές θεωρίες. Και εξακολουθούνε τη βλαβερή τους επίδραση οι λαθεμένες αυτές αντιλήψεις, γιατί καινούργιες καταχτήσεις της βιολογίας, της ψυχολογίας και της παιδαγωγικής βρίσκουνε τα σύνορα κλειστά και αργούν να μας έρθουν, ή έρχονται λίγο –πολύ, δυσφημισμένες και θεωρούνται επικίνδυνες. Έτσι οι έρευνες του μεγάλου Ρώσου επιστήμονα Παυλώφ , όπου θεμελιώνεται το καινούργιο οικοδόμημα της Ψυχολογίας και της Παιδαγωγικής, είναι, λίγο – πολύ, άγνωστες ακόμη στη χώρα μας και μόλις τώρα τελευταία προβάλλονται δειλά από ορισμένους επιστήμονες.

Και αργούν να μας έρθουν πολλές καινούργιες καταχτήσεις της επιστήμης, ή έρχονται δυσφημισμένες, γιατί οι ξεπερασμένες και λαθεμένες επιστημονικές θεωρίες ενισχύουν κι’ αυτές τις αντιπροοδευτικές, μα χρήσιμες σε ορισμένη μερίδα της κοινωνίας, φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές θεωρίες. Τέτοιες λαθεμένες επιστημονικές αντιλήψεις, που έχουνε μεγάλη πέραση στον τόπο μας, είναι ορισμένες αντιλήψεις για την κληρονομικότητα, ορισμένες ψυχαναλυτικές αντιλήψεις και άλλες.

Δ’)  Μα η σπουδαιότερη αιτία είναι η συνειδητή και σκόπιμη προσπάθεια, που καταβάλλει μια μικρή μερίδα της κοινωνίας, η πλουτοκρατική ολιγαρχία, να τοποθετήσει τη μόρφωση και διαπαιδαγώγηση των παιδιών μέσα σε ορισμένα πλαίσια, να την υποτάξει στους σκοπούς, που αυτή θέλει, και στις μέθοδες , που αυτή προσδιορίζει, γιατί έτσι θα εξυπηρετηθούνε τα συμφέροντά της.

Και για να φέρω ένα παράδειγμα, όλοι οι γονείς αγαναχτούν για τα άσεμνα θεάματα και τις γκαγκστερικές ταινίες, καθώς και για τα καταστρεφτικά για την ηθική διαπαιδαγώγηση δημοσιεύματα, και όμως αυτά εξακολουθούν να προβάλλονται σ’ όλους τους δρόμους και σε όλα τα περίπτερα. Γιατί  δεν απαγορεύονται; Γιατί εξακολουθούν να δηλητηριάζουνε  και να κατρακυλάνε στη διαφθορά τη νέα γενιά, την ελπίδα του Έθνους; Και γιατί τη βυθίζουνε στην αμορφωσιά;

Όλες αυτές οι αιτίες, και άλλες μαζί, δεν επενεργούν απομονωμένες η μία από την άλλη. Αντίθετα, όλες αλληλοενισχύονται, όλες αλληλοεπηρεάζονται, όλες αλληλοτροφοδοτούνται και έτσι πολλαπλασιάζεται η δύναμή τους και η βλαβερή τους επενέργεια. Οι προλήψεις τροφοδοτούνται πλούσια από την άγνοια, μα και η άγνοια διαποτίζεται από τις προλήψεις και οι δύο μαζί υποστηρίζουν τον εγωισμό των γονιών, μα υποστηρίζονται κι’ αυτές από τις εγωιστικές αντιλήψεις και ενισχύονται από λαθεμένες επιστημονικές και φιλοσοφικές θεωρίες και όλες τώρα μαζί  τροφοδοτούνε τη σκόπιμη προσπάθεια να υποταχτεί η μόρφωση και η διαπαιδαγώγηση των παιδιών στα συμφέροντα μιας ορισμένης κοινωνικής τάξης.

Έτσι έχουμε μπροστά μας ένα πλέγμα, γερά υφασμένο, από αιτίες. Και πρέπει να είμαστε πολύ προσεχτικοί, άμα θέλουμε να γιατρέψουμε ορισμένα λάθη στην ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών μας.

Από τη σύντομη αυτή ανάλυση βγαίνει το συμπέρασμα, πως την ευθύνη για τα λάθη που γίνονται στην ανατροφή, μα και για τις βλαβερές συνέπειές τους, δεν την έχουνε τα παιδιά. Ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης έχουμε εμείς οι ενήλικοι –οικογένεια, γονείς, σχολείο, δάσκαλοι – παρ’ όλη την αγάπη μας στα παιδιά μας. Το μεγαλύτερο, όμως, μέρος της ευθύνης το έχει η πολιτεία. Για το σπουδαίο τούτο θέμα θα μου δοθεί πολλές φορές η αφορμή να μιλήσω στα ερχόμενα σημειώματά μου.