Η ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Του Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ

Δημοσιεύθηκε στις επιφυλλίδες της εφημερίδας «Δημοκρατική»

Στις 23 Οκτωβρίου 1951

Λέει το Κράτος : Δεν μπορεί, δεν πρέπει να σπουδάσουν όλα τα ικανά παιδιά. Θα μα πνίξει ο διανοητικός πληθωρισμός  - οι άνεργοι σπουδασμένοι  « Εθνικός ο κίνδυνoς».

Και φωνάζουν τα μεγάφωνα του Κράτους, οι διάφοροι εκπαιδευτικοί του σύμβουλοι:  «Μεγάλη η συρροή των μαθητών»  «Τρομακτικός ο πληθωρισμός» « Όχλος ημιμαθών διανοουμένων, επιρρεπής εις παντός είδους νεωτερισμούς»  «Διανοητικόν προλεταριάτον» . «Ουδέν  μέτρον προ του εθνικού τούτου κινδύνου είναι σκληρόν». Και το Κράτος υψώνει ολοένα αξεπέραστους φραγμούς, για να κλείσει τις πόρτες της μέσης και ανώτερης παιδείας στα παιδιά του λαού. Θέλησε μάλιστα, με τα δίδαχτρα που καθόρισε, να κάνει ιδιωτική  τη μέση παιδεία, δεν τέντωσε όμως το σχοινί και παραπολύ, γιατί ξεσηκώθηκαν οι φτωχοί γονείς, και τα παιδιά με τη μαθητική τους απεργία. Και τώρα τελευταία καινούργιο αξεπέραστο φραγμό πήγε να στήσει με τον αντιλαϊκό νόμο του ο κ. Παπανδρέου. Χώρισε τη μέση παιδεία σε δύο κύκλους, τον κατώτερο για τις επαρχίες, και τον ανώτερο για τα μεγάλα  κέντρα, με μοναδικό σκοπό ν’ αποκλείσει τα επαρχιόπουλα από το Πανεπιστήμιο, και να κάνει έτσι την ανώτερη παιδεία αποκλειστικό προνόμιο των λίγων.

Με την πρώτη ματιά, πού θα ρίξουμε διαπιστώνουμε κάποια υπερτροφία στη μέση παιδεία. Διαπιστώνουμε το θλιβερό για την κοινωνία και τραγικό για την νεολαία φαινόμενο, πώς η μέση παιδεία – έτσι όπως είναι οργανωμένη και έτσι όπως λειτουργεί αφ’ ότου ιδρύθηκε – και υπερτροφική είναι και σπρώχνει πολλά παιδιά στη θεσιθηρία και το παρασιτισμό. Και οι απόφοιτοι από κάποια τάξη του Γυμνασίου και οι τελειόφοιτοι που δεν μπόρεσαν να πάνε στην ανώτερη παιδεία, είτε γιατί δεν πέτυχαν στις εισαγωγικές εξετάσεις, είτε γιατί δεν είχαν τα οικονομικά μέσα, σέρνουν βασανιστικά τα βήματα τους, δε βρίσκουν δουλειά και γίνονται βάρος στις οικογένειες τους. Και δεν βρίσκουν, είτε γιατί δεν υπάρχει δουλειά, είτε – και τούτο είναι το χειρότερο – γιατί δεν καταδέχονται οι περισσότεροι τους. Γιατί έμαθαν να περιφρονούν την παραγωγική δουλειά, και προπάντων την εργασία του χεριού. Και το μόνο που φροντίζουν είναι να βρούνε κάποια θεσούλα και να κουτσοβολευτούν. Και για να βρούνε αυτή τη θεσούλα, τρέχουν και αυτοί και οι δικοί τους δεξιά και αριστερά παρακαλούν ικετεύουν, διπλώνουν τη σπονδυλική τους στήλη μπροστά στον κοινοτάρχη τον «ισχυρό της ημέρας» ξεπέφτουν, συχνά εξευτελίζονται και όχι σπάνια παραστρατίζουν.

