ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΛΕΞΟΥΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Συνέντευξις με τον παιδαγωγό κ. Σωτηρίου

Δημοσιεύθηκε στην «ΑΥΓΗ» 29 Δεκεμβρίου 1955

Δεν υπάρχει, νομίζουμε, μητέρα, που να μην στάθηκε μπροστά στην πωλήτρια του βιβλιοπωλείου, προκειμένου να διαλέξει ένα βιβλίο για το παιδί της. Τέτοιες μέρες, που το βιβλίο είναι κι αυτό ένα καλό δώρο για το κάθε παιδάκι, το πρόβλημα της εκλογής του παιδικού βιβλίου, είναι άμεσο. Για να διευκολύνουμε τις μητέρες σκεφθήκαμε πως η γνώμη ενός παιδαγωγού πάνω στο θέμα θα ήταν πολύ κρίσιμη, γι αυτό απευθυνθήκαμε στο γνωστό παιδαγωγό κ. Κ. Σωτηρίου και του θέσαμε το ερώτημα: «Τι πρέπει να προσέξη η μητέρα προκειμένου ν’ αγοράση παιδικό βιβλίο;»

 « Στο τόσο δικαιολογημένο ερώτημά σας θ’ απαντήσω σύντομα, μας είπε. Θα προσπαθήσω να δώσω μερικές γενικές αρχές που ελπίζω να βοηθήσουν τους γονείς να διαλέξουν κατάλληλο παιδικό βιβλίο για τα παιδιά τους.

Και πρώτα απ όλα θέλω να τονίσω πόσο ένα καλό παιδικό βιβλίο συντελεί στη μόρφωση και στη ψυχική καλλιέργεια του παιδιού. Και μάλιστα στις σημερινές συνθήκες, μέσα στην ξεραΐλα και τη σχολαστικότητα που παρουσιάζουν λίγο πολύ όλα τα σχολικά βιβλία που φαίνεται πως οι διάφορες κριτικές επιτροπές τα εγκρίνουν μόνο γι αυτά τα δυό τους αντιπαιδαγωγικά προσόντα.

Τα ευχάριστο είναι πως άρχισαν και στον τόπο μας να βγαίνουν, ιδιαίτερα τώρα τελευταία, και μερικά καλά παιδικά βιβλία. Φυσικά δεν μου είναι εύκολο να απαριθμήσω τα βιβλία αυτά. Γι αυτό θα σας πω τι θα έκανα εγώ για να διαλέξω ένα καλό παιδικό βιβλίο.

Και πρώτα, το βιβλίο, που θα διάλεγα, πρέπει να είναι καλοτυπωμένο, σε καλό χαρτί, και με ωραίες εκφραστικές και καλλιτεχνικές εικόνες. Η καλή εμφάνιση του βιβλίου είναι ένα από τα προσόντα που πρέπει να έχει το κάθε παιδικό βιβλίο. Δυστυχώς εξακολουθούν ακόμα να κυκλοφορούν  παιδικά βιβλία τόσο άσχημα στην εμφάνισή τους, που δείχνουν πόσο λίγο ενδιαφέρει τους εκδότες η καλαισθητική μόρφωση του παιδιού.

Δεύτερο: θα διάλεγα παιδικά βιβλία γραμμένα μόνο στη ζωντανή γλώσσα του λαού. Παιδικό βιβλίο γραμμένο στην καθαρεύουσα – τα περισσότερα βιβλία του Ιουλίου Βερν κυκλοφορούν ακόμη και σήμερα μεταφρασμένα στην καθαρεύουσα – ή γραμμένο στην παραμορφωμένη γλώσσα των σχολικών βιβλίων, δεν θα το έδινα ποτέ στα χέρια κανενός παιδιού. Φτάνει η ζημιά που παθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο με τα ανούσια καθαρευουσιάνικα αναγνώσματά τους. χρέος μας να σεβαστούμε και να καλλιεργήσουμε τη ζωντανή γλώσσα του παιδιού.

Τρίτο: θα διάλεγα βιβλίο κατάλληλο για την ηλικία του παιδιού που θέλω να το χαρίσω. Εδώ η δυσκολία στην εκλογή για τους γονείς είναι αρκετά μεγάλη, γιατί ούτε οι εκδότες, ούτε οι ίδιοι οι συγγραφείς  πολυνοιάζονται να καθορίσουν για πιο στάδιο της παιδικής ηλικίας είναι γραμμμένο το παιδικό βιβλίο. Και ακόμη ούτε οι ίδιοι οι παιδαγωγοί δεν έχουν λύσει ομόφωνα το πρόβλημα τούτο.