Με την πρώτη λοιπόν  ματιά, φαίνεται, πώς καλά κάνει το Κράτος, πού παίρνει τόσο αυστηρά μέτρα, για να χτυπήσει την υπερτροφία στη μέση παιδεία και να περιορίσει το κακό.

*

Γιατί όμως αυτή η υπερτροφία στη μέση παιδεία, τη στιγμή που μόλις το 1/10 από τα παιδιά του δημοτικού σχολείου, φοιτάει στα γυμνάσια; Γιατί τα θλιβερά αυτά αποτελέσματα;

Ας ρίξουμε μια βαθύτερη ματιά. Εύκολα ξεχωρίζουμε ανάμεσα στα τόσα άλλα τα βασικά ελαττώματα, πού έχει η σημερινή μέση παιδεία μας, και τα ακόλουθα τρία:

Α’ . Η μέση παιδεία δεν είναι ανεξάρτητη, δεν είναι αυτόνομη δεν έχει δικό της, ξεχωριστό, σκοπό. Υποδουλωμένη στην ανώτερη παιδεία, μοναδικό σκοπό έχει, να προετοιμάσει τα παιδιά, φορτώνοντας τα με γνώσεις, για το Πανεπιστήμιο. Δε νοιάζεται για τις χιλιάδες παιδιά, που ξεκόβουν από κάποια τάξη του Γυμνασίου και δεν πάνε στην ανώτερη παιδεία. Δεν τα προετοιμάζει τα παιδιά αυτά, δεν τα εξοπλίζει για τη ζωή. Φυσικό λοιπόν, τα παιδιά αυτά να μην είναι ικανά για την πραχτική παραγωγική  δουλειά, και να κυνηγάν με κάθε μέσο μια θεσούλα για να φυτοζωήσουν τα περισσότερα.

Β΄. Η μέση παιδεία μας, έτσι όπως είναι αντιλαϊκά προσανατολισμένη, και έτσι όπως είναι διαποτισμένη  με το στείρο ψευτοκλασσικό ιδανικό, αποχωρισμένη λοιπόν, ολότελα από τη ζωή και τις ανάγκες του λαού, δεν μπορεί παρά να είναι διακοσμητική και ψευτοαριστοκρατική. Στολίζει τα παιδιά με γνώσεις , σοφές αν θέλετε, μα συχνά άχρηστες και αχρησιμοποίητες, και παράλληλα καλλιεργεί τον ψευτοαριστοκρατισμό. Τα παιδιά, στολισμένα με κουρέλια γνώσεις, περιφρονούν την παραγωγική δουλειά. Όποιος αποχτάει γνώσεις, όποιος κουτσόμαθε αρχαία ελληνικά και λατινικά είναι ντροπή να καταγίνεται με πραχτική δουλειά. Αυτός βρίσκεται σε ανώτερο κόσμο. Δεν έμαθε γράμματα, δε στολίστηκε με τέτοιες υπέρλαμπρες και υπεργήινες  γνώσεις, για να δουλεύει. Φορτώθηκε με γνώσεις για να υψωθεί κοινωνικά.

Η ψευτοαριστοκρατική τούτη διαπαιδαγώγηση ταιριάζει, φυσικά, στα πλουσιόπαιδα. Αυτά δεν είναι προορισμένα να δουλέψουν παραγωγικά . Είναι όμως εγκληματική για τα παιδιά του λαού και γενικά για τη νεολαία. Γιατί σπρώχνει τα παιδιά, με όλη τη δύναμη, στον παρασιτισμό και τη θεσιθηρία.

Γ’. Η μέση παιδεία εξακολουθεί ως σήμερα να είναι στην οργάνωσή της μονοκόμματη και μονόπλευρη, χωρίς καμιά  ουσιαστική διαφοροποίηση. Και τούτο είναι το τρίτο και σπουδαιότερο ελάττωμα της μέσης παιδείας, απ’ όπου πηγάζουν και πλούσια τροφοδοτούνται τα δύο προηγούμενα ελαττώματά της.

Μοναδικός σχεδόν τύπος σχολείου στη μέση παιδεία το ψευτοκλασσικό Γυμνάσιο. Όλα τα παιδιά στο ίδιο καλούπι. Όλα τα παιδιά, αποχωρισμένα από τη ζωή να εντρυφήσουν στη γραμματική και το συνταχτικό της αρχαίας ελληνικής και της λατινικής. Αυτά είναι η πεμπτουσία της μόρφωσης!  Αληθινά μορφωμένος  και αληθινά εξοπλισμένος  για τη ζωή είναι όποιος ξέρει τους ορθογραφικούς κανόνες, την αττική δευτέρα κλίση , τα γερούντια και γερουνδίβα!!

Κι’ από το άλλο μέρος , η γεωργική, η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση τρομαχτικά καθυστερημένη στη χώρα μας , σχεδόν ανύπαρχτη. Όλοι το ομολογούν. Έτσι χιλιάδες αγρότες , εργάτες και τεχνίτες ρίχνονται στη  ζωή ολότελα απροετοίμαστοι για την τίμια παραγωγική δουλειά τους, χωρίς καμιά ειδική μόρφωση.

Και γιατί λείπει ολότελα  στον τόπο μας και η κατώτερη και η μέση γεωργική και επαγγελματική μόρφωση; Πρώτα, γιατί η μέση παιδεία ένα σκοπό έχει να προετοιμάσει τα πλουσιόπαιδα για την ανώτερη παιδεία, σ’ αυτά τα παιδιά λοιπόν είναι προσαρμοσμένη , και τα παιδιά αυτά δεν χρειάζονται καμιά πραχτική, επαγγελματική μόρφωση, αφού ούτε γεωργοί θα γίνουν, ούτε εργάτες, ούτε τεχνίτες. Έπειτα τι να τους κάνει το Κράτος τους μορφωμένους στη δουλειά τους αγρότες και τεχνίτες, όταν ο τόπος μας  βρίσκεται σε τόσο χαμηλή οικονομική  ανάπτυξη , και η πλουτοκρατική ολιγαρχία κρατάει το λαό συνειδητά στο πνευματικό σκοτάδι και στην αμορφωσιά, γιατί έτσι, πιστεύει, εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα της;

Καταλήγουμε λοιπόν: Έχουμε σήμερα υπερτροφία  στην ψευτοκλασσική μέση παιδεία  και παράλληλα επικίντυνη ατροφία  στη γεωργική, τεχνική, και επαγγελματική εκπαίδευση. Τραγική για το λαό και τη νεολαία η κατάσταση αυτή. Και ο κίνδυνος πραγματικά εθνικός. Όχι βέβαια με το νόημα, πού δίνει το Κράτος και τα μεγάφωνα του. Όχι επειδή δημιουργεί, όπως λένε, με την υπερτροφία της η μέση παιδεία υπερτροφία και στην ανώτερη παιδεία, αφού στην πραγματικότητα μας λείπουν χιλιάδες επιστήμονες, γεωπόνοι, χημικοί, γεωλόγοι, τεχνικοί και δασκάλοι, ούτε επειδή προλεταροποιούνται οι επιστήμονες με την ανεργία, όπως φοβάται το Κράτος.

Αλλού είναι ο πραγματικός κίνδυνος. Η μέση παιδεία, με το αντιλαϊκό αντιπροοδευτικό  πνεύμα που την διαποτίζει  και με την τρομαχτική καθυστερημένη και ατροφική τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, ξέφυγε πέρα για πέρα από τον αληθινό προορισμό της. Δεν εξοπλίζει το λαό και τη νεολαία για τη ζωή. Δε δραστηριοποιεί τη δημιουργική δύναμη του λαού. Δεν τον βοήθησε ν’ αξιοποιήσει τον εθνικό πλούτο. Η μέση παιδεία δεν έγινε δημιουργικός συντελεστής στην υλική ευημερία και την πνευματική ανύψωση του λαού. Αγνοεί το γεωργικό και τεχνικό πολιτισμό. Δε δημιούργησε τα απαραίτητα μεσαία στελέχη για την προκοπή του Έθνους.