Τέταρτο: δε θάδινα ποτέ στα χέρια κανενός παιδιού παιδικά βιβλία, που μιλούν για δράκους, λάμιες, μάγισσες, έστω κι αν είναι βασίλισσες κλπ. Κατά τη γνώμη μου, όλα αυτά τα «τρομακτικά» βιβλία συγκλονίζουν βαθιά την παιδική ψυχή, τρομοκρατούν τα παιδιά και κάνουν μεγάλο κακό.

Πέμπτο: δε θα διάλεγα παιδικό βιβλίο όπου η φαντασία του συγγραφέα είναι αχαλιναγώγητη. Είναι, βέβαια σωστό πως, ιδιαίτερα στα πρώτα παιδικά χρόνια, η φαντασία είναι το σπουδαιότερο νοητικό όργανο του παιδιού, όμως από το άλλο μέρος είναι, κατά τη γνώμη μου, μεγάλο παιδαγωγικό λάθος να τροφοδοτούμε το μυαλό του παιδιού μα τις πιο απίθανες και τις πιο αχαλιναγώγητες φανταστικές σκηνές. Γιατί έτσι παρεμποδίζουμε το παιδί να γνωρίσει το γύρω του κόσμο και το απομακρύνουμε από την πραγματικότητα. Καλό παιδικό βιβλίο είναι εκείνο που φέρνει το παιδί, με τον κατάλληλο τρόπο, σε ολοένα καλύτερη γνωριμία με την πραγματικότητα. Δυστυχώς, στον τόπο μας εξακολουθούν να κυκλοφορούν ακόμη – τα επαινούν μάλιστα – βιβλία της αχαλιναγώγητης φαντασίας.

Έκτο: αντίστοιχα με το στάδιο της παιδικής ηλικίας θα διάλεγα βιβλία που μιλάνε, με τον κατάλληλο τρόπο, στο παιδί για τα φύση και την κοινωνία. Βιβλία λοιπόν, με επιστημονικό περιεχόμενο. Και ας μη μας πη κανείς πως τα βιβλία αυτά είναι κουραστικά και δεν αρέσουν στο παιδί, γιατί δεν τροφοδοτούν τη φαντασία του. Σχολαστική  δεν είναι η φύση ούτε η επιστήμη. Σχολαστικά τα γράφουμε και τα διδάσκουμε εμείς. Σχολαστικά είναι τα σχολικά βιβλία και το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Χρειάζεται αλήθεια μεγάλη δόση πειθαρχημένης φαντασίας για να συλλάβη το παιδί ένα φυσικό φαινόμενο και να ζήση την ομορφιά του. Ευτυχώς, τα τελευταία τούτα χρόνια – έπειτα από τα υπέροχα παιδικά βιβλία του Ιουλίου Βερν – και πολλοί άλλοι συγγραφείς με πραγματική αγάπη στο παιδί, έχουν καταπιαστεί να του παρουσιάσουν τις ομορφιές που κλείνει η φύση και να διαλευκάνουν τα μυστικά της. Τέτοια βιβλία άρχισαν να κυκλοφορούν σε μετάφραση και σε μας. Χαρακτηριστικά αναφέρω τις δύο εκδόσεις της «ΑΥΓΗΣ» : «Ο άνθρωπος, αυτός ο γίγας» και «Η επιστήμη για μικρούς και μεγάλους», μόνο που τα δυό αυτά ωφέλιμα βιβλία πρέπει να βγουν σε ειδική για τα παιδιά έκδοση.

Έβδομο: ακόμη θα το θεωρούσα έγκλημα να δώσω στα χέρια του παιδιού γκαγκστερικά και πολεμοκάπηλα βιβλία. Δυστυχώς, κυκλοφορούν όχι λίγα τέτοια καταστρεφτικά για το παιδί βιβλία και περιοδικά, με παραπλανητικούς τίτλους και γαργαλιστικές εικόνες. Και τούτο είναι στίγμα για τον πολιτισμό μας και στίγμα για την ηθική υπόσταση όλων των αρμοδίων που επιτρέπουν την κυκλοφορία τέτοιων βιβλίων».