Και ο κίνδυνος αυτός γίνεται απειλητικότερος για την νεολαία. Η μέση παιδεία κρατάει τα νιάτα μακριά από τη σύγχρονη ζωή και τα  προβλήματά της.  Η νεολαία μας δεν μορφώνεται αντίστοιχα με τις ανάγκες της πατρίδας μας. Δε γίνεται παραγωγική. Δε μετουσιώνεται ο ψυχικός δυναμισμός της σε γόνιμη δημιουργική δράση. Τα παιδιά σπρώχνονται από τη μέση παιδεία στον παρασιτισμό, στη μοιρολατρική δουλοπρέπεια και θλίβεται η προσωπικότητά τους και στερεύει σιγά – σιγά η εσωτερική πηγή τους, και μαραίνεται η ορμή τους. Μα δε μορφώνεται η νεολαία ούτε σύμφωνα με τις ατομικές ικανότητες του κάθε παιδιού. Όλα τα παιδιά στο ίδιο καλούπι του ψευτοκλασσικού γυμνασίου. Και η ζημία αφάνταστα μεγάλη και για το έθνος και για τη νεολαία μας.

*

Με τα  κατασταλτικά μέτρα πού παίρνει το Κράτος, με τους φραγμούς που στήνει για να χτυπήσει, όπως λέει, την υπερτροφία στη μέση παιδεία, σ’ ένα μόνο αποβλέπει: Ν’ αποκλείσει από την παιδεία, τα ποιο ζωντανά, τα ποιο δυναμικά στοιχεία, τα παιδιά του λαού. Και η ζημία γίνεται έτσι μεγαλύτερη και ο κίνδυνος ακόμη ποιο απειλητικός.

 Για να γίνει η μέση παιδεία ευλογία για το λαό, ένας μόνος τρόπος υπάρχει: Nα αναδιοργανωθεί ριζικά, από το ένα μέρος να προσαρμοστεί στη ζωντανή πραγματικότητα, στις πραγματικές υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού και από το άλλο μέρος να καλλιεργεί όσο γίνεται αρμονικότερα τις ψυχικές και πνευματικές ικανότητες του κάθε παιδιού.  Επάνω στη  διπλή τούτη βάση πρέπει να στηριχτεί η εθνική παιδεία. Τότε από ψευτοκλασσική πού είναι σήμερα η μέση παιδεία, θα γίνει ζωντανή και πραγματικά ανθρωπιστική, και από μονόπλευρη πού είναι, θα διακλαδιστεί και θα γίνει πολύπλευρη. Και αντί να έχουμε μοναδικό σχολείο στη μέση παιδεία το σημερινό γυμνάσιο, θ’ αναπτυχθούν παράλληλα και οι άλλοι κλάδοι της μέσης παιδείας, ο γεωργικός, ο τεχνικός, ο ναυτικός, ο επαγγελματικός. Και τότε θα περιοριστεί αυτόματα το υπερτροφικό σημερινό ψευτοκλασσικό γυμνάσιο, ωσότου σιγά-σιγά αχρηστευτεί – έζησε πια  τη ζωή του- θα τροφοδοτούνται πλούσια το γεωργικό, το τεχνικό, το ναυτικό γυμνάσιο και οι άλλες μεσαίες επαγγελματικές σχολές, όπου τα παιδιά παράλληλα με την ζωντανή, τη γνήσια ανθρωπιστική μόρφωση, θα αποχτήσουν μέσα στην πράξη  τις ειδικές για κάθε κλάδο γνώσεις, και θα βγούνε στη ζωή δημιουργικοί συντελεστές στο χτίσιμο του νεοελληνικού πολιτισμού.

Και όταν αναδιοργανωθεί η μέση παιδεία, όχι μόνο θα λείψει η σημερινή υπερτροφία της, παρά θα τριπλασιαστεί και θα τετραπλασιαστεί το ποσοστό των παιδιών, πού θα φοιτήσουν, θ’ ανοίξουν τότε διάπλατα οι πόρτες της, για όλα τα ικανά παιδιά. Αυτό απαιτεί το συμφέρο του Έθνους, και το Έθνος θα πάρει όλα τα κατάλληλα μέτρα, για να σπουδάσουν άνετα όλα τα ικανά παιδιά